Систем хөгжүүлэлтэд хэрэгжүүлэх төслийн удирдлагын үүрэг гэж юу вэ?

Систем хөгжүүлэлт гэдэг нь үйлчилгээг захиалагч хэрэглэгч болон үйлчилгээг гүйцэтгэгч вендор хоорондын хамтын ажиллагааны үр дүнд л амжилттай хөгжих юм.

Компанийн IT системийг хөгжүүлэх төсөл нь бүх зүйл төлөвлөгөө болон таамаглалын дагуу явагддаг гэж ховор. Илүүтэйгээр, жижиг ба томоохон олон асуудал, түвэгтэй нөхцөлүүдтэй тулгарч, тэдгээрийг нэг бүрчлэн даван туулж явах нь элбэг тохиолддог. Энэ үед хэрэглэгчийн тал болон вендорын талын хамтын ажиллагааг зохицуулах оролдлого мэдээж чухал боловч, маргааны үед хяналт тавих удирдлага ч мөн чухал болдог.

Хууль эрх зүйн өнцгөөс харахад, хоорондоо ямар үүргийг хүлээж, түүнчлэн харилцан ямар эрхийг үндэслэн үүрэг хүлээлгэх боломжтойг тодорхойлох нь хяналт тавих анхны алхам гэж хэлж болно. Энэхүү нийтлэлд бид вендорын талын хууль ёсны үүргийн талаар, төслийн удирдлагын үүргийг төвлөрүүлэн тайлбарлаж өгөх болно.

Вендорын талын төслийн удирдлагын үүрэг гэж юу вэ

Эхлээд, вендорын талын төслийн удирдлагын үүргийн агуулгыг авч үзье.

Шүүхийн шийдвэрээр, төслийн удирдлагын үүргийн агуулга нь дараах байдлаар байна:

-Тохиролцсон гэрээний дагуу хөгжүүлэлтийн ажлыг үргэлжлүүлэн, үргэлжлүүлэн явцыг удирдах, хөгжүүлэлтийн ажлыг саатуулах боломжит шалтгааныг илрүүлэхэд хичээн, түүнд зохих ёсоор хариу үйлдэх үүрэг

-Хэрэглэгчийн хөгжүүлэлтэд оролцоог зохих ёсоор удирдах, мэргэжлийн мэдлэггүй хэрэглэгчийн хөгжүүлэлтийн ажлыг саатуулах үйлдэл гаргахгүй байхын тулд хэрэглэгчид нөлөөлөх үүрэг

Энэ нь хэрэглэгчийн шийдвэр гаргах шаардлагатай асуудлууд болон шийдвэрлэх шаардлагатай асуудлуудын талаархи асуудлууд болон хугацааг тодорхойлох, хэрэглэгчийн шийдвэр хоцрох үед үүсэх саадыг харуулах, хэрэглэгчийн шийдвэр гаргахыг уриалан зөвлөх, хөгжүүлэлтийн явцад хүлээн авах боломжгүй хүсэлтүүд гарвал, тэдгээрийн шалтгааныг сайтар тайлбарлаж, хэрэглэгчийн хүсэлтийг татгалзахыг хэлнэ.

Иймд, вендорын талд хөгжүүлэлтийн ажлыг үргэлжлүүлэн хийхийн зэрэгцээ хэрэглэгчийн шийдвэр гаргахыг уриалж, системийн хөгжүүлэлт амжилттай болохын тулд хичээх үүрэг бий.

Хэрэглэгчийн хамтын ажиллагааны үүрэг

Гэсэн хэдий ч, систем хөгжүүлэлтэд вендор нь бүх үүргийг нэг талдаа хүлээн авдаг гэсэн үг биш. Эхлээд нь, захиалагч талын байгууллагад ашиглагдах IT систем болохоор, захиалагч талд ч гэсэн тухайн систем хөгжүүлэлтийн төслийг “өөр хүний асуудал” гэж үзэх нь зүйтэй биш.

Системийг хөгжүүлэх техникийн болон байгууллагын чадавхийг үндэслэн гадаадын мэргэжлийн хүмүүсийг ашиглах нь зүйтэй ч, дотоодын удирдлага нь хүрэлцэн ирэх ёстой. Гадаадын мэргэжлийн хүмүүсийн чадварыг татан гаргахын тулд хийх хүчин чармайлтгүйгээр, бүх зүйлийг өөр хүний асуудал гэж үзэн шаардлагатай бүтээгдэхүүнийг хүлээн авах нь боломжгүй. Энэ утгаараа, хэрэглэгч талд ч мөн систем хөгжүүлэлтэд хамтран ажиллах үүргийн хэрэгцээ байдаг.

Хэрэглэгч талын хамтран ажиллах үүргийн дор дурдсан зүйлс багтана:

　①Хэрэглэгч өөрийн эрх мэдлээр эрсдлийн шинжилгээ хийж, дотоодын санал зөрөлдөөнийг зохицуулж, өөрийн байр суурийг нэгтгэсний дараа шаардлагыг вендорт илэрхийлэх

　②Үр дүнгийн бүтээгдэхүүнийг шалгах

　③Вендорын хамтран ажиллах хүсэлтэд хариу өгөх

Хэрэглэгч талын хувьд системээс хүсч буй функцуудыг тодорхой вендор талд илэрхийлж, идэвхтэйгээр хөгжүүлэлтэд хамтран ажиллах нь шаардлагатай болно.

Төслийн удирдлага хялбар биш

IT систем нь жижиг хэсгүүдийн нийлбэрээр бүтдэг бөгөөд энэ нь дэлгэцийг зөвхөн харж буй хэрэглэгчдийн хувьд ойлгоход хэцүү байж болох юм. Гэсэн хэдий ч, систем хөгжүүлэлтийн төслийг удирдахад тулгарч буй хүндрэлүүдийг ойлгоход энэ нь маш чухал юм. IT системүүд ийм байдлаар бүтсэн учраас, вендоруудад нарийн анхаарал тавихын зэрэгцээ, бүх зүйлийг товч, цэгцтэй байдлаар зохион байгуулах санаачлага ба дээд хараа ч мөн шаардлагатай болдог.

Зөвхөн дэлгэцээр харахад төсөөлөшгүй хүндрэлүүд байдаг бөгөөд энэ нь өөрөөр харахад төслийн “шатамхай” болох шалтгааныг илэрхийлдэг. Эхлээд эдгээр зүйлсийг ойлгож, “IT систем хөгжүүлэх төслийг удирдах нь хэзээ ч амархан зүйл биш” гэдгийг мэдэх нь төслийн эрсдлийн удирдлагыг судлахад чухал үндэслэл болно.

Төслийн удирдлагын үүрэг зөрчсөн үед гарах боломжтой зүйлс

Тэгвэл, төслийн удирдлагын үүрэг зөрчигдсөн тохиолдолд ямар конкрет зүйлс болох вэ?

Энэ талаар тодорхой заалт байдаг гэж үзэхгүй бөгөөд “Төслийн удирдлагын үүрэг гэдэг нь ийм байдаг” гэсэн тогтоомж бэлдэгдсэн байдаггүй.

Гэхдээ, өмнөх шүүхийн шийдвэрүүдээс харахад, ханган нийлүүлэгчид үүрэг зөрчсөн тохиолдолд хэрэглэгчид ямар арга хэмжээ авах боломжтой талаар нэгдсэн байр суурь илэрхийлэгддэг.

Ханган нийлүүлэгчид үүрэг зөрчсөн тохиолдолд, хэрэглэгчид тэдэнд хариуцлага тооцож, гэрээг цуцлах эсвэл хохирлыг барагдуулахыг шаардах болно. Гэсэн хэдий ч, хэрэглэгчид ч асуудал байгаа бол, ханган нийлүүлэгчид хариуцлага хүлээлгэхгүй гэж үзэгдэх эсвэл алдааг харилцан тооцоолох замаар хохирлын хэмжээг бууруулах магадлалтай.

Харин хэрэглэгчид хамтран ажиллах үүрэг зөрчсөн тохиолдолд, тэдний улмаас ажил дуусаагүй гэж үзвэл, эрсдэлийг хүлээх (Иргэний хууль 536-р зүйл 2-р хэсэг), эсвэл үүрэг гүйцэтгэхгүй байдалд суурилсан хариуцлагаар ханган нийлүүлэгчид хэрэглэгчид төлбөрийн дүнг шаардах боломжтой.

Төслийн удирдлагын үүрэг хариуцлагыг тодорхойлсон шүүхийн шийдвэрүүд

Төслийн удирдлагын үүрэг хариуцлагыг тодорхойлсон төлөөлөл болгож буй шүүхийн шийдвэрүүдийн нэгэн жишээг доор дурдсан болно.

Доорх нь систем хөгжүүлэлтэд холбогдуулан, хүргэлтийн хугацаанд хоцрогдол үүссэн, мөн үйлчлүүлэгч нь анхны төсөвтөөс илүү мөнгө төлөхийг шаардсан зэрэг шалтгаанаар шүүх хүртэл хэрэлдэж байсан асуудал юм. Хэрэглэгч ба үйлчлүүлэгчийн хариуцлагыг хэрхэн ялгах ёстойг тойрсон маргаан нь шүүх хүртэл үргэлжилсэн, энэ нь түгээмэл ‘шатамхай төсөл’ гэж нэрлэгддэг жишээ байж болох юм.

Бүтээгдэхүүнийг хүргэх хугацаанд бүрэн гүйцэд бүтээгдэхүүнийг бэлэн болгохын тулд, гэрээнд заасан хөгжүүлэлтийн алхам болон арга барил, ажлын явцыг дагаж мөрдөн хөгжүүлэлтийг үргэлжлүүлэх бөгөөд, үргэлж хөгжүүлэлтийн явцыг удирдан чиглүүлж, хөгжүүлэлтийг саатуулах боломжтой шалтгааныг илрүүлж, зохих арга хэмжээ авах үүрэгтэй гэж ойлгох ёстой. Мөн, системийн хөгжүүлэлт нь захиалагчтай уулзалт хийж, түүний саналыг харгалзан хийгддэг учраас, захиалагч болох гомдогч Нийгэм даатгалын системийн хөгжүүлэлтэд холбогдох удирдлагыг зохих ёсоор хийж, гомдогч Нийгэм даатгалын хөгжүүлэлтийг саатуулах үйлдэл хийхгүй байхыг хангах үүрэгтэй байсан гэж үзэх ёстой (доорхи үүргийг “Төслийн удирдлагын ажил” гэж нэрлэнэ).

Токио дүүргийн шүүхийн шийдвэр, Хэйсэй (2004) оны 3-р сарын 10-ны өдөр

Дээрх шүүхийн шийдвэрийн товчоонд, нарийн үг хэллэг болон төвөгтэй хэргийн түүхийг ойлгох нь чухал биш юм. Хамгийн чухал нь “Төслийн удирдлагын үүрэг” гэсэн үг хэллэгийг шууд ашигласан явдал юм. Хуульд тодорхой заасан заалт байхгүй ч, шүүх нь хууль ёсны хариуцлагыг тодорхойлох зорилгоор зааварчилгаа батлахад чиглэсэн хандлагыг харж болно.

Дээрх шүүхийн шийдвэрийн агуулгыг энгийнээр хураангуйлж, дараах байдлаар жагсаавал:

• Урьдчилсан төлөвлөгөө (хөгжүүлэлтийн алхам, арга барил, ажлын явц гэх мэт) дагаж мөрдөн ажиллах
•  Ажлын явцыг зохицуулж, удирдах
• Хэрэв ажлын явцыг саатуулах “саад бэрхшээл” гарвал, түүнийг илрүүлж, зохих арга хэмжээ авах

Мөн дээрх гурван зүйлийг хийхдээ:

•  Харилцагч талын хамтын ажиллагааг хангах, харилцаа холбооны оролцоог хангах

Эдгээр нь “Төслийн удирдлагын үүрэг” гэж нэрлэгддэг.

Системийн хөгжүүлэлт нь хууль ёсны хувьд ихэвчлэн зөвлөмжийн гэрээ эсвэл гүйцэтгэлийн гэрээний хэлбэрээр байгуулагддаг. Зөвлөмжийн гэрээ гэдэг нь энгийнээр “хөлс авч, тухайн хөлсөнд тохирсон чанартай ажил хийх” гэсэн гэрээ юм. Тиймээс төслийн удирдлагын үүрэг ч мөн “чанар гэх мэт” зүйлсийн дотор орж болох ойлголт болгон зохицуулагдаж болно.

Гэсэн хэдий ч, маргаантай сэдэв байж болох ч, “захиалагчийн хүссэнээр хийх” гэрээ болох гүйцэтгэлийн гэрээний хувьд ч төслийн удирдлагын үүрэг гарч ирж болохыг үздэг. Учир нь, системийн хөгжүүлэлт нь зөвлөмжийн гэрээ байсан ч, гүйцэтгэлийн гэрээ байсан ч, төслийн удирдлага нь чухал бөгөөд хөгжүүлэгч тал нь үүнийг хийх ёстой гэж үздэг байна.

Систем хөгжүүлэлтэд гүйцэтгэлийн гэрээ ба дүрмийн даалгаврын гэрээний ялгаа ба ялгаварлалт

Гэрээ байгуулахаас өмнө тавигдах шаардлагатай төслийн удирдлагын үүрэг харуулсан шүүхийн шийдвэр

Мөн төслийн удирдлагын үүрэг нь гэрээ байгуулахаас өмнөх шатанд ч тавигдах боломжтой гэж үздэг. Доор дурдсан шүүхийн шийдвэр нь гэрээ байгуулахаас өмнөх шат, өөрөөр хэлбэл, гэрээ байгуулахаас өмнө янз бүрийн санал болон төлөвлөгөө гаргаж буй шатанд ч вендор талд төслийн удирдлагын үүрэг байгаа гэсэн ойлголтыг харуулсан билээ.

Доорхи тохиолдолд төсөл дунд замналд нь зогссон хэрэгт, гэрээ байгуулахаас өмнөх төлөвлөгөө болон саналын шатанд хийгдсэн үнэлгээ, хэрэглэгч талын тайлбарын дутагдалтай байдалд үндэслэн төслийн удирдлагын үүргийг зөвшөөрөх боломжтой эсэх асуудал хөндөгдсөн билээ. Ерөнхийдөө, төлөвлөгөө болон санал гэдэг үйл ажиллагаа нь гэрээ байгуулахаас өмнөх шатанд байдаг учраас, ийм үүрэг хууль ёсны хүрээнд зөвшөөрөгдөх боломжтой эсэх асуудал тавигдсан боловч, шүүх энэхүү үүргийг зөвшөөрсөн билээ.

Өмнөх шүүхийн шийдвэрт дурдагдсан төслийн удирдлагын үүргийн ойлголт нь гэрээ байгуулахаас өмнөх шатанд ч хамааралтай болохыг доорх уншихад та мэдэрч болно.

Төслийн санаачлага, санал болгож буй шатанд төслийн зорилго, хөгжүүлэлтийн зардал, хөгжүүлэлтийн хүрээ болон хугацааны төлөвлөлт зэрэг төслийн төлөвлөгөө ба хэрэгжүүлэх боломжийн үндсэн хүрээ тодорхойлогддог. Мөн түүнчлэн, төслийн холбогдох эрсдэлүүд ч тодорхойлогддог учраас, төслийг санаачлагч, санал болгогч байгууллагаас төслийн төлөвлөлт, эрсдлийн шинжилгээг хийх нь системийн хөгжүүлэлтийг гүйцэтгэхэд чухал юм. Иймд, санал болгогч байгууллага нь санаачлага, санал болгож буй шатанд өөрийн санал болгож буй системийн функц, хэрэглэгчдийн хэрэгцээг хангах чадвар, системийн хөгжүүлэлтийн арга, захиалга авсны дараах хөгжүүлэлтийн байгууллагын бүтэц зэргийг судалж, шалгаж, тэдгээрээс үүсэж болох эрсдлийн талаар хэрэглэгчдэд тайлбарлах үүрэгтэй гэж үзэх ёстой. Энэхүү санал болгогчийн шалгалт, тайлбарлах үүргийг гэрээ байгуулахаас өмнөх хэлэлцээрийн явцад үнэнч санаатай байх зарчмын дагуу хууль зүйн үүргээр авч үздэг бөгөөд, шүүгчийн хувьд санал болгогч нь энэ шатанд төслийн удирдлагын холбогдох үүргийг хүлээх ёстой гэж үздэг.

Токиогийн дээд шүүхийн шийдвэр, Хэйсэй (2013) оны 9-р сарын 26-ны өдөр

Мөн, IT төслийн сэдвээс өөртөө хязгаарлагдахгүй, бүх төрлийн худалдааны гэрээ, хууль зүйн хэлэлцээрт гэрээ байгуулахаас өмнөх шатанд тухайн талуудад тодорхой хууль зүйн үүргүүд байдаг гэдэг нь эхлээд байсан санаа юм.

Ихэвчлэн томоохон гүйлгээнүүд нь гэрээний зорилтод цэгт хүрэх хүртэлх “ойртож ирэх” процесс нь урт хугацаа шаарддаг байдаг. Энэ процесс дотор ч бас тухайн талуудад үнэнч байх ёстой гэдэг нь дор хаяж ёс зүйн хувьд ойлгомжтой байдаг. Энгийнээр хэлбэл, энэ төрлийн асуудлууд нь зүгээр л сэтгэл зүйн ёс суртахууны мэдрэмжид хязгаарлагддаггүй, хууль зүйн хувьд ч утга учиртай зүйлс юм. (Доорхи заалтыг ишлэл болгон авчирсан. Захиасыг зохиогч нэмсэн.)

Японы Иргэний хуулийн 1-р зүйлийн 2-р хэсэг
Эрхийн хэрэгжилт болон үүрэг гүйцэтгэл нь итгэлцэлд нийцүүлэн чин сэтгэлээр хийгдэх ёстой.

Дээрх агуулгыг товчхон илэрхийлэх нь шүүхийн шийдвэрийн “итгэлцлийн зарчим” гэсэн түлхүүр үг байж болох юм.

Түүнчлэн, энэ нийтлэлд бид танилцуулсан шүүхийн жишээнүүд нь, зарим өнцгөөс харахад, “Хэрэглэгчийн хамтын ажиллагааны үүрэг ба вендорын төслийн удирдлагын үүрэг хоорондын хил хязгаарыг тогтоох зааварчилгаа” гэсэн утга учиртай байдаг. IT систем хөгжүүлэлтэд хэрэглэгчийн хамтын ажиллагааны үүргийн талаарх мэдээллийг доорх нийтлэлээс авна уу.

Дүгнэлт: Төслийн удирдлагын үүрэг зөрчилтэй холбоотой асуудлуудад хуульчидтай зөвлөлдөх нь чухал

Энэ нийтлэлд бид систем хөгжүүлэлтэд хамаарах төслийн удирдлагын үүргийн талаар ерөнхийд нь цогцлоохыг оролдлоо. Систем хөгжүүлэлтэд олон янзын асуудал, төвөгтэй нөхцөл байдаг ч, ийм нөхцөлд өртсөн үед чухал болдог зүйл бол тухайн маргааны үе шатанд хамаарах “үндсэн” зарчим юм шиг санагддаг. Тусгайлсан гаж нөхцөл байдлын хувьд, үнэхээр хязгааргүй олон төрлийн хувилбарууд байж болох юм.

Гэхдээ ийм нөхцөлд “Эхлээд хууль ёсны үүргийг хэн хэрхэн хүлээсэн байв?” гэсэн асуудлыг тавих нь, тухайн хэргийн онцлогт хамааралгүй, тодорхой түвшний ерөнхийчлэлтэй байдаг.

Зөвхөн бодит асуудлыг шийдвэрлэхэд төгсгөлдүүлэхгүй, баримтлах замаар шийдвэрлэхийг зорихдоо, энэхүү түлхүүр нь мөн хууль болон өмнөх шүүхийн шийдвэрүүдэд байдаг болохыг бид харж болно.

Төслийн удирдлагын үүрэг зөрчилтэй холбоотой асуудал гарсан тохиолдолд, та бүхэн бүртгэлтэй хуульчидтай шууд холбогдох хэрэгтэй.