MONOLITH LAW OFFICE+81-3-6262-3248Weekdagen 10:00-18:00 JST [English Only]

MONOLITH LAW MAGAZINE

General Corporate

Juridische Zaken van Stille Vennootschappen in het Japanse Handelsrecht: Een Grondige Uitleg van de Structuur, Verantwoordelijkheidsbereik en Verliesafhandeling

General Corporate

Juridische Zaken van Stille Vennootschappen in het Japanse Handelsrecht: Een Grondige Uitleg van de Structuur, Verantwoordelijkheidsbereik en Verliesafhandeling

Een van de bedrijfsvormen die door het Japanse Handelsrecht (商法) wordt geregeld, is de stille vennootschap (匿名組合). Dit systeem is gebaseerd op een contractuele relatie tussen investeerders die kapitaal verstrekken voor een specifiek bedrijf en de ondernemers die dit kapitaal gebruiken om het bedrijf te runnen. Het meest opvallende kenmerk van een stille vennootschap is dat de investeerders, de leden van de stille vennootschap, anoniem blijven tegenover externe derden en dat hun aansprakelijkheid beperkt is tot het bedrag van hun inbreng. Vanwege deze flexibiliteit en vertrouwelijkheid wordt de stille vennootschap gebruikt in diverse projectfinancieringsgebieden, zoals vastgoedinvesteringen, financiering van film- en contentproductie en venture capital fondsen. Echter, de juridische aard verschilt fundamenteel van organisaties met rechtspersoonlijkheid, zoals een naamloze vennootschap. Een stille vennootschap heeft geen rechtspersoonlijkheid en is een zuivere contractuele relatie. Dit feit heeft een uiterst belangrijke betekenis voor de rechten en plichten tussen de partijen, de toewijzing van eigendom en de verdeling van risico’s wanneer het bedrijf faalt. In dit artikel zullen we, op basis van de bepalingen van het Japanse Handelsrecht en jurisprudentie, de juridische structuur van de stille vennootschapsovereenkomst, de juridische relaties tussen de partijen, de reikwijdte van de verantwoordelijkheid van de leden van de stille vennootschap en in het bijzonder de specifieke behandeling van verliezen die voortvloeien uit het bedrijf, gedetailleerd en vanuit een gespecialiseerd perspectief bespreken.

Het Juridische Kader en de Partijen van een Stille Maatschap Overeenkomst onder Japans Recht

De fundamentele structuur van een stille maatschap overeenkomst is vastgelegd in artikel 535 van het Japanse Handelswetboek. Volgens dit artikel komt een stille maatschap overeenkomst tot stand wanneer “één partij een investering doet in de onderneming van de andere partij en overeenkomt om de winst die uit de onderneming voortvloeit te verdelen”. Deze overeenkomst bestaat uit twee partijen met verschillende rollen.

Eén partij is de ‘bedrijfsvoerder’. De bedrijfsvoerder is verantwoordelijk voor het volledige beheer van de onderneming onder zijn eigen naam. Alle externe activiteiten, zoals het sluiten van contracten, het beheren van activa en het aangaan van schulden, worden uitsluitend door de bedrijfsvoerder uitgevoerd. De bedrijfsvoerder kan zowel een individu als een rechtspersoon zijn.

De andere partij is de ‘stille vennoot’. De stille vennoot fungeert als investeerder in de onderneming. Hoewel de stille vennoot kapitaal of andere activa aan de bedrijfsvoerder bijdraagt, heeft hij geen recht om direct betrokken te zijn bij het beheer van de onderneming of om namens de bedrijfsvoerder transacties met derden aan te gaan. Zoals de naam al aangeeft, wordt de aanwezigheid van de stille vennoot in principe niet aan derden onthuld.

Een uiterst belangrijk punt hierbij is de juridische toewijzing van de investeringen gedaan door de stille vennoot. Artikel 536, lid 1 van het Japanse Handelswetboek bepaalt duidelijk dat “de bijdragen van de stille vennoot tot het vermogen van de bedrijfsvoerder behoren”. Dit betekent dat het eigendomsrecht van het geïnvesteerde geld of activa volledig overgaat op de bedrijfsvoerder. Deze bepaling heeft een directe invloed op de positie van de stille vennoot in het geval van faillissement van de bedrijfsvoerder, zoals later zal worden besproken.

In tegenstelling tot een burgerlijke maatschap waarbij meerdere partijen gezamenlijk een onderneming voeren, of een naamloze vennootschap die wordt gevormd door aandeelhouders, heeft een stille maatschap overeenkomst de aard van een bilateraal contract tussen alleen de bedrijfsvoerder en de stille vennoot. Deze structuur vereist geen collectieve besluitvormingsorganen zoals een maatschapsvergadering of aandeelhoudersvergadering, wat de operationele flexibiliteit verhoogt, maar tegelijkertijd de autoriteit en verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de onderneming concentreert bij de bedrijfsvoerder. Daarom is voor de stille vennoot het succes van de investering volledig afhankelijk van de managementvaardigheden en integriteit van de bedrijfsvoerder, waardoor een grondige due diligence van de bedrijfsvoerder voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst essentieel is.

Bedrijfsvoering en Juridische Relaties tussen Partijen onder Japans Recht

In een Japanse stille vennootschap (tokumei kumiai) wordt het juridische onderscheid tussen ‘externe relaties’ met derden en ‘interne relaties’ met de stille vennoten duidelijk gemaakt.

Bij externe relaties is alleen de bedrijfsvoerder de rechtspersoon met rechten en plichten. Alle activa en passiva die voortvloeien uit de bedrijfsactiviteiten worden juridisch behandeld als persoonlijke activa en passiva van de bedrijfsvoerder, of van de rechtspersoon die als bedrijfsvoerder optreedt. Derhalve kunnen derden, zoals zakelijke partners, alleen contractuele rechten claimen tegen of de nakoming van verplichtingen eisen van de bedrijfsvoerder. Stille vennoten dragen geen directe rechten of verplichtingen jegens derden.

Aan de andere kant worden de interne relaties tussen de bedrijfsvoerder en de stille vennoten gereguleerd door de inhoud van de stille vennootschapsovereenkomst en de bepalingen van het Japanse Handelsrecht. De voornaamste rechten van stille vennoten bestaan als contractuele rechten. Centraal hierin staat het recht om een deel van de bedrijfswinsten te ontvangen, zoals bepaald door de overeengekomen verdelingsratio, bekend als het ‘recht op winstverdeling’.

Daarnaast hebben stille vennoten belangrijke rechten om toezicht te houden op de financiële status van het bedrijf. Volgens artikel 539, lid 1 van het Japanse Handelsrecht, mogen stille vennoten aan het einde van elk bedrijfsjaar de balans van de bedrijfsvoerder inzien en de status van de bedrijfsvoering en activa inspecteren. Verder bepaalt lid 2 van hetzelfde artikel dat, ‘in geval van belangrijke redenen’, stille vennoten te allen tijde de status van de bedrijfsvoering en activa mogen inspecteren met toestemming van de rechtbank, waarmee een middel voor toezicht wordt gewaarborgd in gevallen waarin er vermoedens zijn van onrechtmatig handelen door de bedrijfsvoerder.

De bepalingen van het Japanse Handelsrecht met betrekking tot stille vennootschappen bieden slechts een basisraamwerk. Bijvoorbeeld, de specifieke methode voor het berekenen van winsten, de timing en frequentie van distributies, de financiële normen waaraan de bedrijfsvoerder moet voldoen, of de reikwijdte van belangrijke bedrijfsactiviteiten die niet zonder toestemming van de stille vennoten mogen worden uitgevoerd, zijn niet wettelijk vastgelegd. Deze zaken worden allemaal bepaald door de stille vennootschapsovereenkomst tussen de partijen. Dit is zowel een bron van flexibiliteit voor de stille vennootschap als een potentieel risico voor investeerders. Als de contractuele inhoud ontoereikend is, kunnen stille vennoten alleen terugvallen op de minimale bescherming die het Handelsrecht biedt, zoals het jaarlijkse inspectierecht. Daarom streven ervaren investeerders naar het sluiten van een uitgebreide en robuuste stille vennootschapsovereenkomst die gedetailleerde rapportageverplichtingen, duidelijke winstberekeningsnormen en een vetorecht voor bepaalde belangrijke zaken omvat.

De reikwijdte van de aansprakelijkheid van stille vennoten: beperkte aansprakelijkheid en uitzonderingen

Een van de aantrekkelijke aspecten van een stille vennootschap voor investeerders is de beperkte aansprakelijkheid. Zoals eerder vermeld, dragen stille vennoten geen directe verantwoordelijkheid jegens derden. Ook binnen de relatie met de bedrijfsvoerder is hun aansprakelijkheid in principe beperkt tot de waarde van hun inbreng. Dit wordt ‘beperkte aansprakelijkheid’ genoemd. Artikel 536, lid 1 van het Japanse Handelswetboek bepaalt dat stille vennoten niet aansprakelijk zijn voor de schulden van de bedrijfsvoerder jegens derden, wat de juridische basis vormt voor beperkte aansprakelijkheid. Het grootste financiële risico dat stille vennoten lopen, is het verlies van hun ingelegde kapitaal.

Er zijn echter belangrijke uitzonderingen op dit principe van beperkte aansprakelijkheid. Als stille vennoten handelingen verrichten die hun ‘anonimiteit’ opgeven, verliezen zij deze bescherming. Artikel 537 van het Japanse Handelswetboek specificeert deze uitzonderingen. Wanneer een stille vennoot toestemming geeft voor het gebruik van zijn eigen naam of handelsnaam in de handelsnaam van de bedrijfsvoerder, of wanneer hij zijn handelsnaam als die van de bedrijfsvoerder laat gebruiken, wordt hij medeaansprakelijk voor de schulden die ontstaan na dit gebruik.

Deze bepaling gaat niet alleen over het formeel gebruik van een naam. Het gaat om de indruk die het gedrag van de stille vennoot op derden maakt. Door hun naam te laten gebruiken in de onderneming, kan bij derden de indruk ontstaan dat zij medeondernemers zijn. De wet legt de verantwoordelijkheid op aan degenen die zo’n misleidende indruk wekken, in overeenstemming met die indruk.

Daarom moet men de beperkte aansprakelijkheid in een stille vennootschap niet zien als een onveranderlijk recht dat automatisch door de juridische vorm wordt gegarandeerd, maar als iets dat wordt toegekend op voorwaarde dat de stille vennoot een strikte anonimiteit en passiviteit naar buiten toe handhaaft. Dit is een belangrijk punt voor risicobeheer in de praktijk voor stille vennoten. Bijvoorbeeld, als stille vennoten of hun vertegenwoordigers direct deelnemen aan contractonderhandelingen met derden, als hun naam verschijnt in marketingmateriaal van de onderneming, of als hun eigen merk wordt gepromoot alsof het verbonden is met de onderneming van de bedrijfsvoerder, kunnen zij onbedoeld het risico lopen op onbeperkte aansprakelijkheid. Om te profiteren van het grootste voordeel van een stille vennootschap, beperkte aansprakelijkheid, is het noodzakelijk om uiterst voorzichtig te zijn in externe activiteiten.

Verdeling van winst en verlies en de behandeling van overmatige verliezen onder Japans recht

In een stille vennootschapsovereenkomst kan de verdeling van winst die voortvloeit uit de onderneming vrijelijk worden bepaald door de overeenkomst tussen de partijen. De wet dwingt geen specifieke verdelingsratio’s of berekeningsformules af.

Aan de andere kant zijn er duidelijke principes vastgesteld door het Japanse handelsrecht met betrekking tot het dragen van verliezen. Artikel 536, lid 2, van het Japanse handelsrecht bepaalt dat “een vordering tot winstuitkering niet kan worden gedaan totdat de verliezen die de inbreng hebben verminderd, zijn gecompenseerd”. Dit betekent dat, zelfs als de verliezen de inbreng overstijgen, de leden van een stille vennootschap niet verplicht zijn om meer verlies te dragen dan de reeds gedane inbreng. Er bestaat in principe geen wettelijke verplichting om extra fondsen te verstrekken om verliezen te dekken die de inbreng te boven gaan, noch is er een verplichting om eerder ontvangen winstuitkeringen terug te betalen.

Dit punt is zeer belangrijk voor het begrijpen van de fundamentele risicostructuur van een stille vennootschap. De wettelijke standaardregel is dat de verliesdraagplicht van de leden van een stille vennootschap beperkt is tot de inbreng.

Deze regel kan echter ook worden gewijzigd door een overeenkomst tussen de partijen. Omdat het principe van privé-autonomie ruim van toepassing is op stille vennootschapsovereenkomsten, kunnen de exploitant en de leden van de stille vennootschap overeenkomen dat de leden een bepaalde mate van verlies dragen dat de inbreng overstijgt (overmatige verliezen). Dergelijke clausules kunnen worden opgenomen om het risico voor de exploitant te verminderen. Daarom moeten investeerders de clausules met betrekking tot de verliesdraagplicht zorgvuldig overwegen bij het aangaan van een stille vennootschapsovereenkomst. Het is essentieel om te controleren of er geen clausules zijn die een verplichting tot extra inbreng opleggen, om het risicoprofiel van de investering nauwkeurig te begrijpen. Het is uiterst belangrijk om het verschil tussen de wettelijke standaardregels en de overeengekomen contractuele afspraken te herkennen.

Beëindiging en Liquidatie van een Stille Maatschap Overeenkomst onder Japans Recht

Een stille maatschap overeenkomst (tokumei kumiai contract) in Japan kan om verschillende redenen eindigen. Artikel 540 van het Japanse Handelsrecht verwijst naar de bepalingen van de Japanse Burgerlijke Wet met betrekking tot de beëindiging van een maatschap. De voornaamste redenen voor beëindiging zijn als volgt:

  • Het verstrijken van de overeengekomen duur van de maatschap
  • Het bereiken van het doel van de onderneming of de onmogelijkheid om dit te bereiken
  • Ontbinding door wederzijdse overeenkomst van de partijen
  • Het overlijden van een partij of het besluit tot aanvang van faillissementsprocedures
  • De opheffing of wijziging van de onderneming door de beherende vennoot

In het bijzonder stelt artikel 541 van het Japanse Handelsrecht dat, indien de beherende vennoot failliet wordt verklaard, de stille maatschap overeenkomst daarmee eindigt.

Wanneer de overeenkomst eindigt, begint het liquidatieproces. Volgens artikel 542 van het Japanse Handelsrecht is de beherende vennoot verplicht om de inleg aan de stille vennoten terug te betalen. Als de inleg echter al is verminderd door verliezen, is het voldoende om alleen het resterende bedrag terug te betalen. Zelfs als de activa van de beherende vennoot onvoldoende zijn om de waarde van de inleg terug te betalen, kunnen de stille vennoten geen verdere claims indienen, tenzij de beherende vennoot een verwijtbare fout heeft gemaakt.

Er is een belangrijk Japans rechtspraak over de aard van het recht op terugbetaling van de inleg bij beëindiging van een stille maatschap overeenkomst. Het Hooggerechtshof oordeelde op 26 januari 1973 (Showa 48) dat het recht op terugbetaling van de inleg van een stille vennoot bij beëindiging van de overeenkomst geen recht is om de specifieke eigendommen die zijn ingebracht terug te vorderen, maar een ‘geldvordering’ voor de betaling van een bedrag gelijk aan de waarde van de inleg.

Wanneer we deze rechtspraak en de wettelijke bepalingen samen beschouwen, wordt het grootste risico van een stille maatschap duidelijk: het kredietrisico van de beherende vennoot. Zoals eerder vermeld, wordt de inleg van de stille vennoten eigendom van de beherende vennoot en is het recht op terugbetaling bij beëindiging van de overeenkomst een geldvordering. Als de beherende vennoot failliet gaat, eindigt de stille maatschap overeenkomst en wordt het recht op terugbetaling van de inleg van de stille vennoten behandeld als een ongedekte ‘algemene faillissementsvordering’, gelijk aan die van andere algemene schuldeisers (zoals financiële instellingen of handelspartners). Dit betekent dat stille vennoten moeten deelnemen aan de faillissementsverdelingsprocedures en slechts een evenredig deel van hun investeringskapitaal kunnen terugvorderen, net als andere algemene schuldeisers. In veel gevallen is het bedrag dat kan worden teruggevorderd aanzienlijk minder dan het oorspronkelijke investeringsbedrag. Dit is een fundamenteel verschil met aandeelhouders van een naamloze vennootschap, waarbij het vermogen van de aandeelhouder gescheiden wordt beheerd van het vermogen van de vennootschap, en het is een structureel risico dat men zeker moet begrijpen bij het overwegen van een investering in een stille maatschap.

Vergelijking van de Stille Maatschap met Andere Bedrijfsvormen in Japan

Om de juridische kenmerken van de Stille Maatschap (Tokumei Kumiai) beter te begrijpen, vergelijken we deze met andere belangrijke bedrijfsvormen in Japan, zoals de ‘Burgerlijke Maatschap’ en de ‘Naamloze Vennootschap’.

De Burgerlijke Maatschap wordt, net als de Stille Maatschap, opgericht op basis van een contract, maar het ingebrachte vermogen wordt ‘gezamenlijk eigendom’ van alle leden, en de bedrijfsvoering wordt in principe door alle leden samen uitgevoerd. Het grootste verschil is dat de leden een onbeperkte aansprakelijkheid hebben.

De Naamloze Vennootschap is een rechtspersoon die is opgericht op basis van het Japanse vennootschapsrecht en die zelf de drager is van rechten en plichten. De aansprakelijkheid van de aandeelhouders is beperkt tot het bedrag van de door hen genomen aandelen. Het vermogen van de vennootschap is duidelijk gescheiden van het persoonlijke vermogen van de aandeelhouders, en de aandeelhouders zijn niet direct verantwoordelijk voor de schulden van de vennootschap.

Deze verschillen hebben een grote invloed op de manier van bedrijfsvoering, de locatie van risico’s en de wijze van bescherming van investeerders. De Stille Maatschap is een effectieve optie voor diegenen die de strikte wettelijke regelgeving en operationele kosten van een Naamloze Vennootschap willen vermijden, terwijl ze ook de onbeperkte aansprakelijkheid van een Burgerlijke Maatschap willen ontlopen. Echter, het heeft ook de kenmerkende eigenschap dat het vermogen toebehoort aan de exploitant en dat de toezichthoudende bevoegdheden van de investeerders sterk afhankelijk zijn van het contract.

KenmerkStille MaatschapBurgerlijke MaatschapNaamloze Vennootschap
Toepasselijk rechtJapanse HandelswetJapanse Burgerlijk WetboekJapanse Vennootschapsrecht
Juridische aardContractContractRechtspersoon
Aansprakelijkheid van investeerdersIn principe beperkte aansprakelijkheidOnbeperkte aansprakelijkheidBeperkte aansprakelijkheid
Betrokkenheid bij de ondernemingNiet mogelijkIn principe iedereenAandeelhouders zijn indirect
Anonimiteit naar derdenHoogLaagLaag (er is een aandeelhoudersregister)
Eigendom van vermogenToebehorend aan de exploitantGemeenschappelijk eigendom van alle ledenToebehorend aan de vennootschap
Regulering van belangenconflictenOp basis van contractWettelijkWettelijk (Japanse Vennootschapsrecht)

Samenvatting

De stille vennootschap (tokumei kumiai) is een zeer flexibel en effectief investeringsschema dat door het Japanse handelsrecht wordt aangeboden. Voor investeerders biedt het twee grote voordelen: anonimiteit en beperkte aansprakelijkheid. Echter, de juridische structuur is uniek en brengt specifieke risico’s met zich mee. Aangezien het ingebrachte vermogen eigendom wordt van de exploitant, heeft het kredietrisico van de exploitant een directe invloed op de veiligheid van de investering. Bovendien is de bescherming van de stille vennoot afhankelijk van zowel de minimale wettelijke vereisten als de inhoud van de stille vennootschapsovereenkomst die tussen de partijen wordt gesloten. Daarom is, bij het benutten van een stille vennootschap, een diepgaand begrip van de juridische aard en een zorgvuldig ontworpen contract om de risico’s adequaat te beheren, essentieel.

Monolith Law Office heeft een rijke ervaring in het leveren van juridische diensten met betrekking tot het Japanse handelsrecht, inclusief stille vennootschapsovereenkomsten, aan een breed scala van binnen- en buitenlandse cliënten. Wij bieden allesomvattende ondersteuning, van het opzetten van stille vennootschapsschema’s in verschillende sectoren, due diligence van exploitanten, tot het oplossen van geschillen. Ons kantoor heeft meerdere Engelssprekende advocaten met buitenlandse juridische kwalificaties in dienst, waardoor we internationaal opererende cliënten volledig kunnen ondersteunen bij het soepel navigeren door het Japanse rechtssysteem.

Managing Attorney: Toki Kawase

The Editor in Chief: Managing Attorney: Toki Kawase

An expert in IT-related legal affairs in Japan who established MONOLITH LAW OFFICE and serves as its managing attorney. Formerly an IT engineer, he has been involved in the management of IT companies. Served as legal counsel to more than 100 companies, ranging from top-tier organizations to seed-stage Startups.

Terug naar boven