Kompletny przewodnik po systemie emisji akcji w japońskim prawie spółek

Japońskie prawo spółek jest stale rozwijane, aby wspierać strategie wzrostu przedsiębiorstw i ich restrukturyzację, dostosowując się do zmieniających się czasów. System “wydawania akcji” wprowadzony przez nowelizację ustawy o spółkach, która weszła w życie 1 marca 2021 roku (Reiwa 3), jest jednym z najnowszych i najbardziej strategicznych narzędzi. Pozwala on przedsiębiorstwom na przejmowanie innych spółek akcyjnych poprzez wykorzystanie własnych akcji jako środka płatniczego zamiast gotówki, co przyniosło znaczące zmiany w praktyce M&A (fuzji i przejęć). W przeciwieństwie do tradycyjnych metod wykorzystujących akcje jako środek płatniczy, takich jak “wymiana akcji”, która zakładała pełne przejęcie spółki (100% udziałów), wydawanie akcji umożliwia przejęcie kontroli nad spółką poprzez zdobycie ponad 50% praw głosu, co pozwala na bardziej elastyczne sojusze kapitałowe i M&A. Ponadto, nie wymaga to skomplikowanych procedur, takich jak badanie wartości przeprowadzane przez inspektora wyznaczonego przez sąd, które towarzyszy metodzie “wkładu niepieniężnego”, co umożliwia szybsze i bardziej efektywne transakcje. Utworzenie tego systemu nie ogranicza się do prostych zmian technicznych w prawie. Jest to wyraźny wyraz politycznej intencji wspierania przedsiębiorstw, które nie dysponują dużymi środkami pieniężnymi, ale mają wysoki potencjał wzrostu (na przykład startupy i firmy technologiczne), aby strategicznie wykorzystywały wartość swoich akcji do przeprowadzania M&A. W niniejszym artykule omówimy system wydawania akcji w oparciu o japońskie prawo spółek, od jego prawnej definicji, przez konkretne procedury, aż po tak ważne aspekty jak ochrona praw akcjonariuszy i wierzycieli.

System wydawania akcji w Japonii: Przegląd strategicznego wykorzystania

Aby dokładnie zrozumieć japoński system wydawania akcji, niezbędne jest najpierw poznanie jego prawnej definicji w ramach japońskiego prawa spółek. Artykuł 2, punkt 32-2 japońskiego prawa spółek definiuje wydawanie akcji jako „procedurę, w której spółka akcyjna przejmuje akcje innej spółki akcyjnej, aby uczynić ją swoją spółką zależną (ograniczoną do tych określonych przez rozporządzenie Ministerstwa Sprawiedliwości), i wydaje swoje akcje jako zapłatę za przejęte akcje osobie, która je zbywa”. Ta definicja zawiera kilka kluczowych elementów, które określają zakres stosowania systemu.

Po pierwsze, strony procedury, zarówno spółka wydająca akcje, aby stać się spółką dominującą (spółka wydająca akcje-matka), jak i spółka, której akcje są przejmowane (spółka wydająca akcje-córka), muszą być „spółkami akcyjnymi” zgodnie z japońskim prawem spółek. W związku z tym, transakcje, w których stronami są zagraniczne osoby prawne lub spółki z udziałami, nie mogą korzystać z tego systemu.

Po drugie, cel wydawania akcji jest ograniczony do „uczynienia innej spółki akcyjnej spółką zależną”. Oznacza to, że w wyniku wydania akcji, spółka wydająca akcje-matka musi nowo nabyć ponad 50% praw głosu w spółce wydającej akcje-córce. Ocena „spółki zależnej” opiera się na obiektywnym i jasnym „kryterium posiadania udziałów”, a nie stosuje się „kryterium rzeczywistej kontroli”, które uznaje spółkę za dominującą nawet jeśli posiada mniej niż 50% praw głosu, ale faktycznie nią zarządza. To jasne kryterium jest celowym projektem mającym na celu zapobieganie sporom dotyczącym możliwości zastosowania procedur prawnych i zapewnienie stabilności transakcji. W związku z tym, system wydawania akcji nie może być wykorzystywany w celu dodatkowego nabycia akcji przedsiębiorstwa, które już jest spółką zależną z ponad 50% praw głosu.

Porównanie wydania akcji, wymiany akcji oraz wkładów niepieniężnych w Japonii

Strategiczna wartość systemu wydania akcji staje się bardziej oczywista, gdy porównamy ją z innymi podobnymi metodami fuzji i przejęć (M&A). Szczególnie ważne jest zrozumienie różnic między wydaniem akcji a dwoma reprezentatywnymi metodami, które zakładają użycie akcji jako środka płatniczego: „wymianą akcji” oraz „wkładami niepieniężnymi”, aby opracować optymalną strategię M&A.

Największa różnica w stosunku do wymiany akcji polega na wymaganym poziomie nabycia. Wymiana akcji ma na celu przekształcenie celu przejęcia w całkowitą spółkę zależną (posiadającą 100% praw głosu). Z kolei wydanie akcji nie zawsze wymaga nabycia 100% akcji i może być wykorzystane do bardziej elastycznego celu, jakim jest nabycie większości praw głosu i przekształcenie w spółkę zależną. Dzięki temu nabywający może zapewnić sobie kontrolę zarządczą, unikając jednocześnie negocjacji i konfliktów z mniejszościowymi akcjonariuszami, którzy sprzeciwiają się przejęciu.

Z kolei w porównaniu z wkładami niepieniężnymi, na pierwszy plan wysuwa się prostota procedury. Wkłady niepieniężne polegają na wniesieniu majątku innego niż pieniądze (w tym przypadku akcji celu przejęcia) w zamian za wydanie nowych akcji, jednak zgodnie z artykułem 207 japońskiego kodeksu spółek, zasadniczo wymagane jest przeprowadzenie oceny wartości wkładu przez inspektora wyznaczonego przez sąd. Procedura ta jest czasochłonna i kosztowna, ale wydanie akcji, jako działanie restrukturyzacyjne, nie podlega tym regulacjom dotyczącym wkładów niepieniężnych. Dzięki temu przedsiębiorstwa mogą realizować M&A szybciej i taniej.

Podsumowując te różnice, przedstawiają się one następująco:

Standardowa procedura wydawania akcji: krok po kroku

Procedura wydawania akcji jest prowadzona przez macierzystą spółkę wydającą akcje i wymaga przejścia przez szereg etapów określonych w japońskim prawie spółek.

Początkowo, spółka macierzysta opracowuje “plan wydawania akcji” na podstawie artykułu 774(2) japońskiego prawa spółek. Plan ten musi zawierać elementy określone w artykule 774(3) tego prawa. Obejmuje to między innymi nazwę handlową i adres spółki zależnej, minimalną liczbę akcji do przejęcia (musi być wystarczająca do osiągnięcia statusu spółki zależnej), liczbę i metodę obliczania akcji macierzystej spółki wydawanych jako zapłata, zawartość zapłaty w gotówce, jeśli jest włączona, termin składania wniosków o przeniesienie akcji przez akcjonariuszy spółki zależnej oraz datę, kiedy wydawanie akcji wejdzie w życie (data wejścia w życie).

Następnie, spółka macierzysta musi, zgodnie z artykułem 816(2) japońskiego prawa spółek, udostępnić opracowany plan wydawania akcji i inne dokumenty w swojej siedzibie, począwszy od określonego dnia, na dwa tygodnie przed zgromadzeniem akcjonariuszy, aż do sześciu miesięcy po dacie wejścia w życie (procedura ujawniania wstępnego).

Zasadniczo, plan wydawania akcji wymaga zatwierdzenia przez zgromadzenie akcjonariuszy spółki macierzystej poprzez specjalną uchwałę przed dniem wejścia w życie. Specjalna uchwała, zgodnie z artykułem 309(2) punkt 12 japońskiego prawa spółek, wymaga obecności akcjonariuszy posiadających ponad połowę możliwych do wykorzystania głosów oraz zgody co najmniej dwóch trzecich głosów obecnych akcjonariuszy, co stanowi bardzo rygorystyczne wymagania.

Po zatwierdzeniu przez zgromadzenie akcjonariuszy, spółka macierzysta informuje akcjonariuszy spółki zależnej, którzy chcą przenieść akcje, o treści zatwierdzonego planu (zgodnie z artykułem 774(4) japońskiego prawa spółek). Akcjonariusze chcący przenieść akcje muszą do określonego terminu złożyć w spółce macierzystej dokumenty zawierające liczbę akcji, które chcą przenieść. Tutaj pojawia się jedna z najbardziej charakterystycznych cech systemu wydawania akcji, tzw. “zasada wolności przydziału”. Na podstawie artykułu 774(5) japońskiego prawa spółek, spółka macierzysta może swobodnie zdecydować, od kogo i w jakiej ilości przejmie akcje oraz jak przydzieli zapłatę. Dzięki temu, spółka macierzysta może na przykład preferować wnioski od przyjaznych długoterminowych akcjonariuszy, co umożliwia strategiczne kontrolowanie składu akcjonariuszy po fuzji lub przejęciu.

W końcu, gdy nadejdzie data wejścia w życie określona w planie wydawania akcji, następuje efekt prawny. Akcjonariusze spółki zależnej, którzy przenieśli akcje, otrzymują w zamian akcje spółki macierzystej i stają się jej nowymi akcjonariuszami (zgodnie z artykułami 774(7) i 774(11) japońskiego prawa spółek). Po wejściu w życie, spółka macierzysta ma obowiązek niezwłocznie przygotować dokumenty ujawniające po fakcie, zawierające informacje takie jak liczba przejętych akcji, i udostępnić je w swojej siedzibie przez sześć miesięcy od daty wejścia w życie (zgodnie z artykułem 816(10) japońskiego prawa spółek).

Procedury ochrony praw akcjonariuszy i wierzycieli w Japonii

Emisja akcji ma znaczący wpływ na strukturę organizacyjną spółki, dlatego japońskie prawo korporacyjne ustanawia rygorystyczne procedury w celu ochrony akcjonariuszy i wierzycieli, którzy mogą ponieść szkody.

Prawo akcjonariuszy sprzeciwiających się do żądania wykupu akcji

Akcjonariusze spółki macierzystej, którzy na walnym zgromadzeniu wykorzystali swoje prawo głosu, aby sprzeciwić się planowi emisji akcji, mogą na podstawie artykułu 816, punkt 6 japońskiego prawa korporacyjnego, żądać od spółki wykupienia ich akcji po „sprawiedliwej cenie”. Jest to istotne prawo zapewniające akcjonariuszom możliwość odzyskania zainwestowanego kapitału w przypadku sprzeciwu wobec kluczowych decyzji spółki.

Ustalanie „sprawiedliwej ceny”: Wnioski z japońskiej praktyki sądowej

Gdy akcjonariusz i spółka nie mogą dojść do porozumienia w kwestii „sprawiedliwej ceny”, ostatecznie to sąd decyduje o jej wysokości. Japońskie sądy, w procesie ustalania tej „sprawiedliwej ceny”, nie stosują jednolitej metody kalkulacji, lecz przyjmują wieloaspektowe podejście, uwzględniające stan majątkowy spółki oraz wszystkie inne okoliczności. W ostatnich latach coraz większe znaczenie przywiązuje się do metod oceny opartych na przyszłej rentowności przedsiębiorstwa, takich jak metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych (DCF).

Szczególnie istotne są orzeczenia sądowe dotyczące stosowania tzw. „zniżki za niepłynność” – obniżenia wartości akcji z powodu trudności z ich sprzedażą na rynku. Japoński Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 marca 2015 roku stwierdził, że jeśli do oceny wartości przedsiębiorstwa stosuje się metody skoncentrowane na wartości biznesowej (np. metoda DCF), to zasadniczo nie jest dozwolone stosowanie zniżki za niepłynność przy ustalaniu ceny wykupu akcji przez spółkę przy wyjściu akcjonariusza. Zakres tego orzeczenia może być również rozciągnięty na sytuacje, gdy akcjonariusz sprzeciwiający się emisji akcji żąda wykupu swoich udziałów. Taka decyzja sądowa ma kluczowe znaczenie dla ochrony akcjonariuszy, zapobiegając sytuacjom, w których mniejszościowi akcjonariusze są zmuszani do opuszczenia spółki po nieuczciwie niskiej cenie ze względu na prywatny charakter lub mniejszościowy udział w akcjach.

Procedura sprzeciwu wierzycieli

Jeśli w zamian za emisję akcji spółka macierzysta przekazuje inne aktywa (takie jak gotówka) i ich wartość stanowi co najmniej jedną dwudziestą (5%) całkowitej kwoty zapłaty, konieczne jest wprowadzenie procedur ochrony interesów wierzycieli, aby zapobiec odpływowi majątku spółki. Artykuł 816, punkt 8 japońskiego prawa korporacyjnego, pozwala wierzycielom spółki macierzystej wyrazić sprzeciw w takiej sytuacji.

W przypadku konieczności przeprowadzenia tej procedury, spółka macierzysta musi ogłosić publiczne ogłoszenie w Dzienniku Urzędowym oraz indywidualnie wezwać znanych wierzycieli. Wierzyciele mają prawo wyrazić sprzeciw w ciągu co najmniej jednego miesiąca. Jeśli wierzyciel zgłosi sprzeciw, spółka ma obowiązek, chyba że nie ma ryzyka szkody dla wierzyciela, spłacić dług, zapewnić odpowiednie zabezpieczenie lub powierzyć odpowiedni majątek w zaufanie firmie powierniczej lub podobnej instytucji (zgodnie z artykułem 816, punkt 8, ustęp 5 japońskiego prawa korporacyjnego).

Procedura uproszczonej emisji akcji i praktyczne uwagi

System emisji akcji zawiera wyjątki upraszczające procedury oraz istotne ograniczenia, na które należy zwrócić uwagę w praktyce.

Ogólny zarys uproszczonej emisji akcji

Artykuł 816, paragraf 4 japońskiej ustawy o spółkach (Japan’s Companies Act) określa procedurę zwaną “uproszczoną emisją akcji”. Pozwala ona na pominięcie specjalnej uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy, która zazwyczaj jest wymagana, gdy całkowita wartość wynagrodzenia za emisję akcji nie przekracza 1/5 (20%) wartości netto aktywów spółki macierzystej . Przepis ten ma na celu zmniejszenie obciążeń proceduralnych i umożliwienie szybkiego podejmowania decyzji w przypadku małych i średnich fuzji i przejęć (M&A), które mają niewielki wpływ na majątek spółki.

Ograniczenia systemu i strategiczne punkty

Chociaż emisja akcji jest bardzo potężnym narzędziem, jej wykorzystanie wiąże się z kilkoma istotnymi ograniczeniami. Jak wspomniano, strony są ograniczone do japońskich spółek akcyjnych, a system ten nie może być wykorzystywany w transgranicznych fuzjach i przejęciach (M&A), w których uczestniczą zagraniczne przedsiębiorstwa .

Ponadto, perspektywa podatkowa jest niezwykle ważna. Aby akcjonariusze sprzedającej spółki córki mogli skorzystać z odroczenia opodatkowania zysków kapitałowych powstałych w wyniku transferu, co najmniej 80% całkowitej wartości wynagrodzenia musi stanowić akcje spółki macierzystej . Oznacza to w praktyce, że stosunek gotówki w mieszanym wynagrodzeniu (akcje plus gotówka) musi być mniejszy niż 20%. Co więcej, ważna zmiana miała miejsce po 1 października 2023 roku (Reiwa 5), która wyklucza z odroczenia opodatkowania emisje akcji, w wyniku których spółka macierzysta staje się “spółką rodziną” w rozumieniu prawa podatkowego . Jest to środek zapobiegający nadużyciom systemu i wymaga szczególnej uwagi, zwłaszcza gdy emisję akcji przeprowadza przedsiębiorstwo, w którym znaczącym akcjonariuszem jest założyciel lub jego rodzina .

Związek z innymi regulacjami prawnymi

Emisja akcji nie jest procesem ograniczonym wyłącznie do japońskiej ustawy o spółkach. Szczególnie gdy spółka córka, której akcje są emitowane, jest przedsiębiorstwem publicznym, mogą mieć zastosowanie regulacje japońskiej ustawy o instrumentach finansowych i giełdach (Japan’s Financial Instruments and Exchange Act), w szczególności regulacje dotyczące ofert publicznych przejęć (TOB) . W zależności od charakteru transakcji, procedury TOB mogą być wymagane równolegle do procedur wynikających z ustawy o spółkach. Dlatego, aby z powodzeniem przeprowadzić M&A wykorzystujące emisję akcji, niezbędne jest zintegrowane i specjalistyczne rozważenie prawne obejmujące wiele dziedzin prawa, takich jak prawo spółek, prawo podatkowe oraz prawo o instrumentach finansowych i giełdach.

Podsumowanie

System wydawania akcji jest elastycznym i potężnym narzędziem M&A, które umożliwia zdobycie kontroli nad inną spółką akcyjną poprzez wykorzystanie własnych akcji jako środka płatniczego. Charakteryzuje się elastycznością, ponieważ nie wymaga pełnej subordynacji, prostotą procedur oraz strategiczną wygodą zwaną “wolnością alokacji”, co czyni go ważną opcją w strategii wzrostu firmy. Jednakże, jego realizacja wymaga przestrzegania szczegółowych procedur prawnych, odpowiedniego reagowania na prawa akcjonariuszy sprzeciwiających się i wierzycieli, a także dokładnego zrozumienia złożonych relacji z przepisami podatkowymi i prawem o instrumentach finansowych. Aby odpowiednio zarządzać tymi wymogami prawnymi i doprowadzić transakcję do sukcesu, niezbędna jest zaawansowana wiedza specjalistyczna i bogate doświadczenie praktyczne.

Kancelaria Prawna Monolith posiada bogate doświadczenie w świadczeniu usług prawnych związanych z M&A oraz restrukturyzacją organizacji, w tym wydawaniem akcji, dla wielu klientów w Japonii. W naszej kancelarii pracują eksperci, którzy posiadają nie tylko japońskie kwalifikacje adwokackie, ale również kwalifikacje adwokackie z innych krajów i są anglojęzyczni, co umożliwia świadczenie usług prawnych na najwyższym poziomie również w przypadku międzynarodowych spraw, bez barier językowych. Jeśli rozważają Państwo wykorzystanie systemu wydawania akcji, prosimy o kontakt z naszą kancelarią.