Fotoğraf Gönderimindeki Telif Hakkı ve Yazarlık

Bir kişi tarafından çekilmiş ve Instagram gibi SNS’lere yüklenmiş fotoğraflar söz konusu olduğunda, fotoğrafı çeken kişi “telif hakkı” adı verilen bir hakkı sahiptir. Dolayısıyla, başkasının çektiği, yani o kişiye telif hakkı olan bir fotoğrafı izinsiz olarak yayınlarsanız, telif hakkı ihlali sorunu ortaya çıkar. Bu, fotoğrafı çeken kişinin profesyonel bir fotoğrafçı olması durumunda geçerli değildir. Genel bir bireyin çektiği bir fotoğraf olsa bile, o fotoğrafın telif hakkı vardır.

Telif hakkı, “insan düşüncesi ve duygularını yaratıcı bir şekilde ifade eden kültürel yaratımları koruma” anlamına gelir ve Japon Telif Hakkı Yasası adı verilen bir yasa ile korunmaktadır. Burada bahsedilen kültürel yaratımlar arasında edebiyat, sanat, müzik gibi türler bulunur ve internet üzerinde yayınlanan fotoğraflar ve yazılar da dahildir. Telif hakkı elde etmek için özel bir prosedür gerekli değildir (formalitecilik yoktur), yaratıcı bir eser oluşturulduğu anda, yaratıcıya otomatik olarak telif hakkı adı verilen hak doğar.

Peki, fotoğraflar söz konusu olduğunda, hangi eserlerin telif hakkı olduğu ve kimlere telif hakkı tanındığı konusunda neler söylenebilir?

https://monolith.law/reputation/copyright-infringement-on-instagram[ja]

Ürünün Cepheden Çekilmiş Fotoğrafı Durumunda

Sickhouse sendromu önleme ürünlerinin internet üzerinden reklam ve satışını yapan A şirketi, işletme haklarını X şirketine devretmiştir. X şirketi, Y şirketi’nin bu ürünün tanıtım fotoğraflarını (sabit yerleştirme tipi ve sprey tipi ürün fotoğrafları) izinsiz olarak kendi web sitesinde yayınladığı gerekçesiyle, telif hakkı (çoğaltma ve halka açık iletim hakkı) ihlali nedeniyle tazminat talep etmiştir. İlk duruşma (Yokohama Bölge Mahkemesi, 17 Mayıs 2005 tarihli karar), fotoğrafların sadece ürünün cepheden çekilmiş sıradan bir şey olduğunu belirterek, bu fotoğrafların telif hakkını kabul etmemiş ve talebi reddetmiştir. Ancak, davacı temyiz etmiştir ve temyiz duruşması,

Bir fotoğrafın, hangi çekim tekniği kullanılarak elde edildiğini, fotoğraftan anlamak genellikle zordur. Fotoğraftan anlaşılan, sonuç olarak elde edilen ifadenin içeriğidir. Hangi tekniğin kullanıldığına bakılmaksızın, nesnelerin veya manzaraların fotoğraflarında bile, kompozisyon, ışık, arka plan vb. genellikle bir özgünlük belirir ve sonuç olarak elde edilen fotoğrafın ifadesi kendine özgü bir özellik gösterir ve yaratıcılığın varlığını kabul edebiliriz.

Fikri Mülkiyet Yüksek Mahkemesi, 29 Mart 2006 tarihli karar

ve belirtmiştir ki, her fotoğrafta, “nesnenin kombinasyonu ve düzenlemesi, kompozisyon ve kamera açısı, ışık ve gölge, arka plan vb. belirli bir özgünlük gösterir” ve yaratıcılık seviyesi çok düşük olsa bile, telif hakkı eseri olarak kabul edilmiştir ve telif hakkı ihlali kabul edilmiştir. Ürün kabını sadece cepheden çeken bir fotoğraf bile, kompozisyon, ışık, arka plan vb. belirli bir özgünlük gösterir ve bu nedenle bir telif hakkı eseri olabilir.

Y şirketi de “sadece ürünün cepheden çekilmiş sıradan bir şey” olduğunu belirterek, bir telif hakkı eseri olduğunu kabul etmemiş olabilir. Ancak, eğer bu kadar sıradan ve herkesin çekebileceği bir şey olsaydı, Y şirketi kendi çekimlerini yapmak için çaba göstermeliydi. Web sitemizin başka bir makalesinde “Fotoğrafların İzinsiz Yayınlanması ve Telif Hakları İlişkisi” başlıklı yazıda bahsettiğimiz, ismi bilinmeyen bir kişinin internet forumuna kendi çektiği fotoğrafları yayınlaması sonucu telif hakkı (çoğaltma ve halka açık iletim hakkı) ihlal edildiği ve bu nedenle servis sağlayıcıdan gönderenin bilgilerinin açıklanmasını talep ettiği bir örnek vardır.

Davacının Selfie Fotoğrafı Durumu

Davacı, kendisini fotoğrafladığı bir selfie çekmişti, ancak davalı olan aracı sağlayıcı, söz konusu fotoğrafın bir eser olup olmadığını tartışmazken, sadece davacının Twitter hesabına bir link vermiş olduğunu, bu nedenle ekranda görünen yüz fotoğrafını, söz konusu makaleyi yayınlayan kişinin çoğaltmadığını ve halka sunmadığını iddia etmişti. Ancak mahkeme bunu reddetti.

Daha sonra, mahkeme de eser olduğunu varsayarak, selfie fotoğrafı olduğu için davacının fotoğrafın yazarı olduğunu kabul etti ve “Davacı, söz konusu yayıncıya karşı fotoğrafın çoğaltma ve halka sunma haklarını ihlal etme gerekçesiyle tazminat talep hakkını kullanabilir. Bu hakkı kullanmak için, yayıncının bilgilerinin açıklanması gerektiği kabul edilir” diyerek, aracı sağlayıcıya yayıncının bilgilerini açıklamasını emretti (Tokyo Bölge Mahkemesi, 9 Haziran 2017 kararı).

Smartphone vb. ile çekilen selfie fotoğraflar da bir eser olarak kabul edilir ve bir telif hakkı sahibi vardır.

https://monolith.law/reputation/relation-between-the-publication-of-photos-without-consent-and-copyright[ja]

Açık Hava Yapılarının Fotoğraflanması Durumunda

Sitemizdeki başka bir makale olan “Başkalarının mülkünü izinsiz fotoğraflayıp yayınlamanın kabul edilebilir olup olmadığı” başlıklı yazıda belirttiğimiz gibi, “açık hava yerlerinde sürekli olarak yerleştirilmiş olan veya mimari eserlerin” yasaklanmış eylemler olarak belirlendiği durumlar, tamamen aynı tasarıma sahip bir yapı inşa etme eylemi ve hediyelik eşya gibi çoğaltılmış ürünler oluşturup bunları halka satma eylemi gibi durumlarla sınırlıdır. Yani, bu dışındaki amaçlar için, serbest kullanım kabul edilmiş olup, fotoğraf çekmek ve bu fotoğrafları reklamlarda kullanmak sorun olmayacaktır.

https://monolith.law/reputation/photographing-others-property[ja]

Kendi çektiğim Yokohama Bay Köprüsü’nün fotoğrafını kendi yazdığım bir makaleye yükledim. Ancak, ismi bilinmeyen bir kişi izinsiz olarak bu fotoğrafı siteye aktardı. Bunun üzerine, telif hakkı sahibi olan davacı, zararlarını tazmin etmek için geçiş sağlayıcıdan gönderenin bilgilerini açıklamasını talep etti.

Geçiş sağlayıcı, bu görüntünün yaratıcı olmadığını ve telif hakkı kapsamına girmeyeceğini savundu. Yokohama Bay Köprüsü, sürekli olarak açık havada bulunan bir yapıdır ve bu yapıyı fotoğraflamak isterseniz, odak uzaklığı, çekim pozisyonu, kompozisyon gibi ifade seçenekleri doğal olarak sınırlıdır. Bu nedenle, bu görüntü özgün değildir ve yaratıcılık göstermez, dolayısıyla telif hakkı kapsamına girmez.

Tokyo Bölge Mahkemesi, 26 Haziran 2019 (Gregorian Takvimi) Kararı

Buna karşılık, mahkeme,

Bu görüntü, Yokohama Bay Köprüsü’nün merkezinde olan bir manzarayı akşam vakti fotoğraflayan bir fotoğraftır. Ön plandaki kara parçasının görünmemesi için çekilmiş, köprünün arkasındaki manzara ve ay dahil edilmiştir. Kompozisyon, açı vb. dikkatlice seçilmiştir. Bu nedenle, bu fotoğrafın bir telif hakkı eseri olduğu kabul edilir.

Aynı

diyerek, “Davacı, bu görüntüyü çeken yaratıcıdır ve bu görüntünün telif hakkını taşıyan kişi olarak kabul edilir” ifadesiyle tazminat hakkını kabul etti ve geçiş sağlayıcıya gönderenin bilgilerini açıklamasını emretti. Telif hakkı eseri olarak kabul edilme kararının nasıl verildiği, referans olabilir.

İzinsiz olarak aktaran ismi bilinmeyen kişi de, açık hava yapısı olduğu için fotoğraflayıp yayınlamanın sorun olmayacağını, açık havada sürekli olarak yerleştirilmiş bir şeyi fotoğraflamak isterseniz, odak uzaklığı, çekim pozisyonu, kompozisyon gibi ifade seçeneklerinin doğal olarak sınırlı olacağını, bu nedenle görüntünün kendisinin yaratıcılık göstermeyeceğini ve telif hakkı kapsamına girmeyeceğini düşünmüş olabilir. Ancak, herkesin çektiği fotoğrafların benzer olduğunu düşünüyorsanız, kendinizin de çekebileceğini düşünüyorsanız, gerçekten sahaya gidip, uygun bir kompozisyon ve açı belirleyip, uygun bir zamana kadar bekleyip, kendiniz çekmelisiniz.

Saç Stili Yarışması Model Fotoğrafları Durumu

Bir fotoğrafın telif hakkı olarak kabul edildiği durumlarda, kimin yazar olarak kabul edileceği konusu tartışılmıştır. Yazarın hakları, maddi çıkarları koruyan telif hakkı (mülkiyet hakkı) ve kişisel çıkarları koruyan yazarın kişilik hakları olmak üzere ikiye ayrılır. Ancak, maddi anlamda telif hakkı, kısmen veya tamamen devredilebilir veya miras bırakılabilir. Bu nedenle, bu tür durumlarda hak sahibi (telif hakkı sahibi), yazar değil, telif hakkını devralan veya miras kalan kişi olacaktır.

Saç stili yarışmasında model fotoğraflarını çeken üç fotoğrafçıdan her birinin fotoğrafının telif hakkını devralan ve bunu sahip olduğunu kabul eden davacı yayınevi, her bir fotoğrafı bir dergide yayınladı. Ancak, davalı yayınevi, bunları kendi dergisinde çoğaltıp yayınladı. Bu eylemin telif hakkı (çoğaltma hakkı) ihlali olduğunu iddia ederek, davalı yayınevi tarafından fotoğraf yayınlama lisans ücreti karşılığı ödeme talep edildi. Davacı yayınevi, her bir fotoğrafın yazarının üç fotoğrafçı olduğunu ve bunları devraldığını iddia etti. Davalı yayınevi, davacı yayınevinin telif hakkına sahip olmadığını, her bir fotoğrafın fotoğrafçı ve her bir kuaförün (saç stilisti) ortak eseri olduğunu iddia etti ve kimin telif hakkı sahibi olduğu mahkemede tartışıldı.

Mahkeme,

Davacının her bir fotoğrafında, konuların kombinasyonu ve düzenlemesi, kompozisyon ve kamera açısı, ışık ve gölge, arka planın ayarı ve seçimi vb. özgünlük belirginleşmiştir ve bunların her biri, davacının her bir fotoğrafını çeken fotoğrafçı tarafından yaratılmıştır.

Tokyo District Court, 9 Aralık 2015 (2015) Kararı

ve “Saç stili sadece bir konudur ve belirli bir saç stili, makyaj, kostüm uygulanan ve belirli bir poz veren model gibi konuları fotoğraf içinde seçme, birleştirme ve düzenleme işlemini yapan fotoğrafçıdır” ve “Kuaför, konuyu fotoğraf içinde seçme, birleştirme ve düzenleme işlemine dahil olmamıştır ve davacının her bir fotoğrafının ifade eylemini oluşturan unsurlardan hiçbirini gerçekleştirmemiştir” diyerek, davacının her bir fotoğrafının yazarının, fotoğrafı çeken üç fotoğrafçı olduğunu ve kuaförün ortak yazar olmadığını belirtti.

Ve sonra, davacı yayınevinin üç fotoğrafçıdan her bir fotoğrafın telif hakkını devraldığını ve bu telif hakkına sahip olduğunu kabul etti ve davalıya telif hakkı (çoğaltma hakkı) ihlali konusunda kasti veya ihmalini kabul ederek, fotoğraf yayınlama lisans ücreti karşılığı ödeme emri verdi. Konuların içinde, özgün saç stili ve makyaj gibi uygulamalarla ilgili modelin, ayrı bir telif hakkı eseri olarak kabul edilebileceği durumlar olsa bile, fotoğrafın telif hakkı sonuçta fotoğrafçıya aittir. Bu, mahkemenin kararıdır.

Ayrıca, kararda,

Bir fotoğraf, konuların seçimi, kombinasyonu ve düzenlemesi, kompozisyon ve kamera açısının ayarı, deklanşör zamanlamasının yakalanması, konu ve ışık arasındaki ilişki (doğrudan ışık, ters ışık, yan ışık vb.), gölgelendirme, renk kombinasyonu, parçaların vurgulanması veya atlanması, arka plan vb. unsurların bir kombinasyonu olarak oluşan bir ifadedir. Bu tür fotoğraf ifade yöntemlerinden bazıları, lens seçimi, pozlama ayarı, deklanşör hızı ve alan derinliği ayarı, aydınlatma gibi fotoğrafçılık tekniklerinin kullanılmasıyla elde edilebilirken, bazıları otomatik odaklama kamerası veya dijital kamera gibi mekanik işlemlerden elde edilebilir.

Aynı

diye belirtmiştir. Ve “Sonuç olarak elde edilen fotoğrafın ifadesinde bu tür bir özgünlük belirginleşiyorsa, burada fotoğrafın telif hakkı eserinin yaratıcılığını kabul edebiliriz” demiştir. Ancak, bu durumda, fotoğrafın telif hakkı eserinin oldukça geniş bir şekilde kabul edildiği anlamına gelir.

Özet

Beğendiğiniz bir fotoğrafı indirip, ekran görüntüsünü alıp kişisel cihazınızda saklamak tek başına bir telif hakkı ihlali oluşturmaz. Ancak, bunu internet üzerinde yeniden yayınlamak veya çoğaltmak telif hakkı ihlali oluşturur ve maalesef bu tür eylemleri gerçekleştiren birçok kişi bulunmaktadır. Sadece kendi çektiğiniz görüntüleri yayınlamak, başkalarının telif hakkı olan eserlerini izinsiz kullanmamak bir kuraldır. Ancak, başkalarının telif hakkı olan eserlerini kullanmanız gerektiğinde, eser sahibinden izin almalı ve belirlenen kurallar dahilinde kullanmalısınız.