Японы компанийн хуульд заасан захирлын сайн засаглалын анхаарал болон удирдлагын шийдвэрийн зарчим

Японы компаниудын удирдлагад захирал нь компанийн өсөлт ба тогтвортой байдлыг хангахад төвлөрсөн үүрэг гүйцэтгэдэг. Энэ үүргийн хүрээнд компанид хариуцлага хүлээх чухал хууль эрх зүйн үүрэг бий. Тэр дундаа “сайн засаглалын анхаарал үүрэх үүрэг” ба “удирдлагын шийдвэрийн зарчим” гэсэн хоёр ойлголт нь маш чухал байдаг. Эдгээр нь захирлуудын ажлын үүргийг гүйцэтгэхдээ баримтлах ёстой анхаарлын стандарт болон тэдний шийдвэр нь дараа нь хариуцлага хүлээх хүрээг тодорхойлдог. Японы компанийн хууль (Japanese Corporate Law) нь захирлуудад өндөр түвшний анхаарал үүрэх үүргийг тавьдаг боловч, компанийн удирдлагад чухал байдаг эрсдэлийг авахыг саатуулахгүйн тулд удирдлагын шийдвэрийг хүндэтгэхийг ч мөн шаарддаг.

Энэхүү нийтлэл нь Японы компанийн хуулийн хүрээнд захирлын сайн засаглалын анхаарал үүрэх үүрэг ба удирдлагын шийдвэрийн зарчмын тухай, тодорхойлолт, хууль эрх зүйн үндэслэл болон Японы шүүхийн шийдвэрүүдэд хэрхэн бодитой хэрэгжүүлэгддэг талаар тайлбарласан болно. Японы хууль тогтоомжийг үндэслэн, бодит шүүхийн шийдвэрүүдийг дамжуулан эдгээр зарчмуудыг хэрхэн ойлгож, хэрэгжүүлдэг талаар тодруулж, Японы компаниудын удирдлагын ойлголтыг гүнзгийрүүлэх нь энэхүү нийтлэлийн зорилго юм.

Японы компаний хуульд заасан захирлын сайн засаглалын анхаарал халамжийн үүрэг (2023 онд)

Японы компаний хууль ба сайн зохицуулалтын анхаарал үүрэх үүрэг

Захирал нь компаниас өөрийн ажлыг даалгасан учраас компанид “сайн зохицуулалтын анхаарал үүрэх үүрэг”-тэй байдаг. Энэ үүрэг нь тухайн хүний нийгэмд эзэлдэг байр сууриасаа ерөнхийдөө шаардагддаг анхаарал үүрэх үүргийг илэрхийлдэг. Японы компаний хуулийн 330-р зүйлд “Хувьцаат компани ба удирдлагууд болон санхүүгийн аудиторуудын харилцаа нь даалгавар хүлээн авахтай холбоотой журмуудад захирагдана” гэж заасан бөгөөд энэ нь Японы иргэний хуулийн 644-р зүйлийн сайн зохицуулалтын анхаарал үүрэх үүргийг захиралд мөн хамааруулдаг. Японы иргэний хуулийн 644-р зүйлд “Даалгавар хүлээн авагч нь даалгаврын зорилгоор, сайн зохицуулагчийн анхааралтайгаар, даалгаврын ажлыг гүйцэтгэх үүрэгтэй” гэж заасан байдаг. Энэ нь захирал нь өөрийн мэдлэг болон туршлагыг бүрэн ашиглан, компани (хувьцаа эзэмшигчдийн) хамгийн их ашиг сонирхлыг хамгаалахын тулд хамгийн сайн нөөц боломжоо ашиглах ёстой гэсэн үг бөгөөд энэ нь маш өндөр түвшний үүрэг гэж үздэг.

Японы компаний хуульд заасан сайн зохицуулалтын анхаарал үүрэх үүрэг нь Японы иргэний хуулийн даалгавар хүлээн авахтай холбоотой “сайн зохицуулагчийн анхаарал”-ын өндөр стандартыг шаарддаг. Энэ стандарт нь захирал нь зөвхөн алдаагаас зайлсхийх биш, өөрийн мэргэжлийн мэдлэг болон туршлагыг бүрэн ашиглан, идэвхтэй ажиллаж, компанийн ашиг сонирхлын төлөө үйл ажиллагаа явуулах “мэргэжлийн анхаарал үүрэх үүрэг”-тэй байдаг гэсэн үг юм. Энэ өндөр түвшний үүрэг нь Японы байгууллагын удирдлагад хувь хүний хариуцлагын чухалчлалыг ойлгоход маш чухал байдаг. Захирал нь “мэдээгүй байсан” гэхээр хариуцлагаас зугтаж чадахгүй, идэвхтэй мэдээлэл цуглуулах, шинжлэх, шийдвэр гаргах үүрэгтэй байдаг.

Сайн зохицуулалтын анхаарал үүрэх үүргийн хамт “чин сэтгэлээр ажиллах үүрэг” нь маш чухал байдаг. Японы компаний хуулийн 355-р зүйлд “Захирал нь хууль тогтоомж, дүрэм журам болон хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэрийг дагаж мөрдөн, хувьцаат компанийн төлөө чин сэтгэлээр ажиллах ёстой” гэж заасан байдаг. Чин сэтгэлээр ажиллах үүрэг нь захирал нь компанийн ашиг сонирхлыг хамгийн түрүүнд тавьж, өөрийн эсвэл гуравдагч этгээдийн ашиг сонирхлын төлөө компанийн мэдлэгийг буруу ашиглахгүй байхыг шаарддаг. Японы дээд шүүх нь чин сэтгэлээр ажиллах үүрэг нь сайн зохицуулалтын анхаарал үүрэх үүргийг тодорхой болгож, “өөрөөр хэлбэл, ерөнхий даалгавар хүлээн авахтай холбоотой сайн зохицуулалтын анхаарал үүрэх үүргээс ялгаатай өндөр түвшний үүрэг биш” гэж үздэг (Сайшаа 45 (1970) оны 6-р сарын 24-ний өдрийн шийдвэр, Миншү 24-р боть 6-р хэсэг 625 хуудас). Энэ тайлбар нь захирал нь хоёр ялгаатай үүргийг тусад нь авч үзэхийн оронд, сайн зохицуулалтын анхаарал үүрэх үүргийн хүрээнд чин сэтгэлээр ажиллахыг шаарддаг гэж ойлгогддог. Японы дээд шүүхийн энэхүү тайлбар нь захирал нь хоёр ялгаатай үүргийн хооронд төвөгтэй зохицуулалт хийх шаардлагагүй гэсэн үг юм. Энэ нэгтгэсэн хандлага нь захирал нь компанийн хамгийн сайн ашиг сонирхлын төлөө ажиллах үедээ илүү тодорхой, нэгдсэн үйл ажиллагааны журам баримтлах боломжийг олгодог бөгөөд хууль сахиулахад урьдчилан таамаглах боломжийг нэмэгдүүлдэг.

Япон улсын хуульд зааснаар сайн засаглалын анхаарал хариуцлагыг зөрчсөн захирлын үүрэх хариуцлага

Япон улсын хуульд зааснаар, сайн засаглалын анхаарал хариуцлагыг зөрчсөн тохиолдолд, захирал нь олон төрлийн хариуцлага үүрэх боломжтой. Хамгийн шууд хариуцлага нь компанид учруулсан хохирлыг барагдуулах үүрэг, эсвэл “үүрэг гүйцэтгэхдээ анхаарал болгоомжгүй байдал” юм. Япон улсын Компанийн хууль (Company Law) 423-р зүйлийн 1-р хэсэгт “Захирал, санхүүгийн оролцогч, аудитор, гүйцэтгэх захирал эсвэл санхүүгийн аудитор (энэ бүлэгт ‘албан тушаалтан гэх’) нь өөрийн үүргийг гүйцэтгэхдээ анхаарал болгоомжгүй байсан тохиолдолд, хувьцаат компанид учруулсан хохирлыг барагдуулах хариуцлага хүлээнэ” гэж тодорхой заажээ. Энэ нь захирал өөрийн албан үүргээ гүйцэтгэхдээ сайн засаглалын анхаарал хариуцлагыг зөрчиж, компанид хохирол учруулсан тохиолдолд хэрэглэгдэнэ. Хохирлын хэмжээ нь үүрэг зөрчсөн үйлдэл ба “зохих шалтгаан учир” холбоотой хохирлын хязгаартай байна.

Мөн, сайн засаглалын анхаарал хариуцлагыг зөрчсөн нь захирлын муу зорилго эсвэл хүнд гэмт хэрэгтэй холбоотой байвал, компаниас бусад гуравдагч этгээдэд хохирол учруулах хариуцлага үүрэх боломжтой. Япон улсын Компанийн хууль 429-р зүйлийн 1-р хэсэгт “Албан тушаалтан нь өөрийн албан үүргийг гүйцэтгэхдээ муу зорилго эсвэл хүнд гэмт хэрэгтэй байсан тохиолдолд, энэ нь гуравдагч этгээдэд учруулсан хохирлыг барагдуулах хариуцлага хүлээнэ” гэж заасан байдаг. Энэ заалт нь компанид санхүүгийн хүчин чадал байхгүй байхад гуравдагч этгээд нь таамаглашгүй хохирол амсахаас сэргийлэх зорилгоор бий болгосон онцгой хууль ёсны хариуцлага гэж ойлгогддог. Сайн засаглалын анхаарал хариуцлагыг зөрчсөн нь компанид учруулсан хохирлыг барагдуулах үүрэг болон муу зорилго эсвэл хүнд гэмт хэрэгтэй холбоотой гуравдагч этгээдэд хохирол учруулах хариуцлагад хүргэж, мөн захирлыг албан тушаалнаас нь чөлөөлөх боломжтой болохыг харуулж байна. Энэ өндөр эрсдэл нь захирал удирдлагын шийдвэр гаргахдаа бүрэн дүүргэлт хийх, шийдвэр гаргах процессын ил тод байдал, мөн зохих бичлэг хадгалахын чухал байдлыг онцгойлон тэмдэглэж байна. Хэрэв үр дүн сайн биш байсан ч, зохих процессыг дагаж мөрдсөн баримт бичиг байвал, хариуцлагаас зайлсхийх боломжтой учраас, шийдвэр гаргах процессыг тодорхой бичих нь захирлын хувьд өөрийгөө хамгаалахад маш чухал юм.

Түүнчлэн, сайн засаглалын анхаарал хариуцлагыг зөрчсөн захирлыг хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэрээр албан тушаалнаас нь чөлөөлөх боломжтой. Япон улсын Компанийн хууль 339-р зүйлийн 1-р хэсэгт “Албан тушаалтан болон санхүүгийн аудиторыг хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэрээр хэзээ ч чөлөөлж болно” гэж заасан бөгөөд Япон улсын Компанийн хууль 341-р зүйл нь тэдгээрийн чөлөөлөх шийдвэрийн шаардлагыг тогтоожээ.

Менежментийн шийдвэрийн зарчим ба түүний хэрэглээ

Менежментийн шийдвэрийн зарчим гэж юу вэ

Компанийн удирдлага нь үргэлж тодорхой бус байдлын хүрээнд шийдвэр гаргах цуврал үйл ажиллагаа юм. Захирлууд нь хувьцаа эзэмшигчдийн даалгавраар өргөн хүрээний эрх мэдлийг хэрэгжүүлж, шинэ бизнесийн боломжууд эсвэл M&A зэрэг эрсдэлтэй шийдвэрүүдийг гаргах шаардлагатай байдаг. Гэвч эдгээр шийдвэрүүд нь компанид алдагдал учруулсан тохиолдолд, захирлын сайн засаглалын үүрэг зөрчигдсөн эсэхийг асуудаг болно. Иймд, ийм тохиолдолд захирлын гаргасан менежментийн шийдвэрийн хууль ёсны хариуцлагыг тодорхойлоход үндэслэгдэх зарчим бол “Менежментийн шийдвэрийн зарчим” юм.

Менежментийн шийдвэрийн зарчим гэдэг нь захирлын менежментийн шийдвэрүүдийг харгалзан, шийдвэрийн үндэслэл болсон бодит нөхцөл байдалд анхааралгүй алдаа гараагүй, мөн шийдвэрийн агуулга нь маш илт зөрчилтэй бус байх хүртэл, сайн засаглалын үүрэг болон үнэнч шударга үүргийг зөрчсөн гэж үзэх ёсгүй гэсэн ойлголт юм. Энэхүү зарчмын зорилго нь удирдагчид компанийн үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх зорилгоор эрсдэлтэй удирдлагад төвлөрөн ажиллах боломжийг олгох явдалд оршино.

Менежментийн шийдвэрийн зарчим нь захирлуудад эрсдэлтэй менежментийн шийдвэрүүдийг гаргахад тэдний эрх мэдлийг хүндэтгэх зорилготой. Гэсэн хэдий ч, Японы дээд шүүх нь энэхүү зарчмыг тодорхой хууль ёсны хэлбэрээр идэвхтэй дэмжих байр суурийг баримталж байгаа нь ховор байдаг. Энэ нь захирлуудад менежментийн шийдвэрийн зарчмыг “бүх зүйлийг уучлах чөлөөт карта” гэж ойлгох ёсгүйг сануулж байна. Харин шийдвэр гаргах явц ба агуулга нь учир дутагдалтай байсан ч, захирлууд шийдвэр гаргах явц нь ухаалаг байсан гэдгийг тодорхой баримт бичгээр баталгаажуулах шаардлагатай болно. Энэхүү зарчим нь зөвхөн хатуу дүгнэлт хийх ба тодорхой шийдвэр гаргах явцыг хамтатгасан үед л хамгаалалтын арга хэмжээ болно. Энэ нь захирлуудад “үр дүнгийн хариуцлага” гэхээсээ илүү “явцын хариуцлага” гэсэн хариуцлагыг хатуу сахиулах боломжтой гэсэн үг юм. Иймд захирлуудад шийдвэр гаргах явцад мэдээлэл цуглуулах, шинжилгээ хийх, мэргэжлийн зөвлөгөө авах, мөн захирлын зөвлөлд хэлэлцүүлэг хийх зэрэг нь баримт бичиг болгон үлдээх нь маш чухал болохыг сануулж байна.

“Менежментийн шийдвэрийн зарчим” ба Японы шүүхийн байр суурь

Менежментийн шийдвэрийн зарчмыг хэрэгжүүлэхдээ, Японы доод шатны шүүхийн шийдвэрүүд нь “шүүмжлэх явц” (журамтай холбоотой) ба “шүүмжлэх агуулга” (агуулгатай холбоотой) гэсэн хоёр хэсгийг ялган, тэр дундаа явцын хувьд хатуу шалгуур үзүүлэлтийг хэрэглэх хандлагатай байдаг нь захирлуудад шийдвэр гаргах “явц” нь “үр дүнтэй” адил чухал, эсвэл түүнээс ч илүү чухал байдаг гэдгийг харуулж байна. Энэ нь захирлууд шийдвэр гаргахдаа мэдээлэл цуглуулах, мэргэжлийн зөвлөгөө авах, эрсдэлийг үнэлэх, мөн эдгээр бүх процессыг зохих ёсоор бичигдүүлэх, баримтжуулах нь ирээдүйд хариуцлага тооцох боломжийн хүчирхэг хамгаалалт болохыг илтгэж байна. Шүүх захирлын шийдвэрийн ухаалаг байдалд үнэлгээ хийхдээ түүнийг гаргахад хүргэсэн журмын болон мэдээлэл цуглуулах явцыг чухалчилдаг учраас, захирлууд шийдвэр гаргах “яагаад” ба “хэрхэн” гэдгийг тодорхой болгож, түүний баримтыг үлдээх нь, үр дүнгийн амжилт, амжилтгүй байсан ч, өөрийн хариуцлагыг зайлсхийх түлхүүр болно.

Японы дээд шүүхийн байр суурь нь менежментийн шийдвэрийн зарчимд хандан болгоомжтой бөгөөд идэвхтэй дэмжих байр суурийг харуулаагүй байна. Дээд шүүх нь менежментийн шийдвэрийн зарчим гэсэн үгийг шууд ашиглахгүйгээр, тодорхой тохиолдлуудад шийдвэрийн ухаалаг байдалд үнэлгээ хийх шийдвэрүүдийг гаргах хандлагатай байдаг. Энэ нь өнгөрсөн үед менежментийн шийдвэрийн зарчим нь захирлын хариуцлагыг зайлуулах “чөлөөт карта” гэж хэтрүүлэн ашиглагдсан туршлага (Номур Секюритизийн хохирлыг барагдуулах хувьцаа эзэмшигчдийн төлөөлөгчийн хэргийн жишээ) нөлөөлсөн байж болзошгүйг тодорхойлж байна. Энэхүү дээд шүүхийн байр суурь нь захирлуудад менежментийн шийдвэрийн зарчмыг хараат бус тулгуур гэж хэт итгэхгүй байх, үргэлж тэдний шийдвэр нь объектив ухаалаг байсан гэдгийг тайлбарлахад бэлэн байх чухал байдлыг харуулж байна. Менежментийн шийдвэрийн зарчимд Японы дээд шүүхийн болгоомжтой байр суурь ба доод шатны шүүхийн шийдвэрийн хүрээнд үргэлжлүүлэн хэлэлцэгдэж буй хэлэлцүүлэг нь энэхүү хууль зүйн ойлголт одоо ч хөгжилтэй байгаа бөгөөд ирээдүйд тайлбарлалт нь өөрчлөгдөх боломжтой гэдгийг харуулж байна. Энэ өөрчлөлттэй нөхцөл байдал нь шүүхийн шийдвэрийн болон судалгааны чиг хандлагын шинэчлэлтүүдийг үргэлж анхаарч, түүнд нийцүүлэн компанийн удирдлагын практикийг зохицуулах шаардлагатай болохыг илтгэж байна.

Японы шүүхийн жишээнүүдээс харахад сайн засаглалын анхаарал хандуулалт ба удирдлагын шийдвэрийн зарчим

Сайн засаглалын анхаарал хандуулалт ба удирдлагын шийдвэрийн зарчим нь бодит шүүхийн хэргүүдэд хэрхэн хэрэглэгддэгийг ойлгохын тулд, тодорхой шүүхийн жишээнүүдийг судлах нь чухал юм. Энд бид тэр дундаа чухал хоёр шүүхийн жишээг танилцуулж байна.

Японы Санрайз хэргийн шийдвэр (Токиогийн дүүргийн шүүх 1993 оны 9 сарын 27-ны шийдвэр)

А компани нь барилгын түрээсийн үндсэн бизнесийг эрхэлдэг жижиг компани байв. Алдагдлыг бууруулах зорилгоор, төлөөлөгч захирал Y1 нь тухайн үедээ алдартай байсан хувьцааны хөрөнгө оруулалт (зээлийн гүйлгээ) хийх санааг төрүүлж, их хэмжээний зээл авч хувьцааны хөрөнгө оруулалт хийхээр шийдсэн. Дүрмийг нь өөрчлөн, үнэт цаасны арилжааг нэмсний дараа, эхлээд ашиг олж байсан ч, хувьцааны үнийн дүнгийн уналтаас болж А компани нь хөрөнгө оруулалтынхаа 70%-ийг алдсан. Хувьцаа эзэмшигч X нь төлөөлөгч захирал Y1 болон хяналтын үүргээ биелүүлээгүй гүйцэтгэх захирал Y2, захирал Y3-ын эсрэг хохирлыг нөхөн төлүүлэх хувьцаа эзэмшигчийн төлөөлөлтэй хэргийг өргөн барьсан.

Токиогийн дүүргийн шүүх нь төлөөлөгч захирал Y1-ийн сайн засаглалын анхаарал болгоомжлолын үүргээ зөрчсөн гэж үзэж, хүсэлтийг хүлээн авсан. Шүүхийн шийдвэр нь Y1 нь компанийн хохирлын үүсэл болон удирдлагын хямралыг урьдчилан таамаглаж чадсан боловч тэр эрсдэлийг хөнгөвчилж, их хэмжээний зээл авч, үндсэн бизнесийн үргэлжлүүлэх байдлыг эрсдэлд оруулсан их хэмжээний алдагдлыг үүсгэсэн гэж заасан. Тухайлбал, шинэ бизнесийн хувьд, компанийн хэмжээ, бизнесийн онцлог, ашиг олборлолтын хэмжээ гэх мэтээр харахад, сэргээх боломжгүй их хэмжээний алдагдал гаргах эрсдэлтэй бөгөөд тэр эрсдэлийг урьдчилан таамаглаж чадах тохиолдолд, тэр шинэ бизнесийг зогсоох сайн засаглалын анхаарал болгоомжлолын үүргийг хүлээх ёстой гэж үзсэн. Мөн А компанид хувьцааны хөрөнгө оруулалт хийх шаардлага байхгүй гэж шүүх шийдвэрлэсэн. Мөн гүйцэтгэх захирал Y2 болон захирал Y3 нь төлөөлөгч захирал Y1-ийн үйлдлүүдэд хяналтын үүргээ зөрчсөн гэж зөвшөөрсөн.

Энэхүү шийдвэр нь компанийн удирдлага нь түүхийн турш адал явдалтай байдаг болохыг хүлээн зөвшөөрч байгаа ч, захирлын үйлдлийн хариуцлагыг хатуу шүүдэг байдалтай байгааг харуулсан. Тухайлбал, удирдлагын шийдвэрийн зарчмыг хэрэглэхийг авч үзэх үед, шийдвэрийг гаргах явц (журамтай холбоотой) ба шийдвэрийн агуулга (шинжлэх ухаантай холбоотой) гэсэн хоёр хэсгийг ялгаварлан авч үзсэн нь онцлог юм. Хөрөнгө оруулалттай холбоотой урьдчилсан ба дараах судалгаа, компанийн санхүүгийн боломж ба хэмжээтэй харьцуулан авч үзэх журамтай холбоотой хэсэг ба хувьцааны хөрөнгө оруулалтын шаардлагатай эсэх шийдвэрийн агуулгыг салган авч үзэх нь энэхүү шийдвэрийг онцлог болгосон. Энэ нь захирлууд нь эрсдэлтэй удирдлагын шийдвэр гаргах үед, тэдгээрийн шийдвэрийн явц нь зохих ёсоор байсан эсэхийг хатуу шалгуулах болсныг тодорхой болгосон. Энэхүү шийдвэр нь шүүх захирлын удирдлагын шийдвэрийг үнэлэхдээ, тэдгээрийн үр дүн амжилттай эсвэл амжилтгүй болсон гэдгээс гадна, тэр шийдвэр ямар мэдээлэлд суурилсан, ямар журмаар, хэр их судалгааны дараа гаргасан бэ гэдгийг чухалчилж байгааг тодорхой зааж өгсөн. Энэхүү ‘процессыг чухалчлах’ байдал нь захирлууд ирээдүйд хариуцлага тооцох үед, зохих процессыг дагаж мөрдсөн гэдгийг батлахын тулд, хуралдааны тэмдэглэл болон холбогдох материалуудыг дэлгэрэнгүй бичих практикийн чухал байдлыг онцгойлон тэмдэглэсэн.

AIJ Инвестицийн Зөвлөхүүдийн Тэтгэврийн Сангийн Хөрөнгө Орлого Алдагдсантай Холбоотой Шүүхийн Шийдвэр (Токиогийн Орон Нутгийн Шүүхийн 2016 оны 7-р сарын 14-ний шийдвэр)

A компани нь хөрөнгийн биржийн бүтээгдэхүүн борлуулдаг компани бөгөөд түүний гүйцэтгэх захирал b нь C компанийн гүйцэтгэх захирал d-тай хамтран хуурамчаар тэтгэврийн санг удирдах сангийн цэвэр хөрөнгийн хэмжээг (NAV) ашиглан борлуулалтын үйл ажиллагаа явуулсан. Энэхүү луйврын үйлдлээр сан нь их хэмжээний алдагдалтай тулгарсан. Санг худалдан авсан тэтгэврийн сангууд нь A компанийн гадаад захирал Y1 болон тогтмол аудитор Y2 нар гүйцэтгэх захирлын хууль бус үйлдлүүдэд хяналт тавих, шалгах үүргээ биелүүлээгүй гэж үзэн, хохирлын төлбөр төлүүлэх шаардлагатай гомдол гаргасан.

Токиогийн Орон Нутгийн Шүүх нь гадаад захирал Y1 болон тогтмол аудитор Y2 нарын хяналт, шалгах үүргийн зөрчилд хүлээн зөвшөөрөөгүй. Шүүх нь захирлын хяналтын үүрэг нь зөрчилдөөнд суурилсан бөгөөд захирал хууль бус үйл ажиллагааг илрүүлж чадах байдал байсан, мөн тэр байдалтай танилцсан тохиолдолд л хариуцлага хүлээх ёстой гэж үзсэн. Энэ хэргийн хувьд, шүүх нь сангийн үйл ажиллагааны талаарх мэдээлэл, салбарын сэтгүүлүүдийн нийтлэлүүд, цуцлах хүсэлтүүд, зээлийн асуудлууд зэрэг гомдлын талуудын захирлуудад эргэлзээ төрүүлэх ёстой гэж үзсэн олон цэгүүдийг нарийвчлан авч үзсэн. Эцсийн дүнд, эдгээр нөхцөл байдлууд нь Y1 болон Y2 нарын хуурамч NAV-г ашигласан борлуулалтын үйл ажиллагааг мэдэрч, эргэлзээ төрүүлэх хангалттай байдалд хүргээгүй гэж шүүх шийдвэрлэсэн.

Энэхүү шийдвэр нь захирлууд, тодруулбал гадаад захирал болон аудиторуудын хяналт, шалгах үүргийн хязгаарлагдмал байдалыг харуулсан чухал цэг юм. Захирлууд нь боломжит мэдээллийн үндсэн дээр анхааралтай байх үүргийг гүйцэтгэх шаардлагатай ч, бүх хууль бус үйлдлийг урьдчилан мэдэрч, илрүүлэх үүрэгтэй биш гэдгийг тодорхой болгосон. Энэ нь захирлын хариуцлагыг хэтэрхий хатууруулах нь чадварлаг хүмүүсийг захирлын албанд томилохоос татгалзах ‘захирлын дутагдал’ -ыг сэргийлэх удирдлагын шийдвэрийн зарчмын зорилготой нийцтэй. Энэ шийдвэр нь захирлууд нь бүх мэдээллийг мэддэг гэж үзэх биш, харин тэдэнд ‘боломжит хүрч чадах мэдээлэл’ -ийн үндсэн дээр шийдвэр гаргах ёстой гэдгийг илэрхийлдэг. Захирлууд мэдээллийн дутагдалтай байгаа нь хариуцлагаас зайлсхийх боломжтой боловч, компаниуд нь захирлууд өөрсдийн үүргийг зохих ёсоор гүйцэтгэх боломжтой байхаар чухал мэдээллийг (тэр дундаа эрсдэл ба хууль бус үйлдлийн шинж тэмдэг) нууцлахгүй, зохих ёсоор болон цаг тухайд нь дамжуулах бат бөх дотоод хяналтын систем байгуулах үүрэгтэй байгааг энэ шийдвэр дамжуулан зааж байна.

Японы шүүхийн шийдвэрүүдээс харахад тус улсын шүүхийн бодлого

Японы Санрайз хэргийн шүүхийн шийдвэр нь хөрөнгө оруулалтын алдаагаар үүссэн их хэмжээний алдагдалд хариуцлага тооцохдоо захирлын сайн засаглалын үүрэг зөрчсөн гэж хатуу үнэлжээ. Энэ шүүхийн шийдвэр нь компанийн хэмжээ, үйл ажиллагааны онцлогт тулгуурлан эрсдэлийг урьдчилан таамаглах боломжийг болон тухайн үйл ажиллагааг гүйцэтгэх “шаардлагатай байдал”-ыг үндэслэн чухалчилсан байна. Эсрэгээрээ, AIJ Хөрөнгө Оруулалтын Зөвлөхүүдийн Тэтгэврийн Сангийн Хөрөнгийн Алдагдалтай Холбоотой Шүүхийн Шийдвэр нь гадаад захирлын болон аудитын даргын хяналтын үүргийг зөрчсөн гэж үзээгүй. Энэ шүүхийн шийдвэр нь захирлын үүргийг “бодитойгоор илрүүлж болох нөхцөл”-д хязгаарлагдана гэдгийг онцолсон бөгөөд бүх төрлийн зөрчлийг урьдчилан таамаглах үүрэг байхгүй гэж үзсэн байна. Эдгээр хоёр шүүхийн шийдвэр нь сайн засаглалын үүрэг нь өндөр хэмжээний үүрэг боловч түүний зөрчил болон бусад нь тодорхой нөхцөлд “уйгагүй байдлын” болон “урьдчилан таамаглалтын” үндсэн дээр шийдвэрлэгддэг Японы шүүхийн тэнцвэртэй хандлагыг харуулж байна. Японы Санрайз хэргийн шүүхийн шийдвэрт захирал “урьдчилан таамаглаж болох байсан ч” эрсдэлийг үл тоомсорлосон бөгөөд “үүнийг зөвтгөх хэрэгтэй байдал” байхгүй үйл ажиллагааг гүйцэтгэсэнд хатуу шүүмжлэлтэй хандаж, хариуцлагыг нь зөвшөөрсөн байна. Энэ нь захирлууд эрсдэлийг идэвхтэйгээр зайлсхийж, компанийн үргэлжлүүлэн ажиллах байдлыг хамгийн чухалд тооцох ёстой гэсэн хүчтэй мессеж юм. Харин AIJ хэргийн шүүхийн шийдвэрт гадаад захирал болон аудитын дарга “мэдэж болох эсвэл мэдэж болох байдалд байсан, эсвэл дор хаяж тэр байдалд байхаар шүүмжлэх ёстой нөхцөл”-ийг хэрэглэн, эцэст нь “илрүүлж, эсвэл шүүмжлэх ёстой нөхцөл байгаагүй” гэж үзэн хариуцлагыг нь татгалзсан байна. Энэ нь захирлын үүргийн хязгаарлагдмал байдал болон тэдний мэдээлэл цуглуулах болон шийдвэр гаргах үйл ажиллагаа нь ухамсартай хүрээнд байх ёстойг харуулж байна. Энэ харьцуулал нь захирлын хариуцлага нь зөвхөн үр дүнгийн хариуцлага биш, тодорхой нөхцөлд үйлдэл хийх “уйгагүй байдлын” болон “урьдчилан таамаглалтын” үндсэн дээр шийдвэрлэгддэг Японы шүүхийн практик шийдвэрлэх стандартыг тодорхой харуулж байна.  

Дүгнэлт

Японы компанийн хуульд заасан захиргааны гишүүдийн сайн зохицуулалтын үүрэг ба удирдлагын шийдвэрийн зарчим нь орчин үеийн корпорацийн удирдлагад чухал хоёр ойлголт юм. Сайн зохицуулалтын үүрэг нь захиргааны гишүүдэд компанийн төлөө “сайн менежер” хэмээх хүн шиг өндөр түвшний анхаарал тавихыг шаарддаг бөгөөд энэ үүргийг зөрчсөн тохиолдолд компани болон гуравдагч этгээдүүдэд хүнд хэцүү хууль ёсны хариуцлага хүлээлгэх магадлалтай. Түүнчлэн, удирдлагын шийдвэрийн зарчим нь захиргааны гишүүдэд эрсдэлээс айхгүй шинэчлэлтэй шийдвэр гаргах боломжийг олгодог бөгөөд тэдний шийдвэр гаргах эрх чөлөөг хүндэтгэдэг. Японы шүүхүүд эдгээр хоёр зарчмын тэнцвэрийг хангах замаар, тэр дундаа шийдвэрийн “үйл явц” дахь ухаалаг ба анхааралтай байдлыг онцгойлон анхаардаг. Японы Санрайз хэргийн шүүхийн шийдвэр нь захиргааны гишүүдийн шийдвэр гаргах процессыг болон шаардлагыг хатуу шалгаж, AIJ Хөрөнгө оруулалтын зөвлөхүүдийн тэтгэврийн хөрөнгийн алдагдалтай холбоотой хэргийн шүүхийн шийдвэр нь хяналтын үүргийн хүрээг ухаалаг мэдлэгийн боломжтой хязгаарласнаар түүний хэрэглээнд тодорхой заавар өгсөн байна.

Эдгээр зарчмуудыг гүнзгий ойлгож, зөв дагаж мөрдөх нь Японд бизнес эрхлэгч компани болон хувь хүмүүсийн хувьд маш чухал юм. Японы хууль эрх зүйн систем нь хүнд ойлгомжтой бөгөөд түүний тайлбарлалт ба хэрэгжилт нь тусгайлсан хэргүүд болон шүүхийн шийдвэрийн дагуу олон талтай байдаг. Монолис хууль зүйн фирм нь Японы корпорацийн хууль зүйн чиглэлээр баялаг туршлагатай бөгөөд тусгайлан энэ сэдвийн хүрээнд захиргааны гишүүдийн хариуцлага болон корпорацийн удирдлагын талаар олон тооны клиентүүдэд дэмжлэг үзүүлсэн. Манай фирмд гадаадын хуульчийн эрхтэй англи хэлний орчуулагчид багтсан бөгөөд тэд Японы хүнд сурталтай хууль тогтоомжийг олон улсын хараацайгаар ойлгож, практик зөвлөгөө өгөх боломжтой. Японы компанийн хуульд хамааралтай тодорхойгүй зүйлс болон корпорацийн удирдлага, захиргааны гишүүдийн хариуцлага гэх мэт сэдвүүдээр зөвлөгөө авах шаардлагатай бол Монолис хууль зүйн фирмтэй холбогдоорой. Бид таны Японд хийгдэж буй бизнес үйл ажиллагааг урьдчилан сэргийлэх болон дэмжих зорилгоор мэргэшсэн мэдлэгээрээ таныг бүрэн хүчин чармайлттай дэмжинэ.