Makale başlığı: Sistem Geliştirmede Çok Aşamalı Sözleşme Nedir? Tavsiye Edilme Nedenleriyle Birlikte Açıklama

Sistem geliştirme projelerinde, çok aşamalı sözleşme adı verilen bir yöntemle sözleşme uygulamaları genellikle ilerletilir. Bu makalede, sistem geliştirmedeki çok aşamalı sözleşmeler hakkında, neden önerildikleri de dahil olmak üzere bir açıklama yapacağız.

Çok Aşamalı Sözleşme Nedir

Genellikle, bir sözleşme yapmak için gereken işlemler, bir sözleşme belgesi aracılığıyla gerçekleştirilir. Yani, ödeme yapacak tarafın (sistem geliştirme durumunda kullanıcı), ödeme yapma yükümlülüğünü kabul ettiği ve işi alan tarafın (sistem geliştirme durumunda tedarikçi) karşılık gelen hizmeti sağlayacağı yazılı bir taahhütte bulunur. Bu şekilde, her iki tarafın, kabul ettikleri yükümlülükleri taahhüt etmeleri sözleşmenin özünü oluşturur.

Her Aşamanın Doğasına Göre Sözleşme Yapılır ve İş Tamamlanır

Ancak, bir sistem geliştirme projesi durumunda, proje içeriği kendisi de birçok aşamadan geçerek ilerler ve içerik genellikle karmaşıklaşır. Bu tür işlerin doğasını düşündüğümüzde, sözleşmenin de birden fazla aşamada ilerlemesi uygun olabilir. Yani, tüm projeyi yöneten sözleşme belgesinin kendisi de, fikirleri yapısal olarak bir araya getirerek oluşturmanın daha iyi olacağı anlamına gelir. Örneğin, her aşama için ayrı ayrı sözleşme yapmayı yeniden düşünmek, iş uygulamalarında çok tercih edilir. Bu tür sözleşme yapma yöntemi, çok aşamalı sözleşme olarak adlandırılır. Japon Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’nın (METI) sunduğu model sözleşmeler de bu tür çok aşamalı sözleşmelere dayanmaktadır.

Her Projede Yapılan Sözleşme Türleri

Sistem geliştirmede sıklıkla kullanılan sözleşmeler, taahhütname ve yarı vekâletname olmak üzere iki türdür, ancak her aşamanın doğasına göre, bu ikisini kullanarak tüm işi yönetiriz. Sistem geliştirme sürecinin tüm aşamaları arasında, örneğin, detaylı tasarım, program uygulaması, birim testleri gibi aşamalarda, taahhütname genellikle kullanılır. Bu tür aşamaların taahhütname ile iyi uyum sağlamasının nedeni, taahhütname’nin “işin tamamlanması” sonucunu borç yerine getirme gerekliliği olarak vurgulaması ve aşamanın doğasının da “tamamlanma” gerekliliğini somutlaştırmanın kolay olmasıdır. Taahhütname’deki “işin tamamlanması” hakkında ayrıntılı bir açıklama aşağıdaki makalede bulunabilir.

https://monolith.law/corporate/completion-of-work-in-system-development[ja]

Öte yandan, sistem geliştirmenin başlangıç aşamalarında planlama veya gereksinim belirleme gibi aşamalarında, yarı vekâletname genellikle kullanılır. Bu tür aşamaların özelliği, “işin tamamlanması” gerekliliğinin kolayca belirlenememesi ve taraflar arasındaki güven ilişkisinin genellikle sözleşmenin temelini oluşturmasıdır. Temel tasarım ve entegrasyon testleri gibi aşamalarda, projenin doğasına bağlı olarak, yarı vekâletname ve taahhütname her ikisi de kullanılır. Hangi sözleşmenin seçilmesi gerektiği konusunda, kullanıcının işbirliğinin ne kadar gerekli olduğu bir nokta olabilir.

https://monolith.law/corporate/user-obligatory-cooporation[ja]

Tedarikçi tarafından tek taraflı olarak “işin tamamlanması” borç olarak talep edilen bir durum söz konusu ise, taahhütname’nin seçilmesi daha basit olabilir. Ancak, gerçekte kullanıcı ve tedarikçinin ortak çalışması gerektiği durumlarda, bu tür bir güvene dayalı ilişkinin hukuki korumasını sağlamak daha gerçekçi olabilir. Taahhütname ve yarı vekâletname arasındaki fark hakkında ayrıntılı bir açıklama aşağıdaki makalede bulunabilir.

https://monolith.law/corporate/contract-and-timeandmaterialcontract[ja]

Bu makalede, program uygulaması gibi, sonucun belirgin bir şekilde belirlenebildiği durumlarda taahhütname’nin kullanılma eğiliminin güçlü olduğunu, bu eğilimin düşük olduğu durumlarda ise yarı vekâletname’nin kullanılma eğiliminin güçlü olduğunu açıklıyoruz. Bu şekilde, birden fazla taahhütname ve yarı vekâletname’nin toplamı olarak bir dizi projeyi ele almak, çok aşamalı sözleşmeye dayalı sözleşme uygulamasıdır. Ayrıca, aynı ifadeleri tekrar tekrar yazmamak için ortak konuları bir araya getirip çıkaran belge “temel sözleşme” olarak adlandırılır. Program uygulamasında, ortak öğeleri sınıf veya fonksiyon olarak bir araya getirmek gibi.

Temel sözleşmede genellikle bir araya getirilen konular arasında, örneğin,

• Defalarca kullanılan terimlerin tanımları
• Özel bir sözleşme yaparken, prosedürlerin nasıl yapılacağı
• Gerçekleştirilmesi gereken özelliklerin sonradan değiştirilmesi durumunda, bu yöntem
• Her aşamanın sonuçlarının teslim ve kabul edilme şekli
• Gizliliğin korunması

gibi konular bulunur. Bu özellikler, aşamaların ayrı ayrı sözleşmelere ayrılmış olsa bile, bir dizi proje olduğundan, genellikle aşamaları ayırt etme gereksinimi olmaksızın, tutarlı bir içerik oluşturur. Bu şekilde, daha genel ve çok amaçlı anlaşmaları temel sözleşme olarak çıkarır ve her aşama için ayrı ayrı belirlenmesi gereken yerlerde özel sözleşmeleri temel sözleşmenin altında yerleştiririz, bu çok aşamalı sözleşmenin özelliğidir. Çok aşamalı sözleşmeler, sistem geliştirmeye özgü olmaksızın, büyük ölçekli ve karmaşık ticari işlemlerde sıklıkla kullanılır. Bu tür karmaşık bir yapıya sahip çok aşamalı sözleşmelerin karşıt kavramı, toplu sözleşmedir. Eğer konu sistem geliştirme değil de, özel dikim bir takım elbise siparişi olsaydı, sözleşme genellikle toplu olarak yeterli olurdu.

Çok Aşamalı Sözleşmelerin Avantajları Nelerdir?

Peki, neden bu tür çok aşamalı bir sözleşme yöntemini benimsemeliyiz? Biraz daha somut bir şekilde düzenlersek, aşağıdaki gibi avantajları sıralayabiliriz.

Çok Aşamalı Sözleşmelerin Avantajı 1: Geliştirme Projelerinin Akışkanlığına Kolayca Uyum Sağlar

Çok aşamalı sözleşmelerin bir avantajı, geliştirme projelerinin akışkanlığına nispeten kolay bir şekilde uyum sağlama yeteneğidir. Genellikle bir dizi sistem geliştirme projesi, belirli bir prensip olarak, önceden belirlenmiş gereksinimlere göre tasarım ve program uygulamasına ilerler ve prosedürler genellikle bir seferde, geri dönüş veya geri çekilme olmadan ilerler. Ancak, üretilen ürünlerin karmaşıklığı nedeniyle, iş süresi genellikle belirli bir süre boyunca uzar ve gerçekleştirilmesi gereken özelliklerin içeriği sonradan değişebilir. Bu tür sonradan yapılan özellik değişikliği taleplerine uygun bir şekilde değişiklik yönetimi yapma yöntemleri hakkında aşağıdaki makalede ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.

https://monolith.law/corporate/howto-manage-change-in-system-development[ja]

Yani, projenin başlangıç noktasında, son hedef her zaman tam olarak belirlenmiş değildir. Bu tür belirsiz unsurları içeren bir proje özellikle, sözleşme imzalama aşamasında tüm yükümlülükleri bir seferde karşılıklı olarak taahhüt etmek genellikle zordur. Her bir işlemi bölerek, her iki taraf da gereksiz riskleri üstlenmekten kaçınabilir ve ayrıca iş ilişkilerini daha kolay ilerletebilir.

Çok Aşamalı Sözleşmelerin Avantajı 2: Teklifleri Doğru Bir Şekilde Yapmak Daha Kolaydır

Ayrıca yukarıdaki “belirsiz olanlar hakkında gerekirse taahhütte bulunmamak” avantajı, teklif miktarını doğru bir şekilde belirleme yeteneği ile de bağlantılıdır. Sonuçta, özellikler sonradan değiştirilmişse, teklifin de sonradan değiştirilmesi gerekebilir. Bu tür durumlarda teklifin yeniden hesaplanması hakkında aşağıdaki makalede ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.

https://monolith.law/corporate/increase-of-estimate[ja]

Sonradan yapılan özellik değişikliklerine bağlı teklif değişiklikleri hakkındaki düşünceler yukarıdaki makalede belirtildiği gibidir, ancak sonuçta bu tür değişikliklere sonradan uyum sağlamak, hem kullanıcılar hem de satıcılar için pek arzu edilir bir durum olmayabilir. Düzeltme gerektiren bir teklif yerine, en başından doğru bir şekilde ve tek seferde tamamlanması en iyisidir. Çok aşamalı bir sözleşme ile her bir işlemi bölerek sözleşme yapabilir, teklifin doğru bir şekilde yapılmasını kolaylaştırabilir ve sonradan teklif değişikliklerinin oluşmasını önleyebilirsiniz.

Çok Aşamalı Sözleşmelerin Avantajı 3: Ödeme Yapan Taraf İçin Miktarın Makul Olduğunu Anlaması Daha Kolaydır

Ayrıca, her bir işlemi bölerek teklif verme durumu, projenin genelinde ödenecek ücret hakkında, ödeme yapan kullanıcı tarafından da miktarın makul olduğunu anlaması daha kolay olabilir. Daha önce belirtildiği gibi, bir dizi projeye mükemmel bir anlamda planlama ile yaklaşmak hiç de kolay değildir. Bu nedenle, çeşitli değişikliklerden geçerek ve hatta başlangıçtaki teklifte değişiklikler yapılırken ilerlemesi daha yaygın olan bir durumdur. Bu noktada, tek seferlik bir sözleşme ile teklif miktarının açıklama fırsatı sadece ilk sözleşme imzalama zamanı olacaktır. Kullanıcılar için, ödeme aşamasında başlangıçtaki teklif ve gerçek ödeme miktarı arasında bir fark oluştuğunda, bu farkın neden olduğunu anlamak zor olabilir. Bu noktaları göz önünde bulundurduğumuzda, çok aşamalı sözleşmelerin kullanıcılar için de belirli avantajları olduğunu söyleyebiliriz.

Özet

Çok aşamalı sözleşmeler, tarafların anlaşmasını adil ve açık bir şekilde oluşturmak için uygundur ve gelecekteki sorunların önlenmesinde de etkilidir. Ancak, “Çok aşamalı sözleşmelerin de bazı dezavantajları olabilir ve belki de bireysel sözleşmeler daha iyidir” diye düşünenler olabilir. Bu konuda, eğer zorunlu olarak söylemek gerekirse, her seferinde yeni bir sözleşme yapmanın zahmetli olması nedeniyle, işlerin küçük ölçekli ve hızla tamamlanacağı açık ise, toplu bir sözleşme yeterli olabilir. Ancak, çok aşamalı sözleşmelerin çok sınırlı dezavantajlarını bilinçli olmaktan ziyade, doğru ve değişikliklere dayanıklı çok aşamalı sözleşme yönteminin avantajlarını tam olarak anlamak daha önemlidir. Belirli bir ölçeğin üzerindeki projeler için, bu tür yöntemlerin kullanılması doğal olmalıdır.