Японы Компанийн Хуульд Өгсөн Төлөөлөгч Захирлын Сонгон Шалгаруулалт, Эрх Мэдэл Ба Үүрэг

Японы компанийн удирдлагад төлөөлөгч захирал нь маш чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Тэд зөвхөн компанийн удирдлагыг хариуцдаггүй, хууль ёсны хувьд компанийг төлөөлж, гадаадад танигдах нүүр царай болдог. Японы компанийн хуулийн (Japanese Corporate Law) дор төлөөлөгч захирлыг сонгох, тэдний өргөн эрх мэдэл, компанид хүлээх үүрэг, мөн хариуцлага нь хатуу заасан байдаг. Эдгээр хууль ёсны хүрээнд ойлголтыг гүнзгийрүүлэх нь Японд бизнес эрхлэхэд чухал юм.

Төлөөлөгч захирал нь компанийн үйл ажиллагааг шийдвэрлэх, бусад захирлуудын ажлыг хянах захирлын зөвлөлийн үүрэг гүйцэтгэхдээ төвийг сахидаг. Тэдний үйлдэл нь компанийн хууль ёсны байдал, санхүүгийн байдлыг болон нэр хүндэд шууд нөлөөлдөг. Жишээлбэл, гэрээ байгуулах, хэргийг шүүхэд өгөх, чухал удирдлагын шийдвэр гаргах зэрэг компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагаанаас стратегийн шийдвэр гаргах хүртэл тэдний эрх мэдэл нь өргөн хүрээтэй байдаг. Энэхүү эрх мэдлийн өргөн хүрээ нь төлөөлөгч захирлын компанид хүлээх хүнд үүрэг, хариуцлагатай холбоотой. Зохих зохицуулалтын анхаарал, үнэнч шударга үүрэг гэх мэт үндсэн үүргүүдээс гадна, өрсөлдөөнөөс зайлсхийх үүрэг, ашиг сонирхлын зөрчлийн гүйлгээг хязгаарлах зэрэг компани болон төлөөлөгч захирлын хоорондын ашиг сонирхлын зөрчлийг сэргийлэх тодорхой заалтууд бас байдаг. Эдгээр үүргүүдийн зөрчил нь компани эсвэл гуравдагч этгээдэд хохирол учруулах хариуцлагад хүргэж болзошгүй.

Энэхүү нийтлэлд Японы компанийн хуулийн (Japanese Corporate Law) дор төлөөлөгч захирлыг сонгох журамнаас эхлэн, тэдний эрх мэдлийн нарийн хүрээ, мөн компанид хүлээх олон талт үүрэг болон тэдгээрийн зөрчил гарсан үед хариуцлагын талаар дэлгэрэнгүй тайлбарласан болно. Түүнчлэн, сайн дурын гуравдагч этгээдэд хандсан төлөөлөх эрхийн хязгаарлалтыг даван туулах, удирдлагын шийдвэр гаргах зарчим, мөн нэр барьсан төлөөлөгч захирлын хариуцлага зэрэг, ажлын байран дээр чухал болон холбогдох Японы шүүхийн шийдвэрүүдэд чиглэсэн чухал асуудлуудад анхаарлаа хандуулна. Эдгээр тайлбаруудыг дамжуулан Японы компанийн удирдлагад төлөөлөгч захирлын хууль ёсны байдал, түүний чухал байдлыг ойлгоход туслах зорилготой.

Дайчлагч захирлын сонгон шалгаруулалт ба түүний байдал

Японы компанийн хуульд (Japan’s Companies Act) үндэслэн дайчлагч захирлын байдал нь компанийн хэлбэр болон дотоод бүтэцээс хамаарч, түүний сонгон шалгаруулалтын арга ба эрхийн хүрээ өөр өөр байдаг.

Төлөөлөгч захирлыг сонгох арга

Төлөөлөгч захирлыг сонгох арга нь компанид захирлын зөвлөл байгуулагдсан эсэхээс шалтгаалан ихээхэн ялгаатай байдаг. Захирлын зөвлөлтэй компаниудад төлөөлөгч захирлыг захирлын зөвлөлийн шийдвэрээр сонгон шалгаруулдаг . Захирлын зөвлөл нь бүх захирлуудаас бүрдэж, төлөөлөгч захирлыг сонгох болон чөлөөлөх үүрэгтэй байдаг . Энэ сонгон шалгаруулалтын процесс нь компанийн удирдлагын шийдвэр гаргах байгууллага болох захирлын зөвлөл нь компанийн үйл ажиллагааг удирдах хамгийн дээд хариуцлагатай хүнийг сонгодог, корпорацийн удирдлагын үндсийг тодорхойлдог.

Харин захирлын зөвлөлгүй компаниудад төлөөлөгч захирлыг сонгох арга нь илүү эвлүүлэг байдлаар хийгддэг. Тодруулбал, дүрэмд төлөөлөгч захирлыг тодорхойлох заалт байршуулах, дүрмийн заалтад үндэслэн захирлуудын хоорондох сонгон шалгаруулалтаар сонгох, эсвэл хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэрээр захирлуудын дундаас сонгох боломжтой. Энэ ялгаа нь Японы компанийн хууль (Japanese Corporate Law) нь компанийн хэмжээ болон онцлогт тохируулан янз бүрийн удирдлагын бүтцийг зөвшөөрч байгаа үр дүн юм. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид болон бизнес эрхлэгчид Японд компани байгуулахдаа эхлээд хүссэн корпорацийн удирдлагын бүтцийг тодорхой тодорхойлох нь чухал байдаг. Сонгон шалгаруулалтын процессыг ойлгомжгүй болгох эсвэл буруу гүйцэтгэх нь төлөөлөгч захирлын үйлдлийн зөвшөөрөлд эргэлзээ үүсгэж, гэрээ болон бусад эрх зүйн үйлдлийг хүчингүй болгох эрсдэлтэй байдаг. Иймд байгуулагдах үед зохих ёсны арга хэмжээ авах нь маш чухал болдог.

Төлөөлөгчийн эрхийн хүрээ

Төлөөлөгч захирал нь хувьцаат компанийн үйл ажиллагаанд хамаарах бүхий л шүүхийн дотор болон шүүхийн гаднах үйлдлийг хийх эрхтэй байдаг. Энэ нь төлөөлөгч захирал нь компанийн хууль ёсны бодит байдалд ажиллаж, компанийн нэрээр өргөн хүрээний үйлдлийг гүйцэтгэх боломжтой гэсэн үг юм. Японы компанийн хууль (Companies Act of Japan) 349-р зүйлийн 1-р хэсэг нь захирлууд нь хувьцаат компанийг төлөөлөхийг заасан боловч, төлөөлөгч захирал томилогдсон тохиолдолд тэдгээрийн төлөөлөх эрх нь төлөөлөгч захиралд тусгайлан хамааралтай болдог. Мөн төлөөлөгч захирлууд олон тоогоор томилогдсон байхад ч, тус бүр нь компанийг ганцаарчлан төлөөлөх бүрэн эрхтэй байдаг.

“Бүхий л шүүхийн дотор болон шүүхийн гаднах үйлдлийг” гэсэн үгс нь энэ эрхийн хүрээ маш өргөн байгааг илэрхийлдэг. Энэ өргөн хүрээний эрх нь гуравдагч этгээдүүд Японы компаниудтай гүйлгээ хийх үед компанийн дотоод зөвшөөрөлт хэрэгжүүлэх процессыг нарийвчлан шалгах шаардлагагүй болгодог тул арилжааны гүйлгээг зөвхөн төлөөлөгч захирлын өргөн хүрээний эрхийг ашиглан хялбарчилдаг. Гэхдээ энэ нь төлөөлөгч захирлын хувьд их хэмжээний итгэлцэл ба хариуцлагыг шаарддаг. Иймд компани нь төлөөлөгч захирлын эрхийн боломжит хэтрүүлэлтийг сэргийлэхийн тулд захирлын зөвлөл болон хувьцаа эзэмшигчдийн хатуу дотоод хяналт ба идэвхтэй хяналтыг бий болгох нь чухал юм.

Монголдоо үйл ажиллагаа явуулдаг Японы компанийн төлөөлөгчийн эрхийн хязгаарлалт ба сайн санаатай гуравдагч этгээд

Японы компанийн төлөөлөгчийн эрх нь өргөн хүрээтэй боловч, компанийн дүрэм эсвэл захиргааны зөвлөлийн шийдвэрээр дотооддоо хязгаарлагдаж болно. Гэсэн хэдий ч, Японы компанийн хууль (Company Law of Japan) 349-р зүйлийн 5-р хэсэг нь ийм төлөөлөгчийн эрхийн хязгаарлалтыг тухайн хязгаарлалтыг мэдэхгүй сайн санаатай гуравдагч этгээдэд эсэргүүцэх боломжгүй гэж заасан байдаг. Энэ заалт нь гүйлгээний аюулгүй байдлыг хамгаалах, гуравдагч этгээдүүд компанийн хэрэгцээгээр ажиллахад итгэлтэй байх баталгаа юм.

Жишээ нь, нэг компанийн төлөөлөгч нь захиргааны зөвлөлийн зөвшөөрөлгүйгээр банкнаас их хэмжээний зээл авсан тохиолдолд, банк тухайн зөвшөөрлийн дутагдлыг мэдсэн эсвэл мэдэх боломжтой байсан бол заасангүй бол тухайн зээл нь компанид хүчинтэй болно. Энэ нь Японы компанийн хууль нь компанийн дотоод засаглалыг харгалзан үзэхгүйгээр худалдааны гүйлгээний шингэлт ба итгэлцлийг эрхэмлэдэг байдлыг харуулдаг.

Гэхдээ энэ сайн санаатай гуравдагч этгээдийг хамгаалах зарчим нь абсолют биш юм. Шинэ хувьцаа гаргах, нэгдэх гэх мэт компанийн ерөнхий бүтцийг үндсэндээ нөлөөлөх үйл ажиллагааны хувьд Японы компанийн хууль нь хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэр шаардлагатай гэж заасан байдаг. Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэр байхгүйгээр төлөөлөгч нь шинэ хувьцаа гаргах ажиллагааг үргэлжлүүлсэн тохиолдолд, тухайн гаргалт нь хүчинтэй болох хандлагатай боловч, нэгдэх үйл ажиллагаа нь хүчингүй болох хандлагатай байдаг. Энэ ялгаа нь энгийн гүйлгээ ба компанийн үндсийг хөдөлгөх чухал корпоратив үйл ажиллагааны хооронд гуравдагч этгээдүүдийн шалгах ёстой зүйлсийн хүлээлт өөр байх ёстойг харуулдаг. Иймд, гадаадын компаниуд Японы компанийн хамт ийм томоохон гүйлгээ хийх үед, төлөөлөгчийн эрхийг шалгахаас гадна, хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэр байгаа эсэх зэрэг дэлгэрэнгүй дүгнэлт хийх шаардлагатай болдог.

Мөн төлөөлөгч нь компанийн төлөө биш харин өөрийн ашиг сонирхлын тулд гүйлгээ хийсэн тохиолдолд, энэ нь төлөөлөгчийн эрхийн зөрчил гэж үзэгдэнэ. Японы шүүхийн шийдвэрүүд нь ийм нөхцөл байдлыг Японы иргэний хууль (Civil Code of Japan) 93-р зүйлийн тусгай заалтыг харьцуулан хэрэглэдэг. Энэ зарчмаар, гүйлгээний тал хүртэл төлөөлөгчийн үнэн санааг мэдсэн эсвэл мэдэх боломжтой байсан тохиолдолд тухайн гүйлгээ нь компанид хүчинтэй болохгүй боловч, тал нь сайн санаатай ба алдаа гаргаагүй бол тухайн гүйлгээний үр дүн нь компанид хамаарна (Японы Дээд Шүүхийн 1963 оны 9-р сарын 5-ны шийдвэр). Энэ хууль зүйн байдлыг компанийн дотоод асуудлууд гадаадын сайн санаатай гуравдагч этгээдүүдэд буруу зохицуулалт үзүүлэхгүйн тулд бий болгосон юм.

Японы Хуульд Үндэслэсэн Төлөөлөгч Захирлын Үүрэг

Төлөөлөгч захирал нь өргөн хүрээний эрх мэдлээс шалтгаалан компанид олон чухал үүргүүдийг хүлээнэ. Эдгээр үүргүүд нь компанийн эрүүл ажиллагаа болон ашиг хамгаалалтын төлөө зайлшгүй шаардлагатай байдаг.

Компанид хариуцлага даалгавар ба сайн зохицуулалтын анхаарал хариуцлага

Японы компанийн хуульд (Японы компанийн хуульд 330-р зүйл, Японы иргэний хуульд 644-р зүйл), захирал компаниас даалгавар авч, үүргээ гүйцэтгэхдээ “сайн зохицуулагчийн анхаарал хариуцлага” (сайн зохицуулалтын анхаарал хариуцлага) хүлээнэ. Энэ нь захирал өөрийн байр суурийн болон чадварын хүрээнд ердийн хүлээгдэж буй анхаарлыг харуулах үүрэгтэй гэсэн үг юм. Төлөөлөгч захирал компанийн үйл ажиллагааг удирдах байр суурьтай бөгөөд түүнд тусгай мэргэжлийн ур чадвар болон анхаарал тавьж үүргээ гүйцэтгэхийг шаарддаг.

Чухал үүрэг

Мөн, захирал нь компанид “Чухал үүрэг” хүлээнэ (Японы компаний хуульд 355-р зүйл). Энэ нь хууль тогтоомж болон дүрэм журмыг зөрчихгүйгээр, хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэрийг дагаж мөрдөн, компаний ашиг сонирхлыг хамгийн түрүүнд тавьж, үүрэг гүйцэтгэхийг шаарддаг. Төлөөлөгч захирал нь компаний хамгийн дээд удирдлага хэрэгжүүлэгч хүн бөгөөд, түүний хувийн ашиг сонирхол нь компаний ашиг сонирхолтой зөрчилдөх боломжтой байдлыг зайлсхийх, тодорхой байдлын шийдвэр гаргахыг илүү хатуу шаардлага болгодог.  

Япон улсын хуульд үндэслэсэн өрсөлдөөнөөс зайлсхийх үүрэг ба ашиг сонирхлын зөрчилтэй гүйлгээнүүдийн хязгаарлалт

Чиг үүргийн үнэнч байдал гэх конкрет жишээн дээр, захирал нь “өрсөлдөөнөөс зайлсхийх үүрэг” болон “ашиг сонирхлын зөрчилтэй гүйлгээнүүдийн хязгаарлалт”-ыг хүлээх ёстой (Японы Компанийн хуульд 356-р зүйл 1-р хэсэг). Энэ нь захирал компанийн бизнесийн ангилалд хамаарах гүйлгээ хийх эсвэл компанийн ашигтай зөрчилдөх гүйлгээ хийх үед, хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын (захирлын зөвлөлтэй компанийн хувьд захирлын зөвлөл) урьдчилсан зөвшөөрөл шаардлагатай болохыг заасан байдаг.

Төлөөлөгч захирал нь компанийн бизнес үйл ажиллагаанд төвлөрсөн үүрэг гүйцэтгэдэг учраас, энэ үүргийг биелүүлэх нь онцгой хатуу шаардлагатай байдаг. Тэд компанийн харилцагчийн мэдээлэл болон мэдлэгийг ашиглан хувийн ашиг олох, компанийн ашигт хор учруулах эрсдэлийг зогсоох зорилгоор дараах тодорхой жишээнүүдийг дурдсан байна.

• Канто мужид талхны үйлдвэрлэл эрхлэгч A компанийн төлөөлөгч захирал нь A компанийн Кансай бүс нутагт нэвтрэх судалгаа хийж байхад B компанийг байгуулж, Осака хотод талх үйлдвэрлэж, борлуулж, A компанийн нэвтрэх боломжийг хулгайлсан жишээнд, шүүх нь A компаниас хохирол барагдуулах хүсэлтийг хүлээн авсан (Токио дүүргийн шүүх 1981 оны 3 сарын 26-ны шийдвэр).
• Төлөөлөгч захирал нь өөр компани байгуулж, өөрийнхөө компанийн ажилтнуудыг тус компанид шилжүүлж, өөрийн компанийн тоног төхөөрөмжийг шилжүүлж, тус компанийг өөрийн компанитай өрсөлдөх чадвартай компани болгон өсгөсөн тохиолдолд, өрсөлдөөнөөс зайлсхийх үүргийн зөрчил гэж үзсэн (Осака дээд шүүх 1990 оны 7 сарын 18-ны шийдвэр).
• Нөхөр, эхнэр хамтран төлөөлөгч захирал ажиллаж байсан ч, салсны дараа нөхөр нь ижил төрлийн компани байгуулж, түүний төлөөлөгч захирал болон ажилласан тохиолдолд ч, өрсөлдөөнөөс зайлсхийх үүргийн зөрчил асуудал болсон (Токио дүүргийн шүүх 1990 оны 7 сарын 20-ны шийдвэр).

Эдгээр жишээнүүд нь өрсөлдөөнөөс зайлсхийх үүрэг нь зөвхөн формаль биелүүлэлтэд хязгаарлагдахгүй, бодит өрсөлдөх үйл ажиллагааг хатуу хяналтад авч байгааг харуулж байна.

Гэхдээ, зарим тохиолдолд гарч болох ёстой. Жишээлбэл, төлөөлөгч захирал нь B компанийн төлөөлөгч захирал болон A компанийн бизнесийн ангилалд хамаарах гүйлгээг гуравдагч C-тэй хийх үед, эдгээр гүйлгээний эдийн засгийн үр дүн нь бодитоор A компанид хамааралтай гэж үзвэл, олонх нь энэ гүйлгээнд өрсөлдөх гүйлгээний хязгаарлалт хамаарахгүй, аль нэг компанийн зөвшөөрөл шаардлагагүй гэж ойлгодог (Осака дүүргийн шүүх 1983 оны 5 сарын 11-ний шийдвэр). Энэ шийдвэр нь шүүх гүйлгээний хууль ёсны хэлбэр биш, харин түүний эдийн засгийн бодит байдалд илүү анхаарч байгааг харуулж, төвөгтэй бизнес бүтцийн хувьд зөөлөн ойлголтын боломжийг олгодог.

Мөн төлөөлөгч захирал ажлаасаа татгалзсаны дараах өрсөлдөөнөөс зайлсхийх үүргийн талаар, компанитай тусгаар тогтнолтой тодорхой гэрээ байгуулагдаагүй бол, зарчим ёсоор өрсөлдөөнөөс зайлсхийх үүрэг хүлээлгэхгүй. Гэвч, зарчим ёсоор, татгалзсаны дараах үйлдэл нь захирлын хувьд сайн засаглалын үүрэг болон үнэнч байдалд зөрчилдөх гэж үзсэн тохиолдлууд ч байдаг (Токио дүүргийн шүүх 1993 оны 8 сарын 25-ны шийдвэр). Энэ нь захирал ажиллаж байх хугацаанд төлөвлөсөн эсвэл эхлүүлсэн үйлдэлд, компанийн мэдээлэл эсвэл боломжийг буруу ашигласан тохиолдолд, татгалзсаны дараа ч зарим этик, хууль ёсны үүрэг үргэлжлүүлэн байж болохыг зааж байна.

Удирдлагын шийдвэрийн зарчим

“Удирдлагын шийдвэрийн зарчим” нь Японы хуульд үндэслэгдсэн, захирлуудын, тэр дундаа гүйцэтгэх захирлын удирдлагын шийдвэр гаргах эрх зүйн хүрээг өргөнөөр хүлээн зөвшөөрдөг шүүхийн дээд зарчим юм. Энэхүү зарчмын дагуу, гүйцэтгэх захирлын үйлдлийг, түүний шийдвэрийн явц болон агуулгад илт дутагдалтай бусад хэсэг байхгүй бол, сайн зохицуулалтын үүрэг зөрчсөн гэж үзэхгүй байх ба (Японы Дээд Шүүхийн 2010 оны 7-р сарын 15-ны шийдвэр). Сайн зохицуулалтын үүргийн гол бүрдүүлэгч хэсэг болох анхаарал хандуулах үүрэгтэй холбоотойгоор, удирдлагын шийдвэр гаргахдаа бодитой мэдээлэл цуглуулж, шинжилгээ хийх бөгөөд зохих шийдвэрийг гаргах үүрэгтэй байдаг. Шийдвэрийн явц нь утга учиртай бөгөөд агуулга нь илт дутагдалтай бус байхад, үр дүнд нь компанид хохирол учруулсан ч сайн зохицуулалтын үүрэг зөрчсөн гэж үзэхгүй .  

Энэхүү зарчим нь удирдлагын шийдвэр гаргахад ерөнхийдөө эрсдэлтэй байдагийг ойлгож, шүүхүүд удирдлагын шийдвэрийг дараа нь хэтрүүлэн үнэлэхээс зайлсхийх зорилгоор батлагдсан байдаг. Ингэснээр, гүйцэтгэх захирал нь, үр дүнд нь сөрөг нөлөө үзүүлсэн ч, үнэнч шударга шийдвэрийн процессыг дагаж мөрдсөн шийдвэртэй холбоотойгоор хувийн хариуцлага хүлээхээс илүүтэйгээр, стратегийн шийдвэр гаргах боломжтой болдог. Энэхүү зарчим нь шинэчлэлтэй, эрч хүчтэй бизнес орчныг дэмжихэд чухал бөгөөд шийдвэрийн процессын нарийвчлалтай тэмдэглэл хөтлөх ач холбогдлыг онцлон тэмдэглэдэг.

Бусад захирал нартай хийх хяналтын үүрэг

Төлөөлөгч захирал нь, ялангуяа захирлын зөвлөлтэй компаниудад, бусад захирал болон ажилчдын ажлын гүйцэтгэлийг хянах чухал ‘хяналтын үүрэг’-тэй байдаг. Энэ үүрэгт компанийн дотор зохих ёсоор дотоод хяналтын систем байгуулах, мөн хууль дүрэмтэй нийцүүлэн ажиллах хөтөлбөрийг үр дүнтэй ажиллуулах зэрэг зүйлс багтана 。

Энэ хяналтын үүрэг нь захирлын үүргийн ерөнхий бөгөөд өргөн хүрээтэй хэсэг бөгөөд зөвхөн ‘номиналь’ төлөөлөгч захирал байсан ч, өөрийн үүргээс зугтах боломжгүй. Японы Дээд Шүүхийн 1969 оны 11-р сарын 26-ны шийдвэр (1969) нь, номиналь төлөөлөгч захирал байсан ч, бусад (үнэн хэрэгтэй) захирлын ажлын гүйцэтгэлийг хянахаас зайлсхийсэн тохиолдолд үүрэг гүйцэтгээгүй гэж үзсэн. Мөн Японы Дээд Шүүхийн 1980 оны 3-р сарын 18-ны шийдвэр (1980) нь захирлын хяналтын үүрэг нь захирлын зөвлөлийн гишүүний үүргээс гаралтай бөгөөд ‘энгийн’ захирал байсан ч, төлөөлөгч захирлын ажлын гүйцэтгэлийг хянах үүрэгтэй бөгөөд хяналтын зориулалт нь хуралдаанд оруулсан асуудлаас хязгаарлагдахгүй гэдгийг тодорхойлсон.

Эдгээр шийдвэрүүд нь төлөөлөгч захиралыг оролцуулан ямар ч захирал өөрийн хариуцлагыг өөр хүнд даатгах боломжгүй гэдгийг харуулж байна. Удирдлагын тэргүүн хүн болох төлөөлөгч захирал нь компанийн бүтэц нь хууль дүрэмтэй нийцэж, үр дүнтэй ажиллахыг хангахын тулд илүү өндөр хариуцлага хүлээдэг. Энэ нь бат бөх дотоод хяналтын систем байгуулах, идэвхтэй хадгалах, мөн хүчирхэг хууль дүрэмтэй нийцүүлэн ажиллах соёлыг бий болгохын чухал ач холбогдлыг онцлон тэмдэглэж байна.

Монголд: Японы компанийн захирлын компанид учруулсан хохирлын барагдлын үүрэг

Японы компанийн хуульд (Companies Act of Japan) зааснаар, захирал, санхүүгийн зөвлөх, аудитор, гүйцэтгэх захирал эсвэл бүртгэлийн аудитор (нийтлэгдүүлэн “албан тушаалтнууд гэх”) өөрсдийн үүргийг биелүүлэхдээ алдаа гаргасан тохиолдолд, хувьцаат компанид учруулсан хохирлыг барагдуулах үүрэгтэй болдог. Энэ үүрэг нь сайн засаглалын анхаарал халамжийн зөрчил, үнэнч шударга үүргийн зөрчил гэх мэт олон төрлийн үүргийн зөрчилдөөнөөс үүдэлтэй байдаг.

Захирал нь компанийн үйл ажиллагааг гүйцэтгэх хамгийн дээд хариуцлагатай тул, түүний үүргийн зөрчил нь компанид их хэмжээний хохирол учруулах магадлалтай бөгөөд тухайлбал, дараах заалтууд нь хамааралтай байдаг.

Өрсөлдөх арилжааны тохиолдолд

Захирал эсвэл гүйцэтгэх захирал нь Японы компанийн хуулийн (Companies Act of Japan) 356-р зүйлийн 1-р хэсэгт зөрчилдөөн гаргаж, өөрийн эсвэл гуравдагч этгээдийн төлөө хувьцаат компанийн бизнесийн ангилалд хамаарах арилжааг хийсэн тохиолдолд, захирал, гүйцэтгэх захирал эсвэл гуравдагч этгээдийн олсон ашиг нь компанид учруулсан хохирлын хэмжээгээр үзэгдэх болно (Японы компанийн хуулийн 423-р зүйлийн 2-р хэсэг). Энэхүү үзэгдлийн заалт нь компанийн хохирлын хэмжээг батлах ачааллыг багасгаж, хариуцлага тооцохыг хялбаршуулах зорилготой.

Ашиг сонирхлын зөрчилтэй арилжааны тохиолдолд

Японы компанийн хуулийн (Companies Act of Japan) 356-р зүйлийн 1-р хэсгийн 2-р эсвэл 3-р заалтад заасан ашиг сонирхлын зөрчилтэй арилжаанаас компанид хохирол учирсан тохиолдолд, тухайн арилжааг хийсэн захирал эсвэл гүйцэтгэх захирал, тухайн арилжааг шийдвэрлэсэн захирал эсвэл гүйцэтгэх захирал, мөн тухайн арилжааг зөвшөөрсөн захирлын зөвлөлийн шийдвэрийг дэмжсэн захирлууд үүргээ биелүүлээгүй гэж үзэгдэх болно (Японы компанийн хуулийн 423-р зүйлийн 3-р хэсэг). Энэ заалт мөн компанийн талын үүргийн зөрчилдөөнийг батлах ачааллыг багасгах зорилготой.

Аудит болон түүнтэй адилтгах зөвлөлийг байгуулсан компаниудад зориулсан онцгой заалт

Гэхдээ аудит болон түүнтэй адилтгах зөвлөлийг байгуулсан компаниудад онцгой заалт байдаг. Аудит болон түүнтэй адилтгах зөвлөлийн гишүүн бус захирлын ашиг сонирхлын зөрчилтэй арилжааг аудит болон түүнтэй адилтгах зөвлөлийн зөвшөөрөлтэйгээр хийсэн тохиолдолд, дээрх 3-р хэсгийн үүргийн зөрчилдөөнийг үзэгдэх заалт нь хамаарахгүй (Японы компанийн хуулийн 423-р зүйлийн 4-р хэсэг). Энэ нь аудит болон түүнтэй адилтгах зөвлөлийн захирлын сонгон шалгаруулалт, урамшууллын талаар санал бодлоо илэрхийлэх эрхтэй байдаг зэрэг тодорхой хяналтын үүргийг харгалзан үзсэн бодлогын заалт юм. Гэсэн хэдий ч, энэхүү зөвшөөрөл авсан байсан ч, ашиг сонирхлын зөрчилтэй арилжааг хийсэн захирлын үүргийн зөрчилдөөний хариуцлагыг чөлөөлөхгүй, ерөнхий зарчмуудад нийцүүлэн үүргийн зөрчилдөөн байгааг хэлэлцүүлэн батлах замаар тухайн захирлын хариуцлагыг эрэлхийлэх боломжтой.

Монголын компанийн гүйцэтгэх захирлын гуравдагч этгээдэд хохирол учруулах үүрэгтэй байдал

Японы компанийн хуулийн 429-р зүйлийн 1-р хэсэгт заасан үүрэг

Захирал, санхүүгийн зөвлөх, аудитор, гүйцэтгэх захирал, эсвэл бүртгэлийн аудитор (нийтлэгдүүлэн “албан тушаалтан гэх”) нар өөрсдийн албан үүргээ гүйцэтгэхдээ муу зорилго эсвэл хүнд гэмт хэрэг үйлдэж, ингэснээр гуравдагч этгээдэд хохирол учруулсан тохиолдолд, тэр гуравдагч этгээдэд хохирлын төлбөр хариуцлага хүлээх ёстой (Японы компанийн хуулийн 429-р зүйлийн 1-р хэсэг). Энэхүү хариуцлага нь компанийн санхүүгийн боломжгүй байхад гуравдагч этгээд буюу өр төлбөргүй үлдэхээс сэргийлэх зорилгоор хуульчилсан “тусгай хууль ёсны хариуцлага” гэж ойлгогддог.

Гүйцэтгэх захирал нь компанийн гадаад харилцаанд өргөн эрх мэдэлтэй учраас, түүний албан үүргийг гүйцэтгэхдээ муу зорилго эсвэл хүнд гэмт хэрэг үйлдэх нь гуравдагч этгээдэд шууд хохирол учруулах магадлал өндөр бөгөөд түүний хариуцлага нь тодорхой хэмжээнд асуудал болдог.

Японы Дээд Шүүхийн Их Хурлын 1969 оны 11-р сарын 26-ны шийдвэр нь, захирал өөрийн албан үүргийг гүйцэтгэхдээ зорилтот гуравдагч этгээдэд шууд хохирол учруулсан тохиолдолд, ерөнхий хууль бус үйлдлийн дүрэмд зааснаар хохирлын төлбөр хариуцлага хүлээхээс зайлсхийхгүй гэдгийг тодорхойлсон боловч, захирлын албан үүргээ төлөвлөн гүйцэтгээгүйн улмаас хохирол учруулсан гуравдагч этгээд нь, тэр албан үүргээ төлөвлөн гүйцэтгээгүйн талаар захирлын муу зорилго эсвэл хүнд гэмт хэрэг үйлдсэн гэж үзэж, баталгаажуулах шаардлагагүйгээр хохирлын төлбөр хүсэх боломжтой гэж үзсэн.

Хохирлын хэмжээ нь гүйцэтгэх захирлын үйлдлээр шууд хувь хүнд хохирол учруулсан (шууд хохирол) болон эхлээд компанид хохирол учруулж, түүний үр дүнд гуравдагч этгээд хохирол учруулсан (шууд бус хохирол) тохиолдлуудыг хамааруулдаг гэж үздэг. Энэ нь өр төлбөргүй үлдэхээс сэргийлэх хуулийн зорилгоос шалтгаалдаг.

“Гуравдагч этгээд” гэдэгт компаниас бусад хүмүүс багтдаг учраас, хувьцаа эзэмшигчид ч багтана. Гэхдээ шууд бус хохирлын тохиолдолд, хувьцаа эзэмшигчид компанийн хөрөнгийн бууралтаас болж хувьцааны үнийн бууралтад хүрсэн шууд бус хохирлын төлөө гүйцэтгэх захирлын хариуцлагыг шууд хохирлын төлбөр хүсэх боломжтой эсэх нь маргаантай асуудал байдаг. Олонхи хүмүүсийн бодолд, хувьцаа эзэмшигчид “гуравдагч этгээд”д багтахгүй гэж үздэг. Гэсэн хэдий ч, хаалттай компани зэрэг тодорхой нөхцөлд, цөөнхийн хувьцаа эзэмшигчдийн хохирлыг арилгах зорилгоор хувьцаа эзэмшигчдийн шууд бус хохирлын төлбөр хүсэх боломжийг олгох нь зүйтэй гэж үздэг.

Нэр зүүдэг гүйцэтгэх захирлын хариуцлага

Жижиг дунд бизнесийн практикт, нэр зүүдэг гүйцэтгэх захирал болох хүний хариуцлага нь асуудал болдог. Нэр зүүдэг гүйцэтгэх захирал ч гэсэн, бусад (үнэн зөв) захирлын албан үүргийг гүйцэтгэхийг хянахыг орхисон тохиолдолд албан үүргээ төлөвлөн гүйцэтгээгүй гэж үздэг (Японы Дээд Шүүхийн 1969 оны 11-р сарын 26-ны шийдвэр). Гэхдээ сүүлийн үед, цалингүй нэр зүүдэг захиралд хүнд гэмт хэрэг үйлдсэн гэж үзэж болохгүй гэж үзэн, хариуцлагыг үгүйсгэсэн доод шатны шүүхийн шийдвэрүүд ч бий.

Жишээлбэл, ажилчдын хэт ажилласнаас болж нас барсан компанид, ажилд оролцоогүй “нэр зүүдэг гүйцэтгэх захирал”д ч хохирлын төлбөр хариуцлагыг хүлээлгэсэн тохиолдол байдаг. Энэ нь нэр зүүдэг байр суурьтай ч гэсэн, Японы компанийн хуулийн хариуцлагаас бүрэн зугтаж чадахгүйг харуулдаг.

Хураангуй

Японы компаний хуульд зааснаар төлөөлөгч захирал нь томилогдсоноос эхлэн өргөн хүрээний эрх мэдэл, мөн хүндхэн үүрэг хариуцлага хүртэл олон талын хууль эрх зүйн хүрээнд багтдаг. Тэд компанийн үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлж, гадаадад компанийг төлөөлөн үйл ажиллагаа явуулдаг, үнэхээр компанийн нүүр царай болдог байна. Тэдний эрх мэдэл нь өргөн цар хүрээтэй бөгөөд сайн дурын гуравдагч этгээдийг хамгаалах зарчмын дагуу гүйлгээний аюулгүй байдлыг хангахад чиглэсэн байдаг бол, дотоодын хязгаарлалт ба төлөөлөгч эрхийн хэтрүүлэгт хууль зүйн хариу арга хэмжээ мөн батлагдсан байдаг.

Төлөөлөгч захирал нь компанид үүрдэг үүрэг нь Японы иргэний хуульд суурилсан сайн засаглалын анхаарал үүрэг ба Японы компаний хуульд тодорхой заасан үнэнч шударга үүрэгтэй холбоотой байдаг. Эдгээр нь өрсөлдөөнөөс зайлсхийх үүрэг, ашиг сонирхлын зөрчлийн гүйлгээнүүдийг хязгаарлах зэрэг тодорхой үйл ажиллагааны журамд хөгжиж, тэдгээрийн зөрчил нь компанид хохирол учруулах хариуцлага руу хүргэдэг. Мөн, муу зорилго эсвэл хүндхэн алдаа гаргасан тохиолдолд, гуравдагч этгээдэд чиглэсэн шууд хохирол учруулах хариуцлага хүлээх боломжтой. Удирдлагын шийдвэрийн зарчим нь төлөөлөгч захирлуудад эрсдэлтэй удирдлагын шийдвэр гаргахад зориулсан шийдвэр гаргах эрх мэдлийг олгодог боловч түүний явцын ухаалаг байдлыг чухалчилдаг. Мөн, бусад захирлууд болон ажилчдын хяналтын үүрэг нь нэр барьсан төлөөлөгч захирлуудад ч хүлээлгэх чухал хариуцлага юм.

Эдгээр төвөгтэй хууль эрх зүйн хүрээлэнг ойлгож, зөв дагаж мөрдөх нь Японд бизнес эрхлэх компаниудад маш чухал байдаг. Төлөөлөгч захирлыг томилох, эрх мэдлийг хэрэгжүүлэх, үүрэг гүйцэтгэх, мөн хариуцлага үүсэхтэй холбоотой хууль эрх зүйн эрсдэлийг удирдахын тулд мэргэжлийн мэдлэг ба ажлын туршлага шаардлагатай байдаг.

Монолит хууль зүйн фирм нь Японы компаний хуульд заасан төлөөлөгч захирлын томилгоо, эрх мэдэл, үүрэг, болон хариуцлага холбоотой олон тооны туршлагатай бөгөөд Япон улсад олон тооны үйлчлүүлэгчдэд хууль зүйн дэмжлэг үзүүлдэг. Манай фирмд гадаадын хуульчийн эрхтэй англи хэлний хэлээр ярих хүмүүс олон байдаг бөгөөд Японы хууль эрх зүйн системд суралцаагүй гадаадын компаниуд болон хувь хүмүүст хэлний саадгүйгээр нарийн болон практик зөвлөгөө өгөх боломжтой. Төлөөлөгч захирлын хууль эрх зүйн бүх асуудлуудад бид таны бизнесийг хүчтэй дэмжинэ.