IT Sistemleri (Yazılım vb.) ile İlgili Olarak Telif Hakkı Yasası Üzerindeki Tartışma Noktaları Nelerdir?
IT sistemlerinin (yazılım dahil) geliştirilmesiyle ilgili hukuki sorunların çoğu, projenin “alev alması” ile ilgilidir. Bu durumda, “Proje Yönetimi Yükümlülüğü” veya “Kullanıcıların İşbirliği Yükümlülüğü” gibi, projenin sorunsuz ilerlemesi için her iki tarafın ne yapması gerektiği konusu genellikle ana tartışma noktası olur.
Ancak, telif hakları başta olmak üzere fikri mülkiyetle ilgili hukuki sorunları unutmamak gerekir. Bu makalede, IT sistemlerinin geliştirilmesi projelerindeki her aşama ve IT sistemlerinin her bir parçası hakkındaki telif hakkı sorunlarını açıklarken, bu alanın genel görünümünü de düzenleyeceğiz.
Yazılım ve Diğer IT Sistemleri ile Telif Hakları Arasındaki İlişki
Telif Hakları Kanunu Nedir?
Telif Hakları Kanunu’nun amaçlarına dair, Japon Telif Hakları Kanunu’nun 1. maddesindeki amaç hükmü (kanunun amacını açıklayan madde) referans alınabilir.
Madde 1
Bu kanun, eserler ve performanslar, kayıtlar, yayınlar ve kablolu yayınlarla ilgili olarak yazarların haklarını ve bu haklara bitişik hakları belirler, bu kültürel ürünlerin adil kullanımına dikkat ederken, yazarların haklarını korumayı ve böylece kültürün gelişmesine katkıda bulunmayı amaçlar.
1. maddeye göre, eserlerin yaratıcılarına belirli haklar tanırken, yazarların haklarını korurken, toplumun tamamı olarak “kültürel gelişme”yi hedefleyen bir kanun olduğunu söyleyebiliriz. Yani, yazarların bireysel haklarının korunması ve toplumun tamamında eserlerin kullanımının teşvik edilmesi arasında, tam bir denge sağlamayı amaçlar.
Ayrıca, telif hakkının tanındığı konular, Japon Telif Hakları Kanunu’nun 10. maddesinde örneklenmiştir. 9. maddede “program eserleri”nin açıkça belirtilmiş olması, yazılım ve diğer IT sistemlerinin geliştirilmesinde de telif haklarının doğal olarak tanındığını gösterir. Bu nedenle, IT sistem geliştirme gibi işlerde de, telif hakkı ile ilgili hukuki sorunlar doğal olarak ortaya çıkabilir.
Madde 10, Fıkra 1
Bu kanunun “eser” dediği şeyi örneklemek gerekirse, genellikle aşağıdakileri içerir:
Bir. Romanlar, senaryolar, tezler, konuşmalar ve diğer dil eserleri
İki. Müzik eserleri
Üç. Dans veya pantomim eserleri
Dört. Resimler, baskılar, heykeller ve diğer sanat eserleri
Beş. Mimarlık eserleri
Altı. Haritalar veya bilimsel nitelik taşıyan çizimler, grafikler, modeller ve diğer şekil eserleri
Yedi. Film eserleri
Sekiz. Fotoğraf eserleri
Dokuz. Program eserleri
Eserlere Hakların Uzandığı Ne Anlama Geliyor?
Peki, telif hakkının tanınması ne tür bir etkiye sahip olabilir? Telif hakkına sahip olan bir kişi, çoğaltma (aynı kanunun 21. maddesi), halka açık iletim (internet üzerinden dağıtım) (aynı kanunun 23. maddesi, 1. fıkra), devir (aynı kanunun 27. maddesi) gibi eylemleri gerçekleştirebilir. Tersine, telif hakkına sahip olmayan bir kişi yukarıdaki eylemleri gerçekleştirirse, telif hakkı ihlali olarak kabul edilir ve durdurma talebi (aynı kanunun 112. maddesi) veya sivil hukukta haksız fiil sorumluluğu (Japon Medeni Kanunu’nun 709. maddesi) takibi yapılabilir.
Ayrıca, diğer mülkiyet hakları veya alacaklar gibi, telif haklarının devredilmesi veya transfer edilmesi doğal olarak öngörülmektedir.
- Telif haklarında, hakların var olup olmadığı veya transferin gerçekleşip gerçekleşmediği gibi hukuki sorunlar bulunabilir
- Telif haklarında, hak sahibine karşı hak ihlali (telif hakkı ihlali) olup olmadığı konusunda hukuki sorunlar bulunabilir
Bu iki noktayı anlamak önemlidir.
IT Sistemlerinin Eser Olarak Yapısı
Öte yandan, sadece Telif Hakları Kanunu’nun içeriği değil, aynı zamanda IT sistemlerinin ve geliştirme süreçlerinin düzenlenmesi de bu alanı anlamak için etkilidir. IT sistemleri, programlama dilleri gibi bilgisayar dillerinin toplamıdır ve yazılımlar da IT sistemlerinin bir parçasıdır.
IT sistemlerini bileşenlerine ayırırsak, “ekran”, “program” ve “veritabanı” olmak üzere üç bileşene ayrıldığını düşünebiliriz. IT sistemlerinin telif hakları sorunları, bu üç bileşenin her birine yönelik olarak geliştirilir.
IT Sistemleri Etrafındaki Telif Haklarına İlişkin Hukuki Tartışma Noktaları
Bu öncüllerle, IT sistemlerine ilişkin telif hakkı sorunlarının genel görünümüne bakacağız.
IT Sistemi Genelinde Tartışılan Konular
Hakların Varlığına İlişkin Anlaşmazlıklar
İlk anlaşmazlık, hakların “var olup olmadığı” ile ilgilidir. Yani, telif hakkının baştan var olup olmadığı veya telif hakkının devredilip devredilmediği türünden sorunlar. Bu konuda aşağıdaki makalede detaylı bir açıklama yapılmıştır.
https://monolith.law/corporate/copyright-for-the-program-source-code[ja]
Bu makalede, telif hakkını ilk elde edenin (hukuki olarak “ilk elde etme” olarak adlandırılır) kim olduğu sorunundan, telif hakkının devrinin nasıl belirlenmesi gerektiğini açıklıyoruz.
Telif Hakkı İhlali Olup Olmadığına İlişkin Anlaşmazlıklar
Ayrıca, telif hakkı ihlali hakkında da anlaşmazlıklar vardır. Yani, telif hakkınız varsa ne yapabilirsiniz veya telif hakkınız yoksa ne yapmamalısınız üzerine tartışmalar. Örneğin, benzer iki eser arasında, “sadece referans aldım” diyebilir miyiz, yoksa “çaldım” diyebilir miyiz gibi tartışmalar. Bu konuda aşağıdaki makalede detaylı bir açıklama yapılmıştır.
https://monolith.law/corporate/copyright-infringement-relatedtothe-program[ja]
Bu makalede, programın kaynak kodunu örnek alarak, mahkemelerin telif hakkı ihlalinin olup olmadığını nasıl değerlendirdiğini açıklıyoruz.
Yukarıdaki telif hakkı sorunları, “ekran”, “program” ve “veritabanı” olmak üzere üç katmana ayrılır. Bu üçü hakkında, telif hakkı hukuku açısından hangi özelliklere sahip olduklarını düzenleyerek, ilgili alanı genel olarak anlamamızı sağlar.
Ekran ve UI için Telif Hakkı Koruması
Ekran düzeni ve UI (Kullanıcı Arayüzü) için de telif hakkı tanınabilir. Ancak, IT sistemlerinin görünümüne ilişkin telif hakkı ihlallerinin kabul edildiği durumlar çok fazla değildir. Bunun nedeni, belirli bir işlevsellik ve kullanım hissi sağlamak için gerekli olan görünüm ve düzenin genellikle benzer olmasıdır.
IT sistemlerinin görünümüne ilişkin olarak, “başkasının yaratıcı çalışmasını çaldı” şeklinde bir kabulün çok zor olduğunu söyleyebiliriz. Genellikle, “sıkça kullanılan ifadeler bireysel olarak benimsenmiştir” sonucuna varılır. Tamamen taklit edildiği ve benzerlik seviyesinin aşırı olduğu durumlar dışında, mahkemelerin telif hakkı ihlali kabul etmesi pek olası değildir.
Programa Karşı Telif Hakkı Koruması
Yazılım geliştirme taahhüt sözleşmesi ile oluşturulan kaynak kodlarına da telif hakkı tanınır. Yargı kararlarına göre, kaynak kodunun telif hakkı, yazılımı geliştiren şirkete aittir ve telif hakkını devretmek için ayrıca yazılı bir anlaşma gereklidir.
Bu kaynak kodunun telif hakkının başlangıçta davalıya (not: yazılım geliştirme şirketi) ait olduğunu kabul edebiliriz.
Öte yandan, (…) davacı (not: yazılım geliştirme taahhüt şirketi) ve davalı arasında alışverişte bulunulan yazılı belgede, bu yazılımın ve bu kaynak kodunun telif hakkının devri hakkında belirlenen bir şey yoktur.
(…)
Yukarıdakilere göre, davalının, davacıya, bu kaynak kodunun telif hakkını devrettiği veya onu teslim ettiği konusunda bir anlaşma yaptığı kabul edilemez, aksine, böyle bir anlaşmanın olmadığı kabul edilmesi uygun olacaktır.
Osaka Bölge Mahkemesi, Heisei 26 yılı (2014) 12 Haziran kararı
Programın kaynak kodunun telif hakkı sorunları hakkında, aşağıdaki makalede ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
https://monolith.law/corporate/copyright-for-the-program-source-code[ja]
Programın telif hakkı ihlali tartışıldığı durumlarda,
- Ne kadar benzer veya aynı bölüm olduğu (miktar)
- Benzer veya aynı bölümlerin yaratıcı olup olmadığı (kalite)
önemli noktalar olacaktır. Örneğin, benzer veya aynı bölümler olsa bile, bunların genel işlevler gibi ve başka yaratıcı yöntemlerin olmadığı düşünülen durumlarda, telif hakkı ihlali olarak kabul edilmeyecektir.
Programın telif hakkı sorunları hakkında, aşağıdaki makalede ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
https://monolith.law/corporate/copyright-infringement-relatedtothe-program[ja]
Veritabanlarına Yönelik Telif Hakkı Koruması
Ayrıca, telif hakları, veritabanlarının tablo yapısı gibi unsurlara da tanınabilir. Ancak, veritabanlarına yönelik telif hakkı ihlali tespitinin eşiği yüksektir ve çok sık kabul edilmez. Veritabanının yapısının “yaratıcı bir eser” olarak kabul edilmesi için, detaylı bir sistematiğe ihtiyaç vardır. Yani, belirli bir ölçekte ve ayrıntılı bir şekilde tasarlanmış bir veritabanı olmadıkça, “herkesin yaygın ifadeleri benimsediği” şeklinde bir tespit yapılır ve “bir tarafın diğerini çaldığı = telif hakkını ihlal ettiği” durumları nadiren kabul edilir.
Not: Veritabanlarına telif hakkı tanınabilir, ancak veritabanına girilen “veri”nin kendisine telif hakkı tanınmaz. Veri, bir eser olmayıp, soyut bir “bilgi” olarak kabul edildiği için bu böyledir. Dolayısıyla, ne kadar nadir ve değerli bir veri olursa olsun, telif hakkı kanunu tarafından korunmaz.
Eğer veriniz çalındıysa ve zarar gördüyseniz, telif hakkı ihlali yerine sivil hukukta haksız fiil olup olmadığını incelemek gerekecektir.
Özet
Yukarıdakiler, yazılım gibi IT sistemlerinin genel görünümünü temel alan telif hakkı sorunlarının genel bir özetidir. Telif hakkının var olup olmadığı veya ihlal edilip edilmediğinin belirlenmesi, sanatsal değerin varlığı veya bir ürün olarak tamamlanma derecesi ile ilgili değildir. Hatalar veya özellikler üzerindeki hatalar dahil, ne kadar benzer olduğu, telif hakkı ihlalinin olup olmadığını belirleyen durumlar da vardır ve bu noktayı anlamak önemlidir.
Yaratıcılar veya teknisyenlerden farklı bir bakış açısıyla, yaratıcılığın var olup olmadığını tartışmak zorunda olduğumuz bir nokta, hukuk alanındaki telif hakkı sorunlarının zorluğunu gösterir.
Category: IT
Tag: ITSystem Development