Wymiana i przeniesienie akcji w japońskim prawie spółek: Procedury tworzenia pełnej relacji spółki matki i spółki zależnej

W miarę jak przedsiębiorstwa dążą do realizacji strategii wzrostu, fuzje i przejęcia (M&A) oraz restrukturyzacje wewnątrz grupy stają się kluczowymi opcjami. Szczególnie, gdy firma dąży do przekształcenia innej spółki w swoją w pełni zależną spółkę-córkę, aby przyspieszyć proces podejmowania decyzji zarządczych i zmaksymalizować efekt synergii w całej grupie, pojawia się potrzeba ustanowienia pełnej relacji macierzystej i zależnej spółki. Japońskie prawo spółek (Japanese Corporate Law) przewiduje dwa główne mechanizmy do tworzenia takich relacji: “wymianę akcji” oraz “przeniesienie akcji”. Wymiana akcji jest często stosowana, gdy istniejąca firma chce przekształcić inną firmę w swoją w pełni zależną spółkę-córkę, i jest często wykorzystywana w kontekście M&A. Z kolei przeniesienie akcji jest typową metodą stosowaną przy zakładaniu nowej spółki holdingowej, pod którą umieszcza się jedną lub więcej spółek operacyjnych jako w pełni zależne spółki-córki. Główną cechą tych mechanizmów jest możliwość prawnego osiągnięcia 100% kontroli, w tym nad mniejszościowymi akcjonariuszami sprzeciwiającymi się, poprzez zasadę większości głosów w formie specjalnej uchwały na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, bez konieczności uzyskiwania indywidualnej zgody na przeniesienie akcji od wszystkich akcjonariuszy docelowej spółki. Ze względu na tę potężną skuteczność, procedury te są ściśle określone przez japońskie prawo spółek, a dokładne zrozumienie ich szczegółów jest niezbędne dla menedżerów i specjalistów ds. prawnych. W niniejszym artykule szczegółowo omówimy definicje wymiany akcji i przeniesienia akcji w japońskim prawie spółek, różnice między tymi dwoma mechanizmami oraz szczegółowy przebieg procedur, opierając się na podstawach prawnych.

Przegląd Wymiany Akcji i Transferu Akcji w Japonii

Wymiana akcji i transfer akcji to działania restrukturyzacyjne, które tworzą relację pełnej spółki matki i spółki zależnej. Kluczowa różnica między nimi polega na tym, czy spółka stająca się pełną spółką matką jest “istniejącą spółką”, czy “nowo utworzoną spółką”. Ta fundamentalna różnica determinuje cel i ramy proceduralne każdego z tych systemów.

Czym jest wymiana akcji

Wymiana akcji jest zdefiniowana w artykule 2, punkt 31 japońskiego Kodeksu Spółek jako “sytuacja, w której spółka akcyjna przenosi wszystkie swoje wyemitowane akcje na inną spółkę akcyjną lub spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością”. W tym procesie spółka, która nabywa akcje i staje się pełną spółką matką, jest już istniejącą spółką. Akcjonariusze spółki stającej się pełną spółką zależną przenoszą wszystkie swoje akcje na pełną spółkę matkę i w zamian otrzymują akcje tej spółki lub inne formy wynagrodzenia, takie jak gotówka. Po wymianie akcji, spółka stająca się pełną spółką zależną zachowuje swoją osobowość prawną, co umożliwia kontynuację działalności z zachowaniem niezbędnych zezwoleń, umów o pracę z pracownikami oraz relacji kontraktowych z partnerami biznesowymi. Dzięki tej charakterystyce, wymiana akcji jest głównie wykorzystywana jako narzędzie M&A w celu włączenia danej firmy jako pełnej spółki zależnej.

Czym jest transfer akcji

Transfer akcji jest zdefiniowany w artykule 2, punkt 32 japońskiego Kodeksu Spółek jako “sytuacja, w której jedna lub więcej spółek akcyjnych przenosi wszystkie swoje wyemitowane akcje na nowo utworzoną spółkę akcyjną”. Najważniejszą cechą tego procesu jest to, że spółka stająca się pełną spółką matką jest “nowo utworzona” w trakcie procesu transferu akcji. Jedna lub więcej istniejących spółek przenosi wszystkie swoje akcje na tę nowo utworzoną spółkę, stając się jej pełnymi spółkami zależnymi. W rezultacie nowo utworzona spółka pełni rolę holdingu, który koordynuje strategię zarządzania spółkami zależnymi. Transfer akcji jest stosowany, gdy pojedyncza spółka przechodzi na strukturę holdingu (jednostronny transfer akcji) lub gdy kilka spółek tworzy wspólną spółkę matkę w celu integracji zarządzania na równych zasadach (wspólny transfer akcji).

Różnica w charakterze spółki matki znajduje odzwierciedlenie również w nazwie dokumentu stanowiącego podstawę procedury. Wymiana akcji, będąca umową między dwoma lub więcej istniejącymi podmiotami prawnymi, jest określana w “umowie wymiany akcji”. Z kolei transfer akcji, będący samodzielnym działaniem istniejących spółek, które jednocześnie przeprowadzają restrukturyzację i tworzą nową spółkę, jest określany w “planie transferu akcji”.

Porównanie obu systemów w Japonii

Zrozumienie różnic w ramach prawnych i praktycznych zastosowaniach wymiany akcji oraz przeniesienia akcji w Japonii jest niezwykle istotne przy wyborze odpowiedniej metody reorganizacji strukturalnej. Najbardziej fundamentalna różnica między nimi polega na tym, czy spółka dominująca jest już istniejącą firmą, czy nowo utworzoną, co prowadzi do kilku istotnych różnic.

Po pierwsze, różnią się dokumenty stanowiące podstawę procedury. Jak wspomniano wcześniej, wymiana akcji opiera się na “umowie wymiany akcji” zawartej między stronami, podczas gdy przeniesienie akcji opiera się na “planie przeniesienia akcji”, który stanowi plan założenia nowej spółki .

Następnie, różni się moment, w którym następuje skuteczność reorganizacji strukturalnej. Skuteczność wymiany akcji następuje w “dniu wejścia w życie” określonym przez strony w umowie wymiany akcji . Z kolei skuteczność przeniesienia akcji następuje w dniu zakończenia rejestracji założenia nowo utworzonej spółki dominującej . Z tego powodu, w przypadku przeniesienia akcji, nie można wcześniej określić daty wejścia w życie w umowie.

Te różnice prowadzą do wyraźnego rozdzielenia głównych celów wykorzystania obu systemów. Wymiana akcji jest zazwyczaj stosowana, gdy istniejąca firma przejmuje inną firmę w ramach fuzji i przejęć (M&A) lub gdy chce w pełni kontrolować spółkę zależną w już istniejącej grupie przedsiębiorstw . Z drugiej strony, przeniesienie akcji jest odpowiednią metodą przy tworzeniu nowej spółki holdingowej, która będzie odpowiedzialna za strategię zarządzania całej grupy, lub gdy kilka firm dokonuje integracji zarządzania na równych zasadach .

Poniżej przedstawiamy tabelę podsumowującą te kluczowe różnice.

Procedura wymiany akcji

Procedura wymiany akcji przebiega przez kilka etapów określonych w japońskim prawie spółek (Japanese Corporate Law). Nałożono surowe wymagania w celu ochrony interesariuszy, takich jak akcjonariusze i wierzyciele.

Zawarcie umowy wymiany akcji w Japonii

Proces wymiany akcji rozpoczyna się od zawarcia “umowy wymiany akcji” pomiędzy spółką, która stanie się spółką dominującą, a spółką, która stanie się spółką zależną. Zawarcie tej umowy zazwyczaj wymaga zatwierdzenia przez rady dyrektorów obu spółek. Japońskie Prawo Spółek, artykuł 768, ustęp 1, określa kwestie, które muszą być zawarte w umowie wymiany akcji (obowiązkowe elementy umowy), a umowa, która ich nie zawiera, jest nieważna. Główne obowiązkowe elementy umowy to:

• Nazwa handlowa i adres spółki dominującej oraz spółki zależnej
• Kwestie dotyczące wynagrodzenia dla akcjonariuszy spółki zależnej (na przykład liczba akcji spółki dominującej oraz metoda ich obliczania, gotówka, obligacje, prawa do nabycia nowych akcji itp.)
• Kwestie dotyczące alokacji wynagrodzenia
• Warunki, na jakich spółka dominująca przyzna prawa do nabycia nowych akcji posiadaczom praw do nabycia nowych akcji spółki zależnej, jeśli takie prawa zostały wydane
• Dzień, w którym wymiana akcji nabiera mocy prawnej (dzień wejścia w życie)

Wstępne ujawnienie informacji oraz zatwierdzenie przez walne zgromadzenie akcjonariuszy w Japonii

Po zawarciu umowy wymiany akcji, obie firmy muszą dostarczyć akcjonariuszom i wierzycielom niezbędne informacje do rozważenia treści wymiany akcji. Zgodnie z artykułem 782 (dotyczącym spółek całkowicie zależnych) oraz artykułem 794 (dotyczącym spółek całkowicie dominujących) japońskiego prawa spółek, dokumenty ujawniające informacje muszą być dostępne w siedzibie głównej od określonego dnia, na przykład na dwa tygodnie przed walnym zgromadzeniem akcjonariuszy. Konkretne treści, które powinny być zawarte w tych dokumentach ujawniających, są szczegółowo opisane w rozporządzeniu wykonawczym do japońskiego prawa spółek (na przykład artykuł 184) i obejmują informacje dotyczące treści umowy wymiany akcji oraz adekwatności wynagrodzenia.

Wymiana akcji musi zostać zatwierdzona przez “specjalną uchwałę” na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy zarówno spółki całkowicie dominującej, jak i spółki całkowicie zależnej, przed dniem wejścia w życie wymiany akcji. Specjalna uchwała wymaga, aby większość akcjonariuszy posiadających prawo głosu była obecna, a co najmniej dwie trzecie głosów obecnych akcjonariuszy było za, co stanowi zaostrzone wymaganie dotyczące uchwał (artykuł 309, ustęp 2, punkt 12 japońskiego prawa spółek).

Prawo do żądania wykupu akcji przez akcjonariuszy sprzeciwiających się w Japonii

Wymiana akcji jest zazwyczaj ustalana większością głosów, jednak w celu ochrony interesów akcjonariuszy sprzeciwiających się, japońskie prawo spółek uznaje prawo do żądania wykupu akcji. To prawo pozwala akcjonariuszom, którzy sprzeciwiają się wymianie akcji, na żądanie od spółki wykupu ich akcji po “sprawiedliwej cenie” (artykuł 785 japońskiego prawa spółek) . Aby skorzystać z tego prawa, akcjonariusz musi powiadomić spółkę o swoim sprzeciwie przed walnym zgromadzeniem akcjonariuszy oraz faktycznie oddać głos przeciw podczas tego zgromadzenia . Następnie, w okresie od 20 dni przed dniem wejścia w życie do dnia poprzedzającego ten dzień, akcjonariusz musi formalnie złożyć żądanie wykupu akcji .

Kluczowym elementem jest tutaj interpretacja “sprawiedliwej ceny”. Cena ta nie jest konkretnie zdefiniowana w prawie, a jeśli nie zostanie uzgodniona między stronami, ostateczną decyzję podejmuje sąd . Japońskie orzecznictwo dostarcza istotnych wskazówek dotyczących obliczania tej “sprawiedliwej ceny”. W szczególności, decyzja Tokijskiego Sądu Okręgowego z dnia 14 marca 2008 roku (sprawa Kanebo) uznała, że “sprawiedliwa cena” to cena, jaką akcje miałyby, gdyby reorganizacja nie została zatwierdzona, znana jako cena “nakariseba” . To podejście eliminuje nieuzasadniony wpływ ogłoszenia wymiany akcji na cenę akcji i chroni mniejszościowych akcjonariuszy. Ponadto, w tej decyzji stwierdzono, że mniejszościowi akcjonariusze, którzy są zmuszeni do opuszczenia spółki z powodu decyzji większości, nie powinni być obciążani dyskontem wynikającym z niskiej płynności (trudności w sprzedaży na rynku) czy braku kontroli (bycia w mniejszości) . To orzeczenie sądowe ma znaczący wpływ na praktykę zapewniania sprawiedliwości w wycenie, gdy spółka przeprowadza wymianę akcji.

Jeśli negocjacje dotyczące ceny nie zakończą się w ciągu 30 dni od dnia wejścia w życie, akcjonariusz lub spółka mogą w ciągu kolejnych 30 dni złożyć wniosek do sądu o ustalenie ceny .

Procedura Sprzeciwu Wierzycieli w Japonii

W przypadku wymiany akcji, osobowość prawna spółki zależnej pozostaje nienaruszona, a jej aktywa i zobowiązania są przejmowane w całości, co zasadniczo nie wpływa bezpośrednio na pozycję wierzycieli. Dlatego, w przeciwieństwie do fuzji, procedura ochrony wierzycieli (procedura sprzeciwu wierzycieli) nie jest zawsze wymagana. Taka procedura jest konieczna jedynie w wyjątkowych przypadkach, gdy istnieje ryzyko naruszenia interesów wierzycieli.

Zgodnie z artykułami 789 i 799 japońskiego Kodeksu Spółek, główne sytuacje, w których wymagana jest procedura sprzeciwu wierzycieli, są następujące:

• W odniesieniu do wierzycieli spółki zależnej: gdy zobowiązania związane z obligacjami z prawem do nabycia nowych akcji, emitowanymi przez spółkę zależną, są przejmowane przez spółkę dominującą w wyniku wymiany akcji.
• W odniesieniu do wierzycieli spółki dominującej: gdy jako wynagrodzenie dla akcjonariuszy spółki zależnej przekazywane są inne aktywa niż akcje spółki dominującej (na przykład gotówka). Dzieje się tak, ponieważ aktywa spółki dominującej wypływają na zewnątrz.

W przypadku, gdy procedura jest wymagana, spółka musi ogłosić to w oficjalnym dzienniku oraz indywidualnie powiadomić znanych wierzycieli, dając im co najmniej miesiąc na zgłoszenie sprzeciwu. Jeśli wierzyciel zgłosi sprzeciw, spółka musi zasadniczo spłacić tego wierzyciela, zapewnić odpowiednie zabezpieczenie lub powierzyć odpowiednie aktywa firmie powierniczej.

Wejście w życie i ujawnienie po fakcie

W dniu określonym w umowie wymiany akcji jako dzień wejścia w życie, następuje prawne wejście w życie wymiany akcji. W wyniku tego, spółka matka nabywa wszystkie akcje spółki zależnej, a akcjonariusze spółki zależnej otrzymują należne im świadczenia. Po wejściu w życie, obie spółki muszą niezwłocznie sporządzić “dokumenty ujawnienia po fakcie”, które zawierają wyniki wymiany akcji i inne informacje. Dokumenty te muszą być dostępne w głównych siedzibach obu spółek przez okres 6 miesięcy od dnia wejścia w życie (artykuł 791 Japońskiego Prawa Spółek z 2005 roku). Zawartość dokumentów ujawnienia po fakcie jest określona w artykule 190 Rozporządzenia Wykonawczego do Japońskiego Prawa Spółek i obejmuje między innymi przebieg procedury wykupu akcji.

Procedura przeniesienia akcji w Japonii

Procedura przeniesienia akcji w Japonii jest pod wieloma względami podobna do wymiany akcji, ale z uwagi na charakter polegający na utworzeniu nowej spółki-matki, istnieją pewne istotne różnice.

Tworzenie planu przeniesienia akcji

Proces przeniesienia akcji rozpoczyna się od tego, że spółka, która stanie się spółką-córką, tworzy “plan przeniesienia akcji”. Zgodnie z artykułem 773 Japońskiego Kodeksu Spółek, plan ten musi zawierać określone prawem informacje. Oprócz elementów zawartych w umowie wymiany akcji, plan przeniesienia akcji musi zawierać informacje dotyczące nowo utworzonej spółki-matki. Główne wymagane prawem elementy to:

• Cel, nazwa handlowa, siedziba główna oraz maksymalna liczba akcji, które mogą być wyemitowane przez nowo utworzoną spółkę-matkę
• Inne kwestie określone w statucie nowo utworzonej spółki-matki
• Nazwiska dyrektorów założycieli nowo utworzonej spółki-matki
• Liczba akcji nowo utworzonej spółki-matki, które zostaną przydzielone akcjonariuszom spółki-córki, oraz metoda ich obliczania
• Informacje dotyczące kapitału zakładowego i rezerw nowo utworzonej spółki-matki

Procedury związane i wejście w życie

Po stworzeniu planu przeniesienia akcji, przeprowadza się szereg procedur, takich jak wcześniejsze ujawnienie (artykuł 803 Japońskiego Kodeksu Spółek), zatwierdzenie przez specjalną uchwałę na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, prawo do wykupu akcji przez akcjonariuszy sprzeciwiających się (artykuł 806 Japońskiego Kodeksu Spółek), a w razie potrzeby procedura sprzeciwu wierzycieli (artykuł 810 Japońskiego Kodeksu Spółek). Te procedury są niemal identyczne jak w przypadku wymiany akcji.

Jednak moment wejścia w życie jest zdecydowanie inny. Przeniesienie akcji wchodzi w życie w dniu, w którym wniosek o rejestrację utworzenia nowo utworzonej spółki-matki, określony w planie przeniesienia akcji, zostanie złożony w japońskim urzędzie rejestrowym i rejestracja ta zostanie zakończona. Dopiero wtedy nowo utworzona spółka-matka powstaje jako osoba prawna i jednocześnie nabywa wszystkie akcje spółki-córki.

Po wejściu w życie, nowo utworzona spółka-matka i spółka-córka są zobowiązane do wspólnego sporządzenia dokumentów ujawniających po fakcie i przechowywania ich w swoich siedzibach przez okres 6 miesięcy od dnia wejścia w życie (artykuł 811 Japońskiego Kodeksu Spółek, rozporządzenie wykonawcze do Kodeksu Spółek artykuł 210).

Proste i uproszczone procedury w Japonii

Japońskie prawo spółek przewiduje uproszczone procedury, które pozwalają na pominięcie uchwały zatwierdzającej walne zgromadzenie akcjonariuszy w sytuacjach, gdy wpływ na akcjonariuszy jest niewielki lub gdy istnieje już silna relacja kontrolna. Jest to racjonalne rozwiązanie mające na celu zrównoważenie ochrony praw akcjonariuszy z potrzebą dynamicznego zarządzania przedsiębiorstwem. Zrozumienie tych procedur jest praktycznie istotne dla szybkiego i efektywnego przeprowadzenia reorganizacji organizacyjnej.

Prosta wymiana akcji

“Prosta wymiana akcji” to system, który pozwala na pominięcie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy po stronie spółki będącej całkowitym właścicielem, gdy wpływ wymiany akcji na sytuację majątkową tej spółki jest niewielki (artykuł 796, ustęp 2 japońskiego prawa spółek z 2005 roku). Warunkiem zastosowania tej procedury jest to, że łączna wartość wynagrodzenia przekazywanego akcjonariuszom spółki będącej całkowitą spółką zależną (np. akcje spółki matki lub gotówka) nie przekracza jednej piątej (20%) wartości netto aktywów spółki matki. Jednakże, nawet jeśli ten warunek jest spełniony, jeśli akcjonariusz posiadający ponad jedną szóstą ogólnej liczby głosów w spółce matce zgłosi sprzeciw wobec wymiany akcji w ciągu dwóch tygodni od powiadomienia lub ogłoszenia przez spółkę, wymagana jest uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy zgodnie z zasadą.

Uproszczona wymiana akcji

“Uproszczona wymiana akcji” to system, który pozwala na pominięcie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy po stronie spółki będącej pod kontrolą, gdy między stronami transakcji istnieje już silna relacja kontrolna. Procedura ta ma zastosowanie, gdy spółka matka posiada ponad 90% praw głosu w spółce będącej całkowitą spółką zależną, co tworzy “specjalną relację kontrolną” (artykuł 784, ustęp 1 oraz artykuł 796, ustęp 1 japońskiego prawa spółek z 2005 roku). W takiej sytuacji, nawet jeśli zwołane zostanie walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki zależnej, wynik głosowania jest oczywisty, dlatego w celu zmniejszenia obciążenia proceduralnego nie jest wymagane zatwierdzenie. Jednakże, w bardzo wyjątkowych przypadkach, takich jak sytuacja, gdy wynagrodzenie stanowią akcje z ograniczeniami zbywalności, a spółka będąca całkowitą spółką zależną nie jest spółką publiczną, nie można zastosować uproszczonej procedury.

Podsumowanie

Wymiana akcji i przeniesienie akcji to potężne i elastyczne narzędzia prawne oferowane przez japońskie prawo spółek (Japan), które umożliwiają budowanie w pełni zależnych relacji między spółkami. Wymiana akcji jest odpowiednia dla fuzji i przejęć (M&A), gdzie istniejąca firma staje się spółką dominującą, natomiast przeniesienie akcji jest idealne do tworzenia nowej spółki dominującej, budowy struktury holdingu lub równorzędnej integracji zarządzania. Obie metody pozwalają na związanie mniejszościowych akcjonariuszy poprzez specjalną uchwałę walnego zgromadzenia akcjonariuszy, jednocześnie zapewniając ochronę interesariuszy poprzez surowe przepisy, takie jak prawo do wykupu akcji przez akcjonariuszy sprzeciwiających się oraz procedury sprzeciwu wierzycieli w określonych sytuacjach. Te procedury są skomplikowane, a ich realizacja wymaga ścisłego przestrzegania ustawowych terminów i obowiązków informacyjnych, dlatego niezbędne są szczegółowe planowanie i wiedza prawna.

Kancelaria Monolith posiada bogate doświadczenie i wiedzę w zakresie wymiany akcji, przeniesienia akcji oraz innych skomplikowanych reorganizacji strukturalnych na podstawie japońskiego prawa spółek, reprezentując licznych klientów krajowych i zagranicznych. Nasza kancelaria zatrudnia kilku dwujęzycznych prawników, w tym anglojęzycznych z zagranicznymi kwalifikacjami prawniczymi, co pozwala nam na płynne świadczenie kompleksowego wsparcia międzynarodowym klientom, od planowania strategii, przez tworzenie umów, doradztwo w zakresie walnych zgromadzeń akcjonariuszy, aż po przestrzeganie różnorodnych procedur prawnych. Jeśli potrzebujesz specjalistycznego wsparcia w kwestiach omówionych w tym artykule, zapraszamy do kontaktu.