Систем ашиглалтын шатанд үүсэх маргаан ба асуудлуудтай холбоотой хууль юу вэ?

IT систем хөгжүүлэх төслийн хүрээнд олон янзын маргаан ба асуудлууд гарч болзошгүй гэдэг нь сайн мэдэгдэхүйц билээ. Гэвч хөгжүүлэлтийн төслийн бүх шат амжилттай дууссан тохиолдолд бүх зүйл зохистой болсон гэж бодоход хэзээ ч боломжгүй. Компаниудад ашиглагдаж буй IT системүүд нь өөрсдийн онцлог шинж чанартай улмаас, их хэмжээний нууц мэдээлэл болон хувийн мэдээллийг боловсруулах нь элбэг байдаг. Тиймээс, системийг ашиглалтад оруулсны дараа ч олон төрлийн асуудлууд гарч болзошгүй учир, ажиллагааны шатанд ч мөн адил тулгарч болзошгүй нөхцөл байдлыг урьдчилан сэргийлэх, тэдгээртэй тэмцэх стратегийг боловсруулахад хууль зүйн мэдлэгийг ашиглах нь чухал болно.

Систем хөгжүүлэлт ба ажиллагаа явуулахад, хууль эрх зүйн орчин хэрхэн өөрчлөгдөх вэ

Компаниудад ашиглагддаг IT системтэй холбоотой хууль эрх зүйн асуудлуудын төлөөлөл нь, ‘хөгжүүлэлт’ шатанд тулгарч болзошгүй ‘төслийн асуудал’ юм. Систем хөгжүүлэлтийн төслүүд нь олон хүний хүч, санхүү, цаг хугацааг шаардсан томоохон үйл ажиллагаа болдог бөгөөд, жижиг ба том маргаан, асуудлуудын эрсдэлтэйгээр үргэлжлүүлэн хэрэгждэг нь энгийн зүйл юм.

Дээрх нийтлэлд, систем хөгжүүлэлтийн төслийн явцад тулгарч болзошгүй маргааны төрлүүдийг хууль зүйн хүрээнд зохицуулсан байдлыг тайлбарласан байна. Мөн IT системтэй холбоотой хууль эрх зүйн асуудлуудыг онцлон тодорхойлдог нь, систем хөгжүүлэлтийн мэргэжилтнүүд болох вендоруудын ‘төслийн удирдлагын үүрэг’ гэж үздэг юм.

Гэсэн хэдий ч, IT систем ‘хөгжүүлсний’ дараа ‘ажиллагаа’ гэх шатанд шилжинэ. IT системийн ажиллагаа гэдэг нь энгийнээр хэлбэл, хөгжүүлсэн системийг ашиглан, үйл ажиллагааг гүйцэтгэх явдал юм. IT системийг ашиглахын тулд түүний үйл ажиллагааг сайн мэдэх шаардлагатай байдаг бөгөөд, энэ нь IT мэргэжилтнүүдийн чадавхийг дахин шаарддаг болно. IT систем хөгжүүлэлт ба ажиллагаа аль аль нь техникийн мэдлэг шаардлагатай байдаг нь, эдгээр хоёр хуваарилалтын хоорондын ялгаа ажил дээр тодорхойгүй байж болохыг илтгэнэ. Энэ нь ‘дэмжлэгийн үүрэг’ гэх мэт зүйлсийн оршин байгаагаар илэрхийлэгддэг.

Дээрх нийтлэлд, систем хөгжүүлэлтийн төслийн үеэр вендоруудын хүлээх ‘төслийн удирдлагын үүрэг’ болон тусгаарлан, хөгжүүлсний дараах ажиллагаа, нэвтрүүлэлтэд зориулсан дэмжлэг үзүүлэх үүргийг ‘дэмжлэгийн үүрэг’ гэж нэрлэсэн шүүхийн шийдвэрийг танилцуулж байна. Өөрөөр хэлбэл, ажиллагааны шатны нөхцөл байдлыг харгалзан, хөгжүүлэлтийн ажлыг гүйцэтгэх вендоруудын хууль эрх зүйн үүргийг тодорхойлох тохиолдол байдаг гэсэн үг юм. Мөн, шинэ системийг хөгжүүлэх нь хуучин системийг халж буйтай зэрэгцэн явагдаж байгаа тохиолдолд, хуучин системийн ‘өгөгдлийн шилжүүлэлт’ зэрэг асуудлууд тулгарч болзошгүй. Ийм тохиолдолд хуучин системийн ажиллагаа ба шинэ системийн хөгжүүлэлт нь хоорондоо ойрхон холбогддог болно.

Системийн үйл ажиллагаагаа холбогдуулан хууль эрх зүйн асуудлыг хэрхэн зохицуулах вэ

Дээрхээс IT системийн үйл ажиллагаа нь “хөгжүүлэлт” ба “үйл ажиллагаа” хоёр нь холбогдсон байдлыг ойлгосон байх. Гэсэн хэдий ч, үйл ажиллагааны шатанд, хөгжүүлэлтийн төсөл дууссан учраас, “Төслийн удирдлагын үүрэг” асуудлыг тусгаарлан бодох шаардлага гардаг. “Хөгжүүлэлт” ба “үйл ажиллагаа” хоёрын хууль эрх зүйн асуудлыг нэгтгэн хэлэлцэхийн тулд, үйл ажиллагаанаас хууль эрх зүйн чиглэлд шилжин, өндөр түвшний хүрээнд зохицуулах шаардлагатай болдог. Жишээ нь, доорх нийтлэлд тайлбарласан, IT системтэй холбоотой хууль эрх зүйн “Хариуцлага” гэсэн өнцгөөс харах зохицуулалт нь тэрхүү жишээ юм.

https://monolith.law/corporate/responsibility-system-development[ja]

Дээрх нийтлэлд, иргэний хуулийн үүрэг биелүүлэхгүй байдал, баталгаат хариуцлага, хууль бус үйлдлийн хариуцлага зэрэгт IT системийн хүрээнд тайлбарласан байдаг. Гэхдээ, үйл ажиллагааны үед баталгаат хариуцлага асуудал болох нь, хүлээн авсны дараа алдаа дараа нь илэрсэн тохиолдлуудыг орхигдуулбал, тийм их тохиолдохгүй. Иймд эхлээд, гэрээний үндсэн дээрх үүрэг биелүүлэхгүй байдал болон гэрээний харилцааг үндэслэл болгон үзэхгүй хууль бус үйлдлийн хариуцлагын хоёр асуудлыг толгойдоо тавьж зохицуулах хэрэгтэй.

Эхлээд вендорын үүрэг зөрчсөн эсэхийг шалгах

Үүрэг биелүүлэхгүй байдалд гэрээний үүрэг зөрчсөн эсэх, хууль бус үйлдлийн хариуцлагад “өөрийн эрхийг зөрчсөн” эсэх нь маргааны цэг болно. Үүрэг биелүүлэхгүй байдалд, үйлчилгээний түвшний гэрээ (SLA) дэх заалтууд асуудал болно. Мөн үүрэг биелүүлэхгүй байдал, хууль бус үйлдлийн хариуцлага нь зорилго, эсвэл буруутайг шаарддаг байхыг анхаарах хэрэгтэй.

Дараа нь хэрэглэгчийн талын хохирлын үүссэн байдлыг шалгах

Хохирлын хариуцлага нь хэрэглэгчийн талд үүссэн хохирлын бодит байдлыг үндэслэн төлөх ёстой. Иймд, үүрэг биелүүлэхгүй байдал эсвэл хууль бус үйлдэл аль аль нь байсан ч, хэрэглэгчийн талд хохирол үүсээгүй бол хариуцлага хүлээх шаардлагагүй.

Мөн алдааг хариуцлагын хязгаарлалт, хариуцлагын хязгаарлалтын заалтыг хэрэглэх боломжийг шалгах

Вендорын тал хохирлын хариуцлага хүлээх болсон ч, хэрэглэгчийн талд алдаа байгаа тохиолдолд, алдааг хариуцлагын хязгаарлалт гэх мэт арга хэмжээ авагдаж болно. Мөн урьдчилан байгуулсан гэрээнд хохирлын хэмжээнд хязгаар тогтоосон тохиолдолд, тэр дагуу хохирлын хэмжээ өөрчлөгдөж болно. Жишээлбэл, Эдийн засгийн яамны загвар гэрээнд хариуцлагын хязгаарлалтын тухай дараахь заалт байдаг (доорх хэсэг нь зохиогчийн нэмсэн бөгөөд).

（Хохирлын хариуцлага）
53-р зүйл. А ба Б нь, энэ гэрээ болон тусгай гэрээг биелүүлэхтэй холбогдуулан, нөгөө талын буруутай үйлдлээс болж хохирол амссан тохиолдолд, нөгөө талаас хохирлын хариуцлага шаардах эрхтэй. Гэвч, энэ шаардлага нь, тухайн хохирлын хариуцлагын шалтгаан болсон тусгай гэрээнд заасан бүтээгдэхүүний хүлээн авах ажиллагаа дууссан өдрөөс эсвэл ажлын дуусах баталгаажуулалтын өдрөөс хойш ○ сарын дараа хийх боломжгүй.

2. Өмнөх хэсгийн хохирлын хариуцлагын нийт дүн нь, үүрэг биелүүлэхгүй байдал, хууль ёсны баталгаат хариуцлага, буруу ашиг олборлолт, хууль бус үйлдэл гэх мэт шалтгааны уршгаар, буруутай үйлдлийн шалтгаан болсон тусгай гэрээнд заасан ○○○-ийн хэмжээг хязгаарлана.

3. Өмнөх хэсэг нь, хохирлын хариуцлагын үүргийг гүйцэтгэгчийн зорилго эсвэл хүндэтгэлгүй алдааны үндсэн дээр хэрэгжүүлэхгүй.

Системийн үйл ажиллагаанд тулгарч болзошгүй асуудал, маргааны жишээнүүд

Мөн үйл ажиллагааны явцад системийн үйл ажиллагаанд тулгарч болзошгүй асуудал, маргааны төлөөлөгч жишээнүүд дор дурдагдсан байдаг.

Үйл ажиллагаа хариуцсан ажилтны алдаанаас үүдэлтэй өгөгдлийн алдагдал зэрэг осол

Системийн үйл ажиллагаанд холбогдох ажил нь ихэвчлэн чухал корпорацийн нууц, хувийн мэдээллийг боловсруулахтай холбоотой байдаг бөгөөд болгоомжгүй байдлаас осол гарах тохиолдол байдаг. Эдгээр дундаас “өгөгдлийн алдагдал” нь нэг жишээ юм. Энэ талаарх дэлгэрэнгүйг доорх нийтлэлд тайлбарласан байдаг.

Өгөгдлийн алдагдал зэрэг осолд урьдчилан бэлтгэл арга хэмжээ авч, нөөцлөлт хийх нь чухал юм. Эдгээр арга хэмжээг авахгүй болсон тохиолдолд, үйл ажиллагааг хариуцсан вендор талын хариуцлагыг эрэлхийлэх нь маш хэцүү болохыг анхаарах хэрэгтэй.

Вирус болон бусад хамгаалалтын довтолгоо

Мөн, EC сайт шиг олон нийтийн хэрэглээнд вэб дээр их хэмжээгээр ашиглагддаг IT системийн хувьд, вирус болон бусад хамгаалалтын довтолгооноос үүдэлтэй том хэрэг, осол гарах магадлалтай. Эдгээр хамгаалалтын довтолгоог илрүүлэх, арга хэмжээ авах нь мөн үйл ажиллагааны нэг хэсэг байж болох юм.

Хүлээн авалтын дараа илэрсэн баг, дутагдал

Түүнчлэн, хүлээн авалтын дараа шинээр баг, дутагдал илэрч болзошгүй. Урьдчилан тестийн шатанд бүх баг, дутагдлыг бүрэн хамрах, шалгах боломжгүй бөгөөд дараа нь илэрч болох юм. Эдгээр тохиолдолд, хүргэлт нь аль хэдийн дууссан байдаг учраас, өр төлбөрийн үүргийг гүйцэтгэсэн гэж үздэг бөгөөд энэ нь элбэгдэхүүнд хариуцлагаас чөлөөлөгдөх нь энгийн. Гэхдээ, гэмт хэргийн баталгаажуулалтын хариуцлагын дагуу хохирлын төлбөр хүсэх нь зөвшөөрөгдөж болох тохиолдол байдаг. Энэ талаарх дэлгэрэнгүйг доорх нийтлэлд тайлбарласан байдаг.

Хураангуй

Системийг ‘ажиллуулах’ гэх мэт шатанд, хөгжүүлэлтийн төслөөс өөр онцлогтой олон тооны асуудал ба маргаанууд байдаг. Гэсэн хэдий ч, үүрэг гүйцэтгэхгүй байдалд хариуцлага тооцох, хууль бус үйлдэлд хариуцлага тооцох, баталгаажуулалтын алдаанд хариуцлага тооцох гэх мэт эрх зүйн онолуудыг суурь болгон тавьснаар, эдгээр ялгаатай чиглэлүүдийг нэгтгэн зохицуулах боломжтой болдог.