Систем хөгжүүлэлтийн ажил хэрэглэгчийн байдлаас шалтгаалан тасалдвал яах вэ?

Систем хөгжүүлэлт гэдэг нь ихэвчлэн урт хугацааны төсөл хэлбэрээр явагддаг зүйл юм. Хэрэв та систем хөгжүүлэлтэд ороод эхэлсэн боловч хэрэглэгч талынхаас “Энэ систем одоо бол шаардлагагүй болсон тул бүтээх шаардлагагүй” гэсэн нэг талын мэдэгдэл ирвэл, үүрэг гүйцэтгэгч вендор тал юу хийх боломжтой вэ?

Энэхүү нийтлэлд систем хөгжүүлэлтийн гэрээний онцлог шинж чанаруудыг тодорхойлж, тийм тохиолдолд хэрхэн хариу үйлдэл хийх талаар тайлбарлаж өгөх болно.

Хэрэглэгчийн хүсэлтээр төслийг түр зогсоох нь ямар утга учиртай вэ

Систем хөгжүүлэх гэрээ нь гэрээний хувьд хэд хэдэн онцлог шинж чанаруудтай байдаг. Нэгдүгээрт, энэхүү ажлын хугацаа нь ердийн нь урт хугацааг хамардаг бөгөөд, төслийг удирдах үүрэг хүлээн, вендор тал нь их хэмжээний эрх мэдэлтэй хамт олон үүрэг хүлээдэг. Вендор талын төслийг удирдах үүргийн ерөнхий агуулгын талаар доорхи нийтлэлд дэлгэрэнгүй тайлбарласан байдаг.

Систем хөгжүүлэлтэд хэрэгжүүлэх төслийн удирдлагын үүрэг гэж юу вэ?

Мөн, хэрэглэгч тал нь хэдийгээр үйлчлүүлэгч боловч, вендорын үйл ажиллагаанд өргөн хүрээнд хамтран ажиллах үүрэг хүлээдэг. Өөрийн байгууллагын дотооддоо ашиглах систем болохоор, вендор талд “бүхнийг даатгах” нь хангалттай биш. Компанийн дотоодоос ч, вендор нь мэргэжлийн ур чадвараа дээшлүүлж, ажилдаа оролцохын тулд зохих хэмжээний хамтран ажиллах үүрэг бий. Энэ талаар доорхи нийтлэлд дэлгэрэнгүй тайлбарласан байдаг.

Систем хөгжүүлэлтийг захиалагч болох хэрэглэгч талын хариуцах хамтын ажиллагааны үүрэг гэж юу вэ?

Дээрхи агуулгыг энд товчлон хэлбэл, вендор ба хэрэглэгчийн хооронд систем хөгжүүлэх “гадаад үйлчилгээний байгууллага” ба хөлс төлөгч “үйлчлүүлэгч” гэсэн харилцан үнэ төлбөрийн харилцаа байдаг бол, тэдгээрийн зэрэгцээ төслийн зорилгыг хамтран биелүүлэх “хамтрагч” гэж хэлж болохуйц тал бас байдаг. Ийм харилцааны төвөгтэй байдлыг хувийн захиалгат хувцасны засварлагчидад ихэвчлэн олж харахгүй бөгөөд, систем хөгжүүлэх гэрээний гол онцлог шинж чанаруудын нэг юм. Систем хөгжүүлэхтэй холбоотой маргаан нь энэхүү харилцааны төвөгтэй байдлаас болоод, хэрвээ асуудал үүсвэл, хоёр талын харилцааг хууль ёсны хувьд хэрхэн зохицуулах талаар төвөгтэй болдог.

Хэрэглэгч талын санаа өөрчлөгдөж, гэнэтийн “энэ систем нь эцсийн дүндээ хэрэггүй болсон тул, дахиж төслийг үргэлжлүүлэх шаардлагагүй” гэж хэлсэн тохиолдолд, хоёр талын эрх зүйн харилцааг хэрхэн ойлгох ёстой вэ гэдэг асуудлыг авч үзэх нь, энэхүү төвөгтэй гэрээний харилцааг үзүүлэх замаар, хууль зүйн бодлого хэрэгжүүлэхийн жишээг харуулах утга учиртай. Доорхи хэсэгт, ийм тохиолдлыг төсөөлөн, дараа нь авч үзэх ёстой зүйлсийг эрэмбэлж байна.

Эхлээд цуцлах хүсэлт гаргасан шалтгааныг тодорхойл

Ханган нийлүүлэгчийн хувьд “Хэрэглэгч талаас төслийг нэг талын санаачилгаар зогсоохыг хүссэн” гэсэн хэргийг авч үзвэл, хэрэглэгчтэйгээ тэр бүр ойлголцохгүй байж болох юм. Жишээ нь, гадаадын салбарт ажилладаг томилогдсон ажилтнуудын хүний нөөцийг удирдах системийг хөгжүүлэх төсөл эхлүүлсэн боловч дараа нь гадаадад нэвтрэх төлөвлөгөөг бүрмөсөн хүчингүй болгосон, ингэснээр тэр системийг хөгжүүлэх шаардлагагүй болсон гэсэн хэргийг төсөөлж үзье. Тиймээс, энэ тайлбарыг ганцхан үзвэл, хэрэглэгчийн талаас нэг талын санаачилгаар буцсан гэж ойлгож болох юм.

Гэвч, ийм шийдвэр гаргахад хүргэсэн нөхцөл байдлыг авч үзвэл, ханган нийлүүлэгчийн талд ч төслийн удирдлагын явцад гарсан хугацааны хойшлолт зэрэг үүрэг хариуцлагын зөрчил байсан бөгөөд хөгжүүлэлтийн явц хүндрэлтэй байсан нь компанийн бодлогыг өөрчлөх нэг шалтгаан болсон байж болох юм.

Өмнөхөнд дурдсанчлан, систем хөгжүүлэлт нь ханган нийлүүлэгч болон хэрэглэгч хоёр тал их хэмжээний үүрэг хариуцлага хүлээж, тогтмол хамтран ажиллах шаардлагатай. Иймээс, төслийг зогсоохыг хүссэн нь хэрэглэгчийн тал байсан ч, ханган нийлүүлэгч нь хэрэглэгчийн өөрийн шаардлагаар цуцлагдсан гэж бодож байсан боловч, эсрэгээрээ ханган нийлүүлэгчийн талын буруутай үйлдлийг зааж, үүрэг гүйцэтгэлгүйн үндсэн дээр цуцлах эсвэл хэлэлцээрээр цуцлах гэх мэтээр хариу арга хэмжээ авах боломжтой гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.

Өөрийн шаардлагаар цуцлах, үүрэг гүйцэтгэлгүйн үндсэн дээр цуцлах, хэлэлцээрээр цуцлах гэх мэт ялгааг тодорхойлох нь төслийн явц, харилцан хэлэлцээрийн түүх гэх мэт зүйлсээс хамаарч, хэргийн онцлогт тохируулан шийдвэрлэх хандлагатай байдаг. Иймд, хэрэв ханган нийлүүлэгч нь хэрэглэгчийн өөрийн шаардлагаар цуцлагдсан гэж үзэж, дараа нь үүнийг боловсруулах бол, хурлын тэмдэглэл зэргийг ашиглан, тодорхой бичиг баримт үлдээх хэрэгтэй бөгөөд дараа нь энэ асуудлаар маргаан үүсэхгүй байх нь чухал юм.

Дараа нь хөлс хүсэх, хохирол барагдуулах үндэслэл болох заалтыг шалгах

Дээрх зүйлсийг анхаарсны дараа, хэрэглэгчийн өөрийн шаардлагаар гэрээг цуцлах явцад, дараа нь вендор нь хэрэглэгчид хийгдсэн ажлын хувь хэмжээнд төлбөр хүсэх, хохирол барагдуулах эрхтэй эсэхийг шалгах шаардлагатай болно.

Ийм тохиолдолд хамаарах заалтууд нь гэрээний төрлөөс хамаарч өөр өөр байдаг. Систем хөгжүүлэлтийн гэрээг эрх зүйн үүднээс авч үзвэл, гол төлөв гүйцэтгэлийн гэрээ болон зөвлөхийн гэрээ гэж хоёр ангилагддаг.

Систем хөгжүүлэлтэд гүйцэтгэлийн гэрээ ба дүрмийн даалгаврын гэрээний ялгаа ба ялгаварлалт

Тэгвэл зөвлөхийн гэрээ болон гүйцэтгэлийн гэрээний хувьд, Иргэний хууль нь дараах байдлаар зааж өгдөг:

a.) Зөвлөхийн гэрээний хувьд
Хөлс хүсэх: Иргэний хууль 648-р зүйл 3-р хэсэг
Зөвлөхийн гэрээг гүйцэтгэгчийн буруугаас бусад шалтгаанаар гүйцэтгэл дунд замд дуусгавар болсон тохиолдолд, гүйцэтгэгч нь өмнөх гүйцэтгэлд нь харгалзан хөлс хүсэх эрхтэй.
Хохирол барагдуулах: Иргэний хууль 651-р зүйл
1. Зөвлөхийн гэрээг аль ч тал цуцлах боломжтой.
2. Нэг тал нь нөгөө талд хохирол учруулах муу үед гэрээг цуцалсан тохиолдолд, тухайн тал нь нөгөө талын хохирлыг барагдуулах үүрэгтэй. Гэхдээ зайлшгүй шалтгаан байсан тохиолдолд энэ нь хамаарахгүй.

b.) Гүйцэтгэлийн гэрээний хувьд
Хохирол барагдуулах: Иргэний хууль 641-р зүйл
Гүйцэтгэгч ажлыг дуусгаагүй байхад, захиалагч нь хохирлыг барагдуулж гэрээг цуцлах боломжтой.

Түүнчлэн, Иргэний хууль 641-р зүйлд үндэслэн хохирлыг барагдуулах хүрээ нь зөвхөн зарцуулсан зардал биш, “гэрээг цуцлаагүй бол авч чадах ашиг” гэх мэт өргөн хүрээг хамардаг гэж үздэг. Энэ нь захиалагчийн хувьд шаардлагагүй болсон ч хууль ёсоор ажлыг дуусгахыг шаарддаггүй учраас, ийм тохиолдолд харин тийм хэмжээний төлбөр төлж гүйцэтгэгчийн ашиг сонирхлыг хамгаалах нь утга учиртай гэсэн бодлогоос улбаалдаг.

Гэсэн хэдий ч, Иргэний хууль 641-р зүйлд үндэслэн хохирлыг барагдуулахтай холбоотойгоор, вендор ба хэрэглэгчийн хоорондын тусгай гэрээнд хохирлыг барагдуулахгүй гэж тодорхой заасан тохиолдол ч багагүй байдаг. Ийм тохиолдолд, талуудын хооронд тусгайлан байгуулсан гэрээ (＝хэлцэл) нь давуу эрхтэй болдог бөгөөд Иргэний хуульд заасан заалтууд нь хамаарахгүй болдог тул анхаарах шаардлагатай.

Гүйцэтгэл ба хохирлын баталгаажуулалтыг улам бүр хөгжүүлэх

Хэрэглэгчийн өөрийн шалтгаанаар гэрээг цуцлах үед, гэрээний нөхцөлд ихэвчлэн хийгдсэн ажлын төлбөр (бүхэлд нь эсвэл гүйцэтгэсэн хэсэгт) болон хохирлын нөхөн төлбөр нэхэмжлэх боломжтой байдаг. Иймд ихэвчлэн нийлүүлэгчийн талд, хохирлын нөхөн төлбөр нэхэмжлэхийн тулд хийгдсэн ажлын хувь хэмжээг болон учирсан хохирлыг нотлох шаардлага гардаг.

Гэхдээ хийгдсэн ажлын хувь хэмжээг нотлох нь ихэвчлэн маш хэцүү ажил болдог. Ялангуяа олон туслан гүйцэтгэгчид байгаа үед, ажил гүйцэтгэлийн явцыг шалгах, мөн нотолгоо бичиг баримтыг бүрдүүлэх зэрэг ажил их хэмжээний цаг хугацаа шаардагддаг. Энэ бүхнийг хийнэ гэсэндээ, хийгдсэн ажлын хувь хэмжээг нотлох нь хангалтгүй байж болзошгүй бөгөөд их хэмжээний цаг хугацаа зарцуулсан ажил эцэстээ үр дүнгүй болох эрсдэлтэй.

Иймд, энэ асуудлыг шийдвэрлэх нэг арга бол, гэрээний эхний шатанд цуцлалт хийсэн үед цуцлалтын өдрийн тоогоор төлбөрийг тооцоолох зэргийг гэрээнд тусгах явдал юм. Мөн, хийгдсэн ажлын хувь хэмжээг нотлохын оронд, хийгдсэн хэсгийн хөгжүүлэлтэд зарцуулсан зардлыг нэхэмжлэхийг бодолцож үзэж болох юм. Байгууллагын дотоод хөгжүүлэлтийн зардлуудыг “ажиллах цаг × нэгж үнэ” гэх энгийн томьёогоор амархан тооцоолох боломжтой. Хэрэв төсөл бага ашигтай байвал, хийгдсэн ажлын хувь хэмжээгээр бус, зардлын үндсэн дээр нэхэмжлэхийг илүүд үзэх нь илүү бодитой арга хэмжээ болох бөгөөд хохирлыг нөхөн төлөхөд илүү үр дүнтэй байж магадгүй.

Хэрэглэгчийн талаас авч үзэх ёстой зүйлс

Өөрийн шаардлагаар гэрээг цуцлах саналыг гаргах хэрэглэгч талд ч урьдчилан бодож үзэх ёстой зүйлс байдаг. Тухайлбал, үйлчилгээ үзүүлэгчтэй хоорондоо төлөх ёстой хохирол б compens compensation amount-ийн тухай ойролцоо хэдэн төгрөг болохыг тодорхойлох зэрэг нь юм. Энд “ойролцоо” гэдэг нь ярианы урсгалд тодорхой чиглэл өгөхийн тулд түүнийг тодорхойлох гэсэн үг юм (гэрээг цуцлах саналыг илэрхийлэх үйлдэл өөрөө хоцрох нь үндсэн зорилгодоо нийцэхгүй болохоор, нарийвчлалтай дүнгийн тухай биш ч гэсэн зүйл юм).

Тодорхойлсон ойролцоо хэмжээ нь буруу гэж үзвэл, тайлбарыг нь шаардлага хүсэх хэрэгтэй боловч, төлбөрийн хэмжээг багасгахын тулд хэтэрхий хүчтэй хэлэлцээр хийх гэж оролдвол, үр дүнгүй маргаан болон бусад асуудлууд үүсэх эрсдэлтэй. Хэрэв хоёр талын хоорондын хэлэлцээр хүндрэлтэй байгаа бол, энэ асуудлаар зөвлөгөө авах нь нэгэн сонголт болох болно.

Энэхүү нийтлэлд систем хөгжүүлэлтийн гэрээ байгуулагдсан гэж үзэж тайлбарласан боловч, бодит систем хөгжүүлэлтийн үйл явцад “гэрээ үнэхээр хүчинтэй байгуулагдсан уу” гэдэг нь маргааны шалтгаан болдог тохиолдлууд ч багагүй байдаг. Энэ талаар дараах нийтлэлд дэлгэрэнгүй тайлбарласан байна.

Хураангуй

Энэ нийтлэлд бид хэрэглэгчийн шаардлагаар төслийг түр зогсоох тохиолдолд хэрхэн арга хэмжээ авах талаарх алхмуудыг тайлбарласан. Гэхдээ энэ нийтлэлийн хамгийн чухал цэг нь, “Эхлээд үнэхээр хэрэглэгчийн өөрийн шаардлага гэж хэлж болох уу, үгүй юу” болон “Вендор талд үнэхээр алдаа гарсан уу” гэдгийг шалгах шаардлагатай байдаг гэдэгт оршино.

Систем хөгжүүлэх төсөл гэдэг нь вендор болон хэрэглэгч хоёулаа томоохон үүрэг хүлээж, хамтран ажиллах шинж чанартай. Иймд, нэг талын гэм бурууг нөгөө талд нэг талынх нь буруутай гэж үнэмлэхүй тооцох боломжтой эсэхийг урьдчилан сайн шалгаж, түүнчлэн байдалыг улам бүр хүндрүүлэх мэт хүндрэлтэй нөхцөл байдлыг үүсгэхээс сэргийлэх хэрэгтэй болно.