Instagram'ın Hikaye Özelliği ile Paylaşılan Görsel ve Videoların Portre Hakları ile İlişkisi

Ünlülerin özel hayatlarını gözlemleyebileceğiniz veya kendi deneyimlerinizi arkadaşlarınızla paylaşabileceğiniz Instagram, dünya çapında popülerlik kazanmıştır.

Instagram’ın popüler olmasının bir nedeni, Ağustos 2016’da (2016) tanıtılan Hikaye özelliği olabilir. Ana ekran (feed) gönderilerinden ayrı bir bölüm olan bu özellik, 24 saat içinde otomatik olarak silinir. Bu sayede, önemsiz olayları veya kısa videoları bile, tanıdıklarınızla rahatça paylaşabileceğiniz popüler bir özelliktir.

Son zamanlarda, hikaye özelliğini sadece rahat bir bilgi paylaşım aracı olarak kullanan kullanıcı sayısı artmaktadır. Günlük sahnelerin yanı sıra, zengin efektler ve görseller kullanarak, takipçilerinize teşekkür hislerinizi veya bir gönderi yaptığınızda duyurularınızı kart hissi ile sezgisel olarak iletebileceğiniz bir özellik olarak popülerdir.

Öte yandan, hikayede paylaştığınız fotoğraflar veya videolar arasında başkalarının da yer aldığı durumlar olabilir. Bu durumda, bu kişinin haklarının ihlal edilme riski olduğunu biliyor muydunuz?

Başkalarının yer aldığı görüntü veya videoları paylaştığınızda sorun olabilecek haklar arasında telif hakkı, portre hakkı ve bazı durumlarda tanıtım hakkı bulunmaktadır. Burada, Instagram’ın Hikaye özelliği ve portre hakkı arasındaki ilişki hakkında açıklama yapacağız.

Instagram Hikaye Özelliği ve Portre Hakları Sorunu

Portre Hakları Nedir?

Öncelikle, “Portre Hakları” adı verilen bir hakkın korunduğunu açıkça kabul eden bir içtihat bulunmamaktadır.

Genel olarak, portre haklarının anayasal korumasının varlığına dair en önemli içtihat, 24 Aralık 1969 (Showa 44) tarihli ve 23. cilt, 12. sayı, 1625. sayfa olan Japon Ceza Kanunu’na göre,

“Bireylerin özel yaşamlarındaki özgürlüklerinden biri olarak, herkesin, rızası olmadan, keyfi olarak görüntüsünün ve duruşunun (bundan sonra “görüntü vb.” olarak anılacaktır) çekilmemesi gerektiği kabul edilmelidir. Buna portre hakkı denip denmeyeceği ayrı bir konudur, ancak en azından, bir polis memurunun, geçerli bir neden olmadan, bir bireyin görüntüsünü çekmesi, Anayasa’nın 13. maddesinin amacına aykırıdır ve kabul edilemez.”

En Yüksek Mahkeme, 24 Aralık 1969, Ceza Kanunu 23. cilt, 12. sayı, 1625. sayfa

olarak belirtilmiştir.

Yani, sözde “portre hakkı”, “rızası olmadan, keyfi olarak görüntüsünün çekilmemesi özgürlüğü” anlamına gelir ve anayasa tarafından bir gizlilik hakkı olarak korunmaktadır. (Bundan sonra, bu özgürlüğe “portre hakkı” diyeceğiz.)

Görüntü Çekiminin Yasadışı Olacağı Durumlar

Ancak, bir kişinin açık rızası olmadan görüntüsünün çekilmesi eylemi, hemen yasadışı olmaz.

Portre hakkının ihlali bir suç olmadığından, yasadışı olup olmadığı, sivil hukukta haksız fiil olup olmadığına göre belirlenir.

Örneğin, meşru bir haber toplama eylemi olarak çekim, yasal olacaktır.

Bir ceza davasında, sanığın görüntüsünün rızası olmadan çekilmesi ve fotoğrafın haftalık bir dergide yayınlanması eyleminin haksız fiil olarak yasadışı olup olmadığı sorunu, 10 Kasım 2005 (Heisei 17) tarihli ve 59. cilt, 9. sayı, 2428. sayfa olan Japon Sivil Kanunu’na göre,

“Bir kişi, keyfi olarak görüntüsünün çekilmemesi gerektiği konusunda hukuken korunması gereken kişisel çıkarlara sahiptir (Japon Yüksek Mahkemesi, 24 Aralık 1964, Ceza Kanunu 23. cilt, 12. sayı, 1625. sayfa). Ancak, bir kişinin görüntüsünün çekilmesi, meşru bir haber toplama eylemi gibi kabul edilebilir durumlar da vardır, bu nedenle, bir kişinin görüntüsünün rızası olmadan çekilmesinin haksız fiil hukuku açısından yasadışı olup olmadığı, çekilen kişinin sosyal statüsü, çekilen kişinin faaliyetleri, çekim yerleri, çekim amacı, çekim şekli, çekim ihtiyacı vb. dikkate alınarak, çekilen kişinin yukarıda belirtilen kişisel çıkarlarının toplum yaşamında tolere edilebilir sınırları aştığı belirlenmelidir.”

En Yüksek Mahkeme, 10 Kasım 2005, Sivil Kanunu 59. cilt, 9. sayı, 2428. sayfa

gibi bir kriter belirtmiştir.

Yani, portre hakkının ihlal edilip edilmediği, çekim yerinin ve şeklinin dikkate alınarak, çekilen kişinin toplum yaşamındaki tolere edilebilir sınırları aştığı belirlenir.

Ayrıca, aynı içtihat, çekilen fotoğrafın yayınlanması hakkında da

“Bir kişinin, görüntüsünün çekildiği fotoğrafın keyfi olarak yayınlanmaması gerektiği konusunda kişisel çıkarları olduğunu kabul etmek uygun olacaktır, bir kişinin görüntüsünün çekilmesinin yasadışı olarak değerlendirildiği durumlarda, görüntüsünün çekildiği fotoğrafın yayınlanması eylemi, çekilen kişinin yukarıda belirtilen kişisel çıkarlarını ihlal eder ve yasadışı olmalıdır.”

En Yüksek Mahkeme, 10 Kasım 2005, Sivil Kanunu 59. cilt, 9. sayı, 2428. sayfa

olarak belirtmiştir.

Yani, bir kişinin görüntüsünün çekildiği fotoğraf veya videonun yayınlanmasının yasallığı, çekim eyleminin yasallığına bağlıdır.

Instagram hikayeleri, bir fotoğraf veya video çekme ve bunu düzenleyip yayınlama olmak üzere iki aşamadan oluşur. Dolayısıyla, yukarıdaki içtihat, hikayenin yasallığının belirlenmesi için de geçerli olacaktır.

Hikaye Yayınlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yukarıda belirtildiği gibi, bir hikaye yayınlamak, çekim eylemi ve çekilen materyalin yayınlanması eyleminden oluşur. Bu nedenle, yayınlayan taraf olarak, öncelikle, yayınlamayı düşündüğünüz fotoğrafın çekim şeklinin, toplum yaşamındaki tolere edilebilir sınırları aşmadığından emin olmanız önemlidir.

Ancak, toplum yaşamındaki tolere edilebilir sınırların ne olduğunu belirleyen net bir kriter yoktur.

Ancak, örneğin, çekim yerinin bir şehir merkezi veya bir eğlence parkı gibi birçok kişinin giriş çıkış yaptığı bir yer olduğu durumlarda, genellikle kendi görüntünüzün birçok kişi tarafından görüleceği için tolere edilebilir sınırlar genişler.

Ayrıca, başkaları da görüntüye girdiyse, başkalarının yüzünün tanınabilir olmadığı durumlar veya sadece bir manzara kadar görüntülendiği durumlar, tolere edilebilir sınırlar içinde olabilir.

Tersine, başkalarının yüzünün net bir şekilde tanınabildiği durumlar veya başkalarının bir manzara olarak kabul edilemeyecek kadar büyük görüntülendiği durumlar, tolere edilebilir sınırları aştığına karar verilebilir.

Not: Instagram’da, kendi gönderilerinizi sadece onayladığınız kişilere açık hale getirebileceğiniz bir “Özel Ayar” özelliği bulunmaktadır.

Ancak, kendi hesabınızı özel hale getirseniz bile, başkaları tarafından hikayenizin ekran görüntüsünün alınarak yayınlanabileceği olasılığı vardır, bu nedenle “Özel Ayar yaparsam portre hakkı ihlali olmaz” demek doğru değildir.

Yayıncı olarak, hikayede portre hakkı ihlali yapmamak için,

• Hikayeyi yayınlamadan önce başkalarının görüntüde olup olmadığını kontrol etmek
• Kendi hikayenizi yayınlarken başkalarının görüntüde olduğu durumlarda, başkalarının yüzünün tanınabilir olmaması için mozaik uygulamak, yüzüne damga yapıştırmak gibi düzenlemeler yapmak
• Görüntüdeki kişi bir tanıdıksa, yayınlamadan önce ondan izin almak

gibi önlemler almanız önerilir.

Not: Yukarıda belirtildiği gibi, kişinin rızası olmadan da, tolere edilebilir sınırlar içindeyse yasal olarak kabul edilebilir.

Ancak, her durumda, hukuki sorunları önlemek için, yayıncı olarak, başkalarının rızasını alıp sonra yayınlamanız daha iyi olacaktır.

Instagram Hikaye Özelliği ve Portre Haklarına İlişkin Yargı Kararı

İzinsiz olarak çektiğiniz başkalarının fotoğraflarını veya videolarını bir hikaye olarak paylaştığınızda, portre haklarını ihlal etme olasılığı vardır. Peki, başkalarının hikaye olarak paylaştığı fotoğrafları veya videoları izinsiz olarak yayınlarsanız, bu bir portre hakkı ihlali olur mu?

Hikaye özelliği ile fotoğraf vb. yayınlanan durumlarda, orijinal gönderenin birçok kişi tarafından görüleceğini bilerek, başkalarının izinsiz olarak yayınlaması tolere edilebilir mi?

Bu konuda bir karar veren, alt mahkeme olsa da, ilginç bir karar çıktı.

Davanın Seyri

Olay şu şekildedir:

Davacı A, eşi olan davacı B’nin durumunu çektiği bir videoyu (bundan sonra “bu video” olarak anılacaktır.) Instagram’ın hikaye özelliğini kullanarak paylaştı. Kimliği belirsiz bir üçüncü kişi, bu videoyu ekran görüntüsü alarak bir resim (bundan sonra “bu resim” olarak anılacaktır.) olarak kaydetti ve “Host Club” adlı bir foruma bu resmi paylaştı.

Bunun üzerine, davacılar, Softbank’a karşı, kimliği belirsiz kişinin gönderici bilgilerinin açıklanmasını talep eden bir dava açtılar.

Bu davada, kimliği belirsiz üçüncü kişinin yukarıdaki eyleminin davacı B’nin portre haklarını ihlal edip etmediği, ayrıca davacı A’nın telif haklarının ihlal edilip edilmediği de sorun oldu.

Ancak, burada sadece portre haklarının ihlaline değineceğiz.

İlgili Makale: Fotoğraf Paylaşımında Telif Hakları ve Yazarlık[ja]

Mahkemenin Kararı

Mahkeme öncelikle, bu videoyu çeken ve internet üzerindeki bir paylaşım sitesine yükleyen kişinin davacı A olduğunu ve davacı B’nin eşi olan davacı A’nın bu eylemleri onayladığını kabul etti. Ayrıca, kimliği belirsiz kişinin Instagram’dan bu videoyu aldığını kabul etti ve,

Bu video, 24 saat sınırlı olarak saklanacak şekilde paylaşıldı ve devamında sürekli olarak yayınlanması beklenmiyordu. Davacı B, kimliği belirsiz kişiye kendi portresinin kullanılmasını hiçbir zaman izin vermedi.

Bu resim, davacı A’nın telif haklarını ihlal ederek çoğaltıldı ve halka açık bir şekilde yayınlandı. Bu paylaşımın şekli kabul edilemez ve ayrıca bu resmin kullanımı için meşru bir amaç veya gereklilik de kabul edilemez. Bu durumları genel olarak dikkate alındığında, bu resmin kullanımı, toplumsal yaşamda tolere edilebilecek sınırları aşan ve davacı B’nin haklarını ihlal eden bir eylemdir. Dolayısıyla, bu paylaşımın davacı B’nin portre haklarını ihlal ettiği açıktır.

Tokyo District Court, September 24, Reiwa 2 (2020) (Case No. Reiwa 31972)

ve portre haklarının ihlali de kabul ederek, Softbank’a gönderenin bilgilerinin açıklanmasını emretti.

Yukarıdaki kararda dikkat çeken nokta, internet üzerinde yayınlanan bir durumda bile, hikayenin 24 saat sınırlı olarak yayınlanma özelliğini dikkate alarak tolere edilebilir sınırları genişletmemiş olmasıdır.

Bu şekilde düşünüldüğünde, hikaye paylaşımı yerine feed paylaşımı ile yayınlanan fotoğraflar vb. izinsiz olarak yayınlarsanız, hikaye olarak paylaşılan fotoğraflar vb. yayınlamaya kıyasla tolere edilebilir sınırlar genişleyebilir ve yasal olarak kabul edilebilir olabilir. Ancak, sadece feed paylaşımı yapmış olmanız, portre haklarının feragat edildiği anlamına gelmez, bu yüzden dikkatli olunmalıdır.

Hikaye paylaşımı veya feed paylaşımı olsun, başkalarının paylaştığı fotoğraflar vb. izinsiz olarak paylaşıyorsanız, orijinal gönderenin iznini almayı düşünmelisiniz.

İlgili Makale: Instagram Hesabını Belirlemek İstiyorum! Açıklama Talebi ile Rahatsızlığı Durdurma Prosedürü[ja]

Instagram’da İzinsiz Fotoğrafınızın Yayınlanması Durumunda Nasıl Müdahale Edilir?

Şimdiye kadar, Instagram hikayelerinde başkalarının fotoğraflarını veya videolarını yayınlarken yayıncının dikkat etmesi gereken noktaları açıkladık. Bundan sonra, başkasının izinsiz olarak sizin fotoğrafınızı veya videonuzu yayınlaması durumunda, yayınlanan kişi tarafından nasıl müdahale edileceğini açıklayacağız.

Müdahale Yöntemi 1: Yayıncıdan veya Yönetimden Kaldırma Talebinde Bulunun

Genellikle, sizin fotoğrafınızı veya videonuzu yayınlayan kişi tanıdık veya arkadaşınız olacaktır. Bu durumda, ilk olarak, yayıncıdan doğrudan kaldırma veya sizi belirleyemeyecek şekilde düzenleme talebinde bulunabilirsiniz.

Yayıncıdan doğrudan kaldırma talebinde bulunmanın zor olduğu durumlarda veya talep etmenize rağmen kaldırma işlemi yapılmazsa, Instagram yönetiminden de kaldırma talebinde bulunabilirsiniz. Yönetimden kaldırma talebi aşağıdaki linkten yapılabilir.

İlgili Site: Instagram Yardım Merkezi

Hikayede Kendi Fotoğrafınızın Yayınlanması Durumunda

Instagram hikayelerinin özelliği, yayınlandıktan 24 saat sonra otomatik olarak silinmesidir.

Bu nedenle, yönetimden yayının kaldırılmasını talep etmek ve bunun gerçekleştirilmesini beklemek yerine, yayının 24 saat geçtikten sonra otomatik olarak silineceği olasılığı daha yüksektir.

Eğer yayının hemen kaldırılmasını istiyorsanız, hikayeyi yayınlayan kişiye doğrudan kaldırma talebinde bulunmanız daha iyi olabilir.

Müdahale Yöntemi 2: Bir Avukata Başvurun

Yayıncı veya yönetim kaldırma talebine yanıt vermezse, bir avukattan talepte bulunursanız yanıt alabilirsiniz.

Ayrıca, bir avukat, dava gibi hukuki yollarla yasal zorunlulukla kaldırma işlemi yapılmasını sağlayabilir veya anonim yayıncıyı belirleyip tazminat talep edebilir.

Ayrıca, portre haklarını ihlal eden yayınlar arasında, iftira veya onur duygusunu ihlal eden diğer hakları da ihlal edenler olabilir, ancak bu tür kararları vermek, uzman bilgisi olmadan zor olabilir.

Özet: İnternet üzerindeki portre hakları sorunlarıyla karşılaşıyorsanız bir avukata danışın

Instagram gibi sosyal medya platformlarına kolayca gönderi yapabildiğimiz için, farkında olmadan başkalarının fotoğraflarını izinsiz olarak paylaşma eğiliminde olabiliriz. Ancak, bu tür rahat paylaşımların hukuki sorunlara yol açma potansiyeli olduğunu unutmamalıyız, bu yüzden gönderi yaparken başkalarının portre haklarına da saygı göstermeliyiz.

Tersine, eğer kendi portre haklarınız başkasının gönderisi tarafından ihlal edilmişse, yayılmasını önlemek için hızlı bir şekilde harekete geçmeniz gerekmektedir ve bu durumda ne yapmanız gerektiğini önceden bilmeniz faydalı olacaktır.

Ancak, gerçekten portre hakları gibi hakların ihlal edilip edilmediği veya hangi önlemlerin alınabileceği konusunda bir karar vermek, uzman bir avukat olmadan zordur. Kendi portre haklarınızın ihlal edildiği bir durumla karşılaşırsanız, uzman bilgiye sahip bir avukata danışmanızı öneririz.

Büromuz Tarafından Alınan Önlemler

Monolith Hukuk Bürosu, özellikle IT ve hukuk alanlarında yüksek uzmanlığa sahip bir hukuk firmasıdır. Son yıllarda, internet üzerinde yayılan itibar zararları ve iftira bilgileri göz ardı edildiğinde ciddi zararlara yol açabilir. Büromuz, itibar zararları ve alevlenme önlemleri konusunda çözüm sunmaktadır. Ayrıntılar aşağıdaki makalede belirtilmiştir.

Monolith Hukuk Bürosu’nun hizmet verdiği alanlar: İtibar Zararı Önlemleri[ja]