Przypadki naruszenia praw autorskich do oprogramowania i przydatna wiedza prawna

Jakie są przykłady sporów dotyczących naruszenia praw autorskich podczas tworzenia oprogramowania? W tym artykule omówimy konkretne przypadki oraz związane z nimi przepisy prawne.

Co to jest prawo autorskie?

Aby zrozumieć naruszenie praw autorskich, najpierw musimy przyjrzeć się prawu autorskiemu. Jakie cele ma ta ustawa? Artykuł 1 Prawa Autorskiego mówi:

“Ta ustawa określa prawa autora oraz prawa pokrewne w odniesieniu do dzieł, wykonania, nagrań, transmisji radiowych i telewizyjnych, zwracając uwagę na sprawiedliwe korzystanie z tych dóbr kultury, ma na celu ochronę praw autora i innych osób uprawnionych, przyczyniając się tym samym do rozwoju kultury.”

Artykuł 1 Prawa Autorskiego

W związku z tym, prawo autorskie to ustawa ustanowiona w celu dążenia do rozwoju kultury poprzez utrzymanie równowagi między sprawiedliwym korzystaniem z dzieł, takich jak utwory, a ochroną praw autora.

Artykuł 10 ustęp 1 Prawa Autorskiego podaje przykłady dzieł, a punkt 9 zawiera postanowienie o “dziełach programistycznych”, co oznacza, że oprogramowanie jest dziełem w rozumieniu prawa autorskiego, a zatem istnieje autor praw autorskich.

W tym artykule przyjrzymy się przypadkom, w których prawa autorskie do interfejsu użytkownika (UI) i wyświetlania ekranu oraz struktury menu oprogramowania stały się problemem.

Szczegółowe wyjaśnienia dotyczące problemów z prawami autorskimi do kodu źródłowego programu można znaleźć w poniższym artykule.

https://monolith.law/corporate/copyright-for-the-program-source-code[ja]

Podstawowa wiedza o prawie autorskim

Przedstawiamy główne kwestie prawne dotyczące prawa autorskiego, które powinniście znać podczas tworzenia oprogramowania.

Komu przysługuje prawo autorskie?

Kiedy tworzysz oprogramowanie, do kogo należy prawo autorskie zgodnie z prawem autorskim? Tak jak w przypadku innych dzieł, prawo autorskie do oprogramowania pierwotnie przysługuje autorowi. Jednakże, jak cytujemy poniżej, jeśli dzieło, takie jak oprogramowanie, jest tworzone jako część obowiązków służbowych, prawo autorskie przysługuje nie twórcy, ale pracodawcy, takim jak firma.

Jeżeli osoba działająca na polecenie osoby prawnej tworzy program jako część swoich obowiązków służbowych, autorem tego programu jest, chyba że umowa, regulamin pracy lub inne przepisy stanowią inaczej, ta osoba prawna.

Artykuł 15, ustęp 2

Co to jest przeniesienie praw autorskich?

Jeśli zlecasz rozwój oprogramowania, prawo autorskie do tego oprogramowania pierwotnie przysługuje twórcy, czyli zleceniobiorcy. To, że zleciłeś rozwój oprogramowania, nie oznacza, że prawo autorskie do tego oprogramowania automatycznie przechodzi na zleceniodawcę. Jeśli zleceniodawca chce nabyć również prawo autorskie do oprogramowania, zaleca się, aby omówić to z góry i wpisać do umowy.

Jeśli po rozwoju oprogramowania pojawi się spór o prawo autorskie, a w umowie nie ma żadnych postanowień dotyczących praw autorskich, często uznaje się, że prawo autorskie nie zostało przeniesione na zleceniodawcę. Jeśli nie ma umowy jako takiej, decyzja, czy prawo autorskie zostało przeniesione, będzie zależała od tego, jakie były wcześniejsze kontakty między stronami.

Naruszenie praw autorskich i kary za to

Prawo autorskie to prawo, które pozwala autorowi na wykonywanie czynności takich jak kopiowanie, tłumaczenie, adaptacja i publiczne przekazywanie swojego dzieła. Dlatego, jeśli wykonasz powyższe czynności bez zgody, stanowi to naruszenie praw autorskich.

Jeśli prawo autorskie zostanie naruszone, osoba posiadająca prawo autorskie może zgłosić sprawę do sądu, co umożliwia ukaranie osoby naruszającej prawo autorskie. Naruszenie praw autorskich jest karane karą do 10 lat pozbawienia wolności lub grzywną do 10 milionów jenów (Artykuł 119, ustęp 1, Prawo autorskie). Jeśli osoba prawna narusza prawo autorskie, może zostać nałożona grzywna do 300 milionów jenów (Artykuł 124, Prawo autorskie).

Okres ochrony praw autorskich

Okres ochrony praw autorskich wynosi 70 lat od śmierci autora, licząc od momentu stworzenia dzieła (Artykuł 51, Prawo autorskie). Jeśli posiadaczem praw autorskich jest osoba prawna lub inna organizacja, prawo autorskie trwa przez 70 lat od publikacji dzieła (lub 70 lat od stworzenia dzieła, jeśli nie zostało opublikowane w ciągu 70 lat od jego stworzenia) (Artykuł 53, Prawo autorskie).

Przypadki, w których prawa autorskie do UI i wyświetlania na ekranie stały się problemem

Przedstawiamy dwa główne przypadki, w których spierano się o prawa autorskie do UI i wyświetlania na ekranie oprogramowania. W obu przypadkach nie uznano naruszenia praw autorskich do podobnego oprogramowania.

UI i wyświetlanie na ekranie mają duży wpływ na łatwość obsługi oprogramowania, ale trudno jest określić, do jakiego stopnia można uznać ich oryginalność. W przypadku oprogramowania o podobnych funkcjach, UI i wyświetlanie na ekranie mogą być nieuniknione. Szczególnie w przypadku oprogramowania używanego w biznesie, ze względu na podobieństwo celów funkcji i tendencję do uproszczenia UI i wyświetlania na ekranie, trudno jest ocenić, czy podobne oprogramowanie narusza prawa autorskie.

Sprawa Cybozu Office

Cybozu, twórca i sprzedawca “Cybozu Office”, twierdził, że Neo Japan nielegalnie kopiowało wyświetlanie na ekranie “Cybozu Office” w swoim “iOffice2000 wersja 2.43” (iOffice 2.43) i “iOfficeV3” (iOfficeV3). Cybozu złożył wniosek o tymczasowe zatrzymanie dystrybucji i licencjonowania iOffice 2.43 i iOfficeV3.

Sąd Okręgowy w Tokio, który rozpatrywał tę sprawę, stwierdził:

Chociaż nie można powiedzieć, że jest to oryginalne, konkretne wyświetlanie na ekranie ma pewien stopień indywidualności, który nie jest taki sam dla każdego. Dlatego można uznać, że oprogramowanie dłużnika w tej sprawie ma pewną kreatywność i powinno być chronione przez prawo autorskie.

Sąd Okręgowy w Tokio, decyzja z 13 czerwca 2001 roku

Uznał oryginalność “Cybozu Office”.

Co więcej, chociaż wyświetlanie na ekranie iOfficeV3 wydaje się podobne do Cybozu Office, istnieją znaczące różnice, które nie mogą być zignorowane, dlatego nie uznano go za naruszenie praw autorskich. Jednak w przypadku iOffice 2.43, stwierdzono, że:

“iOffice2000 wersja 2.43”, chociaż nie można powiedzieć, że jest to kopia oprogramowania dłużnika (przypis tłumacza: Cybozu Office), jest uznawane za adaptację, która nieznacznie zmienia zewnętrzną formę, zachowując podstawowe myśli i indywidualność wyrażone w tym oprogramowaniu.

Sąd Okręgowy w Tokio, decyzja z 13 czerwca 2001 roku

Uznał naruszenie praw autorskich “iOffice2000 wersja 2.43” i wydał tymczasowy nakaz zakazu transmisji, dystrybucji i licencjonowania w czerwcu 2001 roku. (Sąd Okręgowy w Tokio, decyzja z 13 czerwca 2001 roku)

Po tymczasowym nakazie, Neo Japan kontynuowało licencjonowanie obu produktów, więc Cybozu wszczął proces sądowy. Sąd Okręgowy w Tokio, który rozpatrywał sprawę, uznał możliwość ochrony ekranu wyświetlania jako dzieło autorskie, ale stwierdził:

Chociaż między obiema firmami można uznać wspólne myśli z punktu widzenia funkcji oprogramowania lub wygody użytkownika, nie można uznać, że wspólne cechy kreatywności wyrażonej są wspólne. Dlatego, niezależnie od tego, czy można uznać każdy ekran wyświetlania w oprogramowaniu powoda (przypis tłumacza: Cybozu Office) jako dzieło autorskie, w każdym przypadku, nie można powiedzieć, że ekran oprogramowania pozwanej (przypis tłumacza: iOffice 2.43 i iOfficeV3) jest kopią lub adaptacją ekranu wyświetlania oprogramowania powoda.

Sąd Okręgowy w Tokio, wyrok z 5 września 2002 roku

Odrzucił wszystkie roszczenia Cybozu. Ponadto, w tym wyroku stwierdzono, że:

(…) ekran wyświetlania innej osoby, który może być uznany za naruszenie praw autorskich, powinien być ograniczony do tzw. “dead copy” lub coś podobnego.

Sąd Okręgowy w Tokio, wyrok z 5 września 2002 roku

W fazie tymczasowego nakazu, uznano oryginalność wyświetlania na ekranie “Cybozu Office” i naruszenie praw autorskich przez Neo Japan, ale w późniejszym procesie, nie uznano naruszenia praw autorskich, ponieważ nie można było uznać, że wspólne cechy kreatywności wyrażonej są wspólne. Nie jest tak, że oryginalność nie jest uznawana dla całego wyświetlania na ekranie oprogramowania, ale aby uznać oryginalność i potwierdzić naruszenie praw autorskich, konieczna jest znaczna kreatywność. Ponadto, chyba że wyświetlanie na ekranie oprogramowania jest bardzo podobne do “dead copy” lub coś podobnego, trudno jest uznać je za naruszenie praw autorskich.

Sprawa Sekisan-kun

Sprawa Sekisan-kun dotyczyła firmy IC Planning Software House, która twierdziła, że prawa autorskie do wyświetlania na ekranie jej oprogramowania “Sekisan-kun” zostały naruszone przez oprogramowanie “WARP” sprzedawane przez Comtech i inne firmy.

Sąd Okręgowy w Osace potwierdził, że wyświetlanie na ekranie oprogramowania może mieć oryginalność, ale stwierdził, że wyświetlanie na ekranie “Sekisan-kun” nie ma kreatywności i zaprzeczył jego oryginalności. (Sąd Okręgowy w Osace, wyrok z 30 marca 2000 roku)

Chociaż ogólnie uznano, że wyświetlanie na ekranie oprogramowania może mieć oryginalność, oryginalność “Sekisan-kun” została zaprzeczona z powodu braku kreatywności, a roszczenia powoda zostały odrzucone.

Przypadek, w którym prawa autorskie do struktury menu stały się problemem

Następnie przedstawię przypadek, w którym dyskutowano, czy struktura menu oprogramowania może być chroniona prawem autorskim.

A, który opracował narzędzie marketingowe wykorzystujące LINE@, zarzucił B, który również opracował i sprzedał narzędzie marketingowe wykorzystujące LINE@, naruszenie praw autorskich, domagając się zatrzymania kopiowania na podstawie japońskiego prawa autorskiego (Japanese Copyright Law) i odszkodowania na podstawie japońskiego prawa cywilnego (Japanese Civil Law).

Spornym punktem było, czy produkt A kwalifikuje się jako dzieło zredagowane. Sąd uznał, że produkt A nie jest dziełem zredagowanym i nie jest objęty ochroną, odrzucając wszystkie roszczenia A. Poniżej cytuję kluczowe punkty wyroku.

Twierdzenie A, że jego produkt jest dziełem zredagowanym, a nazwa kategorii jest materiałem produktu A, nie ma podstaw, nawet bez dalszego rozważania. (…) Twierdzenie, że wybór i układ nazw kategorii są wspólne, ostatecznie jest równoznaczne z twierdzeniem, że funkcje przyjęte w danym produkcie i struktura hierarchiczna tych funkcji są wspólne. Wybór funkcji w danym produkcie i struktura hierarchiczna tych funkcji nie są objęte ochroną jako dzieło zredagowane. (…) Nazwy poszczególnych kategorii są powszechne jako wyrażenie funkcji spełnianych przez te kategorie.

(Sąd Okręgowy w Tokio, 19 marca 2020 roku (Rok 2 ery Reiwa))

Jak wynika z tego wyroku, nawet w przypadku struktury menu oprogramowania, jeśli oprogramowanie ma podobne funkcje, jest oczywiste, że będzie podobne, więc uznawanie jego oryginalności lub naruszenia praw autorskich jest dość trudne.

Podsumowanie

Oprogramowanie jest uznawane za dzieło chronione prawem autorskim na podstawie Japońskiego Prawa Autorskiego, jednak kwestia, do jakiego stopnia prawa autorskie są przyznawane dla interfejsu użytkownika, wyświetlania na ekranie czy struktury menu, i jak bardzo muszą one być podobne, aby doszło do naruszenia praw autorskich, jest skomplikowana. W przypadku tworzenia oprogramowania, jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, zaleca się skonsultowanie się z prawnikiem specjalizującym się w prawie autorskim.