Японы компанийн хуулийн хүрээнд захирлуудын хариуцлагыг чөлөөлөх болон хязгаарлах тогтолцооны тайлбар

Японы хувьцаат компаниудад, захирлууд болон хяналтын зөвлөлийн гишүүд зэрэг удирдах албан тушаалтнууд компанидаа хүнд хариуцлага хүлээдэг. Японы компанийн хуулийн 423-р зүйл, 1-р хэсэгт зааснаар, удирдах албан тушаалтнууд үүргээ биелүүлээгүй (үүргийн хайнга байдал) улмаас компани хохирол амссан тохиолдолд, тэрхүү хохирлыг нөхөн төлөх үүрэг хүлээнэ гэж заасан байдаг (2005 он). Энэ хохирлыг нөхөн төлөх үүрэг нь заримдаа маш өндөр дүнтэй байж болох бөгөөд удирдах албан тушаалд томилогдох хувь хүмүүст ноцтой эрсдэл үүсгэдэг. Сүүлийн үеийн шүүхийн жишээнүүдээс харахад, Токио цахилгаан эрчим хүчний хуучин удирдлагуудад 13 их наяд иенээс дээш нөхөн төлбөр төлөх шийдвэр гарсан зэрэг нь энэ эрсдэлийн хэмжээг харуулж байна.

Гэвч, Японы компанийн хууль нь удирдах албан тушаалтнуудад хатуу хариуцлага хүлээлгэхийн зэрэгцээ, тэрхүү хариуцлагыг зохистой хэмжээнд чөлөөлөх буюу хязгаарлах нарийн төвөгтэй олон давхаргат системийг ч мөн бий болгосон. Энэ систем нь хоёр чухал зорилгыг тэнцвэржүүлэхээр зохион бүтээгдсэн. Нэг нь, удирдах албан тушаалтнуудын хариуцлагыг тодорхой болгож, компани болон түүний эзэмшигч болох хувьцаа эзэмшигчдийн ашиг сонирхлыг хамгаалах явдал юм. Нөгөө нь, чадварлаг хүмүүс хэт их хариуцлагаас айж удирдах албан тушаалд томилогдохоос зайлсхийх, эсвэл удирдах албан тушаалтнуудын удирдлагын шийдвэр хэтэрхий хязгаарлагдах явдлыг урьдчилан сэргийлэх явдал юм. Эрүүл корпорацийн засаглал болон зоримог бизнесийн удирдлагыг хослуулахын тулд энэ хариуцлагыг хөнгөлөх хүрээг ойлгох нь зайлшгүй шаардлагатай.

Энэхүү нийтлэлд, Японы компанийн хуульд заасан удирдах албан тушаалтнуудын үүргийн хайнга байдлын хариуцлагыг чөлөөлөх, хязгаарлах гол системүүдийг, тодорхой хууль тогтоомжийн заалтууд болон шүүхийн жишээнүүдийн үндсэн дээр дэлгэрэнгүй тайлбарлах болно. Тодруулбал, дараах системүүдийг авч үзнэ:

1. Бүх хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрлөөр хариуцлагыг бүрэн чөлөөлөх (Компанийн хууль 424-р зүйл)
2. Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тусгай шийдвэрээр хариуцлагын зарим хэсгийг чөлөөлөх (Компанийн хууль 425-р зүйл)
3. Захирлуудын зөвлөлийн шийдвэрээр хариуцлагын зарим хэсгийг чөлөөлөх (Компанийн хууль 426-р зүйл)
4. Ажил гүйцэтгэдэггүй захирлуудтай хариуцлагыг хязгаарлах гэрээ байгуулах (Компанийн хууль 427-р зүйл)
5. Хувьцаа эзэмшигчдийн төлөөллийн нэхэмжлэлд шүүхийн эвлэрэл хийх (Компанийн хууль 850-р зүйл)

Эдгээр системүүд нь тус бүрдээ өөр өөр шаардлага, журам, үр нөлөөтэй байдаг. Эдгээр ялгааг зөв ойлгох нь Японд бизнес эрхэлж буй компаниудын удирдах албан тушаалтнууд, менежерүүд, хөрөнгө оруулагчдын хувьд эрсдэл удирдах болон засаглалын тогтолцоог бий болгох үүднээс маш чухал юм.

Нийт хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрлөөр хариуцлагыг бүрэн чөлөөлөх (Японы Компанийн тухай хууль 424-р зүйл)

Японы Компанийн тухай хуулийн 424-р зүйлд зааснаар, удирдах албан тушаалтны үүрэг хариуцлагыг чөлөөлөх хамгийн үндсэн бөгөөд хүчирхэг арга нь нийт хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрлийг авах явдал юм. Энэ зүйлд “өмнөх зүйлийн эхний хэсгийн хариуцлагыг нийт хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрөлгүйгээр чөлөөлөх боломжгүй” гэж заасан байдаг. Энэ нь компанийн эзэмшигч болох бүх хувьцаа эзэмшигчид зөвшөөрвөл, компанийн удирдах албан тушаалтны мөнгөн нөхөн төлбөрийн үүргийг бүрэн чөлөөлж болохыг илэрхийлж байна.

Энэ аргын хамгийн том онцлог нь хариуцлагыг “бүрэн” чөлөөлөх боломжтойд оршино. Дараа нь дурдагдах бусад системүүд нь хариуцлагыг “хэсэгчлэн” чөлөөлөхөд хязгаарлагддагтай харьцуулахад. Мөн удирдах албан тушаалтны үйлдэл нь санаатай эсвэл хүнд алдаатай байсан ч гэсэн чөлөөлөлтөд хамрагдаж болно.

Гэвч энэ системд маш том практик хязгаарлалт байдаг. Энэ нь “нийт хувьцаа эзэмшигчид”, өөрөөр хэлбэл бүх хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрлийг авах шаардлагатай байдаг явдал юм. Хувьцаа эзэмшигчид олон байдаг олон нийтэд нээлттэй компаниуд эсвэл хувьцаа эзэмшигчдийн бүтэц тархмал байдаг компаниудад нийт хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрлийг авах нь бараг боломжгүй юм. Иймээс энэ арга нь зөвхөн нэг хувьцаа эзэмшигчтэй ганц компани, эх компани нь 100% хувьцааг эзэмшдэг охин компани, эсвэл хувьцаа эзэмшигчид нь цөөн тооны гэр бүлийн компани зэрэг хувьцаа эзэмшигчид тодорхой бөгөөд цөөн тоотой үед л бодитой сонголт болдог. Мөн энэ чөлөөлөлт нь аль хэдийн гарсан өнгөрсөн үйлдлүүдийн хариуцлагад л хамааралтай бөгөөд ирээдүйд гарч болзошгүй хариуцлагыг урьдчилан бүхэлд нь чөлөөлөх боломжгүй гэж үздэг.

Энэ систем нь хууль зүйн онолын хувьд чухал асуудлуудыг агуулдаг. Энэ нь компанийн зээлдүүлэгчдийн хамгаалалттай зөрчилдөх харилцаа юм. Удирдах албан тушаалтны компанид учруулсан хохирлын нөхөн төлбөрийн эрх нь компанийн хөрөнгийн нэг хэсэг юм. Хувьцаа эзэмшигчид энэ эрхийг хаяхыг зөвшөөрөх нь компанийн хөрөнгийг бууруулах үйлдэл юм. Ялангуяа хувьцаа эзэмшигчид болон удирдлага нь нэг хүнтэй ойролцоо хаалттай компаниудад, удирдлага нь эрсдэлтэй хэлцлээр компанид хохирол учруулсны дараа хувьцаа эзэмшигчийн хувьд өөрийн хариуцлагыг чөлөөлж, үүний үр дүнд компанийн хөрөнгийг бууруулж, гадны зээлдүүлэгчид хохирол амсах нөхцөл байдал үүсч болно. Японы Компанийн тухай хууль энэ талаар ерөнхий хязгаарлалтын заалтгүй бөгөөд зарчмын хувьд хувьцаа эзэмшигчдийн хүсэлтийг тэргүүнд тавьдаг гэж үзэж болно. Гэсэн хэдий ч, хууль бус илүүдэл хуваарилалттай холбоотой хариуцлага зэрэг тодорхой нөхцөлд компанийн зээлдүүлэгчдийн хамгаалалтын үүднээс чөлөөлөлтийг хязгаарлах заалтууд байдаг бөгөөд энэ асуудлыг хууль тогтоогчид хүлээн зөвшөөрч байгааг харуулж байна.

Японы Компанийн Хуулийн 425-р зүйл: Хувьцаа Эзэмшигчдийн Ерөнхий Хурлын Тусгай Шийдвэрээр Хариуцлагын Хэсгийг Чөлөөлөх

Нийт хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрлийг авахад хүндрэлтэй олон нийтийн компаниудын хувьд, хувьцаа эзэмшигчдийн ерөнхий хурлын тусгай шийдвэрээр хариуцлагын хэсгийг чөлөөлөх системийг илүү бодитойгоор ашигладаг. Японы компанийн хуулийн 425-р зүйл нь тодорхой шаардлагуудын хүрээнд, хувьцаа эзэмшигчдийн ерөнхий хурлын тусгай шийдвэрээр удирдлагын нөхөн төлбөрийн хариуцлагын хэсгийг чөлөөлөхийг зөвшөөрдөг. Тусгай шийдвэр нь, зарчмын хувьд, саналын эрхээ хэрэгжүүлэх боломжтой хувьцаа эзэмшигчдийн саналын эрхийн олонхийг эзэмшдэг хувьцаа эзэмшигчид оролцож, оролцсон хувьцаа эзэмшигчдийн саналын эрхийн гуравны хоёр буюу түүнээс дээш хувийн дэмжлэгээр батлагддаг (Японы компанийн хуулийн 309-р зүйл, 2-р хэсэг, 8-р заалт).  

Энэ системийг ашиглахын тулд хэд хэдэн хатуу шаардлагыг хангах шаардлагатай. Нэгдүгээрт, хамгийн чухал субъектив шаардлага нь хариуцлага хүлээж буй удирдлага “өөрийн үүргийг гүйцэтгэхдээ сайн санаатай бөгөөд ноцтой алдаа гаргаагүй” байх ёстой. Өөрөөр хэлбэл, үүргээ биелүүлээгүй гэдгийг мэдэж байсан “муу санаа”-тай тохиолдолд эсвэл багахан анхаарал хандуулсан бол амархан таньж болох байсан “ноцтой алдаа” гаргасан тохиолдолд энэ системээр чөлөөлөлт олгогдохгүй.  

Хоёрдугаарт, чөлөөлөлт нь зөвхөн “хэсэгчилсэн” байна. Удирдлага нь хуулиар тогтоосон “хамгийн бага хариуцлагын хязгаар” хүртэл хариуцлага хүлээсээр байх ёстой. Энэ хамгийн бага хариуцлагын хязгаар нь удирдлагын байр сууринаас хамааран өөр өөр байдаг бөгөөд Японы компанийн хуулийн хэрэгжилтийн дүрмийн 113-р зүйлд заасан тооцооллын аргаар, жилийн удирдлагын цалин зэргийг үндэслэн тооцоолно. Тодруулбал, гүйцэтгэх захирлын хувьд жилийн цалингийн 6 дахин, үйл ажиллагаа эрхэлдэг захирлын хувьд 4 дахин, бусад үйл ажиллагаа эрхэлдэггүй захирал болон хяналтын зөвлөлийн гишүүдийн хувьд 2 дахин гэж тогтоосон.  

Гуравдугаарт, процедурын шаардлагын хувьд, компани нь хариуцлагын чөлөөлөлтийн саналыг хувьцаа эзэмшигчдийн ерөнхий хуралд оруулахдаа, хувьцаа эзэмшигчдэд хангалттай мэдээлэл өгөх ёстой. Тодруулбал, хариуцлагын шалтгаан болсон баримт болон нөхөн төлбөрийн хариуцлагын хэмжээ, чөлөөлж болох хязгаар болон түүний тооцооллын үндэслэл, мөн хариуцлагыг чөлөөлөх ёстой шалтгаан болон тодорхой чөлөөлөлтийн хэмжээг хувьцаа эзэмшигчдийн ерөнхий хуралд тайлбарлах үүрэгтэй.  

Цаашлаад, энэ систем нь корпорацийн засаглалын үүднээс маш чухал процедурын хамгаалалтын арга хэмжээг агуулдаг. Энэ нь, удирдах зөвлөл нь хариуцлагын чөлөөлөлтийн саналыг хувьцаа эзэмшигчдийн ерөнхий хуралд оруулахын тулд урьдчилан “хяналтын зөвлөлийн гишүүдийн (хяналтын зөвлөлтэй компани биш бол, хяналтын зөвлөлийн гишүүн) зөвшөөрлийг” авах ёстой гэсэн зүйл юм (Компанийн хуулийн 425-р зүйл, 3-р хэсэг). Энэ нь удирдлагуудын хоорондын хэт ойр дотно харилцаанаас болж хариуцлагын чөлөөлөлт амархан олгогдохоос сэргийлэх зорилготой. Хяналтын зөвлөлийн гишүүд нь компани болон хувьцаа эзэмшигчдийн ашиг сонирхлыг хамгаалах бие даасан байр сууринаас, тухайн удирдлага үнэхээр сайн санаатай, ноцтой алдаа гаргаагүй эсэхийг, мөн хариуцлагыг чөлөөлөх нь компанийн ашиг сонирхолд нийцэж байгаа эсэхийг нарийн шалгах үүрэгтэй. Хяналтын зөвлөлийн гишүүдийн зөвшөөрөл нь зүгээр нэг формаль процедур биш бөгөөд хариуцлагын чөлөөлөлтийн процессын эрүүл байдлыг хангах бодитой хаалт болж ажилладаг.  

Япон улсын Компанийн тухай хуулийн 426-р зүйл: Захирлуудын зөвлөлийн шийдвэрээр хариуцлагын хэсэгчилсэн чөлөөлөлт

Япон улсын Компанийн тухай хууль нь хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэрээс илүү хурдан хариуцлагын чөлөөлөлтийн арга замыг санал болгож, захирлуудын зөвлөлийн шийдвэрээр хэсэгчилсэн чөлөөлөлтийн системийг бий болгосон. Япон улсын Компанийн тухай хуулийн 426-р зүйлд тодорхой төрлийн компаниуд дүрэмдээ заасан тохиолдолд захирлуудын зөвлөлийн шийдвэрээр удирдлагын хариуцлагыг хэсэгчлэн чөлөөлж болохыг заасан байдаг.

Энэ системийг ашиглахын тулд хатуу урьдчилсан нөхцөлүүдийг хангах шаардлагатай. Эхлээд, компани нь дүрэмдээ “захирлуудын зөвлөлийн шийдвэрээр удирдлагын хариуцлагыг хуулийн хязгаарын хүрээнд чөлөөлж болно” гэсэн заалтыг оруулах ёстой. Энэ дүрмийн өөрчлөлтөд хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тусгай шийдвэр шаардлагатай. Дараа нь, энэ системийг нэвтрүүлэх боломжтой компаниуд нь хяналтын зөвлөлтэй компани, хяналтын хороотой компани, эсвэл томилгооны хороотой компани гэх мэт дотоод хяналтын системтэй компаниудаар хязгаарлагдана.

Чөлөөлөлтийн бодит шаардлагууд нь Компанийн тухай хуулийн 425-р зүйлд заасан хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэрээр хариуцлагыг чөлөөлөхтэй адил юм. Тухайлбал, удирдлага нь сайн санаатай, хүнд алдаа гаргаагүй байх ёстой бөгөөд чөлөөлөлтийн хэмжээ нь хамгийн бага хариуцлагын хязгаараас давсан хэсэгт хамаарна.

Энэ системийн хамгийн том онцлог нь удирдлагын хурдтай байдал болон хувьцаа эзэмшигчдийн хамгаалалтыг тэнцвэржүүлэх өвөрмөц механизмыг агуулдагт оршино. Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлыг зарлахад цаг хугацаа, зардал шаардлагатай байдаг бол захирлуудын зөвлөлийн шийдвэрээр илүү хурдан шийдвэр гаргах боломжтой. Гэвч энэ нь захирлуудын зөвлөлийн эрх мэдлийг хэтрүүлэх эрсдэлтэй. Иймд, Компанийн тухай хуулийн 426-р зүйл нь цөөнх хувьцаа эзэмшигчдэд хүчтэй эсэргүүцэх эрх олгож, энэ эрсдэлийг бууруулдаг. Тодруулбал, захирлуудын зөвлөл хариуцлагын чөлөөлөлтийн шийдвэр гаргасан тохиолдолд компани нь энэ агуулгыг хувьцаа эзэмшигчдэд даруй мэдэгдэх эсвэл зарлах ёстой. Мөн дараагийн 1 сараас дээш хугацаанд нийт хувьцаа эзэмшигчдийн саналын эрхийн 3%-иас дээш хувьтай хувьцаа эзэмшигчид эсэргүүцэл илэрхийлсэн тохиолдолд захирлуудын зөвлөлийн чөлөөлөлтийн хүчин төгөлдөр байдал алдагдана. Энэ “цөөнх хувьцаа эзэмшигчдийн эсэргүүцэх эрх” нь захирлуудын зөвлөл хариуцлагын чөлөөлөлтийг шийдвэрлэх үед хүчтэй цөөнх хувьцаа эзэмшигчид болон идэвхтэй хувьцаа эзэмшигчдийн санааг үл тоомсорлох боломжгүй болгодог хүчтэй хяналтын механизм юм. Ингэснээр захирлуудын зөвлөлийн үр дүнтэй шийдвэр гаргах боломжийг олгож, хувьцаа эзэмшигчдийн хяналт бодитойгоор хэрэгжих боломжийг хангаж өгдөг.

Японы Компанийн Хуулийн 427-р зүйл: Хариуцлагыг Хязгаарлах Гэрээний Хүрээнд Хариуцлагыг Хязгаарлах

Өмнө нь авч үзсэн хариуцлагыг хойшлуулан чөлөөлөх системээс ялгаатай нь, урьдчилан гэрээгээр удирдах албан тушаалтны хариуцлагын дээд хэмжээг тогтоох системийг “хариуцлагыг хязгаарлах гэрээ” гэж нэрлэдэг. Японы компанийн хуулийн 427-р зүйлд, хувьцаат компани нь тодорхой удирдах албан тушаалтантай үүрэг хариуцлагаа биелүүлээгүйгээс үүсэх хохирлын хариуцлагыг тодорхой хүрээнд хязгаарлах гэрээг байгуулах боломжтойг дүрэмд зааж болно гэж заасан байдаг.

Энэ системийн гол цөм нь гэрээ байгуулах боломжтой удирдах албан тушаалтны хүрээ хатуу хязгаарлагдмал байдагт оршино. Хариуцлагыг хязгаарлах гэрээний хамрах хүрээнд зөвхөн захирлууд (гэхдээ “үйл ажиллагаа эрхэлдэг захирлууд” гэх мэтээс бусад), санхүүгийн оролцогчид, хяналтын зөвлөлийн гишүүд, санхүүгийн хяналтын зөвлөхүүд багтана. Энд дурдсан “үйл ажиллагаа эрхэлдэг захирлууд” гэдэг нь төлөөлөн удирдах захирал болон захирлуудын зөвлөлийн шийдвэрээр компанийн үйл ажиллагааг эрхэлдэг захирлаар сонгогдсон хүмүүсийг хэлнэ (Японы компанийн хуулийн 2-р зүйл, 15-р заалт). Өөрөөр хэлбэл, өдөр тутмын үйл ажиллагаанд шууд оролцож, ихээхэн эрх мэдэлтэй удирдлагууд энэ гэрээний хамрах хүрээнээс хасагддаг.

Энэ системийг ашиглахын тулд эхлээд хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тусгай шийдвэрээр хариуцлагыг хязгаарлах гэрээг байгуулах боломжтойг дүрэмд зааж, түүнийг бүртгүүлэх шаардлагатай. Гэрээ байгуулсан ч гэсэн, хариуцлага үнэхээр хязгаарлагдах нь тухайн удирдах албан тушаалтан үүргээ гүйцэтгэхдээ сайн санаатай, хүнд алдаа гаргаагүй тохиолдолд л хамаарна. Хариуцлагын хязгаарын хэмжээ нь компанийн хуулийн 425-р зүйлд заасан хамгийн бага хариуцлагын хязгаар (үйл ажиллагаа эрхэлдэг захирлуудын хувьд жилийн цалин хөлсний 2 дахин их) эсвэл дүрэмд заасан түүнээс дээш хэмжээний аль нэг нь байна.

Компанийн хуулийн 427-р зүйл нь зүгээр нэг хариуцлагыг хөнгөлөх арга хэмжээ биш, харин Японы корпорацийн засаглалыг бэхжүүлэх чухал бодлогын хэрэгсэл гэж үздэг. Ялангуяа, чанартай, бие даасан гадаад захирлуудыг хангах зорилготой. Туршлагатай мэргэжилтнүүд болон удирдлагууд гадаад захирлаар ажиллахдаа хамгийн том саад бэрхшээл нь өөрсдөө шууд оролцдоггүй компанийн их хэмжээний хохирлын хариуцлагыг хувийн зүгээс хүлээх эрсдэл байдаг. Хариуцлагыг хязгаарлах гэрээ нь энэ санхүүгийн эрсдэлийг дээд хэмжээгээр хязгаарласнаар, чадварлаг хүмүүсийг гадаад захирал болон хяналтын зөвлөлийн гишүүнээр ажиллахад урамшуулал болдог. Үйл ажиллагаа эрхэлдэг захирлуудыг тодорхой хассан нь энэ бодлогын зорилгыг тусгасан хэрэг юм. Үйл ажиллагааны эрх мэдэл, хариуцлагыг хүлээдэг хүмүүст илүү их хариуцлага хүлээлгэж, хяналт, зөвлөгөө өгөх үүрэгтэй хүмүүст зохистой хамгаалалт олгосноор, удирдлага болон хяналтын салшгүй байдлыг дэмжиж, засаглалын үр нөлөөг нэмэгдүүлэх зорилготой.

Энэ хариуцлагыг хязгаарлах гэрээ хэрхэн ажилладагийг харуулсан чухал шүүхийн жишээ бол Осакагийн Дээд Шүүхийн 2015 оны 5-р сарын 21-ний өдрийн шийдвэр (Сейкрест хэрэг) юм. Энэ хэрэгт компанийн төлөөлөн удирдах захирлын хууль бус үйлдлийг зогсоож чадаагүй гэж гадаад хяналтын зөвлөлийн гишүүний хариуцлагыг асуусан. Компани болон тухайн хяналтын зөвлөлийн гишүүний хооронд хариуцлагыг хязгаарлах гэрээ байгуулсан байсан. Шүүх нь хяналтын зөвлөлийн гишүүн дотоод хяналтын системийг байгуулахыг зөвлөөгүй гэх мэт үүргээ биелүүлээгүй гэж үзэж, үүрэг хариуцлагаа биелүүлээгүй (алдаа) гэж тогтоосон. Гэвч, тэр алдаа нь “хүнд алдаа” биш гэж үзэж, хариуцлагыг хязгаарлах гэрээний хүчинтэйг хүлээн зөвшөөрсөн. Үүний үр дүнд, хяналтын зөвлөлийн гишүүний хохирлын хариуцлагын хэмжээ гэрээний дагуу, цалингийн 2 жилийн хэмжээнд хязгаарлагдсан. Энэ жишээ нь шүүх хариуцлагыг хязгаарлах гэрээг хүндэтгэдэг боловч, удирдах албан тушаалтны үйлдэл “хүнд алдаа” эсэхийг нарийвчлан шалгадаг болохыг харуулж, гэрээ байгуулсан ч гэсэн удирдах албан тушаалтны анхаарал хандуулах үүрэг хөнгөрдөггүйг тодорхой болгож байна.

Япон улсын хуулийн дагуу хариуцлагаас чөлөөлөх болон хязгаарлах системүүдийн харьцуулалт

Өмнө нь тайлбарласан Япон улсын компанийн хуулийн дагуу хариуцлагаас чөлөөлөх болон хязгаарлах дөрвөн үндсэн систем нь тус бүрдээ өөр өөр зорилго, үүрэгтэй байдаг. Эдгээр системийг харьцуулан судалснаар, хувьцаат компаниуд өөрсдийн нөхцөл байдал болон засаглалын бодлогодоо тохируулан аль системийг хэрхэн ашиглах талаар стратегийн шийдвэр гаргах боломжтой болно.

Нийт хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрөл (Компанийн хууль 424-р зүйл) нь хариуцлагыг бүрэн чөлөөлөх цорын ганц арга зам боловч, энэ нь хувьцаа эзэмшигчдийн тоо маш цөөн байдаг хаалттай компаниудад л бодитойгоор хамаарна. Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тусгай шийдвэр (Компанийн хууль 425-р зүйл) нь илүү өргөн хүрээнд ашиглах боломжтой дараах авралын арга хэмжээ боловч, сайн санаа, хүнд хохирол учруулаагүй байх гэсэн субъектив шаардлагууд болон хяналтын зөвлөлийн зөвшөөрөл гэсэн бодит саадтай байдаг. Захирлуудын хурлын шийдвэр (Компанийн хууль 426-р зүйл) нь хувьцаа эзэмшигчдийн хурлыг дамжихгүйгээр хурдан шуурхай шийдвэр гаргах боломжийг олгодог боловч, дүрэмд заасан байх шаардлагатай бөгөөд 3% ба түүнээс дээш хувьцаа эзэмшигчдийн эсэргүүцэх эрх гэсэн хүчтэй хязгаарлалттай байдаг. Эцэст нь, хариуцлагыг хязгаарлах гэрээ (Компанийн хууль 427-р зүйл) нь эрсдэлийг урьдчилан удирдах цорын ганц арга бөгөөд, ялангуяа гадаад захирлууд гэх мэт гүйцэтгэх үүрэггүй захирлуудыг татах зорилготой боловч, гүйцэтгэх үүрэгтэй захирлуудыг хамрахгүй.

Эдгээр системийн гол онцлогуудыг доорх хүснэгтэд нэгтгэн харууллаа.

Японы Компанийн Хуулийн 850-р зүйл: Хувьцаа эзэмшигчдийн төлөөллийн нэхэмжлэл дэх шүүхийн эвлэрэл

Гүйцэтгэх захирлуудын хариуцлагыг хүлээлгэх ердийн тохиолдол бол хувьцаа эзэмшигчдийн төлөөллийн нэхэмжлэл юм. Энэ нь хувьцаа эзэмшигчид компанийг төлөөлөн гүйцэтгэх захирлуудын хариуцлагыг хүлээлгэх зорилгоор гаргадаг нэхэмжлэл юм. Энэ нэхэмжлэлийн явцад, хувьцаа эзэмшигчид болон гүйцэтгэх захирлууд “шүүхийн эвлэрэл”-д хүрэх боломжтой. Энэ эвлэрэл нь гүйцэтгэх захирлуудын хариуцлагыг хязгаарлах эсвэл чөлөөлөх хүчирхэг үүрэгтэй байдаг.

Энэ эвлэрлийн хууль зүйн үндэс нь Японы Компанийн Хуулийн 850-р зүйл юм. Энэ зүйл нь Компанийн Хуулийн 424-р зүйлд шаардлагатай “бүх хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрөл” гэсэн зарчмын чухал хөнгөлөлтийг бий болгож байна. Хувьцаа эзэмшигчдийн төлөөллийн нэхэмжлэл дэх эвлэрэл хүчин төгөлдөр болвол, бүх хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрөлгүйгээр гүйцэтгэх захирлуудын хариуцлага эвлэрлийн хүрээнд хязгаарлагдаж, маргаан дуусгавар болно.

Энэ систем нь нэхэмжлэлийн урт хугацааны зардал болон тодорхойгүй байдлаас зайлсхийж, талуудын хувьд бодитой, уян хатан маргаан шийдвэрлэх боломжийг олгодог хууль тогтоогчдын практик шийдвэрийг тусгасан байдаг. Бүх нэхэмжлэлийг шүүхийн шийдвэр хүртэл тэмцэхээс илүүтэйгээр, хэлэлцээрийн замаар эвлэрэл хийж, компани тодорхой хэмжээний мөнгөн нөхөн олговор авч, эртхэн удирдлагын тогтвортой байдлыг сэргээх нь компанийн нийт ашиг сонирхолд нийцэх тохиолдол цөөнгүй.

Гэхдээ, нэхэмжлэгч хувьцаа эзэмшигчид болон хариуцагч гүйцэтгэх захирлуудын хооронд компанийн үндсэн ашиг сонирхлыг хохироох хялбар эвлэрэл хийхээс сэргийлэхийн тулд Компанийн Хуулийн 850-р зүйл нь процедурын хамгаалалтын арга хэмжээг тогтоосон байдаг. Хэрэв эвлэрлийн хэлэлцээрт компани шууд оролцоогүй бол, шүүх нь эвлэрлийн агуулгыг компанид мэдэгдэж, компанид эсэргүүцэл гаргах боломжийг олгох ёстой. Компани нь мэдэгдэл хүлээн авснаас хойш ерөнхийдөө 2 долоо хоногийн дотор бичгээр эсэргүүцэл гаргах боломжтой. Хэрэв компани энэ хугацаанд эсэргүүцэл гаргаагүй бол, уг эвлэрлийн агуулгыг зөвшөөрсөн гэж үзнэ. Энэ механизмаар шүүхийн хяналтын дор компанийн ашиг сонирхолыг шударга бусаар хохироохгүй байхыг анхаарч үздэг. Японы корпорацийн засаглалын практикт шүүхийн эвлэрэл нь Дайва банк, Даскин, Сумитомо цахилгаан үйлдвэрлэл зэрэг хэргүүдэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн байдаг.

Дүгнэлт

Энэхүү нийтлэлд үзсэнчлэн, Японы компанийн хууль нь захирлуудын үүрэг хариуцлагын талаар хатуу хариуцлага хүлээлгэх боломж болон олон төрлийн чөлөөлөлт, хязгаарлалтын механизмыг хослуулсан нарийн тэнцвэр дээр суурилдаг. Нийт хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрлөөр бүрэн чөлөөлөхөөс эхлээд хувьцаа эзэмшигчдийн хурал болон захирлуудын зөвлөлөөр хэсэгчилсэн чөлөөлөлт, урьдчилсан хариуцлагын хязгаарлалтын гэрээ, мөн шүүхийн тохиролцоонд хүрэх зэрэг олон арга зам бий. Эдгээр систем нь зөвхөн захирлуудыг хамгаалахад зориулагдаагүй. Харин ч эрүүл эрсдэлтэй бизнесийн удирдлагыг дэмжих, чанартай боловсон хүчнийг удирдлага болон хяналтын байгууллагад татах, эцэст нь компанийн өрсөлдөх чадвар болон тогтвортой өсөлтийг дэмжих илүү том зорилготой юм.

Эдгээр нарийн төвөгтэй системийг зөв ойлгож, өөрийн компанийн нөхцөл байдалд тохируулан зөв ашиглах нь, ялангуяа олон улсын бизнесийн үйл ажиллагаа явуулдаг компаниудад зайлшгүй шаардлагатай. Монолис хууль зүйн фирм нь энэ салбарт дотоод, гадаадын олон үйлчлүүлэгчдийг дэмжиж ирсэн арвин туршлага, гүнзгий мэргэжлийн мэдлэгтэй. Манай фирмд Японы компанийн хуульд мэргэшсэн хуульчдаас гадна, гадаадын хуульчийн эрхтэй, англи хэлэнд чадамгай мэргэжилтнүүд олон бий. Энэ өвөрмөц бүтэц нь бидэнд гадаадын захирлууд болон эх компаниудад Японы хууль эрх зүйн системийн нарийн ширийнийг тодорхой тайлбарлах, дүрэм болон хариуцлагын хязгаарлалтын гэрээ боловсруулах, хянах, хувьцаа эзэмшигчдийн хурал удирдах, маргаан үүссэн үед стратегийн зөвлөгөө өгөх, шүүхийн төлөөлөл хийх зэрэг өндөр чанартай хууль зүйн үйлчилгээг тасралтгүй үзүүлэх боломжийг олгодог. Японы корпорацийн засаглал болон захирлуудын хариуцлагатай холбоотой асуудал тулгарсан үед манай фирмд хандаарай.