Pembubaran Syarikat di bawah Undang-Undang Syarikat Jepun: Penjelasan Mengenai Kepentingan dan Prosedur

Dalam kitaran hidup sebuah syarikat, ‘pembubaran’ ditempatkan sebagai salah satu tahap akhir. Proses ini bermakna memulakan prosedur-prosedur undang-undang untuk secara rasmi mengakhiri aktiviti perniagaan syarikat dan memadamkan personaliti undang-undangnya. Namun, istilah ‘pembubaran’ seringkali keliru dengan ‘kebankrapan’. Membezakan kedua konsep ini dengan jelas adalah sangat penting untuk memahami Undang-Undang Syarikat Jepun dan membuat keputusan pengurusan yang tepat. Kebankrapan merujuk terutamanya kepada keadaan kegagalan kewangan seperti liabiliti melebihi aset, manakala pembubaran merangkumi sebab-sebab yang lebih luas. Sebagai contoh, pencapaian objektif perniagaan, penamatan perniagaan secara sukarela disebabkan ketiadaan pengganti, atau sebagai sebahagian daripada penyusunan semula organisasi, syarikat yang secara kewangan sihat mungkin memilih untuk membubarkan diri secara strategik. Oleh itu, pembubaran tidak semestinya bermakna kegagalan pengurusan, dan ia boleh dilaksanakan sebagai sebahagian daripada strategi korporat yang terancang. Apabila syarikat membubarkan diri, ia kehilangan keupayaan untuk menjalankan aktiviti perniagaan biasa dan beralih ke tahap ‘pelikuidasian’. Prosedur pelikuidasian adalah satu siri proses untuk mengubah aset syarikat menjadi tunai, melunaskan hutang, dan mengagihkan harta yang tersisa kepada pemegang saham. Artikel ini akan memberi tumpuan kepada pembubaran syarikat di bawah Undang-Undang Syarikat Jepun, menerangkan makna undang-undangnya, sebab-sebab pembubaran yang ditetapkan oleh undang-undang, sistem ‘pembubaran anggapan’ yang dikenakan kepada syarikat yang tidak aktif untuk jangka masa panjang, dan juga ‘penyambungan syarikat’, di mana syarikat yang telah dibubarkan dapat kembali ke keadaan di mana ia boleh menjalankan aktiviti perniagaan, berdasarkan perundangan dan kes mahkamah yang spesifik.

Apakah Pembubaran Syarikat di Bawah Undang-Undang Syarikat Jepun?

Dalam undang-undang syarikat Jepun, ‘pembubaran’ syarikat merujuk kepada fakta undang-undang yang menyebabkan syarikat berhad menghentikan aktiviti komersialnya yang merupakan tujuan asalnya dan memasuki prosedur likuidasi untuk mengatur urusan perundangan. Adalah penting untuk diperhatikan bahawa pembubaran tidak serta-merta menyebabkan pemusnahan personaliti undang-undang syarikat. Syarikat yang telah dibubarkan menjadi ‘Syarikat Likuidasi’ dan hanya akan terus wujud dalam lingkup tujuan likuidasi. Ini bermakna syarikat kehilangan statusnya sebagai ‘going concern’ atau syarikat yang beroperasi secara berterusan, dan beralih ke bentuk keberadaan khusus untuk melakukan penyelesaian hukum.

Perubahan ini membawa perubahan asas kepada tanggungjawab dan kewajipan pengurusan syarikat, khususnya para direktur. Direktur syarikat yang sedang menjalankan aktiviti perniagaan biasa mempunyai kewajipan untuk memaksimalkan nilai pemegang saham dengan mengembangkan perniagaan. Namun, apabila syarikat dibubarkan dan memasuki tahap likuidasi, kewajipan utamanya berubah menjadi menguruskan harta syarikat dengan adil, membayar hutang kepada semua kreditur secara saksama, dan kemudian mendistribusikan harta yang tersisa kepada pemegang saham. Memahami perubahan kewajipan ini adalah penting untuk mengurus risiko hukum setelah pembubaran. Pasal 475 Undang-Undang Syarikat Jepun secara jelas menetapkan bahawa syarikat yang dibubarkan, kecuali dalam hal pemusnahan melalui penggabungan atau prosedur kebankrapan yang sedang berlangsung, harus memulai prosedur likuidasi. Oleh itu, pembubaran bukan sekadar ‘suis mati’ yang menghentikan aktiviti syarikat, tetapi ‘suis mod’ yang mengubah secara fundamental status hukum dan kewajipan pengurusan syarikat.

Sebab-sebab Pembubaran yang Ditentukan oleh Undang-Undang Syarikat Jepun

Undang-Undang Syarikat Jepun menetapkan sebab-sebab tertentu yang terhad bagi pembubaran syarikat berhad. Menurut Artikel 471 Undang-Undang Syarikat Jepun, syarikat berhad akan dibubarkan atas sebab-sebab berikut:

• Tempoh keberadaan yang ditetapkan dalam perlembagaan syarikat telah berakhir
• Kejadian sebab-sebab pembubaran yang ditetapkan dalam perlembagaan syarikat
• Keputusan mesyuarat agung pemegang saham
• Penggabungan (hanya jika syarikat berhad tersebut lenyap akibat penggabungan)
• Keputusan untuk memulakan prosedur kebankrapan
• Perintah mahkamah untuk pembubaran

Sebab-sebab ini boleh dibahagikan kepada dua kategori: yang dilakukan berdasarkan kehendak syarikat itu sendiri dan yang dipaksa oleh faktor luar atau keputusan kehakiman. Menetapkan tempoh keberadaan atau sebab-sebab pembubaran tertentu dalam perlembagaan syarikat adalah amalan yang sering digunakan, terutama oleh syarikat yang bertujuan untuk melaksanakan projek tertentu.

Dalam praktik, kaedah pembubaran yang paling umum digunakan adalah ‘keputusan mesyuarat agung pemegang saham’. Ini adalah prosedur di mana pemilik syarikat, iaitu pemegang saham, memutuskan untuk mengakhiri aktiviti perniagaan syarikat atas kehendak mereka sendiri. Pembubaran syarikat adalah keputusan yang sangat penting berkaitan dengan kelangsungan syarikat, oleh itu, Artikel 309 Ayat 2 Butir 11 Undang-Undang Syarikat Jepun memerlukan ‘keputusan khas’ yang lebih ketat daripada keputusan biasa. Untuk keputusan khas ini menjadi sah, secara prinsip, pemegang saham yang mempunyai lebih daripada separuh daripada hak undi yang boleh digunakan harus hadir, dan sekurang-kurangnya dua pertiga daripada hak undi pemegang saham yang hadir mesti bersetuju.

Keperluan ‘dua pertiga atau lebih’ ini mempunyai makna yang sangat penting dalam strategi pengurusan. Ini bermakna bahawa pemegang saham yang memiliki lebih daripada satu pertiga saham boleh menghalang keputusan pembubaran jika mereka menentangnya. Dengan kata lain, walaupun pemegang saham minoriti, mereka boleh mempunyai hak veto yang faktual (blocking right) terhadap pembubaran syarikat dengan mengamankan lebih daripada satu pertiga saham. Aspek ini adalah elemen strategik yang harus dipertimbangkan dengan teliti, terutama dalam penubuhan usaha sama (joint venture) atau dalam dasar modal syarikat yang mempunyai beberapa pemegang saham utama.

Permohonan Pembubaran Syarikat Menurut Kes Mahkamah di Jepun

Di dalam sebab-sebab pembubaran syarikat di Jepun, terdapat prosedur khusus di mana pemegang saham boleh memohon pembubaran syarikat kepada mahkamah. Artikel 833 Undang-Undang Syarikat Jepun menetapkan bahawa pemegang saham yang memiliki sekurang-kurangnya sepuluh peratus daripada hak undi keseluruhan boleh mengajukan tuntutan pembubaran syarikat jika terdapat ‘sebab-sebab yang tidak dapat dielakkan’, seperti kesukaran yang ketara dalam menjalankan urusan syarikat dan risiko kerugian yang tidak dapat dipulihkan kepada syarikat. Walau bagaimanapun, kerana perintah mahkamah untuk membubarkan syarikat adalah langkah yang sangat kuat yang menghapuskan personaliti undang-undang syarikat secara paksa, keputusan tersebut dibuat dengan sangat berhati-hati.

Sebagai contoh kes mahkamah penting, terdapat keputusan Mahkamah Daerah Tokyo pada 1 Februari 2016 (2016). Kes ini melibatkan syarikat keluarga di mana dua pemegang saham yang masing-masing memiliki 50% saham telah bertentangan sepenuhnya, sehingga tidak dapat melantik pengarah dan membuat keputusan syarikat terhenti sepenuhnya. Salah seorang pemegang saham telah mengajukan tuntutan pembubaran syarikat untuk menyelesaikan kebuntuan ini.

Mahkamah mengesahkan bahawa pertentangan antara pemegang saham adalah serius dan mesyuarat agung pemegang saham serta lembaga pengarah tidak berfungsi. Berdasarkan itu, mahkamah mendapati bahawa keadaan telah merosot sehingga menyebabkan kelangsungan syarikat menjadi tidak bermakna dan tidak mungkin lagi untuk menyelesaikan situasi melalui cara lain seperti pemindahan saham. Sebagai kesimpulan, mahkamah mengakui keberadaan ‘kesukaran yang ketara dalam menjalankan urusan’ dan ‘sebab-sebab yang tidak dapat dielakkan’, lalu mengeluarkan perintah pembubaran syarikat.

Titik penting yang ditekankan oleh keputusan ini adalah bahawa perintah pembubaran oleh mahkamah tidak akan diberikan hanya atas dasar ketidaksepakatan antara pemegang saham atau pertentangan mengenai dasar pengurusan. Mahkamah menganggap pembubaran sebagai ‘langkah terakhir’ dan hanya akan mengaktifkan langkah kuat ini apabila syarikat berada dalam keadaan disfungsi yang serius dan berterusan sehingga kelangsungan syarikat dianggap tidak mungkin lagi. Selain itu, mahkamah juga akan menilai sama ada permohonan pembubaran merupakan penyalahgunaan hak yang bertujuan untuk memberi tekanan tidak adil kepada pemegang saham lain. Oleh itu, tuntutan pembubaran syarikat harus difahami sebagai langkah pemulihan terakhir setelah semua cara rundingan telah habis, bukan sebagai strategi awal untuk menyelesaikan pertentangan pengurusan.

Sistem Pembubaran Dianggap bagi Syarikat Tidur di Jepun

Di bawah undang-undang syarikat Jepun, terdapat sistem unik yang dikenali sebagai ‘pembubaran dianggap bagi syarikat tidur’. Sistem ini menganggap syarikat yang tidak menunjukkan sebarang tanda aktiviti perniagaan untuk jangka masa panjang dan tidak melakukan sebarang perubahan pendaftaran sebagai syarikat yang telah dibubarkan secara undang-undang. Artikel 472, Perenggan 1 Undang-Undang Syarikat Jepun mendefinisikan ‘syarikat tidur’ sebagai syarikat saham yang tidak melakukan sebarang pendaftaran berkaitan dengan syarikat tersebut selama 12 tahun sejak pendaftaran terakhir dilakukan.

Terdapat dua tujuan utama sistem ini. Pertama, untuk memelihara kepercayaan terhadap daftar pendaftaran. Kehadiran syarikat tanpa entiti sebenar dalam daftar pendaftaran boleh mengurangkan keselamatan transaksi komersial. Kedua, untuk mencegah syarikat tidur daripada diambil alih oleh organisasi jenayah dan digunakan untuk aktiviti penipuan atau tindakan tidak sah yang lain. Kementerian Kehakiman Jepun melaksanakan kerja-kerja penyusunan syarikat tidur secara berkala untuk menangani masalah ini.

Prosedur ini dijalankan secara automatik di bawah inisiatif pentadbiran. Sebagai contoh, kerja-kerja penyusunan untuk tahun fiskal 2024 (2024) dilaksanakan mengikut jadual berikut:

1. Pada 10 Oktober 2024, Menteri Kehakiman mengumumkan secara rasmi dalam Warta Kerajaan.
2. Serentak dengan itu, pejabat kehakiman yang berkenaan menghantar notis kepada alamat pejabat utama syarikat tidur yang terdaftar. Walau bagaimanapun, prosedur ini tidak akan dihentikan walaupun notis tersebut tidak sampai.
3. Syarikat yang menerima notis tersebut perlu, dalam tempoh dua bulan atau sehingga 10 Disember 2024, mengemukakan pemberitahuan bahawa mereka belum menghentikan perniagaan atau memohon pendaftaran perubahan pegawai yang diperlukan.
4. Syarikat yang tidak mengambil sebarang tindakan dalam tempoh ini akan dianggap sebagai telah dibubarkan pada 11 Disember 2024, dan pegawai pendaftaran akan melakukan pendaftaran pembubaran atas kuasa mereka sendiri.

Sistem ini mengandungi risiko kehilangan syarikat yang berharga secara tidak sengaja. Ambil contoh, syarikat induk di luar negara yang memiliki anak syarikat di Jepun mungkin sedang menghentikan operasi sementara. Walaupun anak syarikat tersebut memiliki aset berharga seperti hartanah atau hak kekayaan intelek, jika mereka gagal melakukan pendaftaran perubahan pegawai yang diperlukan oleh Undang-Undang Syarikat Jepun (setiap tempoh maksimum 10 tahun) dan 12 tahun telah berlalu, mereka akan secara automatik menjadi subjek pembubaran dianggap. Notis akan dihantar ke alamat yang terdaftar, dan jika alamat tersebut sudah tidak terkini atau tidak diurus, syarikat induk mungkin tidak menyedari bahawa anak syarikatnya berada dalam bahaya pembubaran sehingga prosedur selesai. Ini menunjukkan bahawa kelalaian pengurusan yang sederhana boleh membawa kepada akibat yang tidak dapat dipulihkan, yang boleh dianggap sebagai ‘perangkap pentadbiran’, dan menekankan pentingnya memelihara pematuhan undang-undang asas bagi semua entiti perniagaan, tanpa mengira status aktiviti mereka.

Kontinuitas Syarikat Selepas Pembubaran di Jepun

Walaupun sebuah syarikat di Jepun telah dibubarkan, terdapat keadaan tertentu di mana keputusan tersebut boleh dibatalkan dan syarikat boleh kembali menjalankan aktiviti perniagaannya. Prosedur ini dikenali sebagai ‘kontinuitas syarikat’. Artikel 473 Akta Syarikat Jepun (Japanese Companies Act) mengatur tentang kontinuitas syarikat ini.

Kontinuitas syarikat bergantung pada sebab pembubaran dan boleh berbeza-beza. Syarikat boleh diteruskan jika pembubaran berlaku atas sebab-sebab sukarela seperti: (1) tamatnya tempoh keberlangsungan yang ditetapkan dalam perlembagaan syarikat, (2) berlakunya sebab-sebab pembubaran yang ditetapkan dalam perlembagaan, (3) keputusan mesyuarat agung pemegang saham. Selain itu, syarikat yang dianggap dibubarkan kerana dianggap sebagai ‘syarikat tidur’ juga boleh diteruskan. Dalam kes-kes ini, selagi proses likuidasi belum selesai, syarikat boleh diteruskan dengan resolusi khas mesyuarat agung pemegang saham (seperti yang dinyatakan dalam Artikel 309, Perenggan 2, Butir 11 Akta Syarikat Jepun).

Sebaliknya, terdapat situasi di mana kontinuitas syarikat tidak dibenarkan. Ini termasuk pembubaran akibat penggabungan syarikat, keputusan untuk memulakan prosedur kebankrapan, atau perintah pembubaran oleh mahkamah. Pembubaran atas sebab-sebab ini dianggap sebagai keputusan yang final dan di luar kehendak syarikat atau berdasarkan pertimbangan kehakiman.

Yang perlu diberi perhatian khusus adalah batasan waktu untuk kes pembubaran yang dianggap. Syarikat yang dianggap dibubarkan hanya boleh diteruskan dalam tempoh tiga tahun dari tarikh dianggap dibubarkan. Tempoh tiga tahun ini berfungsi sebagai ‘tempoh preskripsi’ untuk membetulkan kesilapan pengurusan. Jika fakta pembubaran yang dianggap tidak disedari selama lebih dari tiga tahun, peluang untuk menghidupkan kembali syarikat tersebut akan hilang selamanya, dan satu-satunya pilihan yang tersisa adalah untuk menyelesaikan prosedur likuidasi. Kontinuitas syarikat adalah alat yang kuat untuk memungkinkan keputusan pengurusan yang fleksibel, tetapi penting untuk memahami bahawa penggunaannya tunduk pada syarat-syarat yang jelas dan batasan waktu.

Kesimpulan

Dalam Undang-Undang Syarikat Jepun, kebankrapan dan pembubaran adalah dua konsep yang dibezakan dengan jelas, seperti yang dijelaskan dalam artikel ini. Kebankrapan merujuk terutamanya kepada keadaan kewangan yang gagal seperti kelebihan hutang, manakala pembubaran boleh berlaku sebagai sebahagian daripada pencapaian objektif perniagaan, penamatan perniagaan secara sukarela disebabkan ketiadaan pengganti, atau sebagai sebahagian daripada penstrukturan semula organisasi. Memahami perbezaan ini penting untuk mengerti kitaran hidup syarikat di bawah Undang-Undang Syarikat Jepun.

Firma Guaman Monolith mempunyai rekod prestasi yang luas dalam menyediakan pelbagai perkhidmatan undang-undang yang berkaitan dengan kitaran hidup syarikat, termasuk pembubaran syarikat yang diterangkan dalam artikel ini, kepada pelbagai klien di dalam Jepun. Firma kami mempunyai pakar yang fasih dalam bahasa Inggeris dengan kelayakan sebagai peguam di Jepun dan juga di negara-negara asing, membolehkan kami menyediakan sokongan undang-undang bertaraf tinggi tanpa halangan bahasa, walaupun dalam kes-kes antarabangsa.