Спортын үндсэн хууль дахь e-спортын хууль зүйн байр суурь

e-спортын салбарт хууль эрх зүйн ойлголтын ач холбогдол

e-спортын тамирчид болон байгууллагын төлөөлөгчдийн олонх нь e-спортын төрлийг уламжлалт спорттой адил, оюун санаа болон бие махбодийн эрүүл хөгжил, сэтгэл ханамжийг олж авахад хувь нэмэр оруулдаг тэмцээн гэж хүлээн зөвшөөрүүлэхийг зорьж байна.
Ийм үзэл бодлоос үүдэн, сүүлийн жилүүдэд хурдацтай хөгжиж буй e-спорт болон одоо байгаа хууль эрх зүйн тогтолцооны харилцааг судлах шаардлага нэмэгдэж байна.
Ялангуяа, тэмцээнд оролцогчдын тоо нэмэгдэх, шагналын сангийн өсөлт, түүнчлэн олон улсын тэмцээнүүдийн тоо нэмэгдэх зэрэг шалтгаанаар хууль эрх зүйн зохицуулалтын ач холбогдол улам бүр анхаарал татаж байна.

Спортын Үндсэн Хуулийн Батлагдсан Түүх болон Үндсэн Зарчим

Энэ нөхцөл байдлыг харгалзан, эхлээд спорттой холбоотой үндсэн хууль тогтоомжийг шалгах шаардлагатай байна.
Японы Спортын Үндсэн Хууль нь Шёова 36 (1961) онд батлагдсан Спортын Хөгжлийн Хуулийг бүхэлд нь шинэчлэн, Хэйсэй 23 (2011) оны 8-р сарын 24-нд хэрэгжиж эхэлсэн.
Энэхүү хууль нь спорттой холбоотой үндсэн зарчмуудыг тогтоож, Японы улс болон орон нутгийн засаг захиргааны үүрэг хариуцлага, мөн спортын байгууллагуудын гүйцэтгэх үүргийг тодорхой болгож байна.
Онцлох зүйл нь, уг хуулийн өмнөх үгэнд “Спортоор дамжуулан аз жаргалтай, баян амьдрах нь бүх хүмүүсийн эрх” гэж тодорхой заасан явдал юм.

Энэхүү хуулийг батлах явцад спортын олон талт үнэ цэнэ өргөнөөр хүлээн зөвшөөрөгдөж, зөвхөн биеийн хөдөлгөөн төдий бус, боловсролын, соёлын, цаашлаад нийгмийн ач холбогдолтой үйл ажиллагаа гэж үзэгдсэн.
Ийм өргөн хүрээтэй ойлголт нь спортын шинэ хэлбэрүүдийг хүлээн авах үндэс суурь болж байна.

e-Спортын Хууль Зүйн Үнэлгээ

Тэгвэл, ийм үзэл баримтлалтай Японы Спортын Үндсэн Хуулинд e-спорт хэрхэн байр суурь эзлэх вэ?
Энэхүү хуулийн оршилд спорт гэдгийг “сэтгэл зүйн болон бие махбодийн эрүүл өсөлт, эрүүл мэнд болон биеийн хүчний хадгалалт, сэтгэл ханамжийн ололт, өөрийгөө удирдах чадвар болон бусад сэтгэл зүйн хөгжлийн төлөө хувь хүн эсвэл бүлгээрээ хийдэг хөдөлгөөнт тэмцээн болон бусад биеийн үйл ажиллагаа” гэж тодорхойлсон байдаг.
e-спортын хувьд, уламжлалт спорттой адилхан, тэмцээний үйл ажиллагаагаар дамжуулан сэтгэл ханамж болон өөрийгөө удирдах чадварыг хөгжүүлэх зэрэг үр нөлөөтэй гэж хүлээн зөвшөөрөгддөг.

Ялангуяа анхаарал татах зүйл бол e-спортын тэмцээний чанар болон зохион байгуулалт юм.
Олон e-спортын тэмцээнүүдэд тодорхой дүрмийн дор шударга өрсөлдөөн явагдаж, тамирчдаас өндөр төвлөрөл болон стратегийн сэтгэлгээ шаарддаг.
Мөн, багийн суурьтай тэмцээнүүдэд уламжлалт спорттой адилхан багийн ажил болон харилцааны чадварыг сайжруулахад хувь нэмэр оруулдаг.
Одоогийн байдлаар e-спорт Японы Спортын Үндсэн Хуулийн “спорт” гэсэн ангилалд багтах эсэх талаар хангалттай хэлэлцүүлэг хийгдээгүй байгаа ч, уг хуулийн хэрэглээг шууд үгүйсгэх нь зохистой биш гэж үзэж байна.

Хууль зүйн үүрэг хариуцлага ба практик асуудлууд

Энэ төрлийн хууль зүйн үнэлгээг үндэслэн, Японы Спортын Үндсэн Хуулийн 5-р зүйлд заасан үүрэг хариуцлагыг авч үзэх шаардлагатай.
Энэхүү зүйл нь спортын байгууллагуудад дараах үүрэг хариуцлагыг тогтоож байна.
Эхний хэсэгт, спортын үйл ажиллагаа явуулж буй хүмүүсийн эрх ашиг, сэтгэл зүйн болон бие махбодийн эрүүл мэндийг хамгаалах, аюулгүй байдлыг хангахыг анхаарч, спортын хөгжлийг идэвхтэй дэмжихийг шаардаж байна.
Хоёрдугаар хэсэгт, үйл ажиллагааны ил тод байдлыг хангах болон өөрийн үйл ажиллагааны стандартуудыг боловсруулахыг зааж, гуравдугаар хэсэгт, спорттой холбоотой маргааныг хурдан бөгөөд зөв шийдвэрлэхийг шаардаж байна.

Эдгээр үүрэг хариуцлагууд нь e-спортын салбарын тулгарч буй тодорхой асуудлуудтай нягт холбоотой.
Жишээлбэл, урт хугацааны тоглоомын нөлөөллөөс үүдэлтэй эрүүл мэндийн асуудлууд, насанд хүрээгүй хүмүүсийн оролцооны зохицуулалт, шагналын мөнгөний хуваарилалт, гэрээний маргааны шийдвэрлэх арга зам гэх мэт олон асуудал бий. Эдгээр нь шийтгэл дагалдахгүй хичээл зүтгэлийн үүрэг боловч, тус бүрийн байгууллагын өөрийн шийдвэр болон практик үйл ажиллагаа хүлээгдэж байна.

Цаашлаад, e-спортод онцгой асуудлууд болох тоглоомын нэрийн зохиогчийн эрх болон лицензийн асуудал, онлайн тэмцээний үед харилцаа холбооны орчны шударга байдлыг хангах, хууран мэхлэх үйлдлийг зогсоох зэрэг асуудлуудыг дурдаж болно.
Эдгээр асуудлуудад уламжлалт спортын зохицуулалт болон маргаан шийдвэрлэх хүрээг шууд хэрэглэх нь хэцүү талтай.
Тиймээс, e-спортын онцлогийг харгалзан үзсэн өөрийн зохицуулалтын системийг бий болгох шаардлагатай бөгөөд энэ үед Японы Спортын Үндсэн Хуулийн үзэл баримтлалыг үндэслэн, шинэ цаг үеийн шаардлагад нийцсэн шийдлүүдийг эрэлхийлэх хэрэгтэй болно.

e-Спортын байгууллагуудын спортын байгууллага болох нь

Тэгвэл эдгээр үүргийг ямар байгууллагууд хүлээх вэ?
Японы Спортын Үндсэн Хуулийн 2-р зүйл 2-р хэсэгт “спортын байгууллага”-ыг “спортын хөгжлийг дэмжих үйл ажиллагааг гол зорилгоо болгосон байгууллага” гэж тодорхойлсон байдаг.
Энэ тодорхойлолт нь байгууллагын хэмжээ болон ашгийн төлөө эсэхийг үл харгалзан өргөн хүрээг хамарсан байдаг.

Тодруулбал, Олон улсын e-Спортын Холбоо болон Азийн e-Спортын Холбоо зэрэг олон улсын удирдах байгууллагууд, Японы e-Спортын Холбоо зэрэг дотоодын удирдах байгууллагууд, түүнчлэн тэдгээрийн харьяа байгууллагууд багтаж болно.
Мөн тэмцээн зохион байгуулах байгууллагууд, багийн удирдлагын байгууллагууд, цаашлаад тоглоомын хөгжүүлэлтийн компаниуд ч e-Спортын хөгжлийг гол зорилгоо болгосон тохиолдолд “спортын байгууллага” гэж үзэгдэж, Японы Спортын Үндсэн Хуулийн үйлчлэх хүрээнд багтаж болно.

Ийм өргөн хүрээний үйлчлэх боломжийг харгалзан, e-Спортын байгууллагуудын удирдлагууд e-Спортын хөгжлийг дэмжих зорилгодоо хүрэхийн тулд Японы Спортын Үндсэн Хуулийн үйлчлэх боломжийг ойлгож, түүний үндсэн зарчим болон хичээл зүтгэлийн үүргийг бүрэн ойлгосон байх шаардлагатай.
Тодруулбал, тамирчдын эрхийг хамгаалах системийг бий болгох, ил тод байгууллагын удирдлага, мөн маргаан шийдвэрлэх системийг зохион байгуулах зэрэг нь чухал ач холбогдолтой болно.
Цаашлаад эдгээр үйл ажиллагаагаар дамжуулан e-Спортын нийгмийн хүлээн зөвшөөрөлтийг нэмэгдүүлж, эрүүл хөгжлийг хангах нь хүлээгдэж байна.