Creative Commons ile İşaretlenmiş Eserlerde Nelere Dikkat Edilmeli?

Telif hakları üzerindeki lisans türlerinden biri olan “Creative Commons Lisansı” bulunmaktadır. Web üzerinde çeşitli görsel materyallerde “cc” işaretini görmüş olabilirsiniz. Bu tür lisanslar, açık kaynak (OSS) gibi, eserlerin kullanılabilirliğini artırmayı amaçlar. Ancak, “Telif hakkı sorunları hakkında endişelenmeden istediğiniz gibi kullanabilirsiniz” gibi yanılgılar yasal sorunlara yol açabilir.

Bu makalede, Creative Commons Lisansı’nın hukuki anlamını düzenlerken, bu işaretin eklendiği eserlerin kullanımı sırasında dikkat edilmesi gereken noktaları açıklıyoruz.

Creative Commons Nedir?

Creative Commons, açık kaynak (OSS) gibi, telif hakkı sahibi olmayan kişilerin de geniş çapta kullanabileceği içerikleri yaymayı ve toplum veya topluluk genelindeki yaratıcı faaliyetleri canlandırmayı hedefleyen bir dizi harekettir. Creative Commons, Amerika merkezli bir uluslararası kuruluştur ve telif hakkı ile ilgili niyet beyanlarının (yani lisansların) uluslararası kuralları olarak sunulmaktadır. Bu, Creative Commons Lisansıdır.

Creative Commons’ı anlarken dikkat edilmesi gereken nokta, bunun yazılım veya kaynak kodları gibi değil, müzik, görsel ve video gibi içerikleri hedefleyen bir kavram olduğudur. Ayrıca, Creative Commons Lisansı, içerikleri geniş bir kitleye kullanılabilir hale getirmeyi hedefleyerek oluşturulmuştur, ancak aynı zamanda lisans sözleşmelerinin karmaşıklığını ve anlaşılmasının zorluğunu azaltmayı da amaçlamıştır.

Örneğin, web üzerinde kendi eserlerinizi yayınlarken, Creative Commons Lisansı işaretini eklerseniz, yaratıcılar telif haklarını tamamen terk etmeden, belirsiz birçok kişiye kullanım izni verebilir ve eserlerini web üzerinde yayabilirler. Tersine, telif hakkı olmayan bir kişi açısından bakıldığında, bu işareti görmek, kabul edilen ve edilmeyen şeyler arasındaki ayrımı kolayca yapabilme mekanizmasıdır.

Bu şekilde, Creative Commons Lisansı, telif hakkı sahibi olmayan kişilerin kullanımını geniş çapta kabul etme hoşgörüsü ve lisansın anlamının kolay anlaşılabilirliği ile, yaratıcılar için büyük bir cazibe oluşturur. Ancak, ne kadar hoşgörülü ve anlaşılır olursa olsun, işaretin nasıl okunacağını ve anlamını bilmek gereklidir.

Creative Commons İşaretlerinin Türleri ve Nasıl Bakılacağı

Aşağıda, işaretlerin türlerini ve nasıl bakılacağını açıklıyoruz. Aşağıdaki dört tür notasyonu birleştirerek, lisans hakkında niyet beyanında bulunan tarafın bakış açısından, Creative Commons Lisansının avantajları, birleştirme ile çeşitlilik oluşturabilme yeteneğindedir. Aşağıdaki dört tür işaretin anlamını anladıktan sonra, geriye kalanı bu kombinasyonlarla çeşitli niyet beyanlarında bulunabilme yeteneğidir.

BY (Gösterim)

Bu işaretin verildiği eserleri kullanırken, yaratıcının adı veya başlığı gibi eserle ilgili bilgileri bir arada göstermeniz gerektiği anlamına gelir.

NC (Kâr Amacı Gütmeyen)

Bu işaretin verildiği eserleri kullanırken, bunları kâr amacıyla kullanmamanız gerektiği anlamına gelir. (Eğer kâr amacıyla kullanmak isterseniz, eserin hak sahibinden ayrıca izin almanız gerekecektir ve izin alırsanız, bu işareti koymanıza gerek kalmaz.)

ND (Değişiklik Yasak)

Bu işaretin verildiği eserleri kullanırken, eseri değiştirmeden, eserin bir kısmını veya tamamını olduğu gibi kullanmanız gerektiği anlamına gelir.

SA (Devralma)

Bu işaretin verildiği eserleri kullanırken, eseri değiştirdiğiniz durumlar da dahil olmak üzere, yeni eserlere de aynı lisansı vermeniz gerektiği anlamına gelir.

Creative Commons Lisansı ile İlgili Notlar

Aşağıda, Creative Commons Lisansını doğru bir şekilde anlamak için gerekli olan ek bilgileri sunuyoruz.

Creative Commons’ın kendisinin hukuki bir zorlama gücü yoktur

Creative Commons, sadece Amerika merkezli bir kar amacı gütmeyen kuruluş olduğu için, hukuki olarak bu kuruluşun kendisine herhangi bir yetki verilmiş değildir.

Ancak, bir eserin lisansını nasıl belirleyeceğini kararlaştırmak telif hakkı sahibinin (genellikle yaratıcısı olarak düşünülebilir) görevidir. Dolayısıyla, bu tür işaretlerin anlamını görmezden gelerek kullanım yaparsanız, sonuç olarak hak sahibinin iradesini çiğnemiş olursunuz ve karşı taraf hukuki önlemler alırsa, her ülkenin yasalarına göre cezalandırılırsınız.

Telif hakkı ihlali durumunda sivil sorumluluk söz konusudur

İşaretin içeriğini görmezden gelerek kullanım, telif hakkı ihlali sorunu oluşturur. Telif hakkı ihlali, sivil sorumluluk meselesi olduğu için, bu hakkı ihlal ettiğiniz için tutuklanmaz veya cezalandırılmazsınız. Ancak, sivil hukukta haksız fiil sorumluluğu gibi durumlarla karşılaşabilir ve tazminat ödemeye mahkum edilebilirsiniz. Ayrıca, telif hakkı yasasına dayanarak durdurma talebinde bulunulabilir ve bu durumlar, duruma bağlı olarak işinize ölümcül bir darbe indirebilir.

Lisans işaretinden anlaşılan, sadece telif hakkı sahibinin niyetidir

Ayrıca, lisans işaretinin anlamını anladığınızı ve buna uygun kullanım yaptığınızı varsayarsak, işaretten anlaşılan sadece telif hakkı sahibinin niyetidir. Yani, lisans dışında başka bir yasanın dahil olduğu bir sorun olup olmadığı gibi konuları, bu tür işaretlerden yalnızca anlamak mümkün değildir.

Örneğin, Creative Commons Lisansı verilmiş bir içerik, başka bir kişinin haklarını ihlal ediyorsa, bu üçüncü taraf bir itirazda bulunabilir ve işarete güvenerek kullanım yapan kişiye de hukuki önlemler alabilir. Bir örnek olarak, birinin çektiği bir fotoğrafın, fotoğrafta görünen kişinin portre haklarını ihlal ettiği bir durumu düşünebiliriz. İşaretin verilmiş olması, bu tür endişelerin tamamını gereksiz kılmaz. Portre hakları hakkında, aşağıdaki makalede daha ayrıntılı bir açıklama yapılmıştır.

https://monolith.law/reputation/portraitrights-onthe-internet[ja]

Özet

Creative Commons Lisansı, özgür yaratıcı faaliyetleri teşvik etme ve genellikle karmaşıklaşabilen lisans sorunlarını basitleştirme gibi özellikleriyle, eser yaratmaya odaklanmak isteyen yaratıcılar için birçok çekicilik sunar. Ancak, “serbestçe kullanılabilir ve hukuki konular karmaşık değildir” gibi bir algı oluşursa, sonuçta Japon Telif Hakkı Yasası’ndaki sorunlar kolayca ortaya çıkar.

Creative Commons Lisansı’nın işareti, telif hakkı yasasının lisans sorunlarını son derece özlü ve net bir şekilde düzenleyen bir araçtır. Bu işaretin ne anlama geldiğini anlamak ve doğru bir şekilde yorumlamak, lisansla ilgili hukuki sorunların anlaşılması için ilk adım olabilir.