Japonya Şirket Hukukunda 'Şirket Organları'nın Genel Görünümü ve Rol Dağılımı

Japonya’daki şirketler hukukunda “şirket organı”, şirketin karar alma, iş yürütme ve denetimini üstlenen çeşitli organizasyon yapılarını ifade eder. Bu organlar, şirketin uygun işleyişi ve yönetişimi için vazgeçilmezdir. Anonim şirketlerde, en temel ve zorunlu organlar genel kurul ve en az bir yönetim kurulu üyesidir.

Şirketler hukuku, şirketin büyüklüğüne, niteliğine ve iş amaçlarına göre iç yapıyı esnek bir şekilde tasarlayabilme seçenekleri sunar. Bu sayede, işletmeler en basit yapılandırmadan, daha karmaşık bir komite sistemi kuruluşuna kadar çeşitli organ kombinasyonlarını seçebilirler.

Temel Kurumlar: Japonya’daki Hisse Sahipleri ve Yönetim Kurulu Üyeleri

Genel Kurul: Nihai Karar Alma Organı

Rol, Yetkiler ve Karar Türleri

Anonim şirketlerin en üst düzey karar alma organı olan genel kurul, şirketin hissedarlarından oluşur. Genel kurulun yetkileri geniş kapsamlı olup, Japon şirketler hukuku (Japan’s Companies Act) ve şirket ana sözleşmesinde belirtilen tüm kararları alma yetkisine sahiptir. Ancak, yönetim kurulu kuruluşlarında genel kurulun yetkileri genellikle Japon şirketler hukukunda veya ana sözleşmede açıkça belirtilen konularla sınırlıdır.

Genel kurulun başlıca yetkileri şunlardır: Şirketin kuruluşuyla ilgili olarak, kurucu yöneticilerin ve denetçilerin atanması, kuruluş sırasındaki ana sözleşme değişiklikleri ve şirketin kuruluşunun iptali gibi kararlar alınır. Ayrıca, hisse senetleriyle ilgili olarak, şirketin kendi hisselerini ücretli olarak geri alması, tümünü satın alma hakkı bulunan özel hisse senetlerinin alımı ve mirasçılara yönelik satış talepleri gibi kararlar verilir. Kurumlarla ilgili olarak ise, yöneticilerin, denetçilerin, muhasebe danışmanlarının ve muhasebe denetçilerinin atanması ve görevden alınması gibi kararlar alınır. Önemli iş kararlarına gelince, birçok önemli iş kararı yöneticilere devredilmiş olsa da, yönetim kurulu olmayan şirketlerde, önemli varlık devirleri veya büyük miktarda borçlanma gibi belirli önemli konular için genel kurul onayı gerekebilir.

Genel kurul kararları arasında, olağan kararlar, özel kararlar ve özel nitelikli kararlar gibi çeşitler bulunur ve kararın önem derecesine göre gerekli olan karar türü değişir.

Hissedarların ve Genel Kurulun Yükümlülükleri ve Sorumlulukları

Hissedarların temel sorumluluğu, sahip oldukları hisse senetlerinin alım bedeli ile sınırlı olan ‘sınırlı sorumluluk’ olarak tanımlanır. Bu, hissedarların şirketin borçlarına karşı yatırım miktarını aşan kişisel bir sorumluluk taşımadıkları anlamına gelir.

Genel kurulla ilgili şirket yükümlülükleri (genellikle yöneticiler tarafından yerine getirilir) arasında, zamanında ve uygun bir şekilde genel kurul toplantısının çağrılması bulunur ve bu, çağrı bildiriminin gönderilmesini içerir. Ayrıca, hissedarlara gündemle ilgili gerekli açıklamaların sağlanması ve genel kurul toplantı tutanaklarının hazırlanıp saklanması yükümlülükleri de vardır.

Genel kurulun kendisi doğrudan bir sorumluluk taşımaz, ancak şirketin kuruluşunda yer alan kurucular, kuruluş aşamasındaki yöneticiler ve denetçiler, varlık değerindeki eksiklikler veya sermaye katkısının sahte gösterilmesi gibi, kuruluşla ilgili görevlerini ihmal etmeleri durumunda tazminat sorumluluğu taşıyabilirler.

Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yönetim Kurulu: Yönetim ve Denetim Japonya’da

Görevler, Yetkiler ve Yapı

Yönetim kurulu üyeleri, şirketin işlerini yürüten kişilerdir ve günlük iş operasyonlarından sorumludurlar. Her anonim şirketin en az bir yönetim kurulu üyesi bulundurması zorunludur. Yönetim kurulu oluşturulmuş şirketlerde, yönetim kurulu tüm yönetim kurulu üyelerinden oluşur. Ana görevleri, şirketin işlerinin yürütülmesine ilişkin kararları almak, bireysel yönetim kurulu üyelerinin görevlerini denetlemek ve şirketi hukuken temsil eden temsilci yönetim kurulu üyesini seçmek ve görevden almaktır.

Yönetim kurulu, belirli önemli iş kararlarını bireysel yönetim kurulu üyelerine devredemez. Bu, önemli mülklerin devri ve alımı, büyük miktarlarda borçlanma, müdürler ve diğer önemli çalışanların ataması ve görevden alınması, şubeler ve diğer önemli organizasyonların kurulması, değiştirilmesi ve kaldırılması, şirket tahvillerinin ihraç edilmesi gibi önemli konuları ve yasalara ve tüzüğe uygun iş yürütmenin sağlanması için gerekli düzenlemeleri içerir. Büyük şirketlerde yönetim kurulu oluşturulmuş şirketlerde, işlerin düzgün yürütülmesini ve yasalara ve tüzüğe uygunluğun sağlanmasını temin etmek için iç kontrol sistemlerinin oluşturulması zorunludur.

Ana Sorumluluklar: İyi Yönetim Dikkat Sorumluluğu ve Sadakat Sorumluluğu

Şirket ile yönetim kurulu üyeleri arasındaki ilişki, “görevlendirme” esasına dayanmaktadır. Bu, yönetim kurulu üyelerinin şirket işlerinin yürütülmesini, genel kurul kararıyla şirketten görevlendirildikleri anlamına gelir.

İyi yönetim dikkat sorumluluğu çerçevesinde, yönetim kurulu üyeleri şirkete karşı iyi yönetim dikkat sorumluluğu taşır. Bu, onların “iyi bir yönetici” olarak beklenen dikkatle görevlerini yerine getirmeleri gerektiği anlamına gelir. Bu standart objektiftir ve yönetim kurulu üyesinin pozisyonu, uzmanlık alanı ve duruma göre değişiklik gösterir. Sadakat sorumluluğu çerçevesinde, genel iyi yönetim dikkat sorumluluğuna ek olarak, yönetim kurulu üyeleri yasalara, şirket ana sözleşmesine ve genel kurul kararlarına uymak ve şirket için sadık bir şekilde görevlerini yerine getirmek zorundadır ve bu, Japon şirketler hukukunda açıkça belirtilmiştir.

Bu ana sorumluluklardan, aşağıdaki gibi özel sorumluluklar doğar. Çıkar çatışması işlemlerinin yasaklanması çerçevesinde, yönetim kurulu üyeleri, kendi kişisel çıkarlarının şirketin çıkarlarıyla çatıştığı işlemleri şirketle yapmaktan esas olarak yasaklanmıştır. Bu durum, yönetim kurulu veya genel kurulun onayını gerektirir. Rekabetten kaçınma sorumluluğu çerçevesinde, yönetim kurulu üyeleri, yönetim kurulu veya genel kurulun önceden onayı olmaksızın, şirketle rekabet eden bir iş yapamaz veya şirket işine ait işlemleri kendisi veya üçüncü bir şahıs adına gerçekleştiremez.

Sorumluluk ve Hukuki Sorumluluk

Japonya’da görev ihmali sorumluluğu kapsamında, bir yönetici iyi yönetim ve dikkat yükümlülüğüne veya sadakat yükümlülüğüne aykırı davranarak şirkete zarar verdiğinde, bu zarardan dolayı sorumlu tutulur. Bu sorumluluk, şirketin kendisi tarafından takip edilebileceği gibi, uygun şartlara sahip bir hissedar tarafından hissedar temsilci davası yoluyla da takip edilebilir. Üçüncü şahıslara karşı sorumluluk açısından ise, bir yönetici görevini yerine getirirken kötü niyet veya ağır ihmal sonucu üçüncü şahıslara (örneğin, alacaklılara, hissedarlara) zarar verdiğinde, bu zarardan da sorumlu olabilir. Sorumluluğun sınırlanması ve D&O sigortası olarak, Japon şirketler hukuku, genel kurulun özel kararıyla sorumluluğun muafiyeti veya işlevsel olmayan yöneticilerle sorumluluk sınırlama sözleşmeleri gibi, yöneticilerin sorumluluğunu sınırlayan belirli hükümleri tanımaktadır. Ayrıca, pratikte, yönetici tazminat sorumluluk sigortası, potansiyel tazminat taleplerini kapsamak için genel bir önlem olarak kullanılmaktadır.

Japon Yönetim Karar İlkesinin Uygulanması

Yönetim kararlarında, yönetim kurulu üyelerinin iyi yönetim ve dikkat yükümlülüklerini ihlal edip etmediklerini değerlendirirken, Japon mahkemeleri “Yönetim Karar İlkesi”ni uygular. Bu ilke, iş kararlarında içkin olan risk ve belirsizlikleri tanır ve yönetim kurulu üyelerine geniş bir takdir hakkı tanır. Yönetim kurulu üyelerinin eylemleri, genellikle, “kararın temelini oluşturan gerçeklerin önemli ve dikkatsizce yanlış anlaşılması” durumunda veya “karar verme süreci ve içeriğinin şirket yöneticisi olarak özellikle mantıksız veya uygunsuz” olduğu durumlar dışında, yükümlülük ihlali olarak kabul edilmez.

Örnek bir dava olarak, Apaman Shop hissedar temsilcisi davasında (Japonya Yüksek Mahkemesi, 2010 yılı 15 Temmuz), bu dönüm noktası niteliğindeki kararda, Yüksek Mahkeme, yönetim kurulu üyelerinin, dış değerlendirmelerden çok daha yüksek bir fiyata yan kuruluş hisselerini satın almasından dolayı sorumlu tutan Yüksek Mahkeme kararını bozmuştur. Yüksek Mahkeme, iş yeniden yapılandırma planının hazırlanması, özellikle hisse satın alma fiyatının belirlenmesinin, geleceğe yönelik tahminleri içeren uzman bir yönetim kararına bırakıldığını vurgulamıştır. Sorunsuz bir satın alma ihtiyacı, franchise mağazalarıyla iyi ilişkilerin sürdürülmesi, özel hisse değerlendirmelerinin genişliği gibi faktörleri göz önünde bulundurarak, yönetim kurulu üyelerinin kararının “aşırı mantıksız” olmadığına hükmetmiştir. Bu dava, mahkemelerin yargı denetimi ile yöneticilerin takdir hakkı arasındaki hassas dengeye yaklaşımını göstermektedir.

“Yönetim Karar İlkesi”, Japonya’daki yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğunu anlamak için son derece önemli bir kavramdır. Apaman Shop örneği, bu ilkenin gerçek uygulamasını ve bununla birlikte gelen içsel gerilimi açıkça göstermektedir. Mahkemeler, yönetim kurulu üyelerine geniş bir takdir hakkı tanırken, karar verme “süreci ve içeriği”nde “aşırı mantıksızlık” olup olmadığını sıkı bir şekilde incelemektedir. Bu davanın, bölge mahkemesi, yüksek mahkeme ve Yüksek Mahkeme’de farklı kararlarla sonuçlanması, bu değerlendirmenin öznel doğasını ortaya koymaktadır. Bu durum, yönetim kurulu üyelerinin sadece “yönetim kararı”nı bir bahane olarak kullanamayacaklarını, sonuçlar iyi olmasa bile, bilgi toplama, analiz ve karar verme sürecinde “mantıklı ve özenli bir süreç” göstermeleri gerektiğini ifade etmektedir. Yabancı şirketler için, Japon hukukunun mantıklı yönetim kararlarını korurken, karar verme sürecinin kapsamlı bir şekilde belgelenmesinin son derece önemli olduğunu göstermektedir.

Denetim ve Gözetim Kurumları: Şirketlerin Sağlıklı İşleyişinin Güvencesi Altında Japon İş Hukuku

Denetçiler ve Denetim Kurulu

Roller ve Denetim Kapsamı

Denetçiler, hissedarlar kurulu tarafından atanmış yasal bir organ olup, yönetim kurulu üyelerinin işlerini denetleme görevini üstlenirler. Ana rolü, yönetim kurulu üyelerinin görevlerini uygun şekilde yerine getirip getirmediğini doğrulamak ve yönetim ekibine karşı bağımsız bir kontrol işlevi olarak hizmet etmektir. Denetçiler iş yürütmesine katılmazlar.

Denetçilerin denetim kapsamı genellikle hem iş denetimi hem de mali denetimi kapsar. Özel şirketlerde, tüzüğün hükümleri uyarınca denetçilerin denetim kapsamını sadece mali denetimle sınırlamak da mümkündür.

Denetçiler, bir yıllık denetim sonuçlarını özetleyen bir denetim raporu hazırlama sorumluluğunu taşırlar.

Yetkiler, Yükümlülükler ve Sorumluluklar

Etkili bir denetim sağlamak için, denetçilere aşağıdaki önemli yetkiler verilmiştir: Yönetim kurulu üyelerinin iş yürütmesini denetleme yetkisi, yönetim kurulu üyelerine iş raporu talep etme hakkı, şirketin iş ve mali durumunu inceleme yetkisi, bağlı şirketleri inceleme yetkisi, yönetim kurulu toplantılarına katılma ve görüş bildirme yükümlülüğü, yönetim kurulu toplantılarını çağırma talep ve çağırma yetkisi, yönetim kurulu üyelerinin yasa dışı eylemlerine karşı durdurma talep hakkı, şirket ve yönetim kurulu üyeleri arasındaki davalarda şirketi temsil etme yetkisi, yönetim kurulu üyelerinin sorumluluklarının kısmen affedilmesine ilişkin tekliflere onay verme yetkisi, mali denetçilerin atanması, görevden alınması veya yeniden atanmamasına ilişkin kararların içeriğini belirleme yetkisi ve mali denetçilerin ücretleri gibi kararları onaylama yetkisi.

Temel yükümlülükler arasında yönetim kurulu toplantılarına katılma, hissedarlar kurulu tekliflerini inceleme ve raporlama, yönetim kurulu toplantılarına rapor sunma gibi görevler bulunur.

Denetçiler, görevlerini uygun şekilde yerine getirmezlerse şirkete karşı tazminat sorumluluğu taşıyabilirler.

Nitelik Gereksinimleri ve Bağımsızlık

Belli suç geçmişi olan kişiler veya ilgili şirketin veya bağlı şirketlerinin yönetim kurulu üyeleri, müdürleri, diğer çalışanları, muhasebe danışmanları, icra memurları gibi görevleri yürüten kişiler denetçi olma niteliğine sahip değildir. Bu, yönetimden bağımsızlığı sağlamak içindir.

Denetim kurulu kuruluşları, en az üç denetçi atamalı ve bunların çoğunluğu belirli bağımsızlık kriterlerini karşılayan dış denetçiler olmalıdır.

Yargı Kararlarına Odak: Denetçi Sorumluluğu ile İlgili Önemli Kararlar

Yargı kararlarına örnek olarak, Tokyo Yüksek Mahkemesi’nin 2012 (Heisei 24) yılı 25 Temmuz tarihli kararı, hissedarların talebi üzerine yönetim kurulu üyelerine karşı sorumluluk takibi davası açan denetçilerin, şirkete karşı gerekli masrafları geri talep edebileceğini kabul etmiştir. Dava yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğunu kanıtlayamasa bile, denetçilerin eylemleri genel olarak şirketin çıkarlarına uygun olduğu sürece, şirket masrafların “denetçinin görevlerini yerine getirmek için gerekli olmadığını” kanıtlayamadıkça talebi reddedemez.

Ayrıca, Yargıtay’ın 2021 (Reiwa 3) yılı 19 Temmuz tarihli kararı, mali denetimle sınırlı denetçilerin sorumluluğunu netleştirmiştir. Yargıtay, zimmete para geçirmeyi gözden kaçıran denetçilerin sorumluluğunu reddeden yüksek mahkeme kararını bozmuş ve mali denetimle sınırlı denetçilerin de muhasebe defterlerinin doğruluğunu varsaymaması gerektiğini belirtmiştir. Onlar, mali tabloların şirketin mali durumunu ve kar zarar durumunu doğru bir şekilde yansıttığını doğrulamak için yönetim kurulu üyelerinden rapor talep etmeli veya temel belgeleri incelemeli gibi önlemler almalıdır. Bu, denetim kapsamı sınırlı olsa bile denetçilere daha yüksek bir dikkat yükümlülüğü standardı getirildiğini göstermektedir.

Muhasebe Katılımcısı: Hesap Dokümanlarının Hazırlanmasında Uzman Destek

Rol, Nitelikler ve Ortak Sorumluluk

Muhasebe katılımcısı, şirketin hesap dokümanlarının güvenilirliğini artırmak amacıyla kurulan bir organdır. Hesap dokümanları, ek açıklamalar ve konsolide hesap dokümanları gibi belgelerin hazırlanmasında yönetim kurulu ile birlikte çalışarak, diğer organlardan farklı bir özellik taşırlar.  

Uzman bilgiyi garanti altına almak için, muhasebe katılımcısı, yeminli mali müşavir, denetim firması, vergi danışmanı veya vergi danışmanlık firmalarından biri olmalıdır.  

Muhasebe katılımcısının atanması, şirketin ana sözleşmesi ile isteğe bağlı olarak belirlenebilir.  

Yetki, Yükümlülük ve Sorumluluk

Muhasebe katılımcısı, yetki olarak, muhasebe defterlerine ve ilgili belgelere erişim ve kopyalama hakkına sahiptir ve yönetim kurulu üyeleri, muhasebe katılımcıları, idareciler ve diğer çalışanlardan muhasebe ile ilgili rapor talep edebilir.  

Yükümlülük olarak, hissedarlar ve alacaklılar için muhasebe katılımcısı raporu hazırlama yükümlülüğü bulunmaktadır. Ayrıca, görev icrasında yönetim kurulu üyelerinin yasalara veya ana sözleşmeye aykırı ciddi bir durum keşfettiğinde, derhal hissedarlara (denetçi atanmış şirketlerde denetçilere) raporlama yükümlülüğü vardır. Bunun yanı sıra, hesap dokümanlarını onaylayan yönetim kurulu toplantısına katılma ve gerektiğinde görüş bildirme, genel kurulda hesap dokümanları hakkında soru sorulduğunda açıklama yapma ve hesap dokümanları ile muhasebe katılımcısı raporlarını beş yıl süreyle saklama yükümlülükleri de bulunmaktadır.  

Sorumluluk olarak, muhasebe katılımcısı ciddi hukuki sorumluluklar taşır. Hesap dokümanlarının hazırlanması veya diğer görevlerde ihmalkârlık yaparak şirkete, hissedarlara, yatırımcılara veya alacaklılara zarar verirse, tazminat sorumluluğu ile karşı karşıya kalabilir. Şirketle olan ilişkisi vekalet sözleşmesine dayanır ve özenli davranma yükümlülüğü altındadır.  

Muhasebe katılımcısının dışarıdan bir uzman olması ve aynı zamanda yönetim kurulu ile “birlikte” hesap dokümanlarını hazırlama gerekliliği, benzersiz bir dinamik yaratır. Bu, sadece dış denetim yapmakla kalmayıp, finansal bilgilerin oluşturulma aşamasından itibaren doğruluğunu ve güvenilirliğini artırmayı amaçlayan bir tasarımdır. Bu yapı, özellikle muhasebe denetçisinin atanması zorunlu olmayan küçük ve orta ölçekli işletmeler için finansal şeffaflık ve güvenilirliği artıran ek bir katman sağlar ve yabancı şirketler için Japonya’daki finansal raporlamanın sağlamlığını anlamada önemli bir unsurdur.

Muhasebe Denetçisi: Dışarıdan Finansal İnceleme

Rol ve Kurulum Zorunluluğu

Muhasebe denetçisi, bağımsız dış uzmanlar olan yeminli mali müşavirler veya denetim firmalarıdır ve ana rolü, şirketin finansal tablolarını ve ilgili detaylı raporları denetlemektir.  

Muhasebe denetçisi kurulumu, belirli şirketler için zorunludur. Büyük şirketler olarak, son iş yılı bilançosunda sermaye miktarı 500 milyon yen (yaklaşık 4.5 milyon dolar) veya toplam borç miktarı 20 milyar yen (yaklaşık 180 milyon dolar) üzerinde olan anonim şirketler bu kapsamdadır. Ayrıca, gelişmiş yönetişim yapılarına sahip olan denetim komitesi kurulu şirketler ve atama komitesi gibi kurulu şirketler için de muhasebe denetçisi ataması zorunludur. Ek olarak, tüzüklerinde muhasebe denetçisi bulundurmayı gönüllü olarak belirleyen şirketler, bir kez gönüllü olarak kurduklarında, bu denetim yasal bir zorunluluk haline gelir.  

Yetkiler, Yükümlülükler ve Nitelikler

Muhasebe denetçileri, yetki olarak, her zaman muhasebe defterlerini ve ilgili belgeleri inceleyebilir ve kopyalayabilir, yöneticilerden, muhasebe danışmanlarından, idarecilerden ve diğer çalışanlardan muhasebe ile ilgili raporlar talep edebilir. Ayrıca, bağlı şirketleri de inceleyebilirler.  

Asıl yükümlülükleri, şirketin finansal tablolarını denetlemek ve bir muhasebe denetim raporu hazırlamaktır.  

Nitelik olarak, yeminli mali müşavir veya denetim firması olmayanlar muhasebe denetçisi olamazlar.  

Ücretlendirme ile ilgili olarak, muhasebe denetçisinin ücreti yönetim kurulu tarafından belirlenir, ancak denetçinin veya denetim kurulunun onayı gereklidir. Bu mekanizma, muhasebe denetçisinin yönetimden bağımsızlığını sağlamayı amaçlamaktadır.  

Büyük şirketler ve komite kurulu şirketlerde muhasebe denetçisi kurulum zorunluluğu, Japonya’nın dışarıdan bağımsız finansal incelemeye verdiği önemi açıkça göstermektedir. Muhasebe danışmanları yönetimle birlikte belgeleri hazırlarken, muhasebe denetçileri dışarıdan bir kontrol işlevi sağlar ve yatırımcılar ile alacaklılar için güvenilirliği artırır. Özellikle, muhasebe denetçisinin ücret kararında denetçinin onayının gerekliliği, onların denetledikleri yönetimden bağımsız olarak görevlerini yerine getirebilmeleri için bağımsızlıklarını korumak adına ince ancak önemli bir mekanizmadır. Bu yapı, sağlam finansal raporlama ve şeffaflığa olan bağlılığı yansıtmakta ve yabancı yatırımcıları çekmek ve sürdürmek için hayati bir unsurdur.

Japonya’da İleri Düzey Yönetişim Yapısı: Komite Kurulu Şirketler

Japonya’da Belirlenen Komite Kurulu Şirketleri

Yapı ve Felsefe

Bu yönetişim yapısı, Batı modellerine uygun olarak, yönetim kurulu denetim işlevi ile icra görevlilerinin iş yürütme işlevini açıkça ayırmayı amaçlamaktadır. Japonya’da, yönetim kurulu bünyesinde aşağıdaki üç yasal komitenin kurulması zorunlu kılınmıştır: Atama Komitesi, yönetim kurulu üyeleri ve muhasebe danışmanlarının seçimi ve görevden alınması hakkındaki tekliflerin içeriğini belirler. Denetim Komitesi, icra görevlileri ve yönetim kurulu üyelerinin görevlerinin denetimini yapar. Ücret Komitesi ise, icra görevlileri ve yönetim kurulu üyelerinin bireysel ücretleri ve diğer ödemelerin içeriğini belirler.

Bu yapının önemli bir özelliği, muhasebe denetçisinin kurulmasının zorunlu olmasıdır. Bu yapıyı benimseyen şirketler, denetim komitesinin işlevlerini üstlenmesi nedeniyle, denetçi veya denetçi kurulunu bulunduramazlar.

Her Komitenin Rolü ve Yetkileri

Atama Komitesi, genel kurula sunulacak yönetim kurulu üyeleri ve muhasebe danışmanlarının seçimi ve görevden alınması hakkındaki tekliflerin içeriğini belirler. Denetim Komitesi, icra görevlileri ve yönetim kurulu üyelerinin görevlerinin denetimini yapar ve ayrıca muhasebe denetçisinin seçimi, görevden alınması veya yeniden atanmaması hakkındaki tekliflerin içeriğini belirler. Komite üyelerinin çoğunluğu şirket dışından gelen yönetim kurulu üyelerinden oluşmalıdır. Denetçi kurulundan farklı olarak, Denetim Komitesi yönetim kurulunda oy hakkına sahiptir ve üyeleri doğrudan karar alma sürecine katılabilirler. Denetim raporunun hazırlanmasından sorumludurlar ve etkili bir denetim için şirketin iç kontrol sistemine büyük ölçüde bağımlıdırlar.

Ücret Komitesi, icra görevlileri ve yönetim kurulu üyelerinin bireysel ücretleri ve diğer ödemelerin içeriğini belirler. Bu yapıdaki yönetim kurulu, temel işlevi olarak, işletmenin temel politikalarını belirler ve icra görevlileri ile yönetim kurulu üyelerinin görevlerinin denetimini yapar. Belirli önemli stratejik kararların icra görevlilerine devredilmesine izin verilmez.

Atama Komitesi gibi kurulların bulunduğu şirket modeli, geleneksel denetçi merkezli sistemden büyük bir dönüşümü temsil etmektedir. Bu modelin temel felsefesi, denetim ve icra işlevlerinin ayrılmasıdır ve Denetim Komitesinin çoğunluğunun şirket dışından gelen yönetim kurulu üyelerinden oluşması, dışarıdan bağımsız denetimin önemini vurgulamaktadır. Ayrıca, Denetim Komitesinin yönetim kurulundaki oy hakkı, oy hakkına sahip olmayan denetçi kurulu ile karşılaştırıldığında, yönetişimde daha doğrudan ve aktif bir rol oynadığını göstermektedir. Bu model, şirketlerin şeffaflığı, hesap verebilirliği ve küresel yönetişim standartlarına uyum yeteneğini artırmak için tasarlanmıştır ve özellikle yabancı yatırımcılar için cazip bir seçenek haline gelmiştir.

Denetim ve Benzeri Komitelerin Kurulduğu Şirketler

Yapı ve Amaç

2014 yılında Japonya’da yapılan şirketler hukuku reformu ile getirilen bu yapı, geleneksel denetçi sistemi ile tam komite kurulu şirket sistemi arasında bir ara model olarak konumlandırılmıştır. Özellikle halka arz (IPO) hedefleyen şirketler arasında benimsenmesi artış göstermektedir.

Bu yapı, yönetim kurulu bünyesinde bir denetim ve benzeri komite kurulmasını öngörmektedir. Diğer komite kurulu şirketler gibi, denetim ve benzeri komite kurulu şirketler de denetçi bulunduramaz.

Denetim ve Benzeri Komitenin Rolü ve Yetkileri

Denetim ve benzeri komite, üç veya daha fazla denetim ve benzeri komite üyesi olan yöneticilerden oluşur ve bunların çoğunluğu şirket dışı yöneticilerden oluşmalıdır. Yetkileri arasında, yöneticilerin ve muhasebe danışmanlarının işlerini denetleme, denetim raporları hazırlama ve yönetim kurulunda oy hakkına sahip olma sayılabilir. Bu, denetçilerle önemli bir fark oluşturur ve komitenin yönetim kurulu kararlarına doğrudan katılabilmesini sağlar. Denetim kapsamı, yalnızca yasalara uygunluk değil, işlerin uygun şekilde yürütülmesini de içerir. Genel kurulda, diğer yöneticilerin atanması veya ücretleri gibi konularda görüş bildirebilirler. Şirketin büyüklüğüne bakılmaksızın, iç kontrol sistemlerinin oluşturulması zorunludur.

Denetim ve benzeri komite modeli, stratejik bir uzlaşma noktası olarak konumlandırılmıştır. Denetim işlevini yönetim kurulu içine doğrudan entegre ederek ve komite üyelerine oy hakkı vererek, geleneksel denetçilerden daha aktif ve etkili bir denetim sağlarken, daha karmaşık olan atama komiteleri gibi kurulu şirket modelleri kadar radikal olmayan bir yapıyı korumaktadır. Denetim kapsamının ‘uygunluk’ kriterlerini de içermesi, sadece yasal uyumluluğun ötesine geçerek, yönetim kararlarının sağlamlığını değerlendirme yönünde bir geçişi işaret etmektedir. Bu yapı, tam anlamıyla karmaşık Batı tipi komite sistemlerini benimsemeden kurumsal yönetişimi güçlendirmek isteyen şirketler için özellikle cazip olup, esneklik ve güçlendirilmiş denetim arasında bir denge sunmaktadır.

Özet

Japon şirketler hukuku, hissedarların denetimi ile şirket yönetiminin verimliliği arasında bir denge kurarken, şirket organlarına esnek fakat karmaşık bir yapı sunmaktadır. Temel hissedarlar toplantısından, yönetim kuruluna, uzman denetim organlarından, komite kurulu şirketlerine kadar her organın belirli rolleri, yetkileri, yükümlülükleri ve sorumluluklarını anlamak son derece önemlidir.

Monolith Hukuk Bürosu, Japon şirketler hukuku ve kurumsal yönetim konusunda çok sayıda başarıya sahiptir. Derin uzmanlık bilgisi ve çok dilli yeteneklerini kullanarak, hukuki ve kültürel farklılıkları kapatmak için özel olarak hazırlanmış tavsiyeler sunar. Büromuzun hizmetleri arasında, kurumsal yapı tasarımı ve şirket yeniden yapılandırması hakkında stratejik tavsiyeler, tüzük ve iç yönetmeliklerin oluşturulması ve gözden geçirilmesi, yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerin yükümlülükleri, sorumlulukları ve sorumluluk azaltma konusunda rehberlik, hissedarlar toplantısı ve yatırımcı ilişkileri desteği, M&A ve diğer işlemler hakkında kapsamlı hukuki due diligence ve şirket davalarda temsilcilik yer almaktadır.