Японы зохиогчийн эрхийн хуульд зохиогчийг тодорхойлох: Үндсэн зарчим ба бизнесийн хувьд хийгдэх гадаад тохиолдлууд

Японы зохиогчийн эрхийн хуульд “Хэн нь зохиогч вэ” гэдэг асуудал нь бүх эрхийн харилцааны гарааны цэг бөгөөд маш чухал сэдвийн нэг юм. Патент эрх, бүртгэлийн тэмдэгтэй эрхээс ялгаатай нь, зохиогчийн эрх нь бүтээл хийгдсэнтэй зэрэгцэн ямар нэгэн бүртгэлийн журмаар шаардлагагүйгээр автоматаар үүсдэг. Энэ “бүртгэлгүй зарчим” нь зохиогчийн эрхийг хурдан хамгаалах боломжийг олгодог ч, түүнчлэн ялангуяа компанийн үйл ажиллагаанд эрхийн эзэмшил тодорхойгүй болох эрсдэлийг агуулдаг. Ерөнхийдөө, бүтээлийг бүтээсэн байгалийн хүн нь зохиогч болдог боловч, бизнесийн орчинд олон хүн хамтран бүтээл хийх, ажилтан өөрийн албан үүргийн хүрээнд бүтээл бүтээх, эсвэл кино шиг олон мэргэжлийн хүмүүс хамрагдсан томоохон төсөл байдаг. Энэ мэт төвөгтэй нөхцөл байдлыг даван туулахын тулд, Японы зохиогчийн эрхийн хууль нь ерөнхий зарчмыг нөхөн бүрдүүлэх олон чухал заалт, тусгай дүрмийг тогтоосон байдаг. Эдгээр дүрмийг нарийвчлан ойлгох ба зохих ёсоор удирдах нь компаниудад өөрийн оюуны өмчийг баталгаажуулах, ирээдүйн маргааныг урьдчилан сэргийлэхэд чухал ач холбогдолтой. Энэхүү нийтлэлд бид эхлээд зохиогчийг тодорхойлох үндсэн зарчмыг хянасны дараа, хамтран бүтээсэн бүтээл, албан үүргийн бүтээл, киноны бүтээл гэх мэт, ялангуяа компанийн эрх зүйн ажилд онцгой ач холбогдолтой заалтуудыг хууль тогтоомж, шүүхийн шийдвэрийг хамруулан мэргэжлийн үзэглэлээс тайлбарлана.

Үндсэн зарчим: Хэн нь зохиогч вэ?

Японы зохиогчийн эрхийн хууль нь үндсэн тодорхойлолтоор зохиогчийг “зохиолыг бүтээгч хүнийг хэлнэ” гэж заасан байдаг. Энэ бол Японы зохиогчийн эрхийн хуульд (Copyright Law of Japan) 2-р зүйлийн 1-р хэсэг, 2-р заалтад тодорхой бичигдсэн хөдөлгөөнгүй зарчим юм. Энд хэлсэн “бүтээгч хүн” гэдэг нь тодорхой хэлбэрээр илэрхийлэл үйлдсэн байгалийн хүнийг заана. Иймд, зөвхөн санхүүжилт үзүүлсэн хүн, бүтээлийн санааг санал болгосон хүн эсвэл ерөнхий заавар өгсөн удирдагч нь энэ зарчмын дор зохиогч болохгүй. Зохиогчийн эрхийн хамгаалалтын объект нь зөвхөн бүтээлч “илэрхийлэл” бөгөөд тэр илэрхийллийг өөрийн гараар бодит болгосон хүн нь зохиогчаар үзэгдэнэ.

Энэ зарчмыг улам чухал болгодог нь Японы зохиогчийн эрхийн хуульд (Copyright Law of Japan) авч хэрэглэдэг “бүртгэлгүй зарчим” юм. Японы зохиогчийн эрхийн хуульд (Copyright Law of Japan) 17-р зүйлийн 2-р хэсэгт зохиогчийн эрх нь “зохиолыг бүтээсэн цагт эхэлнэ” гэж заасан бөгөөд эрхийн үүсэлд төрийн байгууллагад бүртгүүлэх эсвэл тодорхой тэмдэглэгээ шаардахгүй. Эдгээр хоёр зарчим нэгдсэнээр, хуулийн үр дүнд, зохиол бүтээгдсэн мөчид тухайн зохиогчид автоматаар зохиогчийн эрх ногдох болно.

Энэ систем нь бизнесийн өнцгөөс авч үзвэл томоохон эрсдэл үүсгэдэг. Жишээ нь, компани нь гадаадын тусгай зөвшөөрөлтэй дизайнерт логоны дизайныг зохион бүтээх үүрэг өгсөн тохиолдлыг авч үзье. Дизайнер дизайныг бүрэн боловсруулсан мөчид, Японы зохиогчийн эрхийн хуулийн зарчмын дагуу, тэр логогийн зохиогчийн эрх нь автоматаар дизайнерт ногдоно. Компани нь төлбөр төлсөн ч гэсэн, зохиогчийн эрхийг шилжүүлэхтэй холбоотой гэрээг тусдаа байгуулаагүй бол логогийн зохиогчийн эрхийн эзэн болох боломжгүй. Энэ эрхийн ногдол ашиг эрсдэл нь бүртгэл хийх шатанд үүсэхгүй, харин бүтээл бүтээгдэх тухайн мөчид үүсдэг. Иймд, компани нь өөрийн оюуны өмчийн эрхийг баталгаажуулахын тулд, дараа нь хариу арга хэмжээ авахаас илүүтэйгээр, бүтээл эхлэхээс өмнө гэрээгээр эрхийн харилцааг тодорхой болгох, эрсдэлийг урьдчилан удирдах нь чухал болно.

Олон зохиолчид хамтран ажиллах үед: Хамтран бүтээгчид

Бизнес төслүүдэд олон мэргэжлийн хүмүүс хамтран нэг бүтээл бий болгодог нь түгээмэл тохиолддог. Ийм үед тулгарч болзошгүй асуудал бол “хамтран бүтээсэн бүтээл” гэж юу вэ гэдэг юм. Японы зохиогчийн эрхийн хууль нь хамтран бүтээсэн бүтээлийг “хоёр эсвэл түүнээс дээш хүн хамтран бүтээсэн бүтээл бөгөөд тэдгээрийн хувь нэмрийг тусгаарлан ганцаарчлан ашиглах боломжгүй болсон зүйл” гэж тодорхойлдог. Энэ тодорхойлолтод хоёр чухал шаардлага багтдаг. Нэгдүгээрт, олон зохиолчид нэгдсэн бүтээлийг хамтран бүтээх санаа зорилготой байх ёстой, хоёрдугаарт, бүтээгдсэн бүтээлд тус бүрийн хүний хувь нэмрийг физик эсвэл ойлголтын хувьд тусгаарлан ганцаарчлан ашиглах боломжгүй байх ёстой.

Энэ нь тус бүрийн хүний хувь нэмрийг тусгаарлан ашиглах боломжтой “холбогдсон бүтээл”тэй тодорхой ялгаатай. Жишээлбэл, олон зохиолч тус бүр өөр өөр бүлгийг бичиж нэг номыг бүтээсэн тохиолдолд, тус бүр нь тусгаарлан ашиглах боломжтой учир энэ нь холбогдсон бүтээл болно. Энэ тохиолдолд, тус бүрийн зохиолч өөрийн бичсэн бүлгийн зохиогчийн эрхийг хувьдаа эзэмшинэ. Харин хоёр жүжигчин хамтран нэг жүжиг бичсэн тохиолдолд, нэгийг нь гаргаж авах боломжгүй учир энэ нь хамтран бүтээсэн бүтээл болно.

Хамтран бүтээсэн бүтээлийн эрхийг хэрэгжүүлэх талаар Японы зохиогчийн эрхийн хууль маш хатуу дүрэм тогтоосон байдаг. Зохиогчийн эрх нь сэтгэлгээний ашиг сонирхлыг хамгаалах “зохиогчийн хувийн эрх” болон санхүүгийн ашиг сонирхлыг хамгаалах “зохиогчийн эрх (өмчийн эрх)” гэж өргөн утгаар хуваагддаг боловч хамтран бүтээсэн бүтээлийн хувьд эдгээр хоёр эрхийг хэрэгжүүлэхэд хамтран бүтээгч бүхний зөвшөөрөл шаардлагатай болдог. Тодруулбал, Японы зохиогчийн эрхийн хуульд зохиогчийн хувийн эрхийг хэрэгжүүлэхэд бүхний зөвшөөрөл шаардлагатай гэж 64-р зүйлийн 1-р хэсэгт заасан бөгөөд мөн хуулийн 65-р зүйлийн 2-р хэсэгт зохиогчийн эрх (өмчийн эрх)-ийг хэрэгжүүлэхэд бүхний зөвшөөрөл шаардлагатай гэж заасан байдаг.

Энэ “бүхний зөвшөөрөл” гэсэн зарчим нь гуравдагч талд ашиглуулах зөвшөөрөл (лиценз) өгөхөд болон хамтран эзэмшигчийн нэг нь тус бүтээлийг ганцаарчлан ашиглах тохиолдолд ч хамааралтай. Мөн Японы зохиогчийн эрхийн хуульд 65-р зүйлийн 1-р хэсэгт зааснаар, хамтран эзэмшигч бүр өөрийн эзэмшил хувийг өөр хүнд шилжүүлэх эсвэл барьцаанд тавихдаа бусад хамтран эзэмшигчдийн бүхний зөвшөөрөл авах шаардлагатай болдог.

Энэ бүхний зөвшөөрөл гэсэн зарчим нь хамтран бүтээгчдийн нэгийг хамгаалах зорилготой боловч, бизнесийн хувьд ноцтой эрсдэл, өөрөөр хэлбэл “зохиогчийн эрхийн түгжрэл (зогсолт)” үүсгэх магадлалтай. Хамтран бүтээгчдийн нэг нь эсэргүүцвэл, тухайн бүтээлийг лицензээр олгож, борлуулах, өөрчлөх гэх мэт бүх төрлийн худалдааны ашиглалт боломжгүй болно, үнэ цэнэтэй оюуны өмч бүрэн хөлдөж үлдэнэ. Японы зохиогчийн эрхийн хууль нь ийм тохиолдлыг зайлсхийхийн тулд зохиогчийн хувийн эрхийг “итгэлцлийн эсрэг” зөвшөөрлийг тогтоохыг хориглох (64-р зүйлийн 2-р хэсэг) болон зохиогчийн эрх (өмчийн эрх)-ийг “зөвшөөрөлгүйгээр” татгалзахыг хориглох (65-р зүйлийн 3-р хэсэг) зохицуулалт хийдэг. Гэвч “итгэлцлийн эсрэг” эсвэл “зөвшөөрөлгүй” юу вэ гэдгийг тодорхойлохын тулд эцсийн шатанд шүүхэд хандаж, цаг хугацаа болон зардал шаардлагатай учраас энэ нь бодит бизнесийн шийдэл биш гэж хэлж болно.

Иймд, хамтран бүтээх төслийг эхлүүлэхдээ, урьдчилан хамтран бүтээгчдийн хооронд гэрээ байгуулж, эрхийг хэрэгжүүлэх арга, орлогыг хуваарилах, эрхийг төлөөлөн хэрэгжүүлэгчийг тодорхойлох, санал зөрөлдөөн үүссэн тохиолдолд шийдвэрлэх механизмыг нарийвчлан тогтоох нь түгжрэлийн эрсдэлийг зайлсхийхийн тулд хамгийн сайн бөгөөд ердийн арга болно.

Японы хууль дээрх бодит зохиогчийг тодорхойлох: Зохиогчийг таамаглах

Бүтээлийг бүтээснээс хойш хугацаа өнгөрсөн эсвэл холбогдох хүмүүс олон байгаа тохиолдолд, бодит зохиогч хэн бэ гэдгийг нотлох нь хүндрэлтэй байж болзошгүй. Энэ мэт ажлын байдлын хүндрэлийг багасгах үүднээс, Японы зохиогчийн эрхийн хууль нь “зохиогчийг таамаглах” тухай заалтыг оруулсан байна. Японы зохиогчийн эрхийн хуулийн 14-р зүйлд, “Бүтээлийн эх бүтээл дээр, эсвэл бүтээлийг олон нийтэд санал болгож, танилцуулах үед, түүний нэр эсвэл нэршил… нь зохиогчийн нэр гэж ерөнхийдөө хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдлаар хэвийн аргаар харуулсан бол, тухайн бүтээлийн зохиогч гэж таамаглана” гэж заасан байдаг.

Энэ заалт нь хууль ёсны “таамаглал” ажиллуулах бөгөөд, эсрэг баталгаа гаргаж үүнийг эргүүлэн татаж болно гэсэн үг юм. Өөрөөр хэлбэл, бүтээл дээр харуулсан нэртэй хүн нь зохиогч гэж эхлээд үзэгдэх боловч, хэрвээ харуулсан нь үнэн байдлаас зөрчилдөж байгааг нотлох боломжтой бол, энэ таамаглалыг эргүүлэн татна. Энэ таамаглалын хууль ёсны онцлог ба хязгаарыг тодорхойлсон чухал шүүхийн шийдвэр нь “Зохиогчийн эрхийн шүүхийн шийдвэрүүдийн зураглал” хэмээх Интеллектуал өмчийн дээд шүүхийн шийдвэр байв.

Энэ хэргийн хувьд, тодорхой хууль судлалын номын цувралд “зохиогч” гэж нэрлэгдсэн эрдэмтэн нь тухайн номын зохиогч байсан гэж үзэж байсан. Ном дээр зохиогчийн нэр харуулсан нь Японы зохиогчийн эрхийн хуулийн 14-р зүйлийн дагуу зохиогчийг таамаглах нь тодорхой байлаа. Гэвч шүүх нь тухайн эрдэмтний төслийн хэрэгжилтэд хэрхэн бодитоор оролцсоныг дэлгэрэнгүй судалсан. Эцэст нь, шүүх нь энэ эрдэмтэн нь зөвлөгөө өгөх, санал бодлоо илэрхийлэхэд хязгаарлагдаж, шүүхийн шийдвэрийг сонгох, зохион байгуулах зэрэг, засварласан бүтээлийн үндсэн үйл ажиллагаанд голлох оролцоогүй гэж үзсэн. Өөрөөр хэлбэл, түүний үүрэг нь бодитоор зөвлөхөөс хэтрэхгүй, бүтээлч хувь нэмэр оруулсан гэж үзэх боломжгүй гэж шүүх шийдвэрлэсэн бөгөөд зохиогчийн таамаглалыг эргүүлэн татсан юм.

Энэ шүүхийн шийдвэр нь зохиогчийг тодорхойлоход, албан тушаал эсвэл харуулсан байдлыг бус, бүтээлч үйл ажиллагаанд хийсэн бодит хувь нэмрийг “үндсэн зарчим” гэж үзэхийг тодорхой харуулсан. Компаниудад энэ нь хоёр чухал заалт өгдөг. Нэгдүгээрт, компанийн дотоод бичиг баримт, тайлан, бусад үр дүнд зохиогчийн нэр харуулах хүмүүс нь зөвхөн төслийн удирдагч эсвэл албан тушаалтан биш, бодитоор бүтээлч хувь нэмэр оруулсан хүмүүс байх ёстой гэдгийг илэрхийлдэг. Хялбархан зохиогчийн нэр харуулсан нь хууль ёсны хувьд хүчингүй таамаглалыг үүсгэхээс илүүг хийхгүй. Хоёрдугаарт, хэрвээ буруу зохиогчийн нэр харуулсан хүн нь эрхээ шаардаж ирвэл, тухайн хүнд бодитоор бүтээлч хувь нэмэр байгаагүйг нотлох боломжтой бол, тэдний шаардлагад эсэргүүцэх боломжтой гэдгийг харуулдаг. Компанийн интеллектуал өмчийн удирдлагад, кредитийн бодлогыг боловсруулахдаа албан тушаал эсвэл даргын дарааллаас бус, бодит бүтээлч хувь нэмрийг үндэслэн тогтоох нь хууль ёсны тогтвортой байдлыг хангахад маш чухал байдаг.

Чухал хүчин зүйл №1: Компани дотор бүтээгдсэн зохиолууд

Компанийн үйл ажиллагаанд өдөр тутамд бий болдог тайлан, зураг төсөл, програм хангамж, дизайн гэх мэт зохиолуудыг тухайн бүтээгч ажилтнаас зөвшөөрөл авах шаардлага байгаа бол бизнесийн үйл ажиллагаа ихээхэн саатуулагдана. Энэ асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд, Японы зохиолын эрхийн хууль нь зохиолчийг тодорхойлох үндсэн зарчмын хамгаас чухал хүчин зүйл болгон “ажлын зохиол” гэх журамыг тогтоосон байна. Японы зохиолын эрхийн хуулийн 15-р зүйлд заасан энэ журмын дагуу, тодорхой шаардлагыг хангасан тохиолдолд зохиолыг бүтээсэн ажилтан биш, харин түүний ажил олгогч байгууллага эсвэл бусад нь эхлэн зохиолч болох эрхтэй болдог.

Ажлын зохиол бий болохын тулд, Японы зохиолын эрхийн хуулийн 15-р зүйлийн 1-р хэсэгт заасан дараах бүх шаардлагыг хангах шаардлагатай болно.

1. Байгууллага гэх мэтэд суурилсан байдлаар бүтээгдэх ёстой.
2. Тухайн байгууллага гэх мэтэд ажиллаж буй хүн бүтээх ёстой.
3. Тухайн хүн ажлын үүрэгтэй холбоотойгоор бүтээх ёстой.
4. Тухайн байгууллага гэх мэт нь өөрийн зохиолын нэр дор нийтэд таниулах ёстой.
5. Бүтээсэн цаг үед гэрээ, ажлын дүрэм эсвэл бусадтай тусгай заалт байхгүй байх ёстой.

Гэхдээ, компьютерийн програмын зохиолууд нь компанийн дотоод хэрэгцээнд зориулагдаж, гадагшаа таниулагдахгүй тохиолдол их байдаг тул, Японы зохиолын эрхийн хуулийн 15-р зүйлийн 2-р хэсэгт дурдсанаар, дээрх 4-р шаардлага болох “байгууллагын нэр дор нийтэд таниулах” шаардлага шаардагдахгүй болгосон байна.

Эдгээр шаардлагуудын дунд хамгийн их маргаан үүсгэдэг, шүүхэд хэрэг болдог нь 2-р “байгууллага гэх мэтэд ажиллаж буй хүн” хүрээний тодорхойлолт юм. Энэ нь тогтмол ажилтан хамаарах нь тодорхой боловч, гэрээт ажилтан, түр ажилтан, эсвэл гэрээт үйлчилгээний харилцаатай тусгайлан ажиллагчид зэрэг албан ёсны ажилд ороогүй хүмүүсийн бүтээсэн зохиолуудын эрхийн асуудал нь маргаантай болдог.

Энэ асуудалтай холбоотой түлхүүр шүүхийн хэрэг бол “RGB Адвенчур хэрэг” бөгөөд энд Японы дээд шүүхийн 2003 оны 4-р сарын 11-ний шийдвэр байна. Энэ хэргийн хүрээнд, жуулчны визээр Японд ирсэн Хятадын дизайнер нь Японы анимэ үйлдвэрлэлийн компанийн хүсэлтээр дүрс бүтээжээ. Дизайнер ба компанийн хооронд албан ёсны ажилд орох гэрээ байгаагүй. Дээд шүүх нь гэрээний албан ёсны байдлыг үл харгалзан, үндсэн харилцааг чухалчилсан шийдвэрлэх үзүүлэлт (үндсэн зарчим) гаргасан. Тодруулбал, ① байгууллагын удирдлага хяналтын доор ажиллаж байгаа эсэх, ② төлөгдсөн мөнгө нь тухайн ажилд зориулагдсан урамшуулал болох эсэх гэх мэт хоёр хүчин зүйлийг нийлүүлэн авч үзэх ёстой гэж үзсэн. Энэ тохиолдолд, дизайнер нь компанийн зааврын дагуу ажиллаж, сар бүр тогтмол хэмжээний цалин авсан байна гэдгээс үндсэн удирдлага хяналтын харилцаа батлагдаж, ажлын зохиолын бий болсон гэж үзсэн.

Энэ дээд шүүхийн шийдвэр нь дараах шүүхийн хэргүүдийн үндсэн хэмжээ болсон. Жишээлбэл, “Камерманы хэрэг” (Чадварлаг өмчийн дээд шүүхийн 2009 оны 12-р сарын 24-ний шийдвэр) дээр мэргэжлийн камерман нь зургийг авахад өндөр мэргэжлийн шийдвэрлэх чадвартай байсан боловч, компанийн ерөнхий зааврыг хүлээн авсан ч, үндсэн удирдлага хяналтын доор байгаагүй гэж үзсэн бөгөөд ажлын зохиолын бий болсон гэж үзээгүй. Харин “Шинэ тамын Валхалла хаалганы хэрэг” (Чадварлаг өмчийн дээд шүүхийн 2016 оны 2-р сарын 25-ний шийдвэр) дээр ажилд ороогүй тоглоомын хөгжүүлэгч нь цагийн карт ашиглан ажиллах цагийг удирдаж, компанийн тоног төхөөрөмжийг ашиглан ажилласан байна гэдгээс үндсэн удирдлага хяналтын харилцаа батлагдаж, ажлын зохиол бий болсон гэж үзсэн.

Эдгээр шүүхийн хэргүүдээс гаргаж болох чухал дүгнэлт нь, компани нь фрилансерууд болон гадаадын гүйцэтгэгчидтэй хэрхэн хамтран ажилладаг тухай “өдөр тутмын ажлын удирдлагын бодит байдал” нь өөрийн эрхийн эзэмшилд хууль ёсны утга учиртай гэдгийг харуулдаг. Гэрээнд “гүйцэтгэлийн ажил” гэж бичсэн ч, өдөр тутмын ажиллагаанд ажлын цаг, байршилыг хатуу удирдаж, ажлын явцад нарийн заавар өгч, цагийн хувьд цалин төлдөг байдал байвал, шүүх нь үүнийг үндсэн удирдлага хяналтын харилцаа гэж үзэж, үр дүнгийн зохиолын эрхийг ажлын зохиол болгон компанид эзэмшүүлэх шийдвэр гаргах магадлалтай. Иймд, компаниуд гэрээний агуулга болон өдөр тутмын ажлын удирдлагын арга хэмжээг стратегийн хувьд нийцүүлж, санаандгүй эрхийн эзэмшилд учрах эрсдлийг удирдах шаардлагатай болно.

Чухал хүчин зүйл №2: Киноны уран бүтээл

Кино бол найруулагч, зохиолч, оператор, уран бүтээлч, жүжигчин, хөгжмийн зохиолч гэх мэт олон мэргэжлийн уран бүтээлчдийн оюун ухааны хувь нэмэр оруулсан нийлмэл урлаг юм. Хэрэв эдгээр бүх хүчин зүйлчид нийлмэл зохиогч хэмээн, үзүүлэх эрх (цахим эрх) -ийг хамтран эзэмших болвол, өмнөх “үзүүлэх эрхийн түгжрэл” -ийн эрсдэл ихэсч, киноны тараах эсвэл лиценз олгох зэрэг арилжааны ашиглалт нь бодит байдлаар боломжгүй болох аюултай. Ийм нөхцөл байдлыг зайлсхийх, олон тэрбумын хөрөнгө оруулалтыг шаарддаг кино үйлдвэрийн эрүүл мэндийг дэмжихийн тулд, Японы үзүүлэх эрхийн хууль нь киноны уран бүтээлд онцгой дүрмийг тогтоосон байдаг.

Эхлээд, Японы үзүүлэх эрхийн хуульд 16-р зүйлд киноны уран бүтээлийн “зохиогч” гэж “үйлдвэрлэл, найруулга, зураг авалт, уран бүтээл гэх мэт үүрэгтэй бөгөөд тухайн киноны уран бүтээлийн ерөнхий бүтцийг бүтээлчээр хувь нэмрээ оруулсан хүмүүс” гэж тодорхойлсон байдаг. Энд киноны найруулагч, оператор гэх мэт хүмүүс багтана. Эдгээр хүмүүс зохиогч хэмээн, шилжүүлэх боломжгүй “зохиогчийн хувийн эрх” (нэр хүндийн эрх, бүтээлийн нэгдмэл байдлыг хадгалах эрх гэх мэт) -ийг үргэлжлүүлэн эзэмшдэг.

Гэхдээ, үзүүлэх эрхийн хувьд “үзүүлэх эрх” -ийн эзэмшил нь Японы үзүүлэх эрхийн хуульд 29-р зүйлд тодорхой онцгой жишээг тогтоосон байдаг. Энэ зүйл нь киноны уран бүтээлийн үзүүлэх эрх нь тухайн зохиогч (найруулагч гэх мэт) биш, харин “тухайн киноны уран бүтээлийг үйлдвэрлэхэд санаачилга ба хариуцлага хүлээсэн хүн”, өөрөөр хэлбэл “кино үйлдвэрлэгч” -ид анхдагчаар эзэмшүүлсэн гэж заасан байдаг. Кино үйлдвэрлэгч гэдэг нь ерөнхийдөө, кино үйлдвэрлэлийн санхүүг зохицуулж, эцсийн хариуцлагыг үүрдэг кино компани эсвэл үйлдвэрлэлийн комисс гэх мэт байдаг.

Энэхүү систем нь Японы үзүүлэх эрхийн хуульд суурилсан, тодорхой үйлдвэрлэлийн бодлогын харгалзан үзэхүйн үр дүн юм. Олон тооны бүтээгчид оролцсон кино үйлдвэрлэлд, арилжааны ашиглалтад шаардлагатай үзүүлэх эрхийг, төслийн эрсдэлийг үүрэгч кино үйлдвэрлэгчид нэгтгэх замаар, эрхийн боловсруулалтын төвөгтэй байдлыг арилгаж, зохицуулалттай санхүүжилт ба дэлхийн хэмжээний тараалтыг боломжтой болгодог. Ингэснээр, хөрөнгө оруулагчид эрхийн харилцааны тодорхой бус байдлаас болж зовохгүй, итгэлтэйгээр киноны төсөлд хөрөнгө оруулалт хийх боломжтой болно. Зохиогчийн хувийн эрхийг тус бүрд нь үлдээж, үзүүлэх эрхийг үйлдвэрлэгчид төвлөрүүлэх энэхүү салбарын загвар нь, бүтээгчдийн нэр хүнд болон кино бизнесийн үйлдвэрлэлийн хөгжлийг хослуулахад зориулагдсан, маш ухаалаг хууль зүйн шийдэл гэж хэлж болно.

Компьютерээр бүтээсэн бүтээлүүдийн талаарх нэмэлт мэдээлэл

Сүүлийн үед хиймэл оюун ухааны (AI) технологийн хөгжилтэй холбоотойгоор компьютер үүсгэсэн агуулгын зохиогчийн эрхийн асуудал дэлхий нийтэд маргаантай сэдэв болоод байна. Энэ асуудлаар Японы зохиогчийн эрхийн хуульд шууд заалт байдаггүй ч, Бүгд Найрамдах Япон Улсын Соёлын Яамны Зохиогчийн Эрхийн Зөвлөл 1993 онд (1993) нийтлүүлсэн тайлангаас эхлэн удаан хугацааны турш хийсэн судалгааны дүнд тогтмол бодлого баримтлагдсан байдаг.

Тэрхүү үндсэн бодлого нь “хэрэгсэл судлал” гэж нэрлэгддэг. Энэ нь компьютер болон AI системийг хүний бүтээлч үйл ажиллагааг хийхэд зориулагдсан нэг төрлийн орчин үеийн “хэрэгсэл” гэж үздэг. Энэ бодлогын дагуу, компьютер үүсгэсэн бүтээл байсан ч, түүний бүтээлч процесст хүн бүтээлч санаа бүхий, тодорхой заавар (промпт оруулах, мэдээллийг сонгох, параметр тохируулах, үүсгэсэн үр дүнг шүүх, засварлах гэх мэт) ашиглан, сэтгэлгээ эсвэл мэдрэмжийг бүтээлчээр илэрхийлсэн тохиолдолд, тухайн хүн нь зохиогч болно.

AI технологийн хөгжил хэр нэмэгдэж байсан ч, одоогийн Японы хууль зүйн тайлбарлалтын дор, AI өөрөө зохиогч болох боломжгүй. Хууль зүйн маргааны үндсэн цэг нь “AI зохиогч болох боломжтой юу” гэдэгт биш, харин “тэр AI үүсгэсэн бүтээлийн бүтээлч процесст хүн ямар үйлдэл хийсэн бөгөөд тэр үйлдэл нь зохиогчийн эрхийн бүтээл болгон хэрэгжүүлсэн бүтээлч хувь нэмэр гэж үнэлэгдэх вэ” гэдэгт байна. Энэ “хэрэгсэл судлал” гэх тогтмол арга барил нь технологийн хурдан өөрчлөлттэй нийцтэйгээр хууль зүйн таамаглалын тодорхой байдлыг хэмжээнд нь хангаж байна. Компаниуд AI-г ашиглан агуулга үүсгэх үед, тэдний зохиогчийн эрхийг хамгаалахын тулд, промпт боловсруулах, үүсгэсэн үр дүнг сонгох, засварлах зэрэг хүний бүтээлч оролцооны процессыг бичлэглэж, баталгаажуулах боломжтой байх нь чухал болно.

Дүгнэлт

Японы зохиогчийн эрхийн хуульд зохиогчийг тодорхойлоход “бүтээлийг бүтээсэн хүн нь зохиогч болно” гэсэн энгийн бөгөөд тодорхой зарчмаас эхлэлтэй. Гэвч бизнесийн үйл ажиллагааны хүрээнд энэ зарчим нь хариуцлага хүлээх олон төрлийн бүтээлийн хэлбэрүүдтэй тулгарах бөгөөд энэ нь хангалттай бус. Олон хүн оролцсон хамтарсан бүтээл, ажилтнуудын гүйцэтгэсэн албан үүргийн бүтээл, мөн киноны бүтээл гэх мэт чухал хэрэгцээт зөрчлийн журмууд нь бизнесийн бодит байдалд нийцүүлэн эрхийн харьяаллыг зохицуулах зорилгоор бий болгосон. Эдгээр дүрмүүдийг зөв ойлгож, ажиллуулахгүйгээр бизнесээ өргөжүүлэх нь танай компанийн чухал интеллектуал өмчийн эрхийг санамсаргүй алдаж, таамаглаагүй эрхийн маргаанд орох ихээхэн эрсдэлийг дагуулж болзошгүй. Интеллектуал өмчийн эрхийн харьяаллыг баталгаажуулах, бизнесийн тогтвортой байдлыг хангахын тулд бүтээл үйлдвэрлэлтэй холбоотой бүх талуудтай урьдчилан тодорхой бөгөөд дэлгэрэнгүй гэрээ байгуулах, эрхийн харилцааг зохицуулах нь чухал юм.

Бид Монолит хууль зүйн фирм нь Японы зохиогчийн эрхийн хуультай холбоотой төвөгтэй асуудлуудад дотоод болон гадаадын олон тооны клиентүүдэд мэргэшсэн хууль зүйн үйлчилгээг үзүүлсэн баялаг туршлагатай билээ. Манай фирмд Японы хуульчийн эрхийн шалгалтад тэнцсэн болон гадаад улсуудын хуульчийн эрхтэй англи хэлний мэргэжилтнүүд олон тоогоор ажиллаж байгаа бөгөөд олон улсын бизнесийн хүрээнд зохиогчийн эрхийн асуудлуудад чиглэсэн зөвлөгөө өгөхөд бэлэн байдаг. Энэхүү нийтлэлд тайлбарласан зохиогчийн тодорхойлолт, холбогдох гэрээний бичиг баримт боловсруулах, эрхийн удирдлагын систем байгуулах зэрэг танай компанийн интеллектуал өмчийн стратегийг дэмжихэд зориулсан конкрет зөвлөгөө авах хүсэлтэй бол та бидэнтэй холбогдоорой.