Японы хамтарсан компанид ажилтны эрхүүд: ашиг хуваарилахаас удирдлагад оролцох хүртэл

2006 онд (2006) хэрэгжүүлснээс хойш, Японы компаний хуулийн дагуу байгуулагдсан Годо Кайша (Godo Kaisha, LLC) нь байгуулахад хялбар, удирдахад төвөггүй байдлаасаа болоод олон бизнес эрхлэгчдийн сонголт болсон компанийн хэлбэр болсон байна. Тухайлбал, Америкийн LLC (Limited Liability Company)-г загвар болгон нэвтрүүлсэн энэ хэлбэр нь олон улсын бизнесийг хөгжүүлэхийг зорьж буй компаниудад таатай сонголт болдог. Годо Кайша-г ойлгоход хамгийн чухал ойлголт нь ‘гишүүдийн’ байр суурь юм. Хувьцаат компанийн ‘ажилчид’-тай ялгаатай нь, Годо Кайша-гийн ‘гишүүд’ гэдэг нь компанид хөрөнгө оруулагч, өөрөөр хэлбэл, эзэмшигчдийг хэлнэ. Энэ байр суурь нь хувьцаат компанийн хувьцаа эзэмшигчтэй төстэй боловч, чухал ялгаа байдаг. Тэр нь Годо Кайша нь зарчим ёсоор ‘эзэмшил ба удирдлагын нэгдсэн’ байдлыг үндэслэн ажилладаг гэсэн цэгт оршино. Өөрөөр хэлбэл, хөрөнгө оруулагч болох гишүүд нь зарчим ёсоор өөрсдийн компанийг удирдана. Энэ үндсэн бүтэц нь гишүүдэд олгогдох эрхийн агуулгыг ихээхэн хэмжээгээр тодорхойлдог. Энэхүү нийтлэлд бид Годо Кайша-гийн гишүүдийн эзэмшдэг ‘хувь хэмжээ’, өөрөөр хэлбэл, компанид хандан эрх ба үүрэгтэй холбоотой бүрдэл талаар, тэдгээрийн эрхийн агуулгыг нарийвчлан тайлбарлаж, тодорхой хууль зүйн заалт ба шүүхийн шийдвэрүүдийг хамааруулан тайлбарлана.

Япон улсын Хамтран үйлдвэрлэлийн компанийн гишүүдийн эрхийн бүрэн бүтэц: Өөрийн ашиг хөндлөнгийн ашигтай эрхүүд

Япон улсын Хамтран үйлдвэрлэлийн компанийн гишүүдийн эрхүүд нь тэдгээрийн онцлог шинж чанараар болон хоёр том ангилалд хуваагддаг. Энэ нь Японы компанийн хуульд өргөн хэрэглэгддэг уламжлалт ангилал бөгөөд хувьцаат компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг тайлбарлахад ч мөн адил ашиглагддаг. Нэг нь ‘Өөрийн ашигтай эрхүүд’, нөгөө нь ‘Хөндлөнгийн ашигтай эрхүүд’ юм.

Өөрийн ашигтай эрхүүд (じえきけん) гэдэг нь гишүүн өөрийн эдийн засгийн ашиг сонирхлын төлөө компанид хэрэгжүүлэх эрхийг хэлнэ. Энд компанийн үйл ажиллагааны үр дүнд үүссэн ашиг хуваарилах эрх, компани тарахад үлдсэн хөрөнгийг хуваарилах эрх зэрэг багтана. Эдгээр эрхүүд нь гишүүдийн хөрөнгө оруулалтад шууд хариуцлага хүлээх онцлогтой.

Харин хөндлөнгийн ашигтай эрхүүд (きょうえきけん) гэдэг нь гишүүн компанийн ерөнхий ашиг сонирхлын төлөө компанийн удирдлагад оролцох, удирдлагыг хянах эрхийг хэлнэ. Тодорхойлбол, компанийн үйл ажиллагааг зохион байгуулах эрх, үйл ажиллагааны байдалтай танилцах эрх зэрэг энэд багтана. Хөндлөнгийн ашигтай эрхүүд нь зөвхөн гишүүдийн ашиг сонирхлыг бус, компани гэх хамтын үйл ажиллагааны эрүүл мэндийг зорилго болгодог.

Хувьцаат компанид эзэмшил (хувьцаа эзэмшигч) ба удирдлага (захирал) нь тусдаа байдаг учраас, өөрийн ашигтай эрхүүд (ашгийн хуваарилалт гэх мэт) ба хөндлөнгийн ашигтай эрхүүд (хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын санал өгөх эрх гэх мэт) нь харьцангуй тодорхой салангид байдаг. Гэхдээ эзэмшил ба удирдлага нь зарчим ёсоор нэгдсэн байдаг Хамтран үйлдвэрлэлийн компанид эдгээр хоёр төрлийн эрхүүдийн хил хязгаар нь илүү урсгалтай байдаг. Жишээлбэл, үйл ажиллагааг зохион байгуулах эрх (хөндлөнгийн ашигтай эрх) нь гишүүн гэх эзэмшигчийн байр сууриас шууд удамшдаг бөгөөд энэ эрхийг хэрэгжүүлсний үр дүнд үүссэн ашиг нь эцэст нь өөрийн ашигтай эрхүүдээр гишүүдэд буцаагддаг. Энэ харилцан хамаарлыг ойлгох нь Хамтран үйлдвэрлэлийн компанийн эрхийн бүтцийг ойлгоход түлхүүр болно.

Японы компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн эдийн засгийн ашиг хүртэх эрхийн (өөрийн ашиг хүртэх эрхийн) тодорхой агуулга

Ажилтны өөрийн ашиг хүртэх эрхийн гол нь компанийн ашигт хамрагдах эрх юм. Японы компанийн хууль нь энэ эрхийг “ашгийг хуваарилах” ба “ашгийг тараах” гэсэн хоёр өөр өнцгөөс зааж өгдөг. Эдгээр нь хоорондоо ойр зэрэгцээ холбоотой боловч, хууль зүйн утга учир болон журмын хувьд чухал ялгаатай байдаг.

Ашиг хувиарлалт

Ашиг хувиарлалт гэдэг нь компанийн тухайн тайлангийн хугацааны төгсгөлд тодорхой болсон ашиг эсвэл алдагдлыг хэрхэн ба хэдэн хувиар ажилчдад хуваарилах тухай шийдвэрлэх процесс юм. Энэ хувиарлалтын харьцаа нь ажилчдын хоорондын эдийн засгийн харилцааг тогтооход чухал нэг элемент болдог.

Японы компанийн хуульд (Japanese Corporate Law) 622-р зүйлийн 1-р хэсэгт энэ хувиарлалтын үндсэн зарчмыг тогтоосон байдаг. Тус хуулийн дагуу, хуулийн этгээдийн гэрээнд ашиг, алдагдлын хувиарлалтын тухай заалт байхгүй бол, энэ харьцаа нь тус бүрдүүлэгчдийн хувьд оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээнд нийцүүлэн тогтоогдоно . Энэ нь хөрөнгө оруулалтын хэмжээ их байгаа ажилчид илүү олон ашиг (эсвэл алдагдал) хүлээх гэсэн зарчим юм.

Гэхдээ, гомдол компанийн хамгийн том онцлогийн нэг нь энэ зарчмыг ‘гэрээний өөрчлөлт’ ашиглан зөөлөн өөрчлөх боломжтой гэдэгт оршино . Ажилчид гэрээний этгээдийн гэрээгээр тохиролцсоноор хөрөнгө оруулалтын хэмжээнээс үл хамааран ашиг, алдагдлын хувиарлалтыг чөлөөтэй тогтоож болно . Жишээлбэл, хөрөнгө оруулагч A ажилчин ба өндөр технологи, мэдлэг чадварыг оруулж ирсэн B ажилчин байгаа гэж бодъё. Хэрэв B ажилчны хөрөнгө оруулалт бага ч гэсэн, түүний хувьд үнэлэгдэх үйлдлийг үнэлж, A ажилчнаас илүү өндөр ашиг хуваарилах хувь хэмжээг тогтоох боломжтой. Энэ зөөлөн байдлын улмаас, олон төрлийн хувь нэмэр оруулагчидтай хамтран ажиллах үйл ажиллагаанд гомдол компани сонгогддог болсон.

Мөн, Японы компанийн хуульд (Japanese Corporate Law) 622-р зүйлийн 2-р хэсэгт ашиг эсвэл алдагдлын аль нэгэнд зориулан гэрээний этгээдийн гэрээнд хувиарлалтын харьцааг тогтоосон бол, энэ харьцаа нь ашиг болон алдагдлын хоёртой нь хамааралтай гэж үзэх болно гэж заасан байдаг . Энэ нь талуудын ухамсартай санааг тайлбарлах зохицуулалт юм.

Түүнчлэн, алдагдлыг хуваарилах үед, энэ нь шууд нэмэлт хөрөнгө оруулалтыг шаардахгүй гэсэн үг юм. Ер нь гэрээний этгээдийн гэрээнд онцгой заалт байхгүй бол, алдагдлын хэмжээг тус бүрдүүлэгчдийн хувьцааны номын үнийг бууруулах хэлбэрээр боловсруулна. Энэ үр дүн нь ажилчид компаниас гарах үед тэдний хувьцааны буцаан олголтын хэмжээ болон компанийг татан буулгах үед үлдсэн хөрөнгийг хуваарилах хэмжээнд нөлөөлнө 。

Ашиг хуваарилах

Алдагдал ашиг хуваарилах нь нягтлан бодох бүртгэл дээрх ашигт хамааралтай бол ашиг хуваарилах нь компаний хөрөнгийг гишүүдэд жинхэнээр хуваарилах үйлдлийг хэлнэ. Японы компанийн хуулийн 621-р зүйлийн 1-р хэсэгт үндэслэн, гишүүд нь компаниас ашиг хуваарилах эрхтэй байдаг .

Хувьцаат компанийн “үлдэгдэл мөнгөний хуваарилалт” нь ашигт үлдэгдэл мөнгө болон хөрөнгийн үлдэгдэл мөнгөнөөс гаргаж болох бол, нэгдсэн компанийн “ашиг хуваарилах” нь нэр нь хэлж буйгаар ашигаас л гаргана . Энэ нь компанийн хөрөнгийг хамгаалахад чухал ялгаа болдог.

Ашиг хуваарилах журамтай холбоотойгоор, нэгдсэн компаниуд илүү өндөр төвшинд байдаг. Хууль ёсоор, гишүүд хэзээ ч ашиг хуваарилахыг хүсч болно гэсэн зарчим байдаг ч, энэ нь компанийн санхүүгийн урсгалыг тогтворгүй болгох магадлалтай . Тиймээс, журмын хувьд, дүрмийн дагуу ашиг хуваарилах хугацаа, тоо, журам зэргийг тодорхой байдлаар тогтоох нь маш чухал байдаг. Жишээ нь, “Төсвийн жилийн төгсгөлд батлагдсан тайлангийн дараа, гүйцэтгэх гишүүдийн хагасаас илүүхний шийдвэрээр хуваарилах” гэсэн заалт тогтоож, төлөвлөгөөт хөрөнгийн хуваарилалтыг боломжтой болгодог .

Гэсэн хэдий ч, энэ хуваарилалтын эрх чөлөөнд хатуу хууль эрх зүйн хязгаарлалт байдаг. Энэ нь “санхүүгийн эх үүсвэрийн хязгаарлалт” гэж нэрлэгддэг. Японы компанийн хуулийн 628-р зүйл нь, хуваарилах дүн нь тухайн өдрийн компанийн ашигтай харьцуулахад илүү байвал, компани тухайн ашиг хуваарилахыг хийж болохгүй гэж заасан байдаг . Энэ нь компанийн хөрөнгийг буруу замаар гаргаж, компанийн өр төлбөртэй холбоотой этгээдүүдэд хохирол учруулахаас сэргийлэх зорилготой хатуу дүрэм юм. Компани нь энэ хязгаарлалтыг зөрчсөн хуваарилалтын хүсэлтийг татгалзах эрх болон үүрэгтэй байдаг .

Хэрэв компани энэ санхүүгийн эх үүсвэрийн хязгаарлалтыг зөрчин хуваарилалт (хууль бус хуваарилалт) хийсэн бол, түүний хариуцлага нь ихээхэн байдаг. Японы компанийн хуулийн 629-р зүйлийн 1-р хэсэгт зааснаар, тухайн хуваарилалттай холбоотой ажлыг гүйцэтгэсэн гишүүд нь хууль бусаар хуваарилалт авсан гишүүдтэй хамтран, хуваарилалтын дүнтэй тэнцүү мөнгөний дүнг компанид төлөх үүрэгтэй байдаг . Гүйцэтгэх гишүүд нь өөрийн ажлын үүргийг биелүүлэхдээ анхаарал халамжгүй байгааг нотлохгүй бол энэ хариуцлагаас зугтах боломжгүй. Энэ үүргийг чөлөөлөх нь ерөнхийдөө нийт гишүүдийн зөвшөөрөл шаардлагатай боловч энэ нь хуваарилалтын үед байсан ашигтай харьцуулахад хязгаарлагдана . Мөн компанийн өр төлбөртэй холбоотой этгээдүүд нь хууль бусаар хуваарилалт авсан гишүүдэд шууд төлбөр төлүүлэхийг шаардах боломжтой . Иймд, ашиг хуваарилахын эрх чөлөөний ард гишүүд болон удирдлагуудын хоёр талд хатуу хөрөнгийн хамгаалалтын хариуцлага байдаг болно.

Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг Японы хамтын компаниудын удирдлага оролцох ба хяналт тавих эрхийн (кёэкикэн) тодорхой агуулга

Кёэкикэн нь гишүүдэд компанийн эзэмшигч хэмээн тус компанийн удирдлагад хэрхэн оролцох, хяналт тавих эрхийг тодорхойлдог. Эзэмшил ба удирдлага нэгдсэн хамтын компаниудад энэхүү кёэкикэн нь удирдлагын үндсэн суурь болдог.

Үйл ажиллагаа гүйцэтгэх ба төлөөлөх эрх

Японы компанийн хууль нь хамтын компаниудын үйл ажиллагаа гүйцэтгэх ба төлөөлөхтэй холбоотойгоор эхлээд үндсэн зарчмыг тогтоож, дараа нь тогтоолын хувьд өөрчлөлт оруулах боломжийг олгодог бүтэцтэй байдаг.

Үндсэн зарчмаар, Японы компанийн хуулийн 590-р зүйлийн 1-р хэсэгт үндэслэн, гишүүд нь бүгд компанийн үйл ажиллагааг гүйцэтгэх эрх (үйл ажиллагаа гүйцэтгэх эрх)тэй байдаг. Гишүүд олон байгаа тохиолдолд, компанийн үйл ажиллагаа нь тогтоолд өөр заалт байхгүй бол гишүүдийн дийлэнхийн саналаар шийдвэрлэгдэнэ (тус зүйлийн 2-р хэсэг). Мөн, үйл ажиллагааг гүйцэтгэх гишүүд нь зарчмын дагуу компанийг төлөөлөх эрх (төлөөлөх эрх)тэй байдаг (Японы компанийн хуулийн 599-р зүйлийн 1-р ба 2-р хэсэг). Өөрөөр хэлбэл, ямар ч заалт тогтоохгүй бол бүх гишүүд нь үйл ажиллагаа гүйцэтгэгч бөгөөд мөн төлөөлөгч гишүүд болно.

Гэвч, бүх гишүүд нь удирдлагын шийдвэр гаргах, гадаад харилцааны гэрээ хийхэд оролцох нь үр ашиггүй байж болох бөгөөд хариуцлагын байр суурь тодорхойгүй болох магадлалтай. Иймд Японы компанийн хууль нь тогтоолоор эрхийг төвлөрүүлэхийг зөвшөөрдөг. Тогтоолоор тодорхой гишүүдийг ‘үйл ажиллагаа гүйцэтгэгч гишүүд’ гэж тогтоож болно. Энэ тохиолдолд үйл ажиллагаа гүйцэтгэх эрх нь тодорхойлогдсон үйл ажиллагаа гүйцэтгэгч гишүүдэд хязгаарлагдана, бусад гишүүд нь удирдлагын шийдвэр гаргахаас гадуур байна. Үйл ажиллагааны шийдвэр нь үйл ажиллагаа гүйцэтгэгч гишүүдийн дийлэнхийн саналаар гаргагдана (Японы компанийн хуулийн 591-р зүйлийн 1-р хэсэг).

Мөн, үйл ажиллагаа гүйцэтгэгч гишүүдийн дотор тодорхой хүнийг ‘төлөөлөгч гишүүд’ гэж тогтоох боломжтой. Төлөөлөгч гишүүдийг тогтоосон тохиолдолд, компанийг хууль ёсны хувьд төлөөлөх эрх нь тэдгээр төлөөлөгч гишүүдэд төвлөрнө, бусад үйл ажиллагаа гүйцэтгэгч гишүүд нь дотоод үйл ажиллагааг гүйцэтгэх үүрэгтэй болно. Мөн, хуулийн этгээд нь гишүүн байгаа тохиолдолд, тухайн хуулийн этгээд нь үйл ажиллагааг гүйцэтгэх хүн гэж ‘ажлын гүйцэтгэгч’ сонгон шалгаруулж, бүртгүүлэх шаардлагатай болно.

Хяналт, шалгалтын эрх

Үйл ажиллагаа гүйцэтгэх эрхгүй гишүүд, өөрөөр хэлбэл удирдлагын эхний шугамаас зайлсхийсэн хөрөнгө оруулагчид ч гэсэн өөрийн хөрөнгө оруулалтыг хамгаалахад чухал эрхүүд хадгалагдсан байдаг. Энэ нь компанийн үйл ажиллагаа болон санхүүгийн байдлыг шалгах эрх юм.

Японы компанийн хуулийн 592-р зүйлийн 1-р хэсэг нь үйл ажиллагаа гүйцэтгэх эрхгүй гишүүд ч гэсэн компанийн үйл ажиллагаа болон санхүүгийн байдлыг шалгах боломжтой гэж тодорхой заасан байдаг. Энэ нь үйл ажиллагаа гүйцэтгэгч гишүүдийн үйл ажиллагааг хянах, буруу болон удирдлагын алдааг шалгахад маш хүчирхэг эрх юм.

Энэхүү шалгалтын эрхийн чухал байдалд анхаарал хандуулан, хууль нь энэ эрхийг амархан алдагдуулахгүй байхаар хийгдсэн байдаг. Японы компанийн хуулийн 592-р зүйлийн 2-р хэсэг нь тогтоолоор энэ шалгалтын эрхийг өөрчлөхийг зөвшөөрч байгаа ч, ‘гишүүд нь тусгайлан тогтоосон жилийн төгсгөлд эсвэл чухал шалтгаан байгаа үед энэ хэсгийн заалтын дагуу шалгалт хийх эрхийг хязгаарлах зүйлийг тогтоох боломжгүй’ гэсэн заалттай байдаг. Энэ нь тогтоолд байсан ч гэсэн гишүүдийн хамгийн бага хяналтын эрхийг авч чадахгүй гэсэн үг юм. Энэ заалт нь цөөнхийн гишүүд болон удирдлагад оролцохгүй хөрөнгө оруулагчдад өөрийн хөрөнгө оруулалтыг хамгаалахад чухал хамгаалалт болдог. Дараа нь дурдсан шүүхийн шийдвэрүүдэд энэхүү шалгалтын эрхийн зөрчил нь чухал маргааны зүйл болсон байдаг.

Хувьцаат компани (KK) ба ХХК-ийн эрхийн харьцуулалт

ХХК-ийн гишүүдийн эрхийн онцлогийг Японд хамгийн ерөнхийдөө хэрэглэгддэг компанийн хэлбэр болох хувьцаат компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн эрхтэй харьцуулан илүү тодорхой ойлгох боломжтой. Эдгээр хоёр хэлбэрийн ялгаа нь үндсэндээ “өмчлөл ба удирдлага” харилцааны ялгаатай байдлаас үүсдэг.

Хувьцаат компани нь “өмчлөл ба удирдлагын салшгүй” зарчмыг баримталж, хөрөнгө оруулагч болох хувьцаа эзэмшигчид нь удирдлагын мэргэжилтэн болох захирлуудад удирдлагыг даатгадаг. Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх нь гол төлөв хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын санал өгөх эрхийг дамжуулан зөвхөн шууд бусаар удирдлагад нөлөөлөх болон ашиг хуваарилах замаар төвлөрдөг.

Харин ХХК нь “өмчлөл ба удирдлагын нийцтэй” зарчмыг баримталж, хөрөнгө оруулагч болох гишүүд өөрсдөө удирдлагыг хариуцдаг. Иймд тэдний эрх нь илүү шууд бөгөөд зөөлөн байдаг. Жишээлбэл, ашиг хуваарилах нь хөрөнгө оруулалтын харьцаанд хязгаарлагдахгүй, дүрэмт хуулиар чөлөөтэй тогтоож болно. Шийдвэр гаргах нь мөн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын албан ёсны журмыг дагах шаардлагагүйгээр, гишүүдийн хоорондын тохиролцоогоор хурдан шийдвэрлэх боломжтой. Хувь нийлүүлэлтийг шилжүүлэхэд бусад гишүүдийн бүгдийн зөвшөөрөл шаардлагатай бөгөөд компанийн хүний нөөцийн итгэлцлийг чухалчилсан хаалттай бүтэцтэй болдог.

Эдгээр үндсэн ялгаатай цэгүүдийг дараах хүснэгтэд товчоор харуулсан байна.

Энэхүү харьцуулалтаас ХХК нь хүний нөөцийн итгэлцлийг суурь болгон, зөөлөн ба хурдан удирдлагыг зорилго болгосон жижиг хэмжээний хамтын ажиллагаанд тохиромжтой бол хувьцаат компани нь өргөн хүрээнд хөрөнгө цуглуулж, өмчлөл ба удирдлагыг салшгүй байдлаар томоохон үйл ажиллагааг явуулахад тохиромжтой хэлбэр болохыг харуулж байна.

Ажилчдын хоорондын маргаан ба шүүхийн шийдвэр: Ажилтныг хасах

ХХК-ийн олон улсын хамтын ажиллагаа ба хаалттай байдлын уялдаа холбоо нь ажилчдын хоорондын итгэлцлийг хадгалж чадах үед томоохон давуу тал болдог. Гэвч энэ итгэлцэл унахад, удирдлагын зогсолт ба зөрчилдөөнд хүргэх аюултай байдлыг бий болгодог. Ийм нөхцөлд хамгийн сүүлийн хууль зүйн арга хэмжээ бол асуудалтай ажилтныг компаниас хүчээр хасах “хасах” журмыг хэрэгжүүлэх явдал юм.

Японы компанийн хуулийн 859-р зүйлд ажилтанд хууль бус үйлдэл эсвэл чухал үүрэг зөрчсөн тохиолдолд, бусад ажилчдын хагасаас илүүхэн саналаар, компани нь шүүхэд хандан тухайн ажилтныг хасахыг хүсэх боломжтой гэж заасан байдаг. Энэ “зайлшгүй шалтгаан” нь ямар хэмжээнд тайлбарлагддаг вэ гэдгийг харуулсан хоёр тэс өөр шүүхийн шийдвэрүүд нь чухал санааг дэвшүүлж байна.

Эхлээд, ажилтныг хасах хүсэлтийг хүлээн аваагүй жишээ бол Токио дүүргийн шүүхийн 2019 оны 7-р сарын 3-ны шийдвэр юм (2019). Энэ хэргийг хоёр ажилтантай ХХК-д, эхнэр болох ажилтан A нь нөхөр болох захирал Y-г хасахыг хүссэн. A нь Y нь A-ийн гарын үсгийг хуурамчаар гаргаж, тайланг бэлтгэсэн болон нягтлан бодох бүртгэлийн номыг харахыг хүссэн гэх мэт зүйлсийг хасах шалтгаан болгон тавьсан. Гэвч шүүх хүсэлтийг татгалзсан. Хамгийн том шалтгаан нь компанийн үйл ажиллагаа нь бодит байдлаар Y-гийн үйл ажиллагаагаар бүрдсэн бөгөөд Y-г хасвал компанийн үйл ажиллагааны үргэлжлэлд тодорхой саад учруулна гэсэн явдал байв. Шүүх Y-гийн үйлдэл нь асуудалтай боловч энэ нь эхнэр, нөхрийн зөрчил компанид оруулсан тал нь илүү байгаа бөгөөд Y-г хасах нь компанийн үргэлжлэхийн тулд “зайлшгүй” гэж үзэж болохгүй гэж үзсэн.

Хоёрдугаарт, ажилтныг хасах хүсэлтийг хүлээн авсан жишээ бол Токио дүүргийн шүүхийн 2021 оны 11-р сарын 29-ний шийдвэр юм (2021). Энэ хэргийг хоёр ажилтантай ХХК-д, нэг ажилтны (хуулийн этгээд) гүйцэтгэх ажилтан нь компанийн хөрөнгийг хувийн зорилгоор ашигласан чухал хууль бус үйлдэл хийсэн. Нөгөө ажилтан нь энэ хууль бус үйлдлийг шалтгаан болгон, хууль бус үйлдэл үйлдсэн гүйцэтгэх ажилтан байгаа хуулийн этгээд ажилтныг хасахыг хүссэн. Шүүх энэ хүсэлтийг хүлээн авсан. Шийдвэр нь хөрөнгийг хувийн зорилгоор ашигласан үйлдэл нь компанийн хуулийн 859-р зүйлийн 3-р заалтын “үйл ажиллагааг гүйцэтгэхдээ хууль бус үйлдэл хийсэн” гэсэн заалтад тодорхой хамааралтай бөгөөд ажилчдын хоорондын итгэлцлийг үндсэндээ устгасан гэж үзсэн. Энэ тохиолдолд хууль бус үйлдлийн хүндийг хасахаар үйл ажиллагаанд учруулах нөлөөг давж, компанийн эрүүл мэндийн үргэлжлэхийн тулд хууль бус үйлдэл үйлдсэн ажилтныг хасах нь зайлшгүй гэж үзсэн.

Эдгээр хоёр шүүхийн шийдвэр нь шүүх ажилтныг хасах шийдвэрийг гаргахдаа зөвхөн үйлдлийн хэлбэржсэн хууль бус байдлыг бус, тэр үйлдэл нь компанийн үйл ажиллагааны үргэлжлэлд ямар нөлөө үзүүлэх болон ажилчдын хоорондын итгэлцлийг хэр хэмжээгээр устгасан талаарх бодит элементүүдийг нийтлэгдүүлэн авч үздэгийг харуулж байна. Тухайлбал, компанийн үргэлжлэхийг аюулд учруулах хэмжээний чухал хууль бус үйлдэл (луйвар гэх мэт) ба удирдлагын санал зөрөлдөөн ба хяналтын эрхийг хэрэгжүүлээгүй гэх мэт асуудлуудын хооронд тодорхой хил хязгаар тогтоосон байдаг. Энэ нь ажилтанд хасах гэсэн хамгийн сүүлийн арга хэмжээг хэрхэн хязгаарлагдмал хэрэглэхийг ойлгоход туслахын зэрэгцээ, өөрийн эрхийг хамгаалахын тулд маргаан нь гүнзгийрэхээс өмнө дүрэмт хуудас дээр заасан журмын дагуу болон хэлэлцээрээр шийдвэрлэхийн чухал байдлыг зааж байна.

Товч дүгнэлт

Энэхүү нийтлэлд, Японы хамтарсан компаниудад ажилтны эрхийг өөрийн ашиг болон хамтын ашиглалын үзүүлэлтээр нийтлэг тайлбарласан байна. Хамтарсан компанийн хамгийн том татац нь дүрмийн өөртөө засах эрхийн зарчимд суурилсан удирдлагын зөөлөн байдлын оршин байдаг. Ашиг хуваарилах аргаас эхлээд удирдлагын бүтцийг төлөвлөх хүртэл, ажилтнууд өөрсдийн санал нийлснээр компанийн байгууллагын хэлбэрийг чөлөөтэй төлөвлөж чадна. Гэсэн хэдий ч, энэ чөлөөтэй байдлыг хязгааргүй биш. Зээлдэгчдийг хамгаалах зорилгоор санхүүгийн эх үүсвэрийн хатуу журмууд болон үйл ажиллагаа явуулагчдад хяналт тавих эрхийг хангах зэрэг, хууль нь компанийн эрүүл мэндийг хадгалахад чухал хүрээлэл бий болгодог. Шүүхийн шийдвэрүүд харуулсанчлан, ажилтнуудын хоорондын итгэлцлийн харилцаа муудсан үед хууль зүйн шийдвэрлэх нь хүндрэлтэй байдаг учраас, хамгийн чухал эрсдэлийн удирдлага нь бизнес эхлүүлэх үед бүх ажилтнуудын саналыг хүлээн зөвшөөрсөн тодорхой, дэлгэрэнгүй дүрмийг бий болгоход оршино. Энд ажилтнуудын эрх болон үүрэг, шийдвэр гаргах процесс, мөн ирээдүйд гарч болох маргааныг шийдвэрлэх арга замыг нарийвчлан тусгах ёстой.

Монолит хууль зүйн фирм нь дотоод болон гадаадын олон тооны клиентүүдэд хамтарсан компанийн байгууллагаас эхлээд үйл ажиллагаа, маргааны шийдвэрлэлт хүртэлх баялаг туршлагатай хууль зүйн үйлчилгээг санал болгож ирсэн. Манай фирмд Японы хуульчийн мэргэжлийн зэрэгтэй бусад улс орны хуульчийн мэргэжлийн зэрэгтэй англи хэлний мэргэжилтнүүд олон тоогоор ажилладаг бөгөөд олон улсын хараахангалттайгаар клиентийн бизнесийн хамгийн тохиромжтой удирдлагын бүтцийг бий болгоход дэмжлэг үзүүлдэг. Энэ нийтлэлд тайлбарласан шиг ажилтны эрхийн талаарх хүндрэлтэй асуудлуудад мэргэжлийн зөвлөгөө хэрэгтэй бол Монолит хууль зүйн фирмтэй холбогдоорой.