Японы хилээр нэвтрэх, гарах болон оршин суухын удирдлагын тогтолцоо: оршин суух зөвшөөрлийг цуцлах, албадан гаргах ба хууль ёсны байдлыг баталгаажуулах тухай тайлбар

Өнөөгийн глобал бизнесийн өргөжилт нь олон улсын хүчин чармайлтыг шаардлагатай болгож байна, мөн энэ нь компаниудын өсөлтөд чухал элемент болоод байна. Япон улс (Japan) ч мөн адил, олон компаниуд гадаадын мэргэжлийн мэдлэг болон ур чадвартай хүмүүсийг идэвхтэй авч байна. Энэхүү олон улсын хүчин чармайлтыг зөвхөн нэгтгэх биш, мөн улсын аюулгүй байдлыг болон эрх зүйн дэг журмыг хангах үүднээс, Японы хууль эрх зүйн систем нь нарийн төлөвлөгөөтэй байдаг. Түүний гол нь ‘Японы Оршин суугчдын бүртгэл болон түүнчлэн харьяатын тодорхойлолтын хууль’ (以下 ‘Оршин суугчдын бүртгэлийн хууль’ гэж товчилно) юм. Энэ хууль нь Японы Оршин суугчдын бүртгэлийн хуульд заасны дагуу, ‘Япон улсад орох болон гарах бүх хүмүүсийн оршин суух болон гадаадын иргэдийн оршин суух зохицуулалтыг шударгаар удирдах’ зорилготой. Энэ ‘шударга удирдлага’ гэсэн ойлголтыг бодит болгохын тулд, Оршин суугчдын бүртгэлийн хууль нь хэд хэдэн чухал зохицуулалтыг тогтоосон байдаг. Энэ нийтлэлд бид тухайн компанийн үйл ажиллагаатай шууд холбоотой гурван зохицуулалтад төвлөрөн тайлбарлах болно, өөрөөр хэлбэл, оршин суух эрхийн үргэлжлүүлэн тохиромжтой байдалд хангах ‘Оршин суух эрхийн цуцлах зохицуулалт’, хууль зөрчсөн үйлдлийн эцсийн арга хэмжээ болох ‘Гаргах хүчээр зайлуулах зохицуулалт’, мөн хуульд нийцүүлэн ажиллахыг идэвхтэй хангах ‘Оршин суухийн хуульд нийцтэй байдалд тодорхойлолт өгөх зохицуулалт’. Эдгээр зохицуулалтууд нь зөвхөн хязгаарлалт биш, Япон улсад (Japan) бизнес эрхлэх компаниудын эрсдэлийг удирдах, хуульд нийцүүлэн ажиллах, гадаадын хүчин чармайлтыг зохистой дэмжихэд ойлгох ёстой маш чухал хууль зүйн үндэс юм. 

Япон Улсын Засгийн Газрын Харилцааны Салбарын Хуульд Үндэслэсэн Оршин Суугаа Эрхийн Цуцлах Журам: Комплаенсыг Сахих

Япон Улсын Засгийн Газрын Харилцааны Салбарын Хуульд Үндэслэсэн оршин суугаа эрхийн цуцлах журам нь Японы Иргэний Оршин Суух Эрхийн Хууль (Immigration Control and Refugee Recognition Act) 22-р бүлгийн 4-р заалтад заасан бөгөөд, гадаадын иргэдийн Японд оршин суух эрхийн хууль ёсны үндэсийг хөдөлгөх боломжтой чухал журам юм. Энэ журмын зорилго нь зөвхөн оршин суугаа эрх авах үедээ хууль бус үйлдлийг шийтгэх биш. Түүнчлэн, оршин суугаа эрхийг олгосон гадаадын иргэд нь тухайн хугацаанд зөвшөөрөгдсөн үйл ажиллагааг тасралтгүй хийж байгааг баталгаажуулах, мөн оршин суух эрхийн удирдлагыг зөв зохицуулахад оршино. Статистик мэдээллээс харахад, оршин суугаа эрхийн цуцлах тохиолдол ихэвчлэн ‘Техникийн Сургалт’ болон ‘Суралцах’ зэрэг оршин суугаа эрхтэй холбоотой байдаг. Эдгээр эрхүүд нь анх зориулагдсан үйл ажиллагаагаа (сургалт, сургууль) зогсоож, зөвшөөрөгдөөгүй ажил эрхлэх үйлдэлд оролцох тохиолдлуудыг төсөөлөхөд хялбар байдаг учраас, энэ чиглэлээр тогтмол хяналт тавьдаг болохыг харуулж байна. Энэ нь оршин суугаа эрх нь нэг удаагийн шалгалтаар дуусгавар болдоггүй, харин тогтмол дагаж мөрдөх шаардлагатай нөхцөлтэй зөвшөөрөл болохыг илэрхийлдэг.

Цуцлах шалтгаанууд нь Японы Иргэний Оршин Суух Эрхийн Хууль 22-р бүлгийн 4-р заалтын 1-р хэсэгт тодорхой заасан байдаг. Эдгээр нь голдуу гурван ангилалд хуваагддаг. Эхнийх нь, худал мэдээлэл болон бусад хууль бус аргаар оршин суугаа эрхийг авах явдал юм (тус хэсгийн 1-р, 2-р, 3-р заалт). Жишээлбэл, ‘Техник, Хүний Мэдлэг, Олон Улсын Бизнес’ оршин суугаа эрхийг авахын тулд худал сургуулийн гэрчилгээг өргөдөлд хавсаргасан эсвэл өмнөх зайлшгүй гаргах түүхийг нууцалж оршин суугаа эрхийг авсан тохиолдлууд энэд багтана. Тэр дундаа, оршин суугаа эрхийг авахад хориг тавих шалтгааныг худал мэдүүлсэн тохиолдолд, оршин суугаа эрхийг цуцалсны дараа шууд зайлшгүй гаргах арга хэмжээнд орох магадлалтай байдаг.

Хоёр дахь нь, зөвшөөрөгдсөн үйл ажиллагааг гүйцэтгээгүй байдал юм (тус хэсгийн 5-р, 6-р, 7-р заалт). Ажиллах эрхтэй оршин суугаа эрхтэй хүн ажлаасаа гарсны дараа, зөвшөөрөгдсөн шалтгаангүйгээр 3 сараас дээш хугацаанд шинэ ажил хайх зэрэг үйл ажиллагааг хийхгүйгээр оршин суух эсвэл ‘Япон Иргэний Хань Эсвэл Тэр Тусмаа’ оршин суугаа эрхтэй хүн салсны дараа 6 сараас дээш хугацаанд хань хүний үйл ажиллагааг гүйцэтгээгүй байх тохиолдлууд энэд багтана.

Гурав дахь нь, оршин суугаа хаягийн мэдэгдэх үүрэгтэй холбоотой байдал юм (тус хэсгийн 9-р, 10-р заалт). Урт хугацааны оршин суугаа иргэд шилжин суурьшихад хамааралтай боловч, 90 хоногийн дотор шинэ оршин суугаа хаягаа мэдэгдээгүй эсвэл худал хаяг мэдэгдсэн тохиолдлууд цуцлах шалтгаан болдог.

Гэхдээ, эдгээр шалтгаануудад хэлбэржүүлсэн хэлбэрээр хамааралтай байсан ч, оршин суугаа эрх нь шууд цуцлагддаггүй. Хуульд ‘зөвшөөрөгдсөн шалтгаан’ байгаа тохиолдолд цуцлахаас гадуурхах заалт бий. Жишээ нь, компанийн шийдвэрээр ажлаас халагдсаны дараа чин сэтгэлээсээ дахин ажил хайж байгаа эсвэл өвчний эмчилгээний тулд түр зуур үйл ажиллагаагаа зогсоосон тохиолдлууд ‘зөвшөөрөгдсөн шалтгаан’ болох боломжтой. Энэ ‘зөвшөөрөгдсөн шалтгаан’ нь оршин суугаа эрхийг цуцлахаас зайлсхийх хамгийн чухал хамгаалалтын шалтгаан болдог. Иймд, компаниуд ажилтнаа ажлаас чөлөөлөхдөө тэдний дахин ажил хайх үйл ажиллагаа зөвхөн амжилттай явагдахыг хангах, мөн холбогдох баримтуудыг хувь хүн өөртөө хадгалах боломжийг олгох нь тэдний хууль ёсны байдалд шууд нөлөөлдөг.

Цуцлах үйл ажиллагаанд орохдоо, Хууль Зүйн Сайд нь холбогдох гадаадын иргэнд урьдчилан мэдэгдэл хийж, ‘саналыг сонсох’ боломжийг олгох ёстой. Энэ процессийг дамжуулан, хувь хүн өөрийн үзэл бодлыг илэрхийлж, ашигтай баримтуудыг гаргаж ирэх боломжтой. Энэ нь зөв шударга процессыг хангах хувьд маш чухал эрх юм.

Оршин суугаа эрхийг цуцлуулсны нөлөө нь маш их байдаг. Хууль ёсны оршин суух үндэслэлээ алдсанаас гадна, иргэний бүртгэл устгагдаж, эрүүл мэндийн даатгал зэрэг нийтийн үйлчилгээнд хандах эрх мөн таслагддаг. Цуцлах шалтгаанаас хамаарч, гадагшаа гарахад бэлтгэх хугацааг 30 хоног хүртэл олгох тохиолдол байдаг ч, хууль бус үйлдлийн улмаас цуцлагдсан тохиолдолд шууд зайлшгүй гаргах арга хэмжээнд шилжих боломжтой.

Энэ журмын хэрэгжилтийг ойлгоход, Японы Дээд Шүүхийн 2002 оны 10-р сарын 17-ны шийдвэр нь чухал санаачилга өгдөг. Энэ хэргийн хувьд, хууль ёсны гэр бүлийн харилцаа үргэлжилж байгаа ч, нөхөр нөхрийн харилцаа бодитоор салангид байгаа гадаадын иргэний оршин суух эрх асуудал болсон байна. Шүүх нь оршин суугаа эрхийг шийдвэрлэхдээ, зөвхөн хууль ёсны хэлбэрээр бус, тухайн үйл ажиллагааны ‘бодит байдал’, өөрөөр хэлбэл, нөхөр нөхрийн хамтарсан амьдралын бодит байдалд анхаарах ёстой гэж үзсэн. Энэ нь Иргэний Оршин Суух Эрхийн Газар нь зөвхөн бичиг баримтын шаардлагуудыг биш, оршин суух бодит байдалд анхаарч шалгах ёстойг харуулж байгаа бөгөөд компаниудад ч гэсэн ажилтны оршин суугаа эрхийн үндэслэгдсэн үйл ажиллагаа бодит байдалтай эсэхийг баталгаажуулах шаардлагатайг сануулж байна.

Япон улсад хүчээр гаргаж илгээх журам: Зөрчлийн эцсийн арга хэмжээ

Япон улсад хүчээр гаргаж илгээх журам нь Японы оршин суугаа гадаад иргэдийг хүчээр гаргаж илгээх зориулалттай, Японы оршин суух бүртгэлийн хуульд заасан хамгийн хатуу арга хэмжээ юм. Энэхүү журмын үндсэн зарчим нь Японы оршин суух бүртгэлийн хуульд (Immigration Control and Refugee Recognition Act) заасан 24-р зүйлд тодорхойлогдсон бөгөөд энэ зүйлд хүчээр гаргаж илгээх шалтгаанууд (хүчээр гаргаж илгээх шалтгаанууд) нь дэлгэрэнгүй жагсаасан байдаг.

Хүчээр гаргаж илгээх шалтгаанууд нь олон төрлийн байдаг боловч, гол шалтгаануудын нэг нь хүчинтэй аялалын бичиггүйгээр орж ирсэн ‘буруу орж ирэлт’ болон зөвшөөрөгдсөн хугацаагаас хэтэрч оршин суусан ‘хууль бусаар оршин суух (оверстэй)’ зэрэг юм. Мөн зөвшөөрөгдсөн оршин суух эрхийн хүрээнээс хэтрүүлэн ажиллах ‘эрхийн хүрээнээс гадуур үйл ажиллагаа’ нь мөн хүчээр гаргаж илгээх шалтгаан болдог. Түүнчлэн, Япон улсад мансууруулах бодисын гэмт хэрэг эсвэл нэг жилийн хугацаагаар хорих ял оноох зэрэг хүнд хэрэгт холбогдсон тохиолдолд ч хүчээр гаргаж илгээх зорилгоор ашиглагддаг.

Хүчээр гаргаж илгээх журмын процесс нь олон шатлалтай бөгөөд зөвхөн сэтгэл ханамжтайгаар явагддаг. Эхлээд, оршин суух бүртгэлийн хяналтын албаны ажилтан нь зөрчил гаргасан гадаад иргэний талаарх судалгааг (зөрчлийн судалгаа) эхлүүлдэг. Судалгааны үр дүнд хүчээр гаргаж илгээх шалтгаантай холбоотой хангалттай шалтгаан байгаа тохиолдолд, үндсэндээ буруутан нь баривчлагддаг. Дараа нь оршин суух бүртгэлийн хяналтын албаны шүүгчийн зөрчлийн шүүлт хийгдэж, буруутан нь хүчээр гаргаж илгээх зорилгоор ашиглагддаг гэж үзвэл, тэр хүн нь 3 хоногийн дотор онцгой шүүлтгүйгээр хэлэлцүүлэг хийхийг хүсэж болно. Хэлэлцүүлгийн үеэр ч батлагдсан шийдвэр өөрчлөгдөхгүй бол, тэр хүн нь хууль зүйн сайдад эсэргүүцэл гаргаж болно. Энэ хууль зүйн сайдын эцсийн шийдвэр гарах шатанд, доор дурдсан ‘оршин суух онцгой зөвшөөрөл’ олгогдохгүй бол, хүчээр гаргаж илгээх тушаал гаргагдаж, илгээлт хийгдэх болно.

Гэсэн хэдий ч, бүх хууль бусаар оршин суух иргэд энэ хатуу хүчээр гаргаж илгээх процессын зорилгоор ашиглагддаггүй. Японы оршин суух бүртгэлийн хууль нь ‘гарах захирамжийн журам’ гэх илүү зөөлөн арга хэмжээг тогтоосон байдаг. Энэ нь хууль бусаар оршин суух байдалтай хүн өөрийн санаачилгаар оршин суух бүртгэлийн хяналтын албаны газарт хандаж, өмнө нь хүчээр гаргаж илгээгдээгүй, хулгай хийх гэмт хэрэгт холбогдоогүй зэрэг тодорхой шаардлагуудыг хангасан тохиолдолд хэрэглэгддэг. Гарах захирамжийн журам ба хүчээр гаргаж илгээх журмын гол ялгаа нь тэдгээрийн процесс ба үр дүнгийн чухал ач холбогдолтой.

Хүчээр гаргаж илгээх процессын эцсийн шатанд, хууль зүйн сайд нь маш чухал шийдвэр гаргах эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг. Энэ нь ‘оршин суух онцгой зөвшөөрөл’ юм. Энэ нь хүчээр гаргаж илгээх шалтгаантай боловч, тусгайлан авч үзсэн нөхцөл байдлыг үндэслэн, хууль зүйн сайдын шийдвэрээр онцгой тохиолдолд оршин суух эрхийг олгох энхийг хүсэмжлэл юм. Хууль зүйн сайдын шийдвэрлэх эрх мэдэл нь өргөн байх бөгөөд түүний шийдвэрийн чиглэлд ‘оршин суух онцгой зөвшөөрлийн гарын авлага’ нь нийтэд зарлагдсан байдаг.

Энэхүү гарын авлагад зааснаар, Япон иргэн эсвэл байнгын оршин суугчтай хүүхэдтэй байх, гэрлэлт хэвийн үргэлжилж байгаа, Японд удаан хугацаагаар оршин суусан бөгөөд тогтвортой байдалтай, хүний эрхийн онцгой халамж шаардлагатай гэх мэт нөхцөл байдлууд нь оршин суух эрхийг олгох чиглэлд авч үзэх ‘эерэг хүчин зүйлс’ болдог. Харин хүнд гэмт хэрэгт холбогдсон, өмнө нь хүчээр гаргаж илгээгдсэн, бүлэглэлтэй холбоотой байх гэх мэт, оршин суух бүртгэлийн системийн үндсийг хөдөлгөх зөрчил гаргасан үйлдлүүд нь оршин суух эрхийг олгохгүй чиглэлд авч үзэх ‘сөрөг хүчин зүйлс’ болдог.

Хүчээр гаргаж илгээхтэй холбоотой шүүхийн шийдвэрийн нэг жишээ бол Токио дүүргийн шүүхийн 2015 оны 1-р сарын 30-ны шийдвэр юм. Энэ хэргийн хүрээнд, аль хэдийн эх орондоо илгээгдсэн гадаад иргэн нь хүчээр гаргаж илгээх тушаалыг цуцлахыг шаардаж шүүхэд хандсан бөгөөд шүүх нь түүний гомдлыг хүлээн авсан. Энэ нь илгээгдсэний дараа ч, тушаалыг цуцлах замаар ирээдүйд дахин орж ирэхийг хориглох хугацааг богиносгох зэрэг хууль ёсны ашиг сонирхлыг сэргээх боломжтой байдаг учраас юм. Энэ шийдвэр нь хүчээр гаргаж илгээх гэх мэт хүчирхэг засаг захиргааны арга хэмжээнд ч шүүхийн дараах үйл ажиллагааны тусламжийн зам хязгаарлагдмал боловч нээлттэй байгааг харуулж байна.

Эерэг арга хэмжээ: Японд байнгын оршин суух ба ажиллах эрхийн хууль ёсны баталгаажуулах систем

Өмнө нь авч үзсэн Японы оршин суух эрхийг цуцлах систем болон хөөн хөөлөх систем нь хууль зөрчлийг дараа нь засах арга хэмжээ бол тэгвэл Японы оршин суух ба ажиллах эрхийн хууль нь компаниуд болон гадаадын иргэдэд хууль ёсны тогтвортой байдлыг хангах, эрсдэлийг урьдчилан сэргийлэх зорилгоор эерэг системүүдийг мөн санал болгодог. Эдгээр нь зөвхөн захиргааны ажиллагаа биш, гадаадын ажилчдыг ажилд авахад корпорацийн удирдлага болон эрсдэлийн удирдлагын хувьд маш үр дүнтэй хэрэгсэл юм. Тэр дундаа чухал нь “Оршин суух эрхийн баталгаажуулах гэрчилгээ” ба “Ажиллах эрхийн баталгаажуулах гэрчилгээ” юм.

“Оршин суух эрхийн баталгаажуулах гэрчилгээ” нь Японы оршин суух ба ажиллах эрхийн хуулийн 7-р зүйлийн 2-д суурилсан систем юм. Энэ нь гадаадад байгаа гадаадын иргэнийг Японд урт хугацаагаар дуудахад тухайн гадаадын иргэн Японд хийх гэж буй үйл ажиллагаа тодорхой оршин суух эрхийн шаардлагад нийцтэй эсэхийг хууль сахиулах сайд урьдчилан шалгаж, баталгаажуулах баримт бичиг юм. Ердийн тохиолдолд Япон дотроо хүлээн авагч байгууллага (компани гэх мэт) өргөдлийг төлөөлөгчийн үүргээр гаргадаг. Энэ гэрчилгээг олгосны дараа гадаадын иргэн өөрийн улсын Японы элчин сайдын яам болон ерөнхий консулын газарт виз мэдүүлэх үедээ энэхүү гэрчилгээг гардуулж, виз олгох үйл ажиллагаа хурдан ба төвөггүй явагддаг. Компанийн хувьд хамгийн том давуу тал нь сонгосон хүнийг Японд оруулах эрсдэлийг ихээхэн бууруулж чадах явдал юм. Урьдчилан тохирох баталгааг авснаар ажилд авах процессын урьдчилан таамаглалтай болдог.

Түүнчлэн, “Ажиллах эрхийн баталгаажуулах гэрчилгээ” нь Японы оршин суух ба ажиллах эрхийн хуулийн 19-р зүйлийн 2-д суурилсан систем бөгөөд Японд оршин суугаа гадаадын иргэн шинэ ажилд шилжих үед ашигладаг. Энэ гэрчилгээ нь шинэ ажлын байранд хийх ажлын агуулга нь тухайн гадаадын иргэн одоо эзэмшдэг оршин суух эрхээр зөвшөөрөгдсөн үйл ажиллагааны хүрээнд байгаа эсэхийг Оршин суугаа ба ажиллах эрхийн удирдлагын газар албан ёсоор баталгаажуулдаг. Компани гадаадын иргэнийг дунд шатны ажилд авах үед энэ гэрчилгээг гардуулахыг шаардаж, санаандгүйгээр хууль бусаар ажиллуулах эрсдэлийг зайлсхийж чадна. Мөн гадаадын иргэнд ч гэсэн шилжилт хийх нь ирээдүйд оршин суух хугацааг сунгахад зөвшөөрөл авч чадахгүй болох гэх мэт хүлээгдэж буй үйл явдлыг сэргийлэх чухал даатгал болдог.

Эдгээр хоёр гэрчилгээний нэр нь төстэй боловч зорилго, хамрах хүрээ болон өргөдөл гаргах цаг хугацаа нь огт өөр байдаг. Хоёрын ялгааг зөв ойлгох нь хүний нөөц болон хөдөлмөрийн удирдлагыг зөв зохистой хэрэгжүүлэхэд зайлшгүй шаардлагатай юм.

Иймд эдгээр хоёр гэрчилгээний системийг стратегийн хувьд ашиглах нь гадаадын ажилчдыг ажилд авахад хууль зүйн байдалд нийцүүлэх системийг бэхжүүлэх, бизнесийн үйл ажиллагааны эрсдэлийг үр дүнтэй удирдах түлхүүр болдог. Оршин суух эрхийн баталгаажуулах гэрчилгээ нь ажилд авах шатандхи тодорхой бус байдлыг арилгаж, ажиллах эрхийн баталгаажуулах гэрчилгээ нь ажиллаж байх хугацаанд хууль ёсны байдалд тогтвортой байдлыг хангадаг. Эдгээр нь гадаадын ажилтнуудад чадвараа илэрхийлэхэд тайван байдлыг бий болгохын зэрэгцээ компанийг хууль ёсны хариуцлагаас хамгаалах “баталгаа” гэж үздэг.

Хураангуй

Японы гарал үүслийн болон оршин суугаа хүний удирдлагын систем (Immigration Control and Refugee Recognition Act) нь оршин суугаа эрхийг цуцлах, эсвэл хүчээр гаргах зэрэг хатуу талуудтай байдаг бол, оршин суугаа эрхийг баталгаажуулах гэрчилгээ (Residence Card) эсвэл ажиллах эрхийн гэрчилгээ (Work Permit) зэрэг, хууль ёсны тогтвортой байдлыг эрчимтэй хангах зорилготой системүүдийг ч мөн агуулдаг олон талт, логик санаачлагатай хүрээлэн буй орчин юм. Компанийн удирдлагын хувьд, цуцлах систем болон хүчээр гаргах систем нь чухал хууль зүйн эрсдэлийг агуулдаг ч, гэрчилгээний систем зэрэг урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг зөв ашиглан, эдгээр эрсдэлийг удирдах боломжтой бөгөөд гадаадын ажилтнуудын амжилттай ажиллах аюулгүй орчныг бүтээх боломжтой. Эдгээр төвөгтэй хууль эрх зүйн зохицуулалтыг нарийн ойлгож, тодорхой тохиолдлуудад зөв хариу өгөхийн тулд өндөр түвшний мэргэжлийн мэдлэг болон баялаг туршлага шаардлагатай байдаг.

Монолит Хууль Зүйн Газар нь Японы гарал үүслийн болон оршин суугаа хүний удирдлагын хууль (Immigration Control and Refugee Recognition Act)тай холбоотой хууль зүйн үйлчилгээнд олон жилийн туршлагатай, дотоодын олон клиент компаниудад хууль зүйн үйлчилгээг үзүүлсэн баялаг туршлагатай билээ. Манай газарт олон улсын туршлагатай, гадаадын хуульчийн зэрэгтэй англи хэлний мэргэжилтнүүд багтсан бөгөөд хэл болон соёлын хангалтгүй байдлыг даван туулах, нарийн төвөгтэй харилцааны асуудлуудыг шийдвэрлэх чадвартай. Гадаадын ажилтнуудын оршин суугаа эрхийн талаарх зөвлөгөөнөөс эхлээд, хууль зүйн хяналтын систем бүрдүүлэх, хэрэв санамсаргүй асуудал үүсвэл түүнд хариу өгөх хүртэл бүх шатанд танай компанийн бизнесийг хууль зүйн хувьд дэмжиж ажиллана.