Дэд гүйцэтгэгч (дахин гүйцэтгэл) оролцсон төслийн гүйцэтгэл түдгэлзсэн үед хэрэглэгдэх хууль юу вэ?

Систем хөгжүүлэх төслийн худалдан авагч болон үйлчилгээ үзүүлэгч гэсэн хоёр талын хоорондох худалдаа нь заавал хоёр талын гэрээгээр дуусдаг гэсэн баталгаа байдаггүй. Нэмэлт хүчин чадал эсвэл гол үйлчилгээ үзүүлэгчид байхгүй техникийн мэдлэгийг оруулах зорилгоор, дэд үйлчилгээ (дахин гүйцэтгэл) ашиглах тохиолдол ч бий. Ийм үед, төслийн явцад саатал үүсвэл, тухайн маргаан нь худалдан авагч болон үйлчилгээ үзүүлэгчийн хоорондоо зогсохгүй болох нь төсөөлөгдөж байна. Хэрэв төсөл гурван эсвэл түүнээс дээш талын харилцаатай байгаа бол, төслийн явцад саатал үүссэн тохиолдолд хариуцлагыг хэнд тооцох вэ? Энэхүү нийтлэлд бид дэд үйлчилгээ (дахин гүйцэтгэл)-д онцгой байдаг төслийн асуудалд учрах эрсдэлийн талаар болон тийм нөхцөл байдлын хариу арга хэмжээний зөвлөмжийг тайлбарлана.

Систем хөгжүүлэлтийн хууль эрх зүйг дооржуулалт (дахин гүйцэтгэл) ашиглах нь хэрхэн өөрчлөх вэ

Гурван ба түүнээс дээш тооны талуудыг хамарсан маргаан нь түүнээс улбаалан хүндрэлтэй асуудал болох эрсдэлтэй байдаг. Гэсэн хэдий ч, ийм төрлийн асуудалд, эхлээд хэрэглэгч болон вендорын хоорондын маргааны талаарх ерөнхий мэдлэгтэй байх нь чухал юм. Систем хөгжүүлэлтийн төслүүд нь техникийн мэргэжилтэн болох вендор болон компанийн дотоод үйл ажиллагааны мэдлэгтэй хэрэглэгч нар хоорондоо хамтран ажиллах явдал нь энгийн байдаг. Урт хугацааны ажлын хугацаанд тэд хоорондоо тогтмол харилцан уялдаа холбоотой байх шаардлагатай байдаг. Энэ талаар сайн ойлгогдох жишээ нь хэрэглэгчийн шалтгаанаар төсөл зогссон тохиолдол юм. Энэ талаар доорхи нийтлэлд дэлгэрэнгүй тайлбарласан байна.

Дээрхи нийтлэлд, хэрэглэгчийн талынхаас систем хөгжүүлэлтийг зогсоох санал гаргасан ч, түүний хууль эрхийн хариуцлага заавал хэрэглэгчид ногдуулагдахгүй гэдгийг тайлбарласан байдаг. Төслийг зогсоосонд хэн хариуцлага хүлээх ёстойг шийдвэрлэх нь энгийн биш юм. Харин хэрэв хоёр талын ойлголтод зөрүү байвал, хариуцлагыг хэнд ногдуулах нь хялбархан өөрчлөгдөж, маргаан нь улам бүр хүндэрч болзошгүй гэдгийг хэлж байна. Хэрэглэгчийн “хамтран ажиллах үүрэг”, вендорын “төслийн удирдлагын үүрэг” гэх мэт нэр томъёог өмнө нь болсон шүүхийн шийдвэрүүдэд ч ихэвчлэн ашиглаж ирсэн. Эдгээр хоёр үүргийн “тэмцэл” нь систем хөгжүүлэлтийн хууль эрх зүйн үндсэн хэлбэр болдог бөгөөд дооржуулалт (дахин гүйцэтгэл) холбогдсон үед, улам бүр төвөгтэй асуудал болон хөгжих болно.

Төслийн гүйцэтгэл тасалдаж, гэрээ цуцлагдсан тохиолдолд цуцлалтын хүчин төгөлдөр байдал хэр хүртэл үргэлжилдэг вэ?

Жишээ нь, ямар нэг шалтгаанаар хэрэглэгч ба вендорын хоорондын гэрээ цуцлагдсан тохиолдолд, энэ нөлөөллийн хүрээ нь асуудал болдог. Хэрэв төслийн бүх ажиллагаа зөвхөн хоёр талын асуудалд хязгаарлагдвал, гэрээ цуцлах үйлдлийн үр дүн нь талуудын хоорондын үүрэг хариуцлагыг таслан зогсоох, өөрөөр хэлбэл, “эхний байдалд нь оруулах” үүргийг харилцан үүрэх гэсэн утгатай болно. Гэвч, шуудангаар гэрээ байгуулагдаагүй гүйцэтгэгч (дахин үүрэгдэгч) байгууллага ба гол гүйцэтгэгч вендорын хоорондын харилцаа нэг дор тасалдаж, гүйцэтгэгч (дахин үүрэгдэгч) байгууллагад таамаглаагүй хохирол учруулж, заримдаа хатуу хэрэг болох нь бий. Гэсэн хэдий ч, төслийн үндсэн ажиллагаа аль хэдийн тасалдсан байхад, гол гүйцэтгэгч вендор ба гүйцэтгэгч (дахин үүрэгдэгч) байгууллага хэзээ ч хязгаарлагдмал байх ёстой гэдэг нь мөн утгагүй яриа болох нь бий. Тэгвэл энэ асуудлыг хэрхэн зохицуулах вэ?

Гэрээ цуцлах нөлөөллийн хүрээнд хамаарах чухал шүүхийн шийдвэр

Хэрэглэгч ба вендорын хооронд хийгдсэн гэрээ цуцлах нөлөөллийн хүрээг тодорхойлоход, Токио дүүргийн шүүхийн 2012 оны 12-р сарын 24-ний өдрийн шийдвэр (Хэйсэй 24) нь лавлагаа болно. Тухайн шүүхийн шийдвэрт хэрэглэгч ба гол вендорын хоорондын гэрээг цуцлах нөлөөллийн хүрээ асуудал болсон бөгөөд энэ нь гол вендор ба дэд вендор (дахин гүйцэтгэгч) хоорондын харилцаанд ч нөлөөлнө гэж шийдвэрлэсэн байна.

Энэхүү хэргийн шүүх хуралдаан дээр, тухайн дэд гэрээний хүрээнд хамаарах үйл ажиллагааны хэсэгт цуцлах санал илэрхийлсэн боловч, гол гэрээний хүрээнд хамаарах тус үйл ажиллагааны хэсэгт 2009 оны 4-р сарын 20-нд цуцлах санал гаргасан байна. Энэ нь өмнөх баримт бичгийн (3)У заасанчлан, энэхүү цуцлах саналын дагуу, тухайн дэд гэрээний хүрээнд хамаарах үйл ажиллагааны хэсэг нь, гүйцэтгэх зорилго байхгүй болсон тул, энгийнээр дууссан гэж үзэгдэнэ учир тиймээс, түүнээс хойш буруутан талын гаргасан дээрх цуцлах саналд хууль ёсны утга учир байхгүй.

Токио дүүргийн шүүхийн 2012 оны 12-р сарын 25-ны өдрийн шийдвэр (Хэйсэй 24)

Тухайн шүүхийн шийдвэрт, цуцлах саналын нөлөөгөөр дэд гэрээ “энгийнээр дууссан” гэж үзэгдэх болсон гэж тайлбарласан байна. Хэрэглэгчийн үүрэг гүйцэтгэлгүйгээр тусгайлан гүйцэтгэх утга учиргүй байх шиг өргөн хэрэглээний багатай үйл ажиллагаа бол энэ төрлийн дүгнэлт нь илүү зөв байх магадлалтай. Гэхдээ энэ шүүхийн шийдвэрт дэд вендор (дахин гүйцэтгэгч) нь хөлс хүлээн авах боломжгүй байгаа гэж тайлбарласан боловч, бүх цуцлах саналын хэргийг ийм аргаар шийдвэрлэх бол шүүхийн шударга ёсны үзэгдэл хувьд асуудалтай байж магадгүй. Иймд, энэ төрлийн хэргүүдэд хандаж буй шийдвэрлэх стандартууд одоогоор бүрэн батлагдсан гэж хэлэхэд хэцүү байгаа бололтой.

Доод гүйцэтгэгч (дахин гүйцэтгэгч) байгууллагаас хийсэн ажлын хөлс хүсэх эрхийн талаарх шийдвэрлэлтийг тус тусад нь ялган авч үзэх шаардлагатай

Өмнөх шүүхийн шийдвэрүүдэд харахад, хэрэглэгч ба гол гүйцэтгэгч вендор хоорондоо гэрээг цуцлахад нэгдсэн тохиолдолд, доод гүйцэтгэгч (дахин гүйцэтгэгч) байгууллагаас хийсэн ажлын хөлс хүсэх эрх нь ерөнхийдөө хийгдэхгүй байх ёстой гэсэн зүйл илэрхийлэгдсэн байдаг. Гэвч энэ асуудлыг илүү зөв шийдвэрлэхийн тулд, гэрээг цуцлах шалтгаан бүрийг тусад нь ялган авч үзэх шаардлагатай байна гэж бодогдоно. Жишээ нь, гол гүйцэтгэгч вендорын алдаа зэргээс болж гэрээ цуцлагдсан тохиолдолд, доод гүйцэтгэгчийн зөвшөөрөлгүйгээр гэрээг цуцлах тохиолдолд, доод гүйцэтгэгчийн хөлс хүсэх эрхийг зөвшөөрөх нь шударга ёсонд нийцэх болно. Харин гол гүйцэтгэгч вендорт ямар ч алдаа гараагүй гэж үзэгдэх тохиолдолд, (доод гүйцэтгэгч гэрээ байгуулсан тохиолдолд тусгайлан) хөлс авах эрх нь эхлээд л хийгдэх ёстой зүйл биш учраас, хөлс хүсэх эрхийг татгалзах боломжгүй болох тохиолдол ч байж болно. Ийм алдаагүй-алдаагүй харилцаанд эрсдлийг хэн хүлээх вэ гэдэг асуудал нь, Иргэний хуулийн ‘эрсдлийн хүлээлт’ гэж нэрлэгддэг салбарт хамаарах юм.

536-р зүйл
1. Өмнөх хоёр зүйлд заасан тохиолдлуудаас бусад, талуудын аль алинд нь буруутгах боломжгүй шалтгаанаар өр төлбөрийг гүйцэтгэх боломжгүй болсон үед, өр төлөгч нь, харилцан үйлчилгээ авах эрхгүй болно.

Эрсдлийн хүлээлт гэдэг нь IT болон систем хөгжүүлэлтэд хязгаарлагдахгүй, Иргэний хуулийн ерөнхий сэдвүүдийн нэг юм. Жишээлбэл, худалдааны гэрээнд, гэнэтийн байгалийн гамшиг гарч бараа бүтээгдэхүүн нь хүлээн авахаас өмнө устгагдсан тохиолдлууд нь энэ сэдвийн тодорхой жишээ болно. Гол гүйцэтгэгч вендор ба доод гүйцэтгэгчийн харилцаанд ч ‘алдаагүй-алдаагүй’ харилцааг хэрхэн зохицуулах вэ гэдэг асуудал тулгарахад, эрсдлийн хүлээлтийн заалт хэрэглэгдэх болно гэж үзэж болно.

Дэд гүйцэтгэгч (дахин гүйцэтгэгч) компаниудыг хамарсан гэрээ цуцлахтай холбоотой анхаарах зүйлс

Дээрх сэдвийн холбогдуулан, үндсэн гүйцэтгэгч болон дэд гүйцэтгэгч (дахин гүйцэтгэгч) компаниудын хооронд байгуулагдсан гэрээнд, хэрэглэгчээс төлбөр хүлээн авсны дараа л төлбөр хийх гэсэн зүйлс оруулагдаж болохыг анхаарна уу. Гэвч, ийм зүйлс гэрээнд оруулагдсан байсан ч, үндсэн гүйцэтгэгч төлбөр хүлээн авах боломжгүй болсон үед, дэд гүйцэтгэгчид төлбөр хийх хугацаа ирсэн гэж үзэгддэг. Өөрөөр хэлбэл, ийм зүйлс гэрээнд оруулагдсан байсан ч, үүнийг үндэслэн дэд гүйцэтгэгчид төлбөр хийхээс татгалзахад хязгаарлалт байдаг гэсэн үг юм. Дэд гүйцэтгэлтэй холбоотой хууль зүйн асуудлуудаас гадна, гэрээ цуцлах нөлөөлөл хүрэх хүрээ болон эдгээр зүйлсийг хамтад нь сайтар ойлгож, анхаарч байх нь зүйтэй.

Дүгнэлт

Систем хөгжүүлэх төслийн явцад гүйцэтгэгч болон дахин гүйцэтгэгчийг оролцуулахад, асуудал нь төвөгтэй болох нь элбэг. Иймд, хэрэглэгчийн ‘хамтран ажиллах үүрэг’ эсвэл үйлчилгээ үзүүлэгчийн ‘төслийн удирдлагын үүрэг’ гэх мэтчилэн эхлэл тавьж, үүргээ зөрчсөн талд хохирлыг нөхөн төлүүлэх үүрэг хүлээлгэх зарчим нь энгийн шийдвэрлэх арга болох нь ховор. Гурван эсвэл түүнээс дээш талыг оролцуулсан төслийн ‘дэлбэрэлт’ нь гэрээ цуцлахад нөлөөлөх хүрээ зэрэг олон талын хүндрэлтэй байдлыг илтгэх мэт санагддаг. Энэ асуудалд шүүхийн шийдвэрийн цуглуулгыг цаашид хүлээхийн зэрэгцээ, тодорхой асуудалд нийцүүлэн баримтлах арга зүйг боловсруулах нь чухал гэж үзэж байна.