Yazılım Telif Hakkı İhlali İddialarının Tartışıldığı Örnekler ve Faydalı Hukuk Bilgisi

Yazılım geliştirme sürecinde, telif hakkı ihlali iddialarının ortaya çıktığı durumlar neler olabilir? Bu makalede, somut örneklerle birlikte, ilgili Japon hukukunu açıklıyoruz.

Telif Hakkı Yasası Nedir?

Telif hakkı ihlallerini anlamak için öncelikle Telif Hakkı Yasası’nı incelememiz gerekmektedir. Peki, Telif Hakkı Yasası hangi amaçla yürürlüğe konmuştur? Japon Telif Hakkı Yasası’nın 1. maddesinde şöyle belirtilmiştir:

“Bu yasa, eserlerin yanı sıra canlı performanslar, kayıtlar, yayınlar ve kablolu yayınlarla ilgili olarak yazarların haklarını ve bu haklara bitişik hakları belirler, bu kültürel ürünlerin adil kullanımını gözetirken, yazarların haklarını korumayı ve böylece kültürün gelişimine katkıda bulunmayı amaçlar.”

Japon Telif Hakkı Yasası Madde 1

Yani, Telif Hakkı Yasası, eserlerin adil kullanımını ve yazarların haklarının korunmasını dengede tutarak, kültürün gelişimini hedefleyen bir yasadır.

Japon Telif Hakkı Yasası’nın 10. maddesinin 1. fıkrasında eserler örneklenmiştir ve “program eserleri” hükmü bulunmaktadır. Bu nedenle, yazılımlar Telif Hakkı Yasası kapsamındaki eserlere dahildir ve bir telif hakkı sahibi bulunmaktadır.

Bu makalede, yazılımın UI (Kullanıcı Arayüzü), ekran görüntüsü ve menü yapısının telif hakları ile ilgili sorunların ele alındığı örnekler üzerinde duracağız.

Programın kaynak kodunun telif hakkı sorunları hakkında ayrıntılı bir açıklama aşağıdaki makalede bulunabilir:

https://monolith.law/corporate/copyright-for-the-program-source-code[ja]

Telif Hakkı Yasasının Temel Bilgileri

Yazılım geliştirme sürecinde, telif hakkı yasasıyla ilgili bilmeniz gereken ana konuları sizlere sunuyoruz.

Telif Hakkı Kimin Üzerine Kaydedilir?

Yazılım geliştirdiğinizde, telif hakkı yasası gereği telif hakkı kimin üzerine kaydedilir? Diğer tüm telif hakları gibi, yazılımın telif hakkı da öncelikle yaratıcısına aittir. Ancak, aşağıda alıntıladığımız gibi, bir işin parçası olarak yazılım gibi telif hakkı koruması altındaki bir eseri oluşturduğunuzda, telif hakkı yaratıcıya değil, işveren şirkete ait olur.

Bir tüzel kişi veya benzeri bir kuruluşun talimatı üzerine, bu tüzel kişi veya benzeri kuruluşun işlerini yürüten bir kişi tarafından iş görevi çerçevesinde oluşturulan programın telif hakkı, aksi belirtilmedikçe, bu tüzel kişi veya benzeri kuruluşa aittir.

Madde 15, Fıkra 2

Telif Hakkının Devri Nedir?

Yazılım geliştirmeyi bir başkasına devrettiğinizde, bu yazılımın telif hakkı öncelikle yaratıcı olan alıcıya aittir. Geliştirme işini devretmiş olmanız, yazılımın telif hakkının otomatik olarak devreden kişiye geçeceği anlamına gelmez. Devreden kişinin yazılımın telif hakkını da elde etmek istemesi durumunda, bunu önceden görüşüp sözleşmeye eklemek daha güvenlidir.

Yazılımın geliştirilmesinin ardından telif hakkı konusunda bir anlaşmazlık çıktığında, sözleşmede telif hakkı ile ilgili bir hüküm bulunmaması durumunda, telif hakkının devreden kişiye geçtiği genellikle kabul edilmez. Sözleşmenin baştan beri var olmadığı durumlarda, tarafların bugüne kadar nasıl bir iletişim içinde oldukları göz önünde bulundurularak, telif hakkının devredilip devredilmediği belirlenir.

Telif Hakkı İhlali ve Cezaları

Telif hakkı, yaratıcının eserini çoğaltma, çeviri, uyarlama, halka açık yayın gibi eylemleri gerçekleştirme hakkıdır. Dolayısıyla, bu eylemlerin izinsiz olarak gerçekleştirilmesi durumunda, telif hakkı ihlali oluşur.

Telif hakkı ihlal edildiğinde, telif hakkı sahibinin şikayeti üzerine, telif hakkı ihlal eden kişi cezalandırılabilir. Telif hakkı ihlali, 10 yıla kadar hapis veya 10 milyon yen (yaklaşık 90.000 dolar) altında para cezası ile cezalandırılır (Japon Telif Hakkı Yasası Madde 119, Fıkra 1). Ayrıca, bir tüzel kişilik gibi bir kuruluş telif hakkını ihlal ettiğinde, 300 milyon yen (yaklaşık 2.7 milyon dolar) altında para cezası uygulanır (Japon Telif Hakkı Yasası Madde 124).

Telif Hakkının Korunduğu Süre

Telif hakkının korunduğu süre, yaratıcının eseri oluşturduğu andan itibaren yaratıcının ölümünden sonraki 70 yıl olarak belirlenmiştir (Japon Telif Hakkı Yasası Madde 51). Telif hakkı sahibi bir tüzel kişilik veya benzeri bir kuruluş ise, eserin yayınlandığı tarihten itibaren 70 yıl (eser, oluşturulduktan sonraki 70 yıl içinde yayınlanmamışsa, oluşturulduktan sonraki 70 yıl) süresince korunur (Japon Telif Hakkı Yasası Madde 53).

UI・Ekran Görüntüsünün Telif Hakları Sorun Olduğu Durumlar

Yazılımın UI’si veya ekran görüntüsünün telif hakları hakkında tartışılan durumları, başlıca iki örnekle sizlere sunacağım. Aşağıdaki iki örnek de, benzer yazılımların telif hakkı ihlali kabul edilmediği durumlardır.

UI ve ekran görüntüleri, yazılımın kullanılabilirliğini büyük ölçüde etkileyen unsurlardır, ancak bunların telif haklarına sahip olma durumunun ne kadar kabul edilebilir olduğu zor bir sorundur. Aynı işlevlere sahip yazılımlar söz konusu olduğunda, UI ve ekran görüntülerinin kaçınılmaz olarak benzer olması durumu vardır. Özellikle, işletmelerin kullandığı yazılımlar söz konusu olduğunda, hedeflenen işlevlerin benzer olması ve UI ve ekran görüntülerinin genellikle basitleşmesi nedeniyle, benzer yazılımların telif hakkı ihlali olup olmadığına karar vermek zorlaşır.

Cybozu Office Olayı

Cybozu, “Cybozu Office” yazılımını geliştiren ve satan bir şirkettir. Neo Japan’ın “iOffice2000 versiyon 2.43” (iOffice 2.43) ve “iOfficeV3” (iOffice V3) yazılımlarının, Cybozu Office’in ekran görüntülerini izinsiz olarak kopyaladığını iddia etmiş ve iOffice 2.43 ve iOffice V3’un dağıtımı ve kullanım lisansı hakkında geçici bir yasak talep etmiştir.

Bu davanın görüldüğü Tokyo Bölge Mahkemesi,

“Her ne kadar özgün olmasa da, herkesin aynısını yapabileceği bir durum olmadığı için, belirli bir kişilikle somut bir ekran görüntüsü oluşturulmuştur. Dolayısıyla, bu durumda alacaklı yazılımında belirli bir yaratıcılık kabul edilebilir ve bu yazılım, telif hakkı yasası kapsamında korunmalıdır.”

Tokyo Bölge Mahkemesi, 13 Haziran 2001 Kararı

ifadesiyle, Cybozu Office’in telif hakkı korumasına tabi olduğunu kabul etmiştir.

Ayrıca, iOffice V3’ün ekran görüntüsünde Cybozu Office ile benzerlikler hissedilse de, göz ardı edilemeyecek farklılıklar olduğu için telif hakkı ihlali olarak kabul edilemez. Ancak, iOffice 2.43 hakkında,

“iOffice2000 versiyon 2.43, alacaklı yazılımı (Cybozu Office) kopyalamış olmasa da, bu yazılımda ifade edilen yaratıcının temel düşüncelerini ve kişiliğini korurken, dış biçimini biraz değiştirerek uyarlanmıştır.”

Tokyo Bölge Mahkemesi, 13 Haziran 2001 Kararı

ifadesiyle, “iOffice2000 versiyon 2.43″nın telif hakkını ihlal ettiğini belirlemiş ve Haziran 2001’de iletimi, dağıtımı ve kullanım lisansını yasaklayan geçici bir karar vermiştir. (Tokyo Bölge Mahkemesi, 13 Haziran 2001 Kararı)

Bu geçici kararın ardından, Neo Japan her iki ürünün kullanım lisansını sürdürdüğü için Cybozu dava açmıştır. Davayı gören Tokyo Bölge Mahkemesi, genel olarak ekran görüntülerinin telif hakkı ile korunabileceğini kabul etmiştir, ancak

“Her iki şirket arasında, yazılımın işlevi veya kullanıcının işlem kolaylığı gibi bakış açılarından ortak bir düşünce kabul edilebilir. Ancak, bu ortak noktalardan yaratıcı özelliklerin ortak olduğunu kabul etmek mümkün değildir. Dolayısıyla, davalı yazılımın (iOffice 2.43 ve iOffice V3) ekran görüntülerinin, davacı yazılımın ekran görüntülerinin kopyası veya uyarlaması olduğunu söylemek mümkün değildir.”

Tokyo Bölge Mahkemesi, 5 Eylül 2002 Kararı

ifadesiyle, Cybozu’nun tüm taleplerini reddetmiştir. Ayrıca, bu kararda

“Telif hakkı ihlali kabul edilebilecek diğer ekran görüntüleri, sözde ‘dead copy’ veya buna benzer olanlarla sınırlı olmalıdır.”

Tokyo Bölge Mahkemesi, 5 Eylül 2002 Kararı

görüşünü belirtmiştir.

Geçici yasak kararı aşamasında, Cybozu Office’in ekran görüntülerinin telif hakkı korumasına tabi olduğu ve Neo Japan’ın telif hakkı ihlali yaptığı kabul edilmiştir. Ancak, sonraki davada, yaratıcı özelliklerin ortak olduğunu kabul etmek mümkün olmadığı için telif hakkı ihlali kabul edilmemiştir. Yazılımın ekran görüntülerinin genel olarak telif hakkı korumasına tabi olmadığı anlamına gelmez, ancak telif hakkı korumasına tabi olabilmesi ve ayrıca telif hakkı ihlali kabul edilebilmesi için belirli bir yaratıcılık gerektiği anlaşılmaktadır. Ayrıca, yazılımın ekran görüntüleri hakkında, ‘dead copy’ veya buna benzer bir seviyede benzer olmadıkça, telif hakkı ihlali olarak kabul edilmesi zordur.

Sekisan-kun Olayı

Sekisan-kun olayı, IC Kikaku Software House’un, şirketin “Sekisan-kun” yazılımının ekran görüntüsünün telif hakkının, Comtech ve diğerlerinin satışa sunduğu “WARP” yazılımı tarafından ihlal edildiği iddiasıyla dava açtığı bir olaydır.

Osaka Bölge Mahkemesi, bir yazılımın ekran görüntüsünün telif hakkı niteliği taşıyabileceğini kabul etti, ancak “Sekisan-kun”un ekran görüntüsünün yaratıcı olmadığına karar vererek telif hakkı niteliğini reddetti. (Osaka Bölge Mahkemesi, 30 Mart 2000 (Gregorian Takvimine göre))

Genel olarak, bir yazılımın ekran görüntüsünün telif hakkı niteliği taşıyabileceği kabul edildi, ancak Sekisan-kun’un ekran görüntüsünün yaratıcı olmadığı gerekçesiyle telif hakkı niteliği reddedildi ve davacının talebi reddedildi.

Menü Yapısının Telif Hakkı Sorun Olduğu Bir Örnek

Sonraki olarak, bir yazılımın menü yapısının telif hakkı olup olmadığı konusunda tartışılan bir örneği sizlere sunacağım.

LINE@ kullanarak bir pazarlama aracı geliştiren A, aynı şekilde LINE@ kullanarak bir pazarlama aracı geliştiren ve satan B’ye karşı, telif hakkını ihlal ettiği gerekçesiyle, Japon Telif Hakkı Yasası’na dayalı olarak çoğaltma ve diğer eylemlerin durdurulması talebinde bulundu ve Japon Medeni Kanunu’na dayalı olarak tazminat talep etti.

A’nın ürününün düzenlenmiş bir telif hakkı eseri olup olmadığı tartışma konusu oldu, ancak mahkeme, A’nın ürününün düzenlenmiş bir telif hakkı eseri olmadığı ve korunacak bir konu olmadığı sonucuna vararak A’nın tüm taleplerini reddetti. Aşağıda, kararın ana noktalarını alıntıladım.

A’nın ürününün düzenlenmiş bir telif hakkı eseri olduğunu ve kategori adının A’nın ürününün bir malzemesi olduğunu iddia etmesi, değerlendirmeye bile gerek kalmadan geçersizdir. (Sonraki kısım atlanmıştır)

Kategori adlarının seçimi ve düzenlemesinin ortak olduğu iddiası, sonuçta, bir ürünün hangi özellikleri benimsediği ve bu özelliklerin hiyerarşik yapısının ortak olduğunu iddia etmekle eşdeğerdir. Bir ürünün hangi özellikleri benimseyeceği ve bu özelliklerin hangi hiyerarşik yapıya sahip olacağı, düzenlenmiş bir telif hakkı eseri olarak korunacak bir konu değildir. (Sonraki kısım atlanmıştır)

Her kategorinin adı, her kategorinin yerine getirdiği işlevi ifade eden bir şey olarak, yaygın olarak kabul edilebilir. (Sonraki kısım atlanmıştır)

(Tokyo Bölge Mahkemesi, Reiwa 2 yılı (2020) 19 Mart)

Bu karardan da anlaşılacağı gibi, bir yazılımın menü yapısı hakkında da, aynı işlevlere sahip yazılımların benzer olması bir anlamda doğaldır, bu nedenle telif hakkı ve telif hakkı ihlali kabul edilmesi oldukça zordur.

Özet

Yazılım, telif hakları kanununa dayalı bir eser olarak kabul edilir ve telif hakkı tanınır. Ancak, kullanıcı arayüzü, ekran görüntüsü ve menü yapılandırması gibi konularda telif hakkının ne ölçüde tanındığı ve ne kadar benzerlik telif hakkı ihlali olarak kabul edileceği karmaşık bir sorundur. Yazılım geliştirme sürecinde, en ufak bir endişeniz bile olsa, telif hakkı kanunu gibi konularda bilgili bir avukata danışmanız önerilir.