Tarihte Kalan Büyük Kişilerin Görüntülerinin Kullanımıyla İlgili Portre Haklarının Ele Alınması
Blog, SNS veya promosyon materyallerinde, ünlü veya tanınmış kişilerin fotoğraflarını kullanmak isteyebilirsiniz. Ancak, yayınladıktan sonra telif hakkı ihlali ile suçlanmak veya tazminat talebiyle karşılaşmak istemezsiniz.
Bu tür durumlarda, genellikle kişinin kendisi veya fotoğrafçı gibi hak sahiplerinden izin almak normal prosedürdür. Ancak, tarihteki ünlü kişilerin zaten ölmüş olması durumunda ne yapmalı?
Kişi zaten öldüğü için izin alınamaz ve başlangıçta “portre hakkı”nın sona erdiği düşünülür. Ancak, kullanımdan sonra bir sorunun ortaya çıkma olasılığı da olduğu için, dikkatli bir şekilde kullanılmalıdır.
İşte bu yüzden, bu sefer, tarihteki ünlü kişilerin resimlerini kullanırken genellikle bilinmeyen “portre hakkı” hakkında, yasalar ve geçmiş örnekler temelinde bir açıklama yapacağız.
Portre Hakkı Nedir?
Portre hakkı, yasalarla belirlenmiş bir hak olmasa da, bir kişinin özel hayatındaki görünüşünün fotoğraflanması ve kullanılması konusunda yasal olarak korunan bir haktır.
Teoriler ve yargı kararlarına göre, portre hakkı, Japon Anayasası’nda garanti edilen Japon vatandaşlarının ‘mutluluk arama hakkı’na dayanmaktadır.
Madde 13
Tüm vatandaşlar birey olarak saygı görmelidir. Yaşam, özgürlük ve mutluluk arama hakkı, kamu refahına aykırı olmadığı sürece, yasama ve diğer ulusal politikalar üzerinde en yüksek saygıyı gerektirir.
Ayrıca, portre hakkı, kişilik haklarının bir türü olan ‘gizlilik hakkı’ ve mülkiyet haklarının bir türü olan ‘publicity hakkı’ olmak üzere iki bölümden oluşur ve her bir hakkın içeriği aşağıdaki gibidir:
Gizlilik Hakkı
Gizlilik hakkı, ‘kişinin izni olmadan özel hayatındaki görünüşünün fotoğraflanmaması hakkı’ ve ‘fotoğraflanan kişinin fotoğrafının izni olmadan yayınlanmaması veya kullanılmaması hakkı’ndan oluşur ve genellikle ‘portre hakkı’ denildiğinde gizlilik hakkı kastedilir.
Publicity Hakkı
Ünlülerin veya sporcuların adlarının veya fotoğraflarının reklamlarda kullanılması durumunda, sadece ürünlerin satışından daha fazla satış artışı beklenir. Bunun nedeni, ünlülerin ve tanınmış kişilerin portrelerinin müşteri çekme gücü, yani ekonomik değeri olmasıdır.
Bu şekilde, ekonomik değeri olan ünlülerin ve tanınmış kişilerin portrelerini koruyan ve bu portrelerin izinsiz olarak üçüncü kişiler tarafından kullanılmasını engelleyen hakkı publicity hakkı olarak adlandırırız.
Portreler ve İllüstrasyonlar ‘Portre Hakkı’ Kapsamına Girer mi?
Geçmişteki hukuk kararlarına göre, bir kişinin görünüşünün gerçekçi bir şekilde yansıtılması veya kişinin tanınabilirliği gibi faktörler, durumun değerlendirilmesinde belirleyici olabilir.
Portreler
Fotoğraflar kadar gerçekçi ve doğru bir şekilde çizilmiş portrelerin, portre hakkı kapsamına girebileceği düşünülmektedir.
İllüstrasyonlar
Yazarın kişinin özelliklerini subjektif bir şekilde yakalayıp çizdiği karikatürler gibi durumlarda, bu tür eserlerin portre hakkı kapsamına girmeyeceği düşünülmektedir.
Ancak, kişinin doğru bir şekilde çizildiği veya kolayca tanınabilir olduğu durumlar, portre hakkı kapsamına girebilir.
İllüstrasyon ve karikatürlerle ilgili portre hakkı uygulamalarını daha ayrıntılı öğrenmek isteyenler, aşağıdaki makaleyi bu yazıyla birlikte inceleyebilirler.
https://monolith.law/reputation/portrait-illustration-portrait-right[ja]
Tarihteki Büyük Kişilerin de Portre Hakları Var mı?
Artık hayatta olmayan kişilerin, görüntülerinin kullanılması veya yayınlanması nedeniyle duygusal acı çekme olasılıkları olmadığından, genellikle portre hakları tanınmamaktadır.
Ancak, ölen kişinin portre haklarına ilişkin olarak ülke ve bölgeye göre yasalar farklılık gösterir ve bazı yerlerde kişi öldükten sonra bile portre hakları sona ermez.
Özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde eyaletlere göre yasalar farklı olduğundan, yabancı ünlülerin veya tanınmış kişilerin portrelerinin kullanımı, tarihteki kişiler olsalar bile dikkat gerektirir.
Ayrıca, yanıltıcı bilgilere dayalı iftira ve hakaretler gibi kötü niyetli görüntü kullanımı durumunda, Japon Ceza Kanunu’nda belirlenen iftira suçuna girme olasılığı vardır.
Madde 230 (İftira)
1. Açıkça bir gerçeği belirterek, bir kişinin itibarını zedeleyen kişi, gerçeğin var olup olmadığına bakılmaksızın, üç yıla kadar hapis veya para cezasına çarptırılır.
2. Bir ölünün itibarını zedeleyen kişi, yanıltıcı bir gerçeği belirtmedikçe, cezalandırılmaz.
Portre Haklarının İhlali Hakkında
Gizlilik Haklarının İhlali
Yalnızca gizliliği ihlal etmek cezai bir ceza gerektirmez, ancak iftira ve hakaret gibi yasadışı eylemler eşlik ederse, itibarını zedelemek olarak adlandırılır ve silme talepleri, tazminat talepleri ve hasar tazminatı talepleri gibi sonuçlarla karşılaşabilirsiniz.
Not: Portre ile ilgili gizlilik haklarının ihlali aşağıdaki üç gereklilikle belirlenir:
- Kişinin açıkça tanımlanabilmesi
- Bir şeyi çekerken, kişinin tesadüfen görüntüye girmemiş olması
- Birçok kişinin gördüğü veya SNS gibi yayılma potansiyeli yüksek bir medyada yayınladığı
Publicity Haklarının İhlali
Ünlüler veya tanınmış kişiler söz konusu olduğunda, kişinin izni olmadan fotoğraflarını veya portrelerini reklam veya satış için kullanırsanız, bu durum Medeni Kanun’un belirlediği yasadışı bir eylem olarak kabul edilir ve satışın durdurulması veya hasar tazminatı talepleri ile karşılaşabilirsiniz.
Portre haklarının ihlali hakkında daha fazla bilgi almak isteyenler, aşağıdaki makalede detaylı olarak açıklanmıştır, bu nedenle lütfen bu makaleyi de inceleyin.
https://monolith.law/reputation/portraitrights-onthe-internet[ja]
Telif Hakkı Nedir
Bu makalede “Portre Hakkı”na odaklanıyoruz, ancak gerçekten tarihi büyük kişilerin portrelerini kullanırken, koruma süresi uzun olan “Telif Hakkı”nı mutlaka kontrol etmek gerekmektedir.
Telif hakkı, fikri mülkiyet haklarının bir parçasıdır ve fotoğraflar, resimler, müzik gibi eserleri tek başına kullanma hakkını ifade eder. Bu hak, “Yazar Kişilik Hakkı” olarak adlandırılan kişisel hakları ve “Telif Mülkiyet Hakkı” olarak adlandırılan mülkiyet haklarını korur.
Eserler
Eserler, düşünce veya duyguların yaratıcı bir şekilde ifade edildiği ve edebiyat, akademik çalışmalar, sanat veya müzik alanına ait olan şeylerdir. Aşağıdaki gerekliliklerin tümünü karşılaması gerekmektedir:
- “Düşünce veya duyguların” ifade edildiği şeyler (sadece veri veya gerçekleri içermez)
- “İfade edilen” şeyler (sadece aklınıza gelen fikirleri içermez)
- “Yaratıcı” ifadeler (sadece taklitleri içermez)
- “Edebiyat, akademik çalışmalar, sanat veya müzik alanına” ait olan şeyler (endüstriyel ürünleri içermez)
Yazar Kişilik Hakkı
- Yayın Hakkı
Yayınlanmamış eserlerin yayınlanıp yayınlanmayacağına karar verme hakkı
- İsim Gösterme Hakkı
Eserlere yazarın adını ekleyip eklememe veya eklerken hangi ismi kullanacağına karar verme hakkı
- Kimlik Koruma Hakkı
Eserin içeriğinin veya başlığının yazarın isteğine aykırı olarak değiştirilmemesi hakkı
Telif Mülkiyet Hakkı
- Çoğaltma Hakkı
Eserleri basma, fotoğraf çekme, kopyalama, kaydetme vb. yollarla yeniden üretme hakkı
- Gösterim Hakkı & Performans Hakkı & Sergileme Hakkı
Eserleri halka açık bir şekilde performans, gösterim, sergileme hakkı
- Halka Açık Yayın Hakkı
Eserleri internet veya yayın yoluyla halka açık bir şekilde yayınlama hakkı
- Devir Hakkı
Filmler hariç eserlerin orijinali ve kopyalarını halka devretme hakkı
- Kiralama Hakkı
Filmler hariç eserlerin kopyalarını halka devretme hakkı
- Çeviri Hakkı & Uyarlama Hakkı vb.
Eserlerin çevirisi, düzenlemesi, değiştirilmesi, senaryolaştırılması, filme çekilmesi, uyarlanması hakkı
- Diğer
Sözlü Anlatım Hakkı, Dağıtım Hakkı, İkincil Eserlerin Kullanım Hakkı
Telif Hakkının Koruma Süresi
Telif hakkı, eserin yaratıldığı anda doğar ve genellikle yazarın ölümünden 70 yıl sonra sona erer.
Koruma Süresinin İstisnaları
Telif hakkının koruma süresinde, isim ve eser türüne bağlı olarak aşağıdaki gibi istisnalar vardır:
- Anonim & Takma Adlı (genel olarak bilinen takma adlar hariç) Eserler
Yayınlandıktan 70 yıl sonra (yazarın ölümünden 70 yıl sonra açıkça belirlenmişse, o zamana kadar)
- Kuruluş Adına Yapılan Eserler
Yayınlandıktan 70 yıl sonra (yaratıldıktan 70 yıl içinde yayınlanmamışsa, yaratıldıktan 70 yıl sonra)
- Film Eserleri
Yayınlandıktan 70 yıl sonra (yaratıldıktan 70 yıl içinde yayınlanmamışsa, yaratıldıktan 70 yıl sonra)
“Telif Mülkiyet Hakkı”nın aksine, “Yazar Kişilik Hakkı” yazarın ölümüyle sona erer, ancak yazarın ölümünden sonra bile yazar kişilik hakkının ihlal edilmesi, Telif Hakkı Yasası ile yasaklanmıştır, bu yüzden dikkatli olunmalıdır.
Özet
Bu sefer, tarihe geçmiş ve artık aramızda olmayan büyük kişilerin resimlerinin kullanılması durumunda “Portre Hakları” hakkında, portre haklarının yapısı, portre haklarının hedefi, ölen kişinin portre hakları, portre haklarının ihlali ve “Telif Hakları” hakkında detaylı bir açıklama yaptık.
Bir kişinin portresi olsa bile, kullanım şekline bağlı olarak, cezai yaptırım veya tazminat talebiyle karşılaşma olasılığı olduğu için, kendi başınıza karar vermek yerine, konusunda bilgili ve deneyimli bir avukata önceden danışmanızı öneririz.
Büromuz Tarafından Sunulan Çözümler
Monolith Hukuk Bürosu, özellikle IT ve hukuk alanlarında yüksek uzmanlığa sahip bir hukuk firmasıdır. Son yıllarda, telif hakları konusundaki fikri mülkiyet hakları giderek daha fazla dikkat çekmekte ve hukuki kontrol ihtiyacı artmaktadır. Büromuz, fikri mülkiyet haklarına ilişkin çözümler sunmaktadır. Ayrıntılar aşağıdaki makalede belirtilmiştir.
Category: Internet
