Опен Соурс (OSS)-ын тодорхойлолт ба Зохиогчийн эрхийн хуульд анхаарах зүйлс

IT салбарын инженер, дизайнер болон бусад бүтээлч хүмүүсийн хувьд зайлшгүй тулгарч буй асуудлуудын нэг бол зохиогчийн эрхийн асуудал юм. Өөрийн бүтээсэн бүтээлүүдийн төлөө маргаан үүсэх нь бий, мөн өөрөө мэдэлгүйгээр өөр хүний зохиогчийн эрхийг зөрчих тохиолдол ч гарч болзошгүй. Иймд, зохиогчийн эрх зэргийн асуудлуудыг тийм ч их анхааралгүйгээр ашиглаж болох нээлттэй эхийн код (OSS) нь бүтээлч хүмүүсийн бүтээл хийх явцад түшиг болох чадвартай. Гэхдээ нээлттэй эхийн код (OSS)-той холбоотой зарим зүйлсийг зөв ойлгодоггүй тохиолдол олон байдаг бөгөөд заримдаа OSS-ийн тухайн ойлголтын алдаа нь хууль ёсны асуудлуудыг үүсгэх хөшүүргэ болдог.

Энэхүү нийтлэлд бид нээлттэй эхийн код (OSS)-ийн хууль ёсны тодорхойлолтыг үндэслэн, OSS-ийн тухай түгээмэл байдаг ойлголтын алдаануудыг тайлбарлаж өгөх болно.

Опен Соурс (OSS)-той холбоотой олон төрлийн ойлголтын алдаа

Опен Соурс (OSS) нь зөв тодорхойлолтыг ойлгох хүмүүс ховор бөгөөд олон төрлийн ойлголтын алдаанд ордог. Түгээмэл байдаг ойлголтын алдааны жишээнүүдийг доор дурдсан болно.

• Интернет дээр тодорхойгүй олон хүнд зориулж эх кодыг нийтлэгдсэн програм нь Опен Соурс (OSS) гэж үзнэ.
• Опен Соурс (OSS)-д зохиогчийн эрх байдаггүй учраас, зохиогчийн эрхийн хууль хамааралгүй бөгөөд хууль ёсны асуудлыг тусгайлан анхаарах шаардлагагүй.
• Опен Соурс (OSS) болвол, түүний хэрэглээний зардал бүгд үнэгүй байдаг.
• Опен Соурс (OSS) болвол, хязгааргүй чөлөөтэй ашиглах боломжтой.

Эхлээд дүгнэлтийг хэлэхэд, эдгээр бүхнийг буруу гэж үзнэ. Ийм ойлголтын алдаан дээр суурилсан эх код, програмын ашиглалт нь хууль ёсны асуудлуудыг үүсгэх эрсдэлтэй. Опен Соурс (OSS) болон бусадтай ялгах тодорхойлолтыг ойлгох, мөн Опен Соурс (OSS)-ыг ашиглагчидад ямар эрх олгогдсон байдгийг мэдэх нь хэрэггүй хууль ёсны асуудлуудыг үүсгэхгүйн тулд чухал юм. Эдгээр зүйлсийн холбоотойгоор, Опен Соурс (OSS)-ын зөв тодорхойлолтыг ойлгох нь маш чухал гэж хэлж болно.

Зохиогчийн эрхийн хуульд заасан “хэрэглээ” ба “ашгийн санхүүжилт” хоорондын ялгааг ойлгосны үндсэн дээрх Опен Сорс (OSS)-ийн үнэ цэн

Тэгвэл эцсийн дүндээ Опен Сорс (OSS) гэж юу вэ? Опен Сорс (OSS)-ийн үнэ цэнийг ойлгоход зохиогчийн эрхийн хуулийн үндсэн ойлголт шаардлагатай болно. Зохиогчийн эрхийн хуульд “хэрэглээ” ба “ашгийн санхүүжилт” нь тодорхой ялгаатай утгатай япон үгс болгон тусгаарлагддаг. Ерөнхий япон хэл дээр эдгээр хоёр үгийн утга нь ихээхэн ялгаагүй байдаг учраас тэдгээрийг холилдуулах нь элбэг байдаг. Иймд эхлээд энэ хоёр үгийн ялгааг ойлгох нь чухал юм.

“Ашгийн санхүүжилт” нь зохиогчийн эрхийн хуулийн эрх бөгөөд зохиогчийн эрхийн зөрчил үүсэх боломжтой

Зохиогчийн эрх гэдэг нь зохиогчийн бүтээлүүдийг бий болгосон хүнийг эрх бүхий хүн болгон, тодорхой төрлийн тусгаарлагдсан байдалд баталгаа өгөх хуулийн салбар юм. Өөрөөр хэлбэл, систем хөгжүүлэлт ба програм хангамжийн хөгжүүлэлтийн хүрээнд хамгийн товчхон тайлбарлахад, хуулбарлах (тус хуулийн 21-р зүйл), интернетээр дамжуулан түгээх нь нийтийн илгээлт (тус хуулийн 23-р зүйлийн 1-р хэсэг), шилжүүлэх (тус хуулийн 27-р зүйл) гэх мэт асуудлуудад эрх бүхий хүний саналыг авах ёстой. Эдгээр нь зохиогчийн бүтээлийн “ашгийн санхүүжилт”-тэй холбоотой яриа юм. Иймд эрх бүхий хүн биш хүн нь зөвшөөрөлгүйгээр эдгээр ашиглалтын үйл ажиллагааг хийсэн тохиолдолд “зохиогчийн эрхийн зөрчил” гэсэн хэрэг үүснэ. Жишээлбэл, доорх нийтлэлд нөгөө хүний эх кодыг “хуулсан” ба “зөвхөн лавласан” хоёр тохиолдлын ялгааг тайлбарлаж, зохиогчийн эрхийн зөрчлийн шийдвэрлэх үндсэн зарчмыг тайлбарласан байна.

https://monolith.law/corporate/copyright-infringement-relatedtothe-program[ja]

Зохиогчийн эрхийг зөрчсөн тохиолдолд эрх бүхий хүн нь иргэний хуулийн арга хэмжээ болгон, зогсоох (зохиогчийн эрхийн хууль 112-р зүйлийн 1-р хэсэг) ба хууль бус үйлдлийн хариуцлагын үндсэн дээр хохирлын төлбөр авах (иргэний хууль 709-р зүйл) хүсэлт гаргаж болно.

“Хэрэглээ” нь тусгаарлагдсан эрх биш бөгөөд зохиогчийн эрхийн зөрчил гэж үгүй

Гэсэн хэдий ч, зохиогчийн эрхийн хууль нь зөвхөн эрх бүхий хүнийг хамгаалах, эрхийн зөрчилд хариуцлага тооцох зорилготой хуулийн салбар биш юм. Зохиогчийн эрхийн хуулийн нэгдүгээр зүйл, түүний зорилго тодорхойлолтод дараах байдлаар илэрхийлэгдсэн зарчим байна.

Нэгдүгээр зүйл　Энэ хууль нь, зохиогчийн бүтээл болон тоглолт, бичлэг, радио болон кабель радионы талаарх зохиогчийн эрх болон түүнтэй холбоотой эрхийг тогтоож, эдгээр соёлын өвийг шударгаар ашиглахад анхаарч, зохиогч болон түүнтэй холбоотой хүмүүсийн эрхийг хамгаалахыг зорьж, ийнхүү соёлын хөгжилд хувь нэмрээ оруулахыг зорилго болгодог.

Энд “эрхийн хамгаалалт” гэсэн ойлголтонд “соёлын хөгжил” гэсэн зарчим ч бас дуулгавартай. Өөрөөр хэлбэл, зохиогчийн тусгаарлагдсан эрхийг хэтрүүлэн хамгаалвал, бусад хүмүүсийн бүтээлч үйл ажиллагааг буруу зогсоох аюултай учраас, эдгээр асуудлуудын тэнцвэрийг хангах нь ч зорилго болдог. Өөрөөр хэлбэл, зохиогчийн эрх хүрэхгүй байгаа тохиолдлуудын тухай заалтууд ч мөн энэ хуулийн салбарт олон байдаг гэсэн үг юм. Энэ нь зохиогчийн эрхийн хуульд заасан “хэрэглээ”тэй холбоотой яриа юм.

Доор зохиогчийн бүтээлийг “хэрэглээ”нд зөвшөөрөх заалтыг харуулав.

Гуравдугаар зүйл　Зохиогчийн эрхийн зорилго болгон ашиглагдаж буй зохиогчийн бүтээл (доорх заалтад “зохиогчийн бүтээл” гэж дурдана.) нь хувийн эсвэл гэр бүлийн дотор эсвэл түүнтэй адил хязгаарлагдмал хүрээнд “хэрэглээ”нд зориулагдсан үед (доорх заалтад “хувийн хэрэглээ” гэж дурдана.) дараах тохиолдлуудыг оролцуулаагүй бол, тухайн хэрэглэгч нь хуулбарлах эрхтэй. (дараа нь товчлон)

Зохиогчийн эрхийн хуульд заасан “хэрэглээ” гэдэг нь номын хувьд “унших”, хөгжмийн хувьд “сонсох”, киноны хувьд “үзэх” гэх мэт үйл ажиллагааг хэлнэ. Номын дэлгүүрт номыг зогсоолгүй уншсанаар зохиогчийн эрхийн хуульд асуудал үүсэхгүй. Өөрөөр хэлбэл, хэрэглэгчийн хувьд зохиогчийн бүтээлийг “хэрэглээ”нд оруулахад зохиогчийн эрхийн зөрчил гэсэн ойлголт байхгүй. Хураангуйлбал, эрх бүхий хүн биш хүний “ашгийн санхүүжилт” буюу номын хувьд хэвлэлт, засвар хийх, хөгжмийн хувьд бичлэг, тоглолт хийх, киноны хувьд тараах, тоглуулах гэх мэт үйл ажиллагаанд тодорхой хязгаарлалт тавих нь зохиогчийн эрх гэсэн эрх юм.

Эрх бүхий хүн биш хүнд “ашгийн санхүүжилт”-ийн зөвшөөрөл өгөх нь лиценз

Дээрх агуулга нь Опен Сорс (OSS) гэж юу болохыг хуулийн хувьд ойлгоход шаардлагатай үндэслэл болно. Эрх бүхий хүн биш хүний “ашгийн санхүүжилт”-ийг өргөн хязгаарлагч нь зохиогчийн эрх болох нь, эсрэгээрээ эрх бүхий хүн зөвшөөрвөл, эрх бүхий хүн биш хүний “ашгийн санхүүжилт”-ийг ч зөвшөөрөх гэсэн үг юм. Энэ нь тэгэхээр ашиглалтын зөвшөөрөл, буюу лиценз гэсэн үг. Түүнчлэн, ашиглалтын зөвшөөрөл авах нь зохиогчийн эрхийг шилжүүлж, зохиогчийн эрхийн эзэн болохтой адил утгатай биш гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. Энэ нь зохиогчийн эрх байхгүй гэдгийг үндэслэн “ашгийн санхүүжилт”-ийг хийхэд зохиогчийн зөвшөөрлийг авах гэсэн үг юм.

Мөн Опен Сорс (OSS) гэдэг нь энэ лицензийн тусламжтайгаар хэн бүхэнд нийтлэг ашиглалтыг зөвшөөрөх зүйл юм.

Опен сорс (OSS) -ийн үндсэн чанарыг ойлгосны дараах анхаарах зүйлс

Дээрхээс, зохиогчийн эрхийн хуулийн агуулгыг үндэслэн, опен сорс (OSS) ашиглалтад олон нийтэд түгээмэл байдаг ойлголтын алдаануудыг хөндөж үзье. Доорхи хэсэгт опен сорс (OSS)-ийн талаар түгээмэл байдаг ойлголтын алдаа ба түүнд анхаарах шаардлагатай зүйлсийг тодорхойлсон боловч, энэхүү агуулгыг ухаарснаар эдгээр нь тунхаглагдсан зүйлс байх болно.

“Интернет дээр хүн бүр харж болох газар нээлттэй байгаа учраас опен сорс (OSS) байна” гэдэг нь буруу

GitHub дээр нээлттэй байдаг кодуудыг “Интернет дээр тодорхойгүй олон нийт харж болох газар байгаа учраас опен сорс (OSS) бөгөөд зохиогчийн эрхийн асуудалд анхаарах шаардлагагүй” гэж ойлгодог тохиолдол байдаг. Гэвч опен сорс (OSS)-ийн үндсэн чанар нь “хэрэглээний зөвшөөрөл”-д оршино, хүн бүр харж болохуйц биш юм.

Тухайн кодыг бичсэн программист зохиогч нь, тэр кодыг интернет дээр нээлттэй байлгах санаа бүхий ч гэсэн, тодорхойгүй олон нийтэд хэрэглээний зөвшөөрөл өгсөн гэсэн үг биш.

“Опен сорс (OSS)-д зохиогчийн эрх байхгүй бөгөөд зохиогчийн эрхийн хуулийн яриа хамаагүй” гэдэг нь буруу

Өмнөх хэлсэнчлэн, опен сорс (OSS) гэж нэрлэгддэг зүйлсэд ч зохиогчийн эрх байдаг. Зохиогчийн эрх байдаг бөгөөд тэр эрхийг хэрэгжүүлсний үр дүнд тодорхойгүй олон нийтэд хэрэглээний зөвшөөрөл олгогдсон байдаг. Өөрөөр хэлбэл, опен сорс (OSS) гэдэг зүйл өөрөө зохиогчийн эрхийн хуулийн хүрээнд бий болсон зүйл юм.

“Опен сорс (OSS)-ийг ашиглахад зардал бүгд үнэгүй” гэдэг нь заавал биш

Опен сорс (OSS) гэдэг зүйлийн үндсэн чанар нь эцсийн эцэст хэрэглээний зөвшөөрөлд оршино. Иймд, лицензийн хураамж нь зарчмын дагуу хүн бүрт үнэгүй байх ёстой. Гэхдээ лицензийн хураамжаас бусад зардал гарах магадлалыг опен сорс (OSS) гэдэг зүйлийн тодорхойлолтоос хасах боломжгүй. Энэ талаарх сайн жишээ нь вэбсайт нээхэд ихэвчлэн ашигладаг WordPress-ийн плагинууд юм. WordPress-ийн үйл ажиллагааг өргөтгөх зорилгоор дэлхий даяарх техникийн мэргэжилтнүүд үүсгэсэн плагинууд нь журмын дагуу опен сорс (OSS) гэж үзэгддэг ч, плагинуудыг татаж авахад зарим нь төлбөртэй, зарим нь үнэгүй байдаг.

“Опен сорс (OSS) болохоор хязгааргүй чөлөөтэй ашиглах боломжтой” гэдэг нь буруу

Опен сорс гэдэг зүйлийн үндсэн чанар нь тодорхойгүй олон нийтэд хамрах хүрээнд үнэ төлбөргүй ашиглах зөвшөөрөл олгох явдалд оршино. Иймд, тэнд зарим нэг хязгаарлалт тавигдаж болзошгүй. Жишээлбэл, копилефт заалттай опен сорс нь, түүнийг үндэслэн шинээр бүтээгдсэн бүтээлд мөн адил копилефт заалт хавсаргахыг шаарддаг. Мөн, зарим опен сорс нь зохиогчийн эрхийн тэмдэглэгээний арга барилд хязгаарлалт тавьдаг байх магадлалтай.

Хураангуй

Уран бүтээлийн үйлдвэрлэлд шаардлагатай техник технологийн мэдлэгтэй холбоогүй учраас, зүйлс үйлдвэрлэх дуртай хүмүүст сонирхол татахад хүндрэлтэй салбар нь Японы Зохиогчийн эрхийн хууль (Japanese Copyright Law) гэж үзэж болох юм. Гэсэн хэдий ч, нээлттэй эхийн программ хангамж (OSS) -ийн талаарх ойлголт нь бүтээгчдэд ч мөн адил хамаагүй биш бүс нутаг юм. Зөв ойлголттойгоор, зөвшөөрөгдсөн үйлдлүүд болон хориглосон зүйлсийг мэдэж авах нь чухал гэж үзэж байна.