Ажил гүйцэтгэлийн хурдтай хөгжүүлэлт (Agile хөгжүүлэлт)тэй холбоотой хууль ба гэрээний асуудлууд

Систем хөгжүүлэх явцад арга зүй байдаг. Хамгийн уламжлалт бөгөөд ерөнхийдөө хэрэглэгддэг нь Ватерфолл (Waterfall) загвар бөгөөд олон систем хөгжүүлэлтийг хариуцсан хууль зүйн номнууд ч энэ загварыг үндэслэн хэлэлцдэг. Энэхүү нийтлэлд бид, ном болон бусад эх сурвалжаас мэдээлэл авахад хүндрэлтэй Ажайл (Agile) хөгжүүлэлтийн загварыг үндэслэн систем хөгжүүлэхтэй холбоотой хууль зүйн асуудлуудыг тайлбарлана.

Ажил мэргэжлийн хөгжүүлэлт моделийн онцлог

Систем хөгжүүлэлт дэх моделийн тухай

Систем хөгжүүлэлтийн төслүүдэд төслийн явцыг бүхэлд нь хянах зорилгоор хөгжүүлэлтийн модель гэх зүйл байдаг. Энэхүү моделийн төлөөлөгч нь “Усан цахилгаан модель” байх болно. Өөрөөр хэлбэл, голын “дээд урсгал” -аас “доод урсгал” хүртэлх ус шиг, шаардлага тодорхойлолт, зохион бүтээл, хэрэгжүүлэлт, тест зэрэг үе шатуудыг нэг дор хийдэг. Энэ нь буцах алхмууд болон давтан ажиллах зүйлсийг багасгах, төлөвлөгөөтэйгээр ажлыг урагшлуулахад тохиромжтой арга юм.

Харин Ажил мэргэжлийн хөгжүүлэлт модельд бага хэмжээний програмуудыг хэрэгжүүлж, тест хийхийг давтан хийдэг. Ийм байдлаар бага хэмжээний програмуудыг хэрэгжүүлж, тест хийх давтамжийг давтан хийх замаар төслийг алхам алхмаар томруулж байдаг. Эдгээр систем хөгжүүлэлтийн моделийн дэлгэрэнгүй тайлбар болон хоёр хөгжүүлэлтийн моделийн давуу болон сул талуудыг харьцуулах нь доорхи нийтлэлд дэлгэрэнгүй тайлбарласан байна.

Ажил мэргэжлийн хөгжүүлэлт моделийн онцлог

Ажил мэргэжлийн хөгжүүлэлт моделийн хөгжүүлэлтээр ажиллахад гол давуу тал нь хурдан шуурхай ажиллаж эхлэх боломжтой байдаг. Шаардлагын тодорхойлолт болон зохион бүтээлийн ажлууд “дээд урсгал” -ын ажилтай холбогдоогүй бөгөөд програмын хэрэгжүүлэлт ажил хуваагдаагүй учраас, функц нэмэх, засварлах, үзүүлэлт өөрчлөх гэх мэт зүйлсийг оруулахад зөвхөн хөнгөн удирдлага хийхэд тохиромжтой. Хууль эрх зүйн хувьд, Ажил мэргэжлийн хөгжүүлэлт моделийг амжилттай удирдахад онцгой ач холбогдолтой зүйл бол бичиг баримтын удирдлага болон өөрчлөлтийн удирдлагыг хэрхэн зохион байгуулах вэ гэдэг юм. Ажил мэргэжлийн хөгжүүлэлт модельд Усан цахилгаан модель шиг үүрэг хуваарилалт болон хариуцлага тодорхой бус байдаг. Мөн “удирдлага” гэхээсээ илүү хэрэгжүүлэлт, ажиллагаанд хүрэх “хурд”-ыг чухалчилдаг арга болохоор төрөл бүрийн зохион бүтээлийн баримт бичиг, үзүүлэлт, хурлын тэмдэглэлүүдийн дутагдалд хүргэх магадлал өндөр байдаг.

Өөрчлөлтийн удирдлагатай холбоотойгоор хэлэхэд, Ажил мэргэжлийн хөгжүүлэлт модель нь өөрчлөлтөд хурдан нийцүүлэх боломжтой байдаг учраас, шийдвэр гаргагчдын зөвшөөрлийн процессыг алгасаж, газар дээрх түвшинд үзүүлэлтийн өөрчлөлтийн хүсэлтийг хүлээн авч явахад төслийн асуудал үүсэх эрсдэлтэй байдаг. Энэ нь “өөрчлөлтөд хурдан нийцүүлэх” гэсэн хөгжүүлэлтийн моделийн давуу тал нь өөрөө төслийн асуудал үүсгэх эрсдэл болох магадлалтай.

Ажил Agile хөгжүүлэлт дээрх бичиг баримтын удирдлага ба өөрчлөлтийн менежмент

Бичиг баримтын удирдлагын чухал ач холбогдол

Ажайл гүйцэтгэлийн загвар (Agile development model) дээр суурилсан хөгжүүлэлтийн төслүүдэд хууль эрх зүйн хувьд асуудал болох нь ярианы үндсэн дээр хийгдсэн харилцаа холбоо нь баримт бичгийн дутагдалд хүргэдэг юм. Түүнчлэн, систем хөгжүүлэлтийн төсөлд бичиг баримтын удирдлага яагаад чухал болохыг дараах нийтлэлд дэлгэрэнгүй тайлбарласан байна.

Тухайн нийтлэлд систем хөгжүүлэлтийн төсөлд бичиг баримтын удирдлагын чухал ач холбогдлыг маргааны өмнөх сэргийлэлт (өөрөөр хэлбэл ‘Урьдчилан сэргийлэх хууль зүй’) болон маргаан үүссэн үед баримт бичгийг хадгалах (өөрөөр хэлбэл ‘Хямралын удирдлага’) гэсэн хоёр өнцгөөс тайлбарлаж байна.

Холбоо барих зөвлөлгөөний байгууллага нь бичиг баримтын удирдлагад үр дүнтэй

Ажайл гүйцэтгэлийн загварыг хэрэглэх үед, Уотерфолл загварын үедээс өөрөөр, урьдчилан тодорхой төлөвлөгөө бэлэн байдаггүй. Иймд, төлөвлөгөө ба гүйцэтгэлийн зөрүүг зөвхөн удирдахад л хангалттай биш, газар дээрхи хүмүүст даатгуулахад санхүүгийн болон цаг хугацааны зардал ихэсч магадгүй аюултай.

Тиймээс, төслийн хариуцсан хүмүүс төслийн амжилттай үргэлжлүүлэхийн тулд тогтмол холбоо барих зөвлөлгөөн зохион байгуулах нь үр дүнтэй арга болно. Хөгжүүлэлтийн хэмжээ жижиг байхад, тогтмол холбоо барих зөвлөлгөөн зохион байгуулахаас илүүтэй, хариуцсан хүмүүс хэзээ ч уулзаж болох үед уулзах нь илүүд үзэгддэг. Гэхдээ Ажайл гүйцэтгэлийн загварыг хэрэглэхэд онцгойлон цаг тухайд нь асуудлуудыг хуралдаан дээр авч үзэхээс алдах эрсдэл ихсэх нь түгээмэл. Иймд, тогтмол холбоо барих зөвлөлгөөн зохион байгуулах нь гэрээнд заасан байх нь аюулгүй байдлыг хангахад чухал гэж хэлж болно. Журамлах арга хэмжээнд, Японий Эдийн засгийн сайдын яамны загвар гэрээнд дараах байдлаар заасан байдаг:

(Холбоо барих зөвлөлгөөний байгууллага)

12-р зүйл 甲 ба 乙 нь, энэхүү ажлын дуусах хүртэлх хугацаанд, түүний явцын байдал, эрсдлийн удирдлага ба тайлагнал, 甲 ба 乙-ийн хамтарсан ажил болон тус бүрийн хуваарилсан ажлын гүйцэтгэлийн байдал, системийн үзүүлэлтүүдийг гэрээнд тусгах шаардлагатай зүйлсийг батлах, асуудлуудыг зөвлөлдөх ба шийдвэрлэх, бусад энэхүү ажлыг амжилттай гүйцэтгэхэд шаардлагатай зүйлсийг хэлэлцэхийн тулд холбоо барих зөвлөлгөөн зохион байгуулах ёстой. Гэхдээ, (дундас нь орхигдсон)。

2. Холбоо барих зөвлөлгөөн нь, зарчим ёсоор, тусгай гэрээнд заасан давтамжтайгаар тогтмол зохион байгуулах бөгөөд түүнээс гадна, 甲 эсвэл 乙 нь шаардлагатай гэж үзвэл ямар ч үед зохион байгуулах боломжтой。

3. Холбоо барих зөвлөлгөөнд, 甲 ба 乙-ийн хариуцсан хүмүүс, гол хариуцагчид болон хариуцсан хүмүүс зохих гэж үзсэн бусад хүмүүс оролцоно. Мөн 甲 ба 乙 нь, холбоо барих зөвлөлгөөнд хэлэлцэхэд шаардлагатай хүмүүсийг нөгөө талд урих эрхтэй бөгөөд нөгөө тал нь зөвхөн учир дутагдалтай үед л хариу өгөх ёстой。

4. 乙 нь, холбоо барих зөвлөлгөөнд, өмнө нь 甲 ба 乙-ийн хооронд тохиролцсон загвараар ажлын явцын тайланг бэлтгэн ирүүлнэ ба энэхүү ажлын явцын тайлангаар ажлын явцыг баталгаажуулна. Мөн хоцрогдол байгаа эсэх, хоцрогдол байгаа бол түүний шалтгаан ба түүнд хариу арга хэмжээ, энэ бүлгийн заасан хөдөлгөөнт байдалд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай эсэх (ажилтны солилцоо, нэмэгдүүлэх, бууруулах, дахин гүйцэтгэгчийг солих гэх мэт), аюулгүй байдлын арга хэмжээний гүйцэтгэлийн байдал, тусгай гэрээг өөрчлөх шаардлагатай үйл явдлын байдал, тусгай гэрээг өөрчлөх шаардлагатай үйл явдлын байгаа бол түүний агуулга зэрэг зүйлсийг шаардлагатай үед хэлэлцэж, шийдвэрлэсэн зүйлс, үргэлжлүүлэн хэлэлцэхээр тогтоосон зүйлс болон үргэлжлүүлэн хэлэлцэх зүйлс байгаа бол тэдгээрийн хэлэлцүүлэгийн хуваарь ба хэлэлцүүлэг хийх талуудыг тогтооно. 

(Дараах 5, 6, 7-р зүйлсийг орхигдуулсан.)

Холбоо барих зөвлөлгөөн гэх уулзалтын оршин байх нь гэрээний заалтад чухал үнэмшил өгч, бусад байр суурийн уулзалтуудаас ялгаатай утга учир өгдөг чухал цэг юм.

Өөрчлөлтийн удирдлагыг харилцаа холбооны зөвлөлгөөнд ашиглах зам

Мөн, Ажайл гүйцэтгэлийн хувьд, хоёр тал эхлээд тохиролцсон зүйлс нь дараа нь өөрчлөгдөх нь тэдгээрийн үндсэн зарчим болдог. Тиймээс, дараа нь үзүүлэлт өөрчлөгдсөнийг хэрхэн удирдах вэ гэдэг маш чухал болно.

Энэ үед харилцаа холбооны зөвлөлгөөн тогтмол зохион байгуулагдаж байгаа бол, өөрчлөлтийн удирдлага маш зөв, тэгш орчинд хийгдэх болно. Жишээ нь, өөрчлөлтийн зөвлөлгөөнийг харилцаа холбооны зөвлөлгөөнд хийхээр тогтоож, нэг талаас өөрчлөлтийн зөвлөлгөөн хийх хүсэлт гаргасан тохиолдолд, нөгөө талд тухайн зөвлөлгөөнд оролцох үүрэг хүлээлгэхийг гэрээнд тусгах юм. (Доорх нь Японы Эдийн засгийн яамны загвар гэрээний заалтыг хуулбарласан болно.)

(Өөрчлөлтийн удирдлагын журам)

37-р зүйл 甲 эсвэл 乙 нь талуудаас (дундасан)… суурилсан өөрчлөлтийн саналын бичиг хүлээн авсан тохиолдолд, тухайн хүлээн авсан өдрөөс ○ хоногийн дотор дараах зүйлсийг тусгасан бичиг баримт (цаашид ‘Өөрчлөлтийн удирдлагын бичиг’ гэх) гардуулж, 甲 болон 乙 нь 12-р зүйлд заасны харилцаа холбооны зөвлөлгөөнд тухайн өөрчлөлтийн зөв эсэхийг зөвлөлдөх ёстой. (Дараах зүйлсийн талаархи тайлбарыг орхигдуулсан)

Дээрх заалтын чухал цэгүүдийг дараах байдлаар тодорхойлж болно.

• Өөрчлөлтийн саналыг ‘Өөрчлөлтийн саналын бичиг’ гэсэн форматаар нэгтгэсэн нь
• Саналын бичиг хүлээн авсны дараа, түүнд хариулах хугацааг тогтоосон нь → ‘◯ хоногийн дотор’ гэсэн бичлэг биш ч гэсэн ‘хурдан шуурхай’ гэх мэт үгсээр солих боломжтой
• Өөрчлөлтийн зөв эсэхийг зөвлөлдөх газрыг ‘Харилцаа холбооны зөвлөлгөөн’ гэсэн хуралд нэгтгэсэн нь

Өөрөөр хэлбэл, ‘Өөрчлөлтийн саналыг гаргасан, гаргаагүй’, ‘Өөрчлөлтийн зөв эсэхийг хариулсан, хариулаагүй’ гэх мэт ойлголтын зөрүү үүсэхгүйн тулд, журмын арга хэмжээг тодорхой болгож байгаа юм.

Чин сэтгэлээс хандлага, итгэл үнэмшилтэй байдалд ойлголт шаардлагатай болно

Өмнөх хэсэгт бид “Холбооны зөвлөл”, “Өөрчлөлтийн зөвлөлдөх” гэх мэт гэрээний заалтуудын загварыг танилцуулсан. Гэвч эдгээртэй бодитойгоор ойлголттой болохын тулд “Чин сэтгэлээс хандлага”, “Итгэл үнэмшилтэй байдал” гэх мэт асуудлууд чухал болно. Ажайл гаргалтын загвар нь захиалагч ба гүйцэтгэгчийн итгэлцлийн харилцаа муу бол хэрэгжихэд хүндрэлтэй болдог. Учир нь энэ загвар нь ажлын хурдыг илүү чухалчилдаг бөгөөд эхлэх хүртэлх процедурыг хамгийн бага хэмжээнд хүргэдэг нь элбэг байдаг. Тиймээс талуудад “Чин сэтгэлээс хандлага” хүлээлгэх заалт оруулах нь дадлага дээр их байдаг.

4-р зүйлийн 3-р хэсэг Өөрчлөлтийн зөвлөлдөх үед, өөрчлөлтийн зорилго, боломжит эсэх, өөрчлөлтөөр үүсэх үнэ, хугацааны нөлөөлөл зэргийг харгалзан үзэж, өөрчлөлт хийх эсэхийг талууд хоорондоо чин сэтгэлээс зөвлөлдөнө.

Энэ нь эхлээд итгэлцлийн харилцаанд суурилсан хэлэлцээрүүдэд, гэтэл гэнэтийн “Гэрээг өөрчлөх эсэх нь зөвхөн хүлээн авагч талын эрх чөлөө бөгөөд хүчээр хүлээн зөвшөөрөх үүрэг байхгүй” гэх мэт хууль ёсны хэлбэрлэг ойлголтод үндэслэн талыг нь хуурч болохуйц үйлдлийг сэргийлэх зорилготой. Системийн хөгжүүлэлтэд хязгаарлагдахгүй, хувь хүмүүсийн хоорондын гүйлгээнд хамаарах хуулийн үндсэн зарчмыг тусгасан байдаг.

Иргэний хуулийн эхний зүйлийн 2-р хэсэг

Эрхийн хэрэгжүүлэлт ба үүрэг гүйцэтгэл нь итгэл үнэмшилд нийцүүлэн чин сэтгэлээс хийгдэх ёстой.

Хууль нь заавал хэлбэрлэг “Гэрээний бичиг баримтын агуулга” эсвэл “Заалтын үгсийн утга” луу л ихээхэн анхаардаггүй. Тэр тусмаа харилцагчтай гүйлгээ хийх үед, бодит “Итгэл үнэмшил” ба “Чин сэтгэлээс хандлага”-г оруулж, уян хатан хэрэглэх хэрэгтэй. Мөн хууль ёсны “Үүрэг”-ийг заавал “Гэрээ”-ний процедуртай холбоотой байдаггүй гэдгийг дараах нийтлэлд дэлгэрэнгүй тайлбарласан байна.

Хураангуй

Ажайл гүйлтийн хөгжүүлэлтийн загвар (Agile development model) дээр суурилсан систем хөгжүүлэлтийн төслүүдэд ажлын явц болон удирдлагын байгууллагын зохицуулалт нь зөөлөн байдлаар сулруулагдаж, төслийн эрсдэл нэмэгдэхийг ойлгох нь мэдээж чухал юм. Гэхдээ зөвхөн тэр биш, ‘Шударга ёсны зарчим’ гэх мэт үндэслэлд тулгуурласан Японы хуулийн байгалийн онцлог шинж чанаруудыг ойлгож, тэдгээрийг өдөр тутмын ажилд ашиглах байр суурь ч мөн чухал гэж үздэг.