Prawne ramy japońskiego systemu zarządzania imigracją: Wyjaśnienie kontroli wjazdu, lądowania i wyjazdu

W nowoczesnej globalnej gospodarce strategiczne rozmieszczenie kadry zarządzającej i specjalistów jest niezbędne dla wielonarodowych firm, aby odnieść sukces na japońskim rynku. W takich warunkach głębokie zrozumienie japońskiego systemu zarządzania imigracją wykracza poza zwykłe zarządzanie i staje się kluczowym elementem corporate governance oraz strategicznego zarządzania ryzykiem. W roku 2023 (Reiwa 5) liczba nowych osób wjeżdżających do Japonii osiągnęła około 23,75 miliona, a liczba obcokrajowców przebywających w Japonii na koniec roku wyniosła około 3,41 miliona, co świadczy o intensyfikacji międzynarodowego ruchu ludności w Japonii. Niniejszy artykuł wyjaśnia, na podstawie przepisów japońskiej “Ustawy o kontroli imigracji i uznawaniu uchodźców” (zwanej dalej “Ustawą o imigracji”), prawne ramy regulujące wjazd obcokrajowców do Japonii, ich przylot oraz wyjazd, z systematycznego i specjalistycznego punktu widzenia. Szczegółowo omówimy każdy etap, począwszy od uzyskania wizy, która jest warunkiem podróży do Japonii, przez kluczowe procedury przylotu, aż po procedury związane z wyjazdem i ponownym wjazdem, wyjaśniając ich prawną wagę oraz praktyczne aspekty, na które należy zwrócić uwagę.

Podstawowe zasady japońskiego zarządzania imigracją i prawo imigracyjne

Podstawą systemu zarządzania imigracją w Japonii jest ustawa o kontroli imigracji uchwalona w 1951 roku (Showa 26). Ten akt prawny określa podstawowe zasady zarządzania ruchem wszystkich osób wchodzących do Japonii i wychodzących z Japonii.

Artykuł 1 japońskiej ustawy o kontroli imigracji stanowi, że celem tego prawa jest “zapewnienie sprawiedliwego zarządzania imigracją osób wchodzących do kraju lub wychodzących z kraju”. Termin “zarządzanie” wyraźnie wskazuje, że japoński system kontroli imigracji, oparty na suwerenności państwa, ma na celu ochronę interesów narodowych, porządku publicznego oraz bezpieczeństwa wewnętrznego poprzez rygorystyczne regulowanie, kto może przekraczać granice. System ten, choć otwarty na przyjmowanie osób z określonymi umiejętnościami, takich jak specjaliści, którzy mogą przyczynić się do społeczeństwa japońskiego, stosuje bardzo surowe standardy w swoim wykonaniu.

Aby zrozumieć ten ramowy zbiór przepisów, ważne jest opanowanie podstawowych terminów zdefiniowanych w artykule 2 ustawy o kontroli imigracji. Na przykład, “obcokrajowiec” oznacza osobę, która nie posiada japońskiego obywatelstwa, a “paszport” to dokument wydany przez rząd Japonii lub inny rząd uznany przez Japonię. Procedury te są przeprowadzane przez “inspektorów imigracyjnych” należących do Agencji Zarządzania Imigracją i Rezydenturą, zewnętrznego organu Ministerstwa Sprawiedliwości, w wyznaczonych portach i lotniskach, znanych jako “porty wejścia i wyjścia”.

W związku z tym, kiedy firma zamierza zaprosić obcokrajowca do Japonii, proces ten powinien być postrzegany nie tylko jako zwykły proces aplikacyjny, ale jako działanie wymagające zgody suwerennego państwa, które priorytetowo traktuje bezpieczeństwo narodowe i utrzymanie porządku. Nawet drobne błędy w dokumentach aplikacyjnych lub niezgodności w treści mogą być traktowane nie jako zwykłe błędy administracyjne, ale jako niespełnienie wysokich standardów dowodowych wymaganych do uzyskania zgody na wjazd, co może bezpośrednio prowadzić do odmowy przyjęcia aplikacji. Pełna odpowiedzialność dowodowa spoczywa na aplikancie i firmie zapraszającej.

Proces wjazdu do Japonii: wiza i Certyfikat Kwalifikacji Rezydencji

Aby cudzoziemiec mógł wjechać do Japonii, zasadniczo musi najpierw uzyskać wizę w ambasadzie lub konsulacie Japonii znajdującym się za granicą. Wiza jest rodzajem listu polecającego, który wskazuje, że paszport danej osoby jest ważny i że nie ma przeszkód, aby wjechać do Japonii na warunkach określonych w wizie. Jednakże bardzo ważne jest zrozumienie, że uzyskanie wizy nie gwarantuje wjazdu do Japonii. Ostateczna decyzja o dopuszczeniu do wjazdu jest podejmowana przez inspektora imigracyjnego w japońskim porcie wejścia podczas kontroli lądowania.

Aby ułatwić ten dwuetapowy proces, został wprowadzony system “Certyfikatu Kwalifikacji Rezydencji” (Certificate of Eligibility, COE). Jest to dokument, który poświadcza, że planowana przez cudzoziemca aktywność w Japonii jest zgodna z wymaganiami jednego z statusów rezydencji określonych w japońskiej ustawie o kontroli imigracji. Gdy firma zatrudnia cudzoziemca, najpierw składa wniosek o wydanie tego certyfikatu w Japonii, a następnie wysyła go do osoby za granicą. Osoba ta składa certyfikat w lokalnej ambasadzie Japonii i aplikuje o wizę. Dołączenie COE może przyspieszyć procedurę wydawania wizy oraz kontrolę lądowania po przyjeździe do Japonii.

Co do prawnej natury wydawania wiz, istnieje ważny precedens sądowy. Wyrok Sądu Okręgowego w Tokio z dnia 8 lipca 2010 roku (sprawa odmowy wydania wizy) stwierdził, że odmowa wydania wizy przez japońskiego konsula nie jest “decyzją administracyjną”, którą można zaskarżyć w japońskich sądach. Sąd uznał, że na mocy prawa zwyczajowego międzynarodowego, państwa nie mają obowiązku przyjmowania cudzoziemców, a wydanie wizy jest działaniem dyplomatycznym opartym na suwerenności państwa, różniącym się od procedur administracyjnych określonych w prawie imigracyjnym.

Ten precedens prawny potwierdza, że funkcja dyplomatyczna Ministerstwa Spraw Zagranicznych, które zarządza wydawaniem wiz, jest wyraźnie oddzielona od funkcji administracyjnej Ministerstwa Sprawiedliwości (Urzędu ds. Imigracji i Rezydencji) zarządzającego zezwoleniami na lądowanie. Oznacza to, że w przypadku odmowy wydania wizy, nie można zaskarżyć tej decyzji za pośrednictwem japońskiego systemu sądowniczego. Jest to znaczące i nieuniknione ryzyko dla firm. Jeśli wiza ważnego pracownika lub specjalisty nie zostanie wydana, firma nie posiada prawnych środków do wymuszenia jej wydania przez rząd. Jedyną i najlepszą strategią zmniejszenia tego ryzyka jest uzyskanie Certyfikatu Kwalifikacji Rezydencji na wczesnym etapie aplikacji i przygotowanie doskonałych i przekonujących dokumentów aplikacyjnych.

Kontrola Przyjazdu do Japonii: Rozpoczęcie Legalnego Pobytu

Obcokrajowcy, którzy uzyskali wizę i przybyli do Japonii, muszą przejść kontrolę przyjazdu przeprowadzaną przez urzędnika imigracyjnego w porcie wjazdowym. Legalny pobyt w Japonii rozpoczyna się dopiero po pomyślnym przejściu tej kontroli i otrzymaniu pieczęci zezwolenia na pobyt w paszporcie. Japońska Ustawa o Kontroli Imigracji i Uchodźcach (Immigration Control and Refugee Recognition Act) w artykułach 6 i 7 określa ścisłe wymagania dotyczące uzyskania zezwolenia na pobyt.

Urzędnik imigracyjny ocenia, czy spełnione są wszystkie poniższe pięć warunków:

1. Posiadanie ważnego paszportu oraz (w razie potrzeby) wizy.
2. Planowana działalność w Japonii jest prawdziwa i odpowiada określonemu statusowi pobytowemu.
3. Planowana działalność jest zgodna z kryteriami jednego ze statusów pobytowych wymienionych w załączniku do Ustawy o Kontroli Imigracji, włączając w to kryteria zezwolenia na pobyt określone przez rozporządzenie Ministerstwa Sprawiedliwości.
4. Planowany okres pobytu jest zgodny z przepisami prawa.
5. Nie występują przesłanki odmowy przyjazdu określone w artykule 5 Ustawy o Kontroli Imigracji, takie jak wcześniejsze przestępstwa czy historia przymusowego wydalenia.

W przypadku działalności przedsiębiorstw, istotne statusy pobytowe związane z zatrudnieniem mają określone, specyficzne wymagania.

Status Pobytowy “Zarządzanie i Administracja” w Japonii

Ten status pobytowy jest przeznaczony dla obcokrajowców zajmujących się zarządzaniem lub administracją biznesu w Japonii. Główne wymagania obejmują posiadanie niezależnego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Japonii oraz to, że skala przedsiębiorstwa odpowiada kapitałowi zakładowemu w wysokości co najmniej 5 milionów jenów lub zatrudnieniu co najmniej dwóch stałych pracowników mieszkających w Japonii. Podczas składania wniosku niezbędne jest obiektywne udowodnienie stabilności i ciągłości działalności biznesowej poprzez przedstawienie konkretnego i realnego planu biznesowego.

Status Pobytowy “Technologia, Wiedza Humanistyczna, Usługi Międzynarodowe” w Japonii

Jest to status pobytowy najczęściej stosowany dla specjalistów z profesjonalnymi umiejętnościami technicznymi lub wiedzą, których praca wymaga specjalistycznej wiedzy. Kluczowym wymogiem jest wyraźny związek między zawartością pracy osoby a jej wykształceniem (obszar studiów na uniwersytecie lub w japońskiej szkole specjalistycznej) lub doświadczeniem zawodowym. Typowym przykładem jest osoba, która studiowała inżynierię mechaniczną na uniwersytecie i pracuje jako inżynier. Innym wymogiem prawnym jest to, aby wynagrodzenie było równe lub wyższe niż wynagrodzenie, które otrzymują Japończycy pracujący w podobnych zawodach.

Status Pobytowy „Przeniesienie Wewnątrz Firmy” w Japonii

Ten status pobytowy stosuje się, gdy pracownik jest przenoszony z macierzystej lub zależnej firmy za granicą do powiązanej firmy w Japonii. Jako warunek wstępny do złożenia wniosku, aplikant musi bezpośrednio przed przeniesieniem być zatrudniony przez co najmniej rok w zagranicznym biurze w dziedzinie „technologii, wiedzy humanistycznej lub międzynarodowych usług biznesowych”. Znaczącą cechą tego statusu pobytowego jest to, że w przeciwieństwie do statusu pobytowego dla „technologii, wiedzy humanistycznej lub międzynarodowych usług biznesowych”, nie jest wymagane wykształcenie wyższe, takie jak ukończenie studiów uniwersyteckich.

Te statusy pobytowe mają różne cele i wymagania. Podczas rozmieszczania pracowników, firmy muszą dokonać strategicznej oceny, aby wybrać najbardziej odpowiedni status pobytowy zgodnie z doświadczeniem poszczególnych pracowników i ich rolą w Japonii. Poniższa tabela porównuje wymagania dla trzech głównych statusów pobytowych.

W wyniku kontroli wjazdu, cudzoziemcom, którzy spełniają te warunki, wydawana jest „Karta Pobytu” z zaznaczonym statusem pobytowym i okresem pobytu. Ta karta funkcjonuje jako dokument tożsamości dla cudzoziemców przebywających w Japonii na średni lub długi okres i jej noszenie jest obowiązkowe.

Zarządzanie wyjazdem z Japonii: Znaczenie systemu ponownego wjazdu

Dla cudzoziemców przebywających w Japonii, którzy planują tymczasowe opuszczenie kraju i powrót, niezwykle ważne jest prawidłowe zrozumienie procedur związanych z wyjazdem. Standardowa procedura wyjazdu opiera się na artykule 25 japońskiej Ustawy o Kontroli Imigracji i Uchodźców, która wymaga przedstawienia paszportu urzędnikowi kontroli imigracyjnej w porcie lub na lotnisku w celu potwierdzenia wyjazdu.

Jednak najważniejszą kwestią jest to, że jeśli cudzoziemiec posiadający status pobytu opuści Japonię bez uzyskania pozwolenia na ponowny wjazd, jego status pobytu oraz okres pobytu wygasają w momencie wyjazdu. Innymi słowy, jeśli wyjedziesz bez odpowiednich przygotowań, będziesz musiał rozpocząć procedurę uzyskania wizy i statusu pobytu od nowa, aby ponownie wjechać do Japonii. Aby uniknąć takiej sytuacji, japońskie prawo imigracyjne przewiduje dwa rodzaje systemów ponownego wjazdu.

Pierwszy to standardowe “pozwolenie na ponowny wjazd” na podstawie artykułu 26 japońskiej Ustawy o Kontroli Imigracji i Uchodźców, które należy złożyć przed wyjazdem w lokalnym biurze imigracyjnym. Pozwolenie to może być jednorazowe lub wielokrotne, z ważnością do pięciu lat w ramach obecnego okresu pobytu. Istotną cechą jest możliwość złożenia wniosku o przedłużenie ważności pozwolenia w ambasadzie Japonii za granicą w przypadku nieprzewidzianych okoliczności.

Drugim jest “domniemane pozwolenie na ponowny wjazd” na podstawie artykułu 26(2) japońskiej Ustawy o Kontroli Imigracji i Uchodźców. Jest to bardziej uproszczony system, który pozwala cudzoziemcom z ważnym paszportem i kartą pobytu na uzyskanie pozwolenia na ponowny wjazd bez wcześniejszych formalności, poprzez zaznaczenie odpowiedniego pola na karcie wyjazdowej (ED Card) na lotnisku. Jednak ważność tego systemu jest ograniczona do jednego roku od daty wyjazdu (lub do końca okresu pobytu, jeśli jest krótszy) i nie można go przedłużyć za granicą.

Wybór odpowiedniego systemu powinien być dokładnie przemyślany w zależności od planowanego czasu pobytu poza Japonią. Poniższa tabela przedstawia główne różnice między oboma systemami.

Ważnym precedensem, który ilustruje szeroki zakres dyskrecji administracyjnej w decydowaniu o pozwoleniu na ponowny wjazd, jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 1998 roku (sprawa odmowy pozwolenia na ponowny wjazd). W tej sprawie spór dotyczył decyzji Ministra Sprawiedliwości o odmowie pozwolenia na ponowny wjazd dla stałego rezydenta, który odmówił złożenia odcisków palców zgodnie z ówczesnym prawem o rejestracji cudzoziemców. Sąd Najwyższy poparł decyzję Ministra, stwierdzając, że pozwolenie na ponowny wjazd powinno być rozpatrywane w kontekście ogólnej sytuacji pobytowej wnioskodawcy, celu podróży oraz wewnętrznych i zewnętrznych okoliczności, a decyzja ta należy do szerokiego zakresu dyskrecji Ministra Sprawiedliwości, który odpowiada za administrację imigracyjną.

Wyrok ten pokazuje, że nawet osoby posiadające najbardziej stabilny status pobytu, jakim jest stały pobyt, nie mają absolutnego prawa do ponownego wjazdu i może ono być ograniczone przez administracyjną dyskrecję. Co więcej, fakt, że przestrzeganie innych przepisów niż ustawa o imigracji (w tym przypadku prawo o rejestracji cudzoziemców) zostało uwzględnione przy decydowaniu o pozwoleniu na ponowny wjazd, jest godny uwagi. Wskazuje to, że japoński system zarządzania pobytem ocenia zgodność nie tylko z przepisami imigracyjnymi, ale także z ogólnym porządkiem prawnym Japonii. Dla przedsiębiorstw oznacza to, że zarządzanie zgodnością z przepisami przez ich zagranicznych pracowników nie ogranicza się tylko do procedur związanych z prawem imigracyjnym, ale obejmuje także płacenie podatków, ubezpieczenia społeczne i inne publiczne obowiązki. Osobiste problemy prawne pracownika mogą bezpośrednio zagrozić wolności międzynarodowego przemieszczania się, która jest niezbędna dla prowadzenia działalności przedsiębiorstwa.

Podsumowanie: Globalna strategia przedsiębiorstw i zgodność z japońskim systemem zarządzania imigracją

Jak omówiono w niniejszym artykule, japoński system zarządzania imigracją opiera się na surowym ramie prawnym mającym na celu ochronę suwerennych interesów państwa, a jego stosowanie jest szeroko zdane na administracyjne uznania. Każdy etap procesu imigracyjnego, od wjazdu i lądowania obcokrajowców po ich wyjazd, jest regulowany szczegółowymi przepisami prawnymi, a dla sukcesu globalnej strategii zarządzania talentami przedsiębiorstwa niezbędne jest dokładne zrozumienie i przestrzeganie tych zasad. Istotą zgodności z przepisami nie jest tylko przygotowanie odpowiednich dokumentów aplikacyjnych, ale głębokie zrozumienie podstawowych zasad prawnych leżących u podstaw systemu, takich jak suwerenne zarządzanie, administracyjne uznania oraz wysokie wymagania dowodowe nałożone na wnioskodawców.

Kancelaria Prawna Monolith posiada bogate doświadczenie w świadczeniu usług prawnych związanych z omówionym zarządzaniem imigracją dla wielu klientów w Japonii. W naszej kancelarii pracuje wielu prawników posiadających zagraniczne kwalifikacje prawnicze i mówiących w języku angielskim, co umożliwia nam świadczenie precyzyjnego i płynnego wsparcia, przekraczającego bariery prawne i kulturowe. Jako niezbędny partner w integracji globalnej strategii zarządzania personelem przedsiębiorstwa z surowymi japońskimi ramami prawnymi, oferujemy naszą specjalistyczną wiedzę w celu wsparcia Państwa firmy.