Японы компанийн хуульд заасан хувьцаа шилжүүлэх эрх зүйн хүрээлэн

Японы компанийн хуульд заасан хувьцаа шилжүүлэх нь бизнес удирдлага болон хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны гол төлөв болдог. Хувьцаат компаниудад хувьцаа эзэмшигчид өөрсдийн хөрөнгө оруулалтыг эргүүлэн авах гол арга хэрэгсэл болгон хувьцааны шилжүүлэлтийг зөвшөөрдөг. Японы компанийн хууль нь үндсэндээ хувьцааны чөлөөт шилжүүлэлтийг баталгаажуулдаг ч, зарим төрлийн хувьцаанд шилжүүлэлтийн хязгаарлалт тавигдаж байдаг. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид Японы бизнест хөрөнгө оруулахдаа эдгээр хувьцаа шилжүүлэлттэй холбоотой хуулийн дүрмийг нарийвчлан ойлгох нь маш чухал байдаг. Тодруулбал, шилжүүлэлтийн хязгаарлалттай хувьцааны зөвшөөрөл авах журам, хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг зохих ёсоор удирдах, мөн гадаадын хөрөнгө оруулагчидад онцгой байдаг Японы гадаад валют болон гадаад худалдааны хууль (гадаад валютын хууль) дагуу мэдэгдэх үүрэг гэх мэт зүйлс нь хууль ёсны таамагдашгүй эрсдэлийг зайлсхийхийн тулд чухал мэдлэг болдог. Энэхүү нарийвчлан боловсруулсан гарын авлага нь англи хэл сурах хүмүүст Японы компанийн хуульд заасан хувьцаа шилжүүлэлтийн төвөгтэй талуудыг тодорхой ойлгож, түүнийгээ дэлгэрэнгүй тайлбарлахад зориулагдсан. Хувьцаа шилжүүлэлтийн үндсэн зарчмуудаас эхлэн, шилжүүлэлтийн хязгаарлалттай хувьцааны тодорхой журмууд, хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийн үүрэг, мөн гадаадын хөрөнгө оруулагчидтай холбоотой онцгой дүрмүүд хүртэл, тодорхой хуулийн заалтуудыг ишлэл болгон тайлбарласан байдаг.

Японы хувьцаа шилжүүлэх үндсэн зарчим ба давуу эрхийн шаардлага

Хувьцаа шилжүүлэх эрх чөлөөний зарчим

Японы компаний хуульд зааснаар, хувьцаат компанийн хувьцааг зарчмын дагуу чөлөөтэй шилжүүлж болно. Энэхүү зарчим нь хувьцаа эзэмшигчид компанид хийсэн хөрөнгө оруулалтаа буцаан татах боломжийг баталгаажуулж, хувьцааны хөрөнгө оруулалтыг дэмжихэд маш чухал байдаг. Энэхүү чөлөөт шилжүүлэх зарчим нь Японы компаний хуулийн 127-р зүйлд тодорхой заасан байдаг.

Японы компаний хуулийн 127-р зүйлд “Хувьцааг шилжүүлж болно” гэж товчхон заасан бөгөөд хувьцааны шилжүүлэлт зарчмын дагуу чөлөөтэй байхыг илэрхийлдэг. Энэхүү заалт нь хувьцаа эзэмшигчид өөрийн хөрөнгө оруулалтыг зөвхөн удирдах бус, зах зээл дээр хувьцааны эргэлтийг баталгаажуулах үндэс суурь болдог.

Энэхүү чөлөөт шилжүүлэх зарчим нь зөвхөн хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хамгаалахад бус, санхүүгийн зах зээлийн эрүүл ажиллагаа болон компанийн тогтвортой өсөлтийг дэмжих чухал хууль зүйн суурь үүрэгтэй байдаг. Чөлөөт шилжүүлэлт нь хувьцаа эзэмшигчид хэрэгцээтэй үедээ хувьцаагаа хялбархан зарж, хөрөнгө оруулалтаа буцаан татах боломжийг олгодог. Энэ нь хөрөнгө оруулагчдад татах хүчтэй хүчин зүйл бөгөөд хөрөнгө оруулалтын чухал шийдвэрлэх үзүүлэлт болдог. Хөрөнгө оруулагчид аюулгүй байдлаар хөрөнгө оруулалт хийх нөхцөл бүрдсэн нь компаниудад санхүүжилт авахад ашигтай байдаг. Эргэлт өндөртэй хувьцаа нь илүү олон хөрөнгө оруулагчдыг татаж, компанийн өсөлтийн тулд шаардлагатай хөрөнгийг баталгаажуулахад хялбар болгодог. Иймд, хувьцааны чөлөөт шилжүүлэх зарчим нь хөрөнгө оруулалтын эргэлтийг баталгаажуулж, ингэснээр компанийн өсөлтийг дэмжихэд чухал үүрэгтэй байдаг.

Хувьцаа шилжүүлэх давуу эрхийн шаардлагын утга учир

Хувьцааны шилжүүлэлт нь шилжүүлэгч ба шилжүүлэн авагчийн хоорондын тохиролцоогоор хүчин төгөлдөр болдог ч, тухайн шилжүүлэлтийг компани эсвэл бусад гуравдагч этгээдэд үндэслэн мэдүүлэхийн тулд тодорхой шаардлагыг хангах шаардлагатай байдаг. Энэ нь “давуу эрхийн шаардлага” гэж нэрлэгддэг. Японы компаний хуульд хувьцаа шилжүүлэх давуу эрхийн шаардлагад шууд хамаарах заалт байхгүй ч, энэ нь Японы иргэний хуульд заасан өр төлбөрийн өгөөжийн шилжүүлэлтийн давуу эрхийн шаардлагын санаачилгаас гаралтай байдаг.

Японы иргэний хуулийн 467-р зүйлд, өр төлбөрийн өгөөжийн шилжүүлэлтэд тухайн шилжүүлэгч нь өр төлөгчид мэдэгдэл хийх эсвэл өр төлөгчийн зөвшөөрлийг авахгүй бол өр төлөгч болон бусад гуравдагч этгээдэд эсрэг тэмцэх боломжгүй гэж заасан байдаг. Мөн, өр төлөгчөөс бусад гуравдагч этгээдэд эсрэг тэмцэхийн тулд “тодорхой огноотой бичиг баримт”-аар мэдэгдэл хийх эсвэл зөвшөөрөл авах шаардлагатай болдог.

Хувьцааны шилжүүлэлтэд ч мөн адил компанид эсрэг тэмцэх давуу эрхийн шаардлагаар хувьцаа эзэмшигчийн бүртгэлийг өөрчлөх шаардлагатай байдаг. Энэ нь компани хэн нэгнийг хувьцаа эзэмшигчээр хэрхэн боловсруулах ёстойг тодорхойлоход чухал процесс юм. Хувьцаа гаргадаггүй компанийн хувьд, хувьцаа эзэмшигчийн бүртгэлд бичигдсэн мэдээлэл нь шилжүүлэлтийн давуу эрхийн шаардлага болдог. Хувьцаа эзэмшигчийн бүртгэл нь компани хэн нэгнийг хувьцаа эзэмшигчээр хүлээн зөвшөөрөх, хэнд саналын эрх болон ашиг хуваарилах ёстойг тодорхойлох ердийн бичиг баримт болдог. Хувьцаа эзэмшигчийн бүртгэлийг өөрчлөхгүй бол компани шилжүүлэн авагчийг хувьцаа эзэмшигчээр хүлээн зөвшөөрөхгүй. Энэхүү систем нь хувьцааны хоёр дахин шилжүүлэлт зэрэг маргааныг сэргийлж, компани болон хувьцаа эзэмшигч, мөн гуравдагч этгээдийн хоорондын хууль зүйн харилцаанд тодорхой байдлыг болон тогтвортой байдлыг оруулдаг. Бүртгэлд бичигдсэн мэдээлэл нь албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөгдсөнөөр гүйлгээний аюулгүй байдлыг баталгаажуулдаг. Иймд, хувьцаа эзэмшигчийн бүртгэл нь зөвхөн бичиг баримт биш, хувьцааны шилжүүлэлтийн хууль зүйн хүчин төгөлдөр байдлыг компани болон гуравдагч этгээдэд баталгаажуулах “нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл” болгон ажилладаг бөгөөд корпорацийн удирдлага болон хөрөнгийн гүйлгээний хууль зүйн тогтвортой байдлыг хангахад чухал үүрэгтэй байдаг.

Японы Хувьцааны Шилжүүлэх Хязгаарлалтын Зохицуулалт ба Зөвшөөрөл Авах Журам

Япон хуулийн дагуу хувьцааны шилжүүлэлтийг хязгаарлах заалт ба дүрэм журмын тогтоох

Хувьцаат компани нь өөрийн гаргадаг бүх хувьцаа эсвэл тодорхой төрлийн хувьцааг шилжүүлэхэд компанийн зөвшөөрлийг шаардлагатай гэж дүрэм журманд тодорхой зааж болно. Ийм хувьцааг “шилжүүлэлтийг хязгаарласан хувьцаа” гэж нэрлэдэг . Япон улсын хувьд хувьцаа зарагдахгүй компаниудад хувьцаа эзэмшигчдийн бүтцийг тогтвортой байлгах, хүсээгүй гуравдагч этгээдийн оролцоог сэргийлэх зорилгоор дүрэм журманд шилжүүлэлтийг хязгаарлах заалт тавих нь ерөнхийдөө түгээмэл юм .  

Япон улсын Компанийн хуулийн 107-р зүйлд компани нь өөрийн гаргадаг бүх хувьцаанд шилжүүлэлтийг хязгаарлах заалт тогтоож болохыг заасан байдаг . Мөн Компанийн хуулийн 108-р зүйлд ялгаатай төрлийн хувьцаа гаргах үед тухайн тодорхой төрлийн хувьцаанд шилжүүлэлтийг хязгаарлах заалт тавих боломжийг заасан байдаг . Дүрэм журманд шилжүүлэлтийг зөвшөөрөх шаардлагатай гэж тодорхой зааж, тодорхой тохиолдолд зөвшөөрөл авсан гэж үзэх заалт бичигдэнэ .  

Шилжүүлэлтийг хязгаарласан хувьцаа нь Компанийн хуулийн 107 ба 108-р зүйлд үндэслэн дүрэм журманд тогтоогддог . Япон улсын хувьцаа зарагдахгүй компаниудад шилжүүлэлтийг хязгаарлах нь ерөнхийдөө түгээмэл байдаг нь онцгой ач холбогдолтой . Шилжүүлэлтийг хязгаарлах нь хувьцаа эзэмшигчид өөрсдийн хувьцааг чөлөөтэй борлуулах боломжийг хязгаарлаж, хувьцаа эзэмшигчдийн бүтцийг тогтвортой байлгах боломжийг олгодог. Энэ нь удирдлагуудад гаднаас дайралт хийх, хүсээгүй хувьцаа эзэмшигчдийн оролцоог үр дүнтэй сэргийлэх боломжийг олгодог. Тухайлбал, хувьцаа зарагдахгүй компаниудад удирдлага ба хувьцаа эзэмшигчид хоорондоо ойр дотно харилцаатай байдаг бөгөөд удирдлагын үргэлжлэл, шийдвэр гаргах хурд нь чухал байдаг. Шилжүүлэлтийг хязгаарлах нь эдгээр удирдлагын зорилгоос хүрэхэд стратегийн хэрэгсэл болдог. Иймд шилжүүлэлтийг хязгаарласан хувьцаа нь зөвхөн хувьцааны эргэлтийг хязгаарлах биш, хувьцаа зарагдахгүй компаниудын удирдлагын тогтвортой байдлыг хангах, тодорхой хувьцаа эзэмшигчдийн бүтцийг хадгалах, мөн гадны хүсээгүй нөлөөллийг таслан зогсоох удирдлагын стратегийн чухал хэсэг гэж ойлгож болно.  

Хувьцааг шилжүүлэх зөвшөөрлийг хүсэх арга

Шилжүүлэлтийн хязгаарлагдмал хувьцааг шилжүүлэх хувьцаа эзэмшигч нь компанид шилжүүлэх зөвшөөрлийг хүсэх шаардлагатай. Энэ хүсэлтийг шилжүүлэх гэж буй хувьцааны төрөл ба тоо хэмжээ, мөн хувьцааг хүлээн авах хүний нэр эсвэл нэрийг тодорхой бичиж гүйцэтгэнэ. Шилжүүлэх зөвшөөрлийг хүсэх хүсэлт гаргасан бичигт компани шилжүүлэлтийг зөвшөөрөхгүй бол компани эсвэл компаний заасан худалдан авагч нь тухайн хувьцааг худалдан авахыг хүсэх зүйлийг тодорхой бичих боломжтой. Энэ худалдан авах хүсэлтийг илэрхийлэх нь шилжүүлэгч болон хүлээн авагч хоёр талд маш чухал юм.

Японы компаний хуулийн 138-р зүйл (Companies Act of Japan Article 138) нь хувьцааг шилжүүлэх зөвшөөрлийг хүсэх арга замыг дэлгэрэнгүй зааж өгдөг. Энэ заалт нь хувьцаа эзэмшигч шилжүүлэх зөвшөөрлийг хүсэх үед (Японы компаний хуулийн 136-р зүйлд үндэслэн хүсэлт гаргах) болон аль хэдийн хувьцааг авсан хүн зөвшөөрлийг хүсэх үед (Японы компаний хуулийн 137-р зүйлийн 1-р хэсэгт үндэслэн хүсэлт гаргах) хоёуланд нь ижил төстэй зүйлсийг тодорхой болгохыг шаарддаг.

Зөвшөөрлийн шийдвэр ба мэдэгдэл

Компани нь хувьцаа шилжүүлэх зөвшөөрлийн хүсэлт хүлээн авсны дараа, түүнийг зөвшөөрөх эсэхийг шийдвэрлэдэг. Энэ шийдвэр нь үндсэндээ хувьцаат компанийн хувьд захиргааны зөвлөлөөр, бусад компаниудын хувьд хувьцаа эзэмшигчдийн ерөнхий хурлаар хийгддэг . Компани шийдвэрийг гаргасны дараа, түүний агуулгыг хувьцаа шилжүүлэх зөвшөөрлийг хүссэн этгээдэд мэдэгдэх үүрэгтэй .  

Японы компанийн хууль (2005) дэх 139-р зүйлийн дагуу, хувьцаа шилжүүлэх зөвшөөрлийн шийдвэрийг гаргах байгууллагыг тодорхойлж, шийдвэрийг гаргасны дараах мэдэгдэх үүрэгтэй байдлыг заасан байдаг. Гэхдээ, дүрэмт хуульд өөрөөр зааж өгөх боломжтой . Энэ мэдэгдлийг орхигдуулсан тохиолдолд, “үл ойлгогдсон зөвшөөрөл” гэсэн эрсдэл үүсэх аюултай.  

Компани эсвэл тодорхойлсон худалдан авагчаар худалдан авах

Хэрэв компани хувьцааг шилжүүлэх зөвшөөрлийг өгөхгүй гэсэн шийдвэр гаргасан бөгөөд шилжүүлэх зөвшөөрлийг хүссэн хүн худалдан авахыг хүссэн тохиолдолд, компани нь тухайн хувьцааг худалдан авах үүрэгтэй болно. Компани худалдан авах шийдвэр гаргахад, энэ шийдвэрийг хувьцаа эзэмшигчдийн ерөнхий хурлын онцгой шийдвэрээр батлах шаардлагатай. Компани өөрийн оронд тухайн хувьцааны бүхий л буюу зарим хэсгийг худалдан авах “тодорхойлсон худалдан авагчийг” томилох боломжтой. Энэ томилгоог ерөнхийдөө хувьцаа эзэмшигчдийн ерөнхий хурлын эсвэл захиргааны зөвлөлийн шийдвэрээр хийдэг.  

Компани хувьцааг худалдан авахаар шийдвэрлэсэн тохиолдолд, компани нь худалдан авах үнийн дүнд хүрэх мөнгийг хадгаламжийн газарт хадгалуулж, тухайн хадгаламжийг баталгаажуулах бичиг баримтыг хувьцааг шилжүүлэх зөвшөөрлийг хүссэн хүнд гардуулах ёстой.  

Японы компанийн хуулийн 140-р зүйлд компани шилжүүлэх зөвшөөрлийг өгөхгүй байхад худалдан авах үүрэг болон тодорхойлсон худалдан авагчийг томилох тухай заалтуудыг тусгасан байдаг. Японы компанийн хуулийн 141-р зүйлд компани хувьцааг худалдан авахад холбогдох мэдэгдэл, худалдан авах үнийн мөнгийг хадгаламжид оруулах, мөн хувьцааны бичиг баримтыг хадгаламжид оруулах журмыг дэлгэрэнгүй зааж өгдөг.  

Япон улсын хуульд үндэслэсэн “Үл тоомсорлогдсон зөвшөөрөл” журам

Хэрэв компани нь хувьцаа шилжүүлэх зөвшөөрлийн хүсэлтийг хүлээн авсан ч тогтоосон хугацаанд зохих журмыг баримтлаагүй бол, компани нь хувьцаа шилжүүлэхийг зөвшөөрсөнд тооцогдоно. Энэ нь “Үл тоомсорлогдсон зөвшөөрөл” гэж нэрлэгддэг 。

Япон улсын Компанийн хуульд (Japanese Companies Act) 145-р зүйлд “Үл тоомсорлогдсон зөвшөөрөл” үүсэх тодорхой нөхцөлүүдийг заасан байдаг. Жишээлбэл, хувьцаа шилжүүлэх зөвшөөрлийн хүсэлтийг хүлээн авснаас хойш 2 долоо хоногийн дотор (дүрэмд богино хугацааг тогтоосон бол тэр хугацаанд) компани нь зөвшөөрөхгүй гэсэн мэдэгдлийг үгүйсгэсэн бол, эсвэл зөвшөөрөхгүй гэсэн мэдэгдлийн дараа компани эсвэл тодорхойлсон худалдан авагч нь тогтоосон хугацаанд худалдан авах мэдэгдэл эсвэл баталгаажуулах бичиг баримтыг гардуулаагүй бол ийм тохиолдолд хамаарна 。 Энэ хугацааны тооцоололд Япон улсын Иргэний хуулийн (Japanese Civil Code) 97-р зүйлийн 1-р хэсгийн зарчим (хүртээмжийн зарчим) нь хэрэглэгдэнэ 。

Япон улсын Компанийн хуульд 145-р зүйлд “Үл тоомсорлогдсон зөвшөөрөл” журмыг зааж, компани нь хувьцаа шилжүүлэх зөвшөөрлийн хүсэлт, худалдан авах журмыг тодорхой хугацаанд (жишээ нь: 2 долоо хоног, 40/10 өдөр) хийхгүй бол хувьцаа шилжүүлэхийг зөвшөөрсөнд тооцогдохыг заасан байдаг. Энэ нь компанийн талд хатуу хугацаа баримтлах үүрэг хүлээлгэдэг. Хугацааг давсан тохиолдолд, компани нь санаандгүйгээр хувьцаа шилжүүлэхийг зөвшөөрсөнд тооцогдож, дараах шинэ хувьцаа эзэмшигчдийн бүтэц болон удирдлагад томоохон нөлөө үзүүлэх боломжтой. Хэрэв компани энэ хугацааг баримтлахгүй бол, энэ нь зөвхөн журмын хоцрогдол биш, удирдлагын зүгээс сайн засаглалын үүрэг биелүүлэх, чин сэтгэлээсээ ажиллах үүрэг зөрчсөнд хүргэх эрсдэлтэй. Тодруулбал, хүсээгүй хувьцаа эзэмшигчдийн оролцоог зайлсхийхийн тулд хувьцаа шилжүүлэх хязгаарлалт тогтоосон хувийн хэвшлийн компаниудад “Үл тоомсорлогдсон зөвшөөрөл” нь гамшгийн удирдлагын асуудлыг үүсгэх боломжтой. “Үл тоомсорлогдсон зөвшөөрөл” журмын хүрээнд компани нь хувьцаа шилжүүлэх хязгаарлалтыг удирдахад маш их анхаарал болон хурдан шийдвэр гаргахыг шаарддаг. Энэ нь зөвхөн журмыг гүйцэтгэхээс гадна, тухайн процесст хатуу хугацаа баримтлах нь компанийн хууль ёсны тогтвортой байдлын болон удирдлагын стратегийн хэрэгжилтэд шууд нөлөө үзүүлдэг гүнзгий хууль ёсны хариуцлагыг илэрхийлдэг.

Японы Хуульд Үндэслэсэн Хувьцаа Эзэмшигчдийн Бүртгэлийн Нэрсийн Жагсаалтын Үүрэг ба Удирдлага

Хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийн тэмдэглэгээний зүйлс

Хувьцаат компаниуд нь хувьцаа эзэмшигчдийн чухал мэдээллийг бичихийн тулд “Хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэл” гэх баримтыг бэлтгэж, энэхүү баримтыг хадгалах үүрэгтэй байдаг. Хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэл нь компанийн хувьцаа эзэмшигчдийг тодорхойлох, мөн тэдний хувьцаа эзэмшигчийн эрхийг хүлээн зөвшөөрөх үндэс суурь болдог. Японы компанийн хууль (2005) дугаар 121-р зүйлд хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлд бичигдэх ёстой зүйлсийг тодорхой заасан байдаг.

Японы компанийн хууль (2005) дугаар 121-р зүйлд хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлд дараах зүйлсийг бичих эсвэл бүртгэх ёстой гэж заасан байдаг.

1. Хувьцаа эзэмшигчийн овог нэр эсвэл нэршил болон хаяг. Хувьцаа эзэмшигч нь хувь хүн бол овог нэр ба хаяг, хуулийн этгээд бол нэршил ба төв оффисын байршил бичигдэнэ.
2. Хувьцаа эзэмшигчийн эзэмшдэг хувьцааны тоо. Төрлийн хувьцаа гаргадаг компанийн хувьд хувьцааны төрөл болон төрөл бүрийн тоог мөн бичнэ.
3. Хувьцаа эзэмшигч хувьцааг авсан огноо. Энэ нь хувьцаа шилжүүлэх эрхийн үйлчлэл үзэгдэх огноо, эсвэл компани нэршил солих хүсэлтийг хүлээн авсан огноог заана.
4. Хувьцаат компани нь хувьцааны бичиг гаргадаг компани бол тухайн хувьцаанд хамаарах хувьцааны бичгийн дугаар. Мөн, барьцааны эрхийн талаарх зүйлс (Японы компанийн хууль (2005) дугаар 148-р зүйл) болон итгэмжлэлийн хөрөнгийн танилцуулга (Японы компанийн хууль (2005) дугаар 154-р зүйлийн 2) мөн бичигдэнэ. Хөрөнгийн зах зээлд бүртгэлтэй компаниуд гаргадаг шилжүүлэх хувьцааны хувьд, Японы бонд, хувьцаа гэх мэт шилжүүлэх хуулийн хамааралтай бөгөөд хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэл нь шилжүүлэх системд орж бүртгэгдэнэ. Гадаадын иргэдийг оршин суугаа бол канжи, катаканагаар, оршин суугаа бус бол үндсэндээ латин үсгээр бүртгүүлнэ.

Хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлд хувьцаа эзэмшигчийн овог нэр, нэршил, хаяг заавал бичигдэх ёстой бөгөөд шилжүүлэх хувьцааны хувьд оршин суугаа гадаадын иргэдийг канжи, катаканагаар, оршин суугаа бус гадаадын иргэдийг латин үсгээр бүртгүүлэх заалттай. Гадаадын хувьцаа эзэмшигчийн хувьд зөвхөн овог нэр, хаягийг бичихээс гадна, тэдний бичигдэх арга барил нь Японы системтэй нийцтэй байх шаардлагатай. Тодруулбал, оршин суугаа бус гадаадын иргэдийн хувьд япон хэлээр бүртгүүлэх шаардлагагүй боловч, зөв латин үсгээр бүртгүүлэх нь чухал байдаг. Энэ ялгаа нь гадаадын хувьцаа эзэмшигчид өөрийн хувьцаа эзэмшигчийн мэдээллийг шалгах, компаниас ирүүлсэн мэдэгдлийг хүлээн авах үед, бичигдсэн мэдээллийн зөрүү, бүртгэлийн алдаанаас үүдэн гарах боломжтой ажлын бэрхшээлийг илэрхийлдэг. Жишээ нь, хаягийн өөрчлөлтийн мэдэгдлийг зөв хийгээгүй тохиолдолд, хувьцаа эзэмшигч чухал мэдэгдлийг хүлээн авч чадахгүйгээр хохирол амсах магадлалтай. Иймд, гадаадын хувьцаа эзэмшигчид Японд хувьцаа авахдаа зөвхөн хувьцааг авахаас гадна, Японы онцлог бүртгэлийн ажлын зан үйл, мэдээллийн удирдлагын чухал ач холбогдлыг ойлгож, зохих арга хэмжээ авах шаардлагатай гэж хэлж болно.

Японы хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг удирдах ажилтны үүрэг

Японы хувьцаа эзэмшигчдийн тоо олон байдаг компаниуд, жишээ нь, хувьцаат компаниудад хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг бий болгох, удирдах, хувьцаа эзэмшигчдийн ерөнхий хурлын холбогдолтой ажил үүрэг, хувьцааны ашиг хуваарилах зэрэг олон талт ажил гүйцэтгэх шаардлагатай болдог. Эдгээр үйл ажиллагаа нь мэргэжлийн мэдлэг болон томоохон системийг шаарддаг. Иймд, компаниуд нь өөрсдийн дүрмээр тогтоосон дагуу эдгээр ажлуудыг мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэгч болох ‘хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг удирдах ажилтан’д даатгах боломжтой.

Японы бодит ажиллагаанд, Мицубиши UFJ Траст Банк, Мицуи Сумитомо Траст Банк, Мизухо Траст Банк гэх мэт траст банкууд болон Нихон Шокен Дайко, Токио Шокен Дайко, Ай Ар Жапан гэх мэт мэргэжлийн хувьцаа дамжуулах үйлчилгээ үзүүлэгчид хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг удирдах ажилтан болгон ажиллаж байна.

Хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийн удирдлагын ажил нь олон талтай бөгөөд томоохон компаниудад их хэмжээний ажил гүйцэтгэх шаардлага гардаг. Японы компанийн хуульд 123-р зүйлд эдгээр ажлуудыг мэргэжлийн хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг удирдах ажилтанд даатгах боломжийг олгодог. Мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэгчид даатгаснаар, компаниуд хувьцаа эзэмшигчдийн удирдлагын хүндрэлтэй ажил үүрэгнээс чөлөөлөгдөж, үндсэн бизнесээ дээр төвлөрч, удирдлагын нөөцийг илүү үр ашигтайгаар хуваарилах боломжтой болно. Мэргэжлийн хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг удирдах ажилтан нь хатуу хууль эрх зүйн шаардлага болон дэвшилтэт мэдээллийн боловсруулалтын системийн үндсэн дээр ажиллана. Ингэснээр, хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийн нарийвчлал ба итгэлцлийг хангаж, хувьцааны зах зээлийн ил тод байдал ба үр ашигтай байдлыг дээшлүүлнэ. Хөрөнгө оруулагчид өөрийн эрхийг зохих ёсоор удирдан гүйцэтгэхэд итгэлтэй байх боломжтой. Иймд, хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг удирдах ажилтны систем нь зөвхөн ажил үүрэг даатгахаас илүүтэй, Японы компаниудын үр ашигтай удирдлагыг бодит байдалд хэрэгжүүлэх, мөн зэрэгцээд хөрөнгө оруулалтын зах зээлийн итгэлцлийг ба үйл ажиллагааны чадавхийг дээшлүүлэхэд чухал инфраструктур болгон ажиллаж байна.

Хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг хадгалах ба харах/хуулбарлах эрхийн тухай (Under Japanese Law)

Хувьцаат компаниуд Японд өөрийн төв оффист хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг хадгалах ёстой. Хэрэв хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг удирдах хүн байгаа бол түүний ажлын байранд хадгална. Хувьцаа эзэмшигчид болон өр төлбөргүйтэгчид компанийн ажлын цагийн дотор хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг харах эсвэл хуулбарлахыг хүсэх боломжтой.

Японы компанийн хуулийн 125-р зүйлд хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг хадгалах үүрэг болон хувьцаа эзэмшигчид болон өр төлбөргүйтэгчдийн харах/хуулбарлах эрхийг тодорхойлсон байдаг. Гэхдээ, хэрэв хүсэлт гаргагч нь эрхийн хамгаалалт эсвэл хэрэгжүүлэлтэд хамааралгүй бусад зорилгоор хүсэлт гаргасан бол, компанийн үйл ажиллагааг саатуулж, хувьцаа эзэмшигчдийн хамтын ашиг сонирхлыг гэмтээх зорилгоор хүсэлт гаргасан бол, эсвэл хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг харах/хуулбарлахаар мэдээллийг ашиг олох зорилгоор гуравдагч талд мэдэгдэх зорилгоор хүсэлт гаргасан бол, тодорхой нөхцөл байдалд хүсэлтийг татгалзах эрхтэй.

Японы хуульд үндэслэн гадаадын хөрөнгө оруулагчид Япон улсын хувьцааг худалдан авахад анхаарах ёстой хууль эрх зүйн зүйлс

Японы Гадаад Валют ба Гадаад Худалдааны Хууль (Гадаад Валютын Хууль) -ийн Хамрах Хүрээ

Гадаадын хөрөнгө оруулагчид Япон улсын компанийн хувьцааг худалдан авахдаа Японы компанийн хуулийн зөвхөн, мөн Японы Гадаад Валют ба Гадаад Худалдааны Хууль (Гадаад Валютын Хууль)-ийн хэрэгжилтийг ч бас харгалзан үзэх шаардлагатай байдаг. Гадаад Валютын Хууль нь гадаадын хөрөнгө оруулагчдын Япон улсын компаниудад хийх хөрөнгө оруулалт (‘дотоодын шууд хөрөнгө оруулалт гэх мэт’) нь Японы аюулгүй байдлыг заналхийлэх эрсдэлтэй эсэхийг шалгах зорилгоор, үйлдлийг хийхээс өмнөх мэдэгдэл эсвэл үйлдлийн дараах тайлангийн үүрэгтэй болгодог.

Гадаадын хөрөнгө оруулагчид Япон улсын хувьцааг худалдан авахдаа, Японы компанийн хуулийн зэрэгцээ Японы Гадаад Валют ба Гадаад Худалдааны Хууль (Гадаад Валютын Хууль)-ийн хэрэгжилтэд мөн хамааралтай болно. Энэ нь нэгэн зэрэг олон ялгаатай хууль хэрэгжих нэг үйлдэл гэсэн үг юм. Компанийн хууль нь хувьцааны шилжүүлэгтэй холбоотой хүчин төгөлдөр байдал болон журамд хяналт тавьдаг бол Гадаад Валютын Хууль нь хөрөнгө оруулалтын улсын аюулгүй байдлын нөлөөг хянах зорилгоор нэмэлт мэдэгдэл, тайлангийн үүргийг тавьдаг. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид өөрийн улсын хууль, Японы компанийн хууль, мөн Японы Гадаад Валютын Хууль гэх мэт олон хууль зүйн орчны шаардлагыг нэгэн зэрэг хангах шаардлагатай болдог. Энэ нь комплаенсийн төвөгтэй байдлыг нэмэгдүүлж, мэргэжлийн хууль зүйн зөвлөгөөгүйгээр зохих журмыг бүрэн гүйцэтгэх нь хэцүү болдог. Гадаадын хөрөнгө оруулагчдад Япон улсын хувьцааг авах нь ганцхан хууль зүйн асуудал биш, харин олон хууль хоорондоо оролцсон төвөгтэй хил хязгаарын гүйлгээ бөгөөд тус бүр хууль зүйн орчны шаардлагыг бүрэн ойлгож, дагаж мөрдөх нь амжилтын түлхүүр болно гэж хэлж болно.

Монголд Японы дотоодын шууд хөрөнгө оруулалт ба тодорхой худалдан авалтын тойм

Японы гадаад валютын хуульд “гадаад хөрөнгө оруулагч” гэдэг нь байнгын оршин суугч бус хувь хүн, гадаад компани, гадаад компаний санал өгөх эрхийн 50%-аас дээш хувийг эзэмшдэг компани, хөрөнгө оруулалтын бизнес эрхэлдэг хамтын нийгэмлэг, байнгын оршин суугч бус хүмүүсийн дийлэнхийг эзэлдэг байгууллага зэрэгийг хэлнэ.

• Дотоодын шууд хөрөнгө оруулалт: Дотоодын шууд хөрөнгө оруулалтад Японы дотоод зах зээлд бүртгэлтэй компаний хувьцаа эсвэл санал өгөх эрхийн худалдан авалт (хөрөнгө оруулалтын хувь хэмжээ эсвэл санал өгөх эрхийн хувь хэмжээ нь 1%-аас дээш болох үед), дотоод зах зээлд бүртгэлгүй компаний хувьцаа эсвэл эзэмшил хэсгийг худалдан авах (бусад гадаад хөрөнгө оруулагчаас шилжүүлэн авахыг оролцуулахгүй), дотоод компанийн бизнесийн зорилго нь үндсэндээ өөрчлөгдөхөд зөвшөөрөл өгөх, дотооддоо салбар оффис нээх гэх мэт зүйлс багтана.
• Тодорхой худалдан авалт: Тодорхой худалдан авалт гэдэг нь гадаад хөрөнгө оруулагч Японы дотоод зах зээлд бүртгэлгүй компаний хувьцаа эсвэл эзэмшил хэсгийг “өөр гадаад хөрөнгө оруулагч”-аас шилжүүлэн авахыг хэлнэ. Энэ нь дотоодын шууд хөрөнгө оруулалтаас ялгаатай ангилал юм.

Японы гадаад валютын хуульд заасан журмын ангилал нь дараах байдлаар байна.

• Өмнөх мэдэгдэл: Гадаад хөрөнгө оруулагчийн иргэншил эсвэл байршил нь Япон болон энэхүү нийтлэлийг байршуулсан улсаас бусад улс байх, эсвэл хөрөнгө оруулалтын зорилтод бизнест тодорхой салбар багтсан тохиолдолд шаардлагатай болно.
• Дараах мэдээлэл: Дээрхээс бусад тохиолдолд, өөрөөр хэлбэл гадаад хөрөнгө оруулагчийн иргэншил эсвэл байршил нь Япон эсвэл энэхүү нийтлэлийг байршуулсан улс байх, эсвэл хөрөнгө оруулалтын зорилтод бизнест тодорхой салбар багтсангүй бол шаардлагатай болно. Өмнөх мэдэгдэлээс чөлөөлөгдөх журам ашигласан тохиолдолд ч дараах мэдээлэл хийх шаардлагатай.
• Өмнөх мэдэгдэлээс чөлөөлөгдөх журам: Тодорхой стандартыг дагаж мөрдөх нь үндсэндээ шаардлагатай бөгөөд өмнөх мэдэгдэл хийх шаардлагагүй бөгөөд дараах мэдээлэл хангалттай болно. Зарим гадаад санхүүгийн байгууллага, SWF зэрэг хязгаарлагдмал гадаад хөрөнгө оруулагчид энэ журмыг ашиглаж болно. Чөлөөлөгдөх стандартыг зөрчсөн тохиолдолд арга хэмжээний захирамжийн зорилгоор болох магадлалтай.

Японы хуульд үндэслэн гадаад хөрөнгө оруулагчдын өмнөх мэдэгдэл ба дараах тайлангийн журмууд

Өмнөх мэдэгдэл шаардлагатай тохиолдолд, гадаад хөрөнгө оруулагчид гүйлгээ хийх төлөвлөгөөт огнооноос 6 сарын өмнө Японы Банкны дамжуулан Сангийн сайд болон хариуцсан яамдад мэдэгдлийн бичиг ирүүлэх шаардлагатай байдаг. Мэдэгдлийг хүлээн авсны дараа зарчим ёсоор 30 хоногийн хугацаанд гүйлгээ хийхийг хориглох ‘хориглох хугацаа’ тогтоосон байдаг ч, улс төрийн аюулгүй байдлын асуудалгүй гэж үзвэл хугацааг богиносгох боломжтой. Гэсэн хэдий ч, шалгалтанд цаг хугацаа шаардлагатай бол хориглох хугацааг хамгийн ихдээ 4 сар хүртэл сунгах боломжтой байдаг.

Дараах тайлангийн хүрээнд орох гүйлгээ нь гүйлгээг хийсний дараа 45 хоногийн дотор тайланг ирүүлэх шаардлагатай байдаг. Өмнөх мэдэгдлийн үүрэг нь гадаад хөрөнгө оруулагчдын хувьд байдаг бөгөөд хүлээн авагч компаниудад зарчим ёсоор мэдэгдэх үүрэг байдаггүй.

Японы гадаад валютын хууль зөрчсөн үед тулгарах эрсдэл ба торгууль

Японы гадаад валютын хуульд (Foreign Exchange and Foreign Trade Act) заасан мэдэгдэх үүргийг зөрчсөн тохиолдолд, гадаад хөрөнгө оруулагчид хүнд торгуульд хүрч магадгүй. Жишээлбэл, мэдэгдэх үүрэгтэй байхад худал мэдэгдэл хийсэн тохиолдолд, 100 сая иенийг (JPY) давсан торгууль ногдуулах боломжтой. Мөн мэдэгдэлгүйгээр хөрөнгө оруулалт хийсэн, эсвэл зааварчилгаанд дагаагүй тохиолдолд, хуулийн хариуцлага хүлээх, сангийн сайд болон хариуцсан яамны захирамжаар хувьцааг зарах зэрэг арга хэмжээ авах боломжтой. Эдгээр зөрчил нь эдийн засгийн аюулгүй байдлын үндэсний ашиг сонирхолтой холбоотой учир, технологийн урсгал зэргийг оролцуулан хатуу хариу үйлдэл хийгдэх болно.

Гадаад хөрөнгө оруулагчид гадаад валютын хуулийн дагуу мэдэгдэх үүрэгтэй бөгөөд зөрчсөн тохиолдолд, өндөр торгууль эсвэл хувьцааг зарах захирамж зэрэг хүнд торгууль ногдуулах боломжтой. Японы компаниуд гадаад хөрөнгө оруулагчдын хөрөнгө оруулалтыг хүлээн авахдаа, компанийн талд шууд мэдэгдэх үүрэг байхгүй учир, гадаад хөрөнгө оруулагчид гадаад валютын хуулийн процедурыг саатуулсан ч, компанийн тал хэрэг явдлыг мэдэх боломжгүй байх магадлалтай. Гэхдээ гадаад хөрөнгө оруулагчид гадаад валютын хуулийг зөрчсөн тохиолдолд, тухайн хөрөнгө оруулалт өөрөө хууль бус болох бөгөөд эцсийн дүнд нь хувьцааг зарах захирамж зэрэг хөрөнгө оруулалтын зорилго байгууллагад нөлөөлөх боломжтой. Энэ нь хөрөнгө оруулалтын зорилго байгууллагад таамаглаж байгаагүй удирдлагын эрсдэл болох боломжтой. Хөрөнгө оруулалтын зорилго байгууллага гадаад валютын хуульд заасан шууд мэдэгдэх үүрэггүй ч, гадаад хөрөнгө оруулагчид хуулийг дагаж мөрдөж байгааг шалгах нь тус байгууллагын хууль ёсны тогтвортой байдлын хувьд маш чухал юм. Гадаад хөрөнгө оруулагчид өөрийн хууль ёсны дагаж мөрдөлт нь хөрөнгө оруулалтын зорилго байгууллагын тогтвортой байдлын хувьд чухал болохыг ойлгох хэрэгтэй бөгөөд хөрөнгө оруулалтын зорилго байгууллага ч гадаад хөрөнгө оруулагчтай хамтран гадаад валютын хуулийг дагаж мөрдөх талаар тодорхой ойлголт бий болгох, баталгаажуулах нь боломжит эрсдлийг зайлсхийхэд чухал байдаг.

Хураангуй

Японы компанийн хуульд (Japanese Corporate Law) заасан хувьцаа шилжүүлэх дүрэм нь өөрсдийн эрх чөлөөний зарчмыг суурь болгон авч, гэхдээ шилжүүлэхэд хязгаарлагдсан хувьцааны баталгаажуулах журмууд, хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг удирдах, мөн гадаадын хөрөнгө оруулагчдад зориулсан гадаад валютын хуульд (Foreign Exchange Law) заасан дүрмүүд зэрэг олон давхаргын хууль эрх зүйн хүрээнд бүтээгдсэн байдаг. Эдгээр төвөгтэй дүрмүүдийг нарийн ойлгож, зохих журмуудыг мөрдөх нь хувьцааг зөв шилжүүлэх, хүлээгдэшгүй хууль эрх зүйн эрсдэлийг зайлсхийхэд чухал юм. Монолис хууль зүйн фирм (Monolis Law Firm) нь Япон улсад (in Japan) биржийн зах зээлд бүртгэлтэй компаниудаас эхлэн стартап бизнесүүд хүртэл олон төрлийн үйлчлүүлэгчдэд корпорацийн хууль зүй, M&A, олон улсын гэрээ хэлцлүүдэд зориулсан өргөн туршлага болон мэргэжлийн мэдлэгтэй байдаг. Тусгайлан, Калифорнийн муж (California) зэрэг гадаад улсад бүртгэлтэй гадаад хуульчдын эрхийг эзэмшсэн англи хэлний хуульчид багтай бөгөөд Японы хууль эрх зүйн систем (Japanese legal system) болон гадаадын бизнесийн зан үйлийг гүнзгий ойлгосны үндсэн дээр, гадаадын хөрөнгө оруулагчдын тулгамдсан хууль эрх зүйн асуудлуудад олон талаас нь нарийн туслах үйлчилгээг санал болгодог. Японы хувьцаа шилжүүлэхтэй холбоотой зөвлөгөө авах бол Монолис хууль зүйн фирмд (Monolis Law Firm) хандана уу.