Японы компанийн хуульд үүсгэн байгуулагчийн 'байгуулагдаж буй компани' нэрээр хийсэн үйлдлийн хууль ёсны боловсруулалт

Компани байгуулах нь зөвхөн албан ёсны үйл ажиллагааны цуваа биш юм. Хууль ёсны хувьд, дүрэм журмыг боловсруулахаас эхлээд компанийг бүртгэлд оруулах хүртэлх хугацаанд, тухайн байгууллага нь “байгуулагдаж буй компани” хэмээн үйл ажиллагаа явуулдаг. Энэ шатанд ирээдүйн бизнес үйл ажиллагааны суурь тавихад чухал хугацаа байдаг боловч, хууль ёсны хувьд маш тодорхойгүй бөгөөд олон төрлийн эрсдэлүүдийг агуулсан хугацаа мөн байдаг. Байгуулагдаж буй компани нь одоохондоо бүрэн хууль ёсны этгээдийн эрхийг эзэмшдэггүй. Гэсэн хэдий ч, ирээдүйн компанийн төлөө оффис түрээслэх, ажилтан авах зэрэг олон төрлийн гэрээний үйл ажиллагаа хийх шаардлага гардаг. Энд үндсэн асуудал тулгардаг. Өөрөөр хэлбэл, байгуулагчид байгуулагдаж буй компанийн нэрээр хийсэн үйлдлүүд нь ирээдүйд байгуулагдах компанид хууль ёсны хариуцлага хүлээлгэх үү. Мөн тэр үйлдлүүдээс үүссэн хариуцлагыг сүүлд нь хэн хүлээх вэ. Жишээлбэл, байгуулагдахаас өмнө байгуулсан өндөр үнэтэй түрээсийн гэрээг байгуулагдсаны дараах компанийн бизнес төлөвлөгөөнд тохирохгүй гэж үзвэл, тэр гэрээг хүчингүй болгож болох уу, эсвэл байгуулагч хувь хүн хариуцлага хүлээх ёстой юм уу, гэсэн асуудал юм.

Энэхүү нийтлэлд бид “байгуулагдаж буй компани” гэх хууль ёсны байдалд төвлөрөн, тодорхойлолт хийх болно. Өөрөөр хэлбэл, байгуулагдаж буй компани ямар үйлдлүүд хийж болох, тэдгээрийн хууль ёсны үр дагавар ямар байдаг талаар Японы компанийн хууль (Japanese Corporate Law) болон холбогдох шүүхийн шийдвэрүүдийг үндэслэн дэлгэрэнгүй тайлбарлана. Мөн компанийн байгуулалт амжилттай болсон тохиолдолд, эсвэл харамсалтай нь амжилтгүй болсон тохиолдолд байгуулагч болон холбогдох этгээдүүд хариуцлага хүлээх ёстой хууль ёсны асуудлуудыг хөндөнө. Энэ нь компани өөрөө хариуцлага хүлээх, гүйлгээний талууд болох гуравдагч этгээдүүдэд хариуцлага хүлээх, мөн байгуулагч биш боловч байгуулалтад гүнзгий оролцсон “хуурамч байгуулагч” нарын хариуцлагыг оруулна. Эдгээр асуудлыг ойлгох нь компани байгуулах процессыг зөв зохион байгуулах, ирээдүйн хууль ёсны маргааныг урьдчилан сэргийлэхэд чухал юм.

Япон улсад байгуулагдаж буй компани ба түүний үйл ажиллагаа

Компанийн байгуулалтын процессын үеэр, үүсгэн байгуулагчид компанийн дүрэм журмыг боловсруулж, хамтран зорилгодоо хүрэхийн тулд үйл ажиллагааг эхлүүлснээс эхлэн, байгуулалтын бүртгэл хийгдэж, компани хууль ёсны эрх зүйн байгууллага болтол хугацаанд, тус байгууллагыг “байгуулагдаж буй компани” гэж нэрлэдэг. Энэ байгуулагдаж буй компани нь одоогоор Японы компанийн хууль (Japanese Corporate Law) дээрх хууль ёсны этгээдийн эрх зүйн статусгүй учир, түүний хууль ёсны чанар нь “эрх зүйн чадваргүй нийгэмлэг”-тэй төстэй гэж үздэг. Эрх зүйн чадваргүй нийгэмлэг гэдэг нь байгууллагын бүтцийг бүрдүүлж, олонхийн саналын зарчим хэрэгжиж, гишүүдийн өөрчлөлтөд хамааралгүйгээр байгууллага үргэлжлүүлэн байх бөгөөд түүний бүтцийг ашиглан төлөөлөгчийн арга хэмжээ, ерөнхий хурлын удирдлага, санхүүгийн удирдлага болон бусад чухал цэгүүд тодорхойлогддог.

Энэ байгуулагдаж буй компанийн байгууллагын хэлбэрээр, үүсгэн байгуулагчид компанийг байгуулах зорилгоор төлөөлөгчийн хувьд шаардлагатай хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулдаг. Үүсгэн байгуулагчийн хийсэн үйлдлийн хууль ёсны үр дагавар нь байгуулагдсаны дараах компанид хамаарах эсэх нь тухайн үйлдлийн онцлогт тулгуурлан шийдвэрлэгддэг. Тодорхойлолт нь, тухайн үйлдэл нь байгуулагдаж буй компанийн зорилго хүрээнд багтаж байгаа эсэхэд суурилдаг. Байгуулагдаж буй компанийн гүйцэтгэх үйлдлүүд нь эрх зүйн хувьд “компанийг байгуулахад шаардлагатай зайлшгүй үйлдлүүд” болон “компанийн бизнесийн бэлтгэл хийх үйлдлүүд” гэсэн хоёр том ангилалд хуваагддаг бөгөөд сүүлийг нь дахин “ажиллагааг эхлүүлэх бэлтгэл үйлдлүүд” ба “бизнесийн үйл ажиллагаа” гэсэн хоёрдогч ангилалд хуваана. Мөн эдгээрээс өөр, Японы компанийн хуульд онцгойлон зохицуулагддаг “хөрөнгө авах” гэх үйлдэл ч байдаг.

Компани байгуулахад зайлшгүй шаардлагатай үйл ажиллагаа

Эхлээд, компани байгуулах зорилгыг хүрэхийн тулд, хууль ёсны эсвэл үйл явцын хувьд зайлшгүй шаардлагатай үйл ажиллагаа байдаг. Энэ нь дүрэм журам боловсруулах, үүсгэн байгуулагчид хувьцааг худалдан авах гэрээ байгуулах, байгуулагдаж буй хувьцааг худалдан авагчдыг олон нийтэд зарлах, байгууллагын анхны хурлыг зохион байгуулах зэрэг үйл ажиллагааг хамаарна. Эдгээр үйл ажиллагаа нь байгуулагдаж буй компанийн зорилгод шууд нийцтэй байдаг. Иймд, эдгээр үйл ажиллагаагаар үүссэн эрх болон үүрэг нь зайлшгүй компани байгуулагдсаны дараа тус компанид хамааралтай болно. Жишээлбэл, үүсгэн байгуулагчид дүрэм журам баталгаажуулахын тулд нотариатад төлсөн шимтгэл эсвэл хувьцааг худалдан авагчдыг олон нийтэд зарлахад зарцуулсан сурталчилгааны зардал гэх мэт зардлуудыг компани байгуулагдсаны дараа компанийн зардал болгон тооцох боломжтой. Эдгээр үйл ажиллагааны үр дүнг компанид хамааруулах талаар хууль ёсны маргаан үүсэх нь ховор тохиолддог.

Бизнес эхлүүлэх бэлтгэл үйл ажиллагаа

Дараа нь, компанийн байгуулагдсаны дараах бизнесийг зөв зохистой эхлүүлэхийн тулд шаардлагатай бэлтгэл үйл ажиллагаа, өөрөөр хэлбэл бизнес эхлүүлэх бэлтгэл үйл ажиллагаа байдаг. Энэ нь бизнесийг эхлүүлэх үйл ажиллагаа (бизнес үйл ажиллагаа) -аас ялгаатай юм. Бизнес эхлүүлэх бэлтгэл үйл ажиллагааны тодорхой жишээнүүдэд бизнесийн байрны түрээсийн гэрээ байгуулах, албан тасалгааны тоног төхөөрөмж, хэрэгслийн худалдан авалт, ажилтны ажилд авах гэрээ байгуулах зэрэг орно.

Эдгээр бизнес эхлүүлэх бэлтгэл үйл ажиллагааны хууль ёсны үр дүн нь компанийн байгуулагдсаны дараах компанид хамаарах эсэх нь нэгдсэн дүрэмгүй байдаг. Шүүхийн шийдвэрүүд нь тухайн үйл ажиллагаа нь “объективээр харахад бизнес эхлүүлэх бэлтгэл үйл ажиллагаанд шаардлагатай” бөгөөд мөн түүнийг эхлүүлэгчийн эрхийн хүрээнд хийсэн тохиолдолд л хязгаарлагдана гэж үздэг. Жишээ нь, нэг шүүхийн шийдвэр (Оита аймгийн шүүхийн 1986 оны 3 сарын 24-ний шийдвэр) -д байгуулагдаж буй компанийн хийсэн ажилтны ажилд авах гэрээг харгалзан үзэхэд, тухайн ажилд авалт нь компанийн бизнес эхлүүлэхэд заавал шаардлагатай байсан бөгөөд байгуулагдсаны дараах компанид тухайн гэрээний байдал шилжсэн гэж үзсэн байдаг.

Гэхдээ тухайн шаардлагатай байдлын шийдвэрлэлт нь хатуу юм. Жишээлбэл, бизнесийн хэмжээнд харьцангуй их үнэтэй хөрөнгө оруулалт эсвэл бизнес эхлүүлэхэд тодорхой шаардлагагүй олон тооны ажилтныг ажилд авах зэрэг нь эхлүүлэгчийн эрхийг зөрчсөн үйл ажиллагаа гэж үзэгдэх бөгөөд ерөнхийдөө байгуулагдсаны дараах компанид хамаарахгүй. Тэр тохиолдолд тухайн үйл ажиллагааг хийсэн эхлүүлэгч хувь хүн өөрөө хариуцлага хүлээх болно.

Бизнес үйл ажиллагаа

Бизнес үйл ажиллагаа гэдэг нь компани байгуулагдсаны дараа эрхэлж байх ёстой бизнесийг байгуулагдаж буй үед эхлүүлэх үйлдлийг хэлнэ. Жишээ нь, үйлдвэрлэлийн салбарт ажилладаг компани байгуулагдаж буй үедээ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, борлуулалтыг эхлүүлсэн эсвэл консалтингийн компани байгуулагдаж буй үедээ харилцагчтай консалтингийн гэрээ байгуулж, үйлчилгээг үзүүлсэн тохиолдол юм.

Байгуулагдаж буй компани нь одоогоор хуулийн этгээдийн статусгүй бөгөөд бизнес үйл ажиллагааг эрхлэх чадваргүй байдаг. Иймд, байгуулагдаж буй компанийн хийсэн бизнес үйл ажиллагаа нь зарчмын дагуу эрх бүхий хүмүүсийн эрхийг зөрчсөн хууль бус үйлдэл болон үзэгдэх бөгөөд байгуулагдсаны дараах компанид хамаарахгүй. Тухайн бизнес үйл ажиллагаагаар ашиг олсон ч гэсэн, тэр эрх ба үүрэг нь үйлдлийг гүйцэтгэсэн зохион байгуулагч хувь хүнийх болно гэсэн зарчим баримтлагддаг.

Гэсэн хэдий ч, байгуулагдсаны дараах компани нь тухайн бизнес үйл ажиллагааг дараа нь зөвшөөрөх боломжтой. Зөвшөөрөх гэдэг нь эхлээд үр дүнг хүлээж авахгүй байсан хууль ёсны үйлдэлд дараа нь түүний үр дүнг өөртөө хүлээж авах санал болгодог. Хэрэв компанийн байгуулагдсаны дараа захиргааны зөвлөл эсвэл бусад зохих байгууллага тухайн бизнес үйл ажиллагааны үр дүнг компанид шилжүүлэхээр шийдвэрлэвэл, тухайн үйл ажиллагааг компанид хамааруулах боломжтой. Гэхдээ энэ нь цөөн тохиолдолд хэрэгжих боломжтой арга хэмжээ бөгөөд байгуулагдаж буй шатанд бизнес үйл ажиллагааг эхлүүлэх нь их хэмжээний хууль ёсны эрсдэлтэй байдаг.

Хөрөнгө дамжуулан авах

Эцэст нь, Японы компанийн хуульд онцгой заалт бүхий үйлдэл болох “хөрөнгө дамжуулан авах” нь байдаг. Хөрөнгө дамжуулан авах нь Японы компанийн хуулийн 28-р зүйлийн 2-р хэсэгт зааснаар, “хувьцаат компани байгуулагдсаны дараа шилжүүлэн авахаар тохирсон хөрөнгө болон түүний үнэ цэнэ ба түүнийг шилжүүлэгчийн овог нэр эсвэл нэршил”-ийг хэлнэ. Тодорхойлбол, үүсгэн байгуулагчид компани байгуулагдсаны дараа тодорхой хөрөнгийг (жишээ нь, газар, машин тоног төхөөрөмж гэх мэт) тодорхой үнээр компани худалдан авахаар тухайн хөрөнгийн эзэмшигчтэй гэрээ байгуулах явдал юм.

Энэхүү хөрөнгө дамжуулан авах нь нээлттэй бэлтгэл хийх үйлдэлтэй төстэй ч, хууль ёсны боловсруулалт нь ихээхэн ялгаатай байдаг. Хөрөнгө дамжуулан авах нь үүсгэн байгуулагчийн хувийн шийдвэрээр чөлөөтэй хийгдэх зүйл биш бөгөөд түүний агуулгыг дүрэмт хуудас дээр бичиж тэмдэглээгүй бол түүний хүчин төгөлдөр байдал хүлээн зөвшөөрөгдөхгүй. Энэ нь дүрэмт хуудасны өөрчлөлттэй байгууллагын зүйл гэж нэрлэгддэг. Дүрэмт хуудас дээр бичиж тэмдэглэснээр, бусад хувьцаа эзэмшигчид болон өр зээлдэгчид рүү компани байгуулагдсаны дараа ямар хөрөнгийг авч, хэдийн үнээр төлөх талаар урьдчилан мэдэгдэж, хөрөнгийг буруу үнэлж компанийн санхүүгийн эрсдэлийг сэргийлэх зорилготой байдаг.

Хэрэв дүрэмт хуудас дээр бичиж тэмдэглээгүй бол хөрөнгө дамжуулан авах гэрээг байгуулсан тохиолдолд, тухайн гэрээ нь зарчмын дагуу хүчингүй болно. Тухайлбал, компани байгуулагдсаны дараа захиргааны зөвлөл тухайн гэрээг дагаж мөрдсөн ч, хүчингүй үйлдлийг хүчинтэй болгох боломжгүй. Энэ талаар, Японы дээд шүүхийн 1968 оны 12 сарын 24-ний шийдвэр нь дүрэмт хуудас дээр бичиж тэмдэглээгүй хөрөнгө дамжуулан авах нь хүчингүй бөгөөд дагаж мөрдөхөөр ч хүчинтэй болохгүй гэж тодорхой шийдвэрлэсэн байдаг. Иймд, байгуулагдсаны дараа тодорхой хөрөнгийг авахаар төлөвлөгдсөн тохиолдолд, заавал дүрэмт хуудас дээр тухайн агуулгыг бичиж тэмдэглэх процедурыг дагаж мөрдөх шаардлагатай байдаг.

Компани байгуулахад холбогдох хариуцлага

Компани байгуулах процесст олон төрлийн хууль ёсны хариуцлага үүсэх магадлалтай байдаг. Эдгээр хариуцлагууд нь ихэвчлэн байгуулагчид үүрдэг бөгөөд тэдгээрийн зорилго болон агуулга нь өргөн хүрээтэй байдаг. Энд бид хувьцаат компани байгуулагдсаны дараах хариуцлага, гүйлгээний талын гуравдагч этгээдэд хариуцлага, мөн “хуурамч байгуулагч” хариуцлагын талаар тайлбарлаж байна.

Хувьцаат компани байгуулагдсаны дараах хариуцлага

Байгуулагч нь компани байгуулах үүрэг гүйцэтгэхдээ компанид хандан сайн зохицуулагчийн анхааралтайгаар үүргээ гүйцэтгэх ёстой. Энэ үүргээ зөрчсөн тохиолдолд, байгуулагч нь байгуулагдсан компанид хохирол учруулсан хариуцлага хүлээнэ.

Японы компаний хуулийн (Japanese Corporate Law) 52-р зүйлийн 1-р хэсэгт байгуулагч нь компани байгуулах үүргээ хүлээн зөвшөөрсөн боловч түүнийг гүйцэтгээгүй тохиолдолд, хувьцаат компанид учруулсан хохирлыг нөхөн төлөх хариуцлага хүлээнэ гэж заасан байдаг. Жишээ нь, шаардлагагүй өндөр үнэтэй байгууллагын зардал гаргасан эсвэл буруу бэлтгэл хангах үйл ажиллагаагаар компанид хохирол учруулсан тохиолдолд энэ нь хамаарна. Энэ хариуцлагыг нийт хувьцаа эзэмшигчдийн зөвшөөрөлгүйгээр чөлөөлөх боломжгүй (Японы компаний хуулийн 54-р зүйлийн 1-р хэсэг).

Мөн, бодит өртөг (мөнгөн бус хөрөнгөөр хийсэн хувьцаа) эсвэл дээрх хөрөнгийг авахад, дүрмийн заалтад тусгагдсан хөрөнгийн үнэлгээ нь бодит үнэлгээнээс ихээхэн дутагдалтай бол байгуулагч онцгой хариуцлага хүлээнэ. Японы компаний хуулийн 52-р зүйлийн 2-р хэсгийн 1-р хэсэгт энэ төрлийн тохиолдолд байгуулагч нь компанид хандан, дутагдалтай хэсгийг хамтран төлөх үүрэг хүлээнэ гэж заасан байдаг. Энэ нь компаний хөрөнгийг баталгаажуулах зорилготой хатуу хариуцлага бөгөөд байгуулагч өөрийн үүргийг гүйцэтгэхдээ анхаарал хандуулаагүй гэж батлан харуулсан ч, ерөнхийдөө чөлөөлөгдөх боломжгүй.

Гуравдагч этгээдэд хариуцлага

Байгуулагч нь компани байгуулахтай холбоотой үйл ажиллагаагаар гүйлгээний талын гуравдагч этгээдэд хариуцлага хүлээх тохиолдол байдаг.

Эхлээд, байгуулагч нь компани байгуулахад, өөрийн үүргийг гүйцэтгэхдээ муу зорилго эсвэл хүнд гэмт хэрэг үйлдсэн тохиолдолд, тэр байгуулагч нь гуравдагч этгээдэд учруулсан хохирлыг нөхөн төлөх хариуцлага хүлээнэ (Японы компаний хуулийн 53-р зүйлийн 1-р хэсэг). Жишээ нь, худал мэдээллийг танилцуулж гуравдагч этгээдээс санхүүжилт авсан тохиолдолд энэ нь хамаарна.

Улам чухал нь, компани байгуулагдаагүй тохиолдолд хариуцлага юм. Хэрэв байгууллагын бүртгэлийн процесс зогссон бөгөөд компани байгуулагдаагүй бол, байгуулагч нь компани байгуулахтай холбоотой үйл ажиллагаагаар хамтран хариуцлага хүлээх ёстой (Японы компаний хуулийн 56-р зүйл). Жишээ нь, компани байгуулахыг үндэслэн байгуулсан оффисын түрээсийн гэрээний талууд нь, компани байгуулагдаагүй бол байгуулагчид бүгд болно. Мөн тэдгээр үйл ажиллагаагаар гарсан зардлыг байгуулагчид хамтран дааж авах ёстой. Энэ нь гүйлгээний талын этгээдийг хамгаалах зорилготой заалт бөгөөд байгуулагч болохын хүнд хариуцлагыг илэрхийлдэг.

Хуурамч байгуулагчийн хариуцлага

Сүүлд, формаль бус байгуулагч биш боловч бодитоор компани байгуулахад оролцсон этгээд хариуцлага хүлээх тохиолдол байдаг. Энэ нь “хуурамч байгуулагч” хариуцлага гэж нэрлэгддэг.

Японы компаний хуулийн 55-р зүйл нь дараах хоёр тохиолдлыг дурдсан байдаг. Нэгдүгээрт, хувьцаат компани байгуулахад гаргах хувьцааны урилгын зар сурталчилгаа болон тухайн урилгатай холбоотой бичиг баримт эсвэл цахим бичлэгт өөрийн нэр эсвэл нэршил болон хувьцаат компани байгуулахыг дэмжихийг бичиж, эсвэл бичлэг хийхийг зөвшөөрсөн этгээд. Жишээ нь, алдартай бизнесмэн нь өөрийн нэр хүндийг компани байгуулахад ашиглахыг зөвшөөрсөн тохиолдол гэх мэт. Хоёрдугаарт, хувьцаат компани байгуулахад, дүрмийн заалтад байгуулагч хэмээн гарын үсэг зурсан эсвэл бичигдсэн байгуулагч биш этгээд.

Эдгээр этгээдүүд нь байгуулагчаар үзэгдэх бөгөөд дээр тайлбарласан байгуулагчийн ижил хариуцлагыг (компанид хандан хариуцлага, гуравдагч этгээдэд хариуцлага) хүлээх болно. Энэ нь өөрийн нэр болон үйл ажиллагаагаар компани байгуулахад гаднаас итгэл үнэмшил үүсгэсэн бол, тэр итгэл үнэмшилд тохирох хариуцлагыг хүлээх ёстой гэсэн санаанд суурилсан байдаг. Компани байгуулахад оролцох үед, хэрэв та албан ёсны байгуулагчаар нэрээ дурдсан биш ч гэсэн, оролцооны хэлбэрээр хууль ёсны хүнд хариуцлага хүлээх магадлалтай байдагийг санах хэрэгтэй.

Хураангуй

Компани байгуулах нь шинэ бизнес эхлүүлэх итгэл найдвараар дүүрэн эхлэл боловч, энэ процесст энэ нийтлэлд тайлбарласан шиг хүндрэлтэй хууль эрх зүйн асуудлууд хамаарна. Тухайлбал, “байгуулагдаж буй компани” гэх шилжилтийн үе шатанд хийгдсэн үйлдлийн хүчин төгөлдөр байдал болон хариуцлагын байр суурь нь мэргэжлийн мэдлэггүйгээр зөв шийдвэрлэх нь хэцүү байдаг. Тэргүүлэгчдийн эрхийг хэтрүүлсэн үйлдэл нь зөвхөн байгуулагдсаны дараах компанид таамаглаагүй ачааллыг үүрүүлэхгүйгээр, тэргүүлэгч хувь хүний хязгааргүй хариуцлага хүлээх эрсдэлтэй байдаг. Хөрөнгө оруулалтыг хүлээн авах зэрэг хатуу журамтай үйлдлийг анзаарахгүй бол, төлөвлөсөн бизнесийн суурь үндсэндээ хувирч магадгүй. Эдгээр эрсдлийг урьдчилан тодорхойлж, зохих ёсоор удирдах нь тэгш компани байгуулах болон ирээдүйд эрүүл удирдлага хэрэгжүүлэхийн төлөөх анхны алхам юм.

Монолис хууль зүйн фирм нь олон тооны үйлчлүүлэгчдэд компанийн хууль зүйн үйлчилгээ, ялангуяа компани байгуулахаас өмнө болон дараах шатанд гарч болзошгүй олон төрлийн хууль эрх зүйн асуудлуудад дэмжлэг үзүүлсэн олон жилийн туршлагатай билээ. Бид Японы компанийн хуульд (Japanese Corporate Law) суурилсан гүнзгий мэдлэгээр, байгуулагдаж буй компанийн үйлдэл болон хариуцлагын холбогдолтой харилцан хамааралтай эрсдлийг шинжлэх ухаантай шинжлэх бөгөөд үйлчлүүлэгчдэд зориулсан хамгийн тохиромжтой шийдлийг санал болгодог. Мөн бидний фирмд олон улсын бизнес эрхлэх хүсэлтэй үйлчлүүлэгчдэд ч хэлний хязгааргүй, нарийн мэргэжлийн хууль зүйн дэмжлэг үзүүлэх боломжтой, гадаадын хэлний мэргэжилтнүүдийг ажиллуулдаг. Хэрэв та компани байгуулах чухал үе шатанд хууль зүйн талаарх асуудалд тулгарч байгаа бол, бидэнтэй холбогдоорой.