Jaki jest zakres odpowiedzialności dostawcy za dostarczone produkty zawierające oprogramowanie typu OSS? Wyjaśnienie odpowiedzialności cywilnej i środków zaradczych dla różnych typów umów.

Oprogramowanie open source (OSS) jest szeroko wykorzystywane we współczesnym rozwoju oprogramowania ze względu na takie zalety, jak redukcja kosztów i przyspieszenie procesu tworzenia oprogramowania. Jednakże włączenie OSS do projektu może również prowadzić do problemów prawnych związanych z naruszeniem licencji lub wadami, które mogą skutkować odpowiedzialnością prawną. Szczególnie dla dostawców, którzy dostarczają produkty oparte na umowach o rozwój oprogramowania, ryzyko żądania odszkodowania przez użytkowników z powodu problemów wynikających z OSS staje się realne.

W niniejszym artykule wyjaśniamy podstawowe zasady prawne dotyczące odpowiedzialności w kontekście rozwoju oprogramowania wykorzystującego OSS, odpowiedzialność dostawców w zależności od rodzaju umowy, a także możliwość zwolnienia z odpowiedzialności.

Umowy między dostawcą a użytkownikiem to umowy o dzieło lub umowy o świadczenie usług na zasadzie zlecenia w Japonii

Umowy dotyczące rozwoju oprogramowania zazwyczaj przyjmują formę umowy o dzieło, gdzie zobowiązaniem wykonawcy (dostawcy) jest ukończenie dzieła, lub umowy o świadczenie usług na zasadzie zlecenia, gdzie celem jest wykonanie określonych czynności. W przypadku dostarczania produktów zawierających Otwarte Oprogramowanie (OSS), odpowiedzialność prawna dostawcy jest oceniana na podstawie tych typów umów.

Czym jest umowa o dzieło

Umowa o dzieło, zdefiniowana w artykułach od 632 Kodeksu Cywilnego Japonii, to forma umowy, w której wykonawca (dostawca) zobowiązuje się do ukończenia dzieła, a zamawiający (użytkownik) zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia. W ramach tej umowy, jeśli dzieło posiada wady, wykonawca może być pociągnięty do odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązań. Na przykład, w umowie o dzieło, jeśli ukończone oprogramowanie nie działa zgodnie ze specyfikacją, to taka sytuacja podlega pod tę odpowiedzialność, niezależnie od tego, czy wada wynika z OSS czy nie.

Źródło: Kodeks Cywilny | e-Gov wyszukiwanie przepisów[ja]

Czym jest umowa o świadczenie usług na zasadzie zlecenia

Umowa o świadczenie usług na zasadzie zlecenia, zdefiniowana w artykułach od 656 Kodeksu Cywilnego Japonii, różni się od umowy o dzieło tym, że nie wymaga “ukończenia wyniku”, a celem jest wykonanie “określonych czynności”. Do tego typu umów należą takie usługi jak stała obecność inżyniera systemowego czy definiowanie wymagań. W przypadku rozwoju oprogramowania na podstawie umowy o świadczenie usług na zasadzie zlecenia, nawet jeśli produkt końcowy posiada wady, dostawca może być obciążony odpowiedzialnością za niewykonanie zobowiązań tylko wtedy, gdy doszło do naruszenia obowiązku zachowania należytej staranności.

W przypadku wad oprogramowania dostawca może ponosić odpowiedzialność za niewykonanie zobowiązań

W ramach umowy o dzieło, jeśli oprogramowanie posiada wady, dostawca może być zobowiązany do naprawy lub może ponosić odpowiedzialność za odszkodowanie. Nawet jeśli wada wynika z OSS, dostawca, który włączył OSS do dostarczonego produktu, często nie może uniknąć odpowiedzialności wynikającej z umowy.

W przypadku umowy o świadczenie usług na zasadzie zlecenia, jeśli wybór lub wdrożenie OSS było wyraźnie nieodpowiednie, dostawca może być pociągnięty do odpowiedzialności za naruszenie obowiązku zachowania należytej staranności. Ocena ryzyka związanego z OSS i weryfikacja licencji użytkowania stanowią ważny obowiązek po stronie dostawcy.

Środki zaradcze dla dostawców dostarczających programy zawierające OSS w Japonii

Jakie środki zaradcze mogą podjąć dostawcy w Japonii, aby uniknąć lub ograniczyć odpowiedzialność cywilną przy dostarczaniu programów zawierających Open Source Software (OSS)? Można rozważyć następujące środki w ramach umowy:

Ustanowienie klauzuli zwalniającej dostawcę z odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązań

Strony mogą swobodnie ustalać warunki odpowiedzialności umownej poprzez wzajemne porozumienie. Dlatego dostawca może uniknąć odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązań, ustanawiając klauzulę zwalniającą go z odpowiedzialności za problemy lub kwestie licencyjne wynikające z OSS.

W takim przypadku umowa może zawierać postanowienie, że “dostawca nie ponosi żadnej odpowiedzialności za problemy wynikające z OSS”.

W przypadku użytkowników będących konsumentami, klauzule zwalniające z odpowiedzialności są nieważne na mocy japońskiego prawa konsumenckiego

Gdy użytkownik jest osobą fizyczną, a nie firmą, i korzysta z oprogramowania nie w celach zawodowych, lecz jako część swojego życia konsumenckiego, stosuje się japońskie prawo konsumenckie.

Artykuł 8, punkt 1, numer 1 japońskiego prawa konsumenckiego stanowi, że klauzule zwalniające przedsiębiorcę z odpowiedzialności za wszelkie szkody wyrządzone konsumentowi w wyniku niewykonania zobowiązań są nieważne. Dlatego, jeśli użytkownik jest konsumentem, nawet obecność klauzuli zwalniającej w umowie nie uchroni dostawcy przed odpowiedzialnością.

Źródło: Prawo konsumenckie | e-Gov wyszukiwanie przepisów[ja]

Możliwość naruszenia porządku publicznego lub dobrych obyczajów niezależnie od statusu użytkownika

Niezależnie od tego, czy użytkownik jest indywidualnym konsumentem, jednostronne klauzule zwalniające mogą być uznane za nieważne na mocy artykułu 90 japońskiego kodeksu cywilnego.

Artykuł 90 kodeksu cywilnego stanowi, że “czynności prawne sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami są nieważne”. Na przykład, jeśli dostawca celowo lub z poważnego niedbalstwa ukrywał ryzyko związane z OSS, nawet ustalenie klauzuli zwalniającej może być uznane za nieważne, co skutkuje niemożnością uniknięcia odpowiedzialności za szkody.

Ustanowienie klauzuli zwalniającej w umowie to nie wszystko – niezbędne jest również odpowiednie zarządzanie OSS, wybór i wyjaśnienie odpowiedzialności, co jest kluczowe z punktu widzenia realnego zarządzania ryzykiem.

Odpowiedzialność dostawcy, gdy użytkownik wyznaczył wykorzystanie OSS

W praktyce zdarza się, że to użytkownik wskazuje dostawcy konieczność użycia OSS. W takim przypadku, w ramach umowy o dzieło, dostawca może uniknąć odpowiedzialności na podstawie artykułu 636 kodeksu cywilnego, jeśli instrukcje zamawiającego są niewłaściwe.

Jednakże, jeśli dostawca był świadomy, że instrukcje zamawiającego są niewłaściwe, nie może uniknąć odpowiedzialności na podstawie wyjątku przewidzianego w artykule 636 kodeksu cywilnego.

W przypadku umowy o zarządzanie, możliwe jest zwolnienie z odpowiedzialności za naruszenie obowiązku należytej staranności. Jednakże, podobnie jak w przypadku umowy o dzieło, jeśli dostawca był świadomy niewłaściwości instrukcji zamawiającego, może zostać uznany za naruszającego obowiązek należytej staranności.

Jeśli wyznaczony OSS posiada znane ryzyko bezpieczeństwa lub problemy licencyjne, a dostawca nie wskazał ich, przyjmując zalecenia bez sprawdzenia, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności. Jako dostawca, nie należy bezkrytycznie przyjmować instrukcji użytkownika, lecz z perspektywy eksperta ponownie je zweryfikować i w razie problemów wskazać i zgłosić je. Nawet jeśli nie można odmówić użycia, należy na piśmie przekazać obawy i podzielić się ryzykiem, aby przygotować się na ewentualne późniejsze dochodzenie odpowiedzialności.

Twórcy OSS nie ponoszą odpowiedzialności na mocy licencji OSS w Japonii

Nawet jeśli w oprogramowaniu OSS (Open Source Software) występują błędy, jest to oprogramowanie dostępne bezpłatnie, a twórcy zazwyczaj wskazują w dokumentach licencyjnych, że dostarczają je w stanie “takim jakim jest” (AS IS) i nie ponoszą odpowiedzialności za błędy czy problemy związane z bezpieczeństwem.

Jest to podstawowa zasada licencji OSS, która znajduje odzwierciedlenie w takich licencjach jak MIT, Apache License czy GPL, gdzie na końcu dokumentu licencyjnego często znajduje się klauzula zwalniająca z odpowiedzialności, stwierdzająca, że nie udziela się żadnych gwarancji, wyraźnych czy dorozumianych. Dlatego, gdy w samym OSS występują błędy, zazwyczaj nie dochodzi do sytuacji, w której twórcy OSS są pociągani do odpowiedzialności cywilnej, takiej jak roszczenia odszkodowawcze.

Podsumowanie: W sprawach umów dotyczących rozwoju oprogramowania wykorzystującego OSS, konsultacje z prawnikiem są kluczowe

OSS (Open Source Software) jest szeroko wykorzystywany w wielu projektach deweloperskich, jednak niesie ze sobą również ryzyko prawne i kontraktowe. Nawet jeśli licencja OSS zwalnia deweloperów z odpowiedzialności, dostawcy wykorzystujący te oprogramowanie do tworzenia swoich produktów mogą być pociągnięci do odpowiedzialności cywilnej na podstawie umów. Szczególnie w przypadku umów o dzieło, jeśli produkt końcowy zawiera wady, może to prowadzić do odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązań. Podobnie, w przypadku umów zlecenia, zaniedbanie obowiązku należytej staranności może skutkować dochodzeniem odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązań.

Aby przygotować się na takie ryzyka, niezbędne jest ograniczenie odpowiedzialności w umowach, budowanie systemów doboru OSS i przestrzegania licencji, a także transparentne dzielenie się informacjami z użytkownikami. Aby w pełni wykorzystać korzyści płynące z OSS i jednocześnie odpowiednio zarządzać odpowiedzialnością jako dostawca, niezbędne jest przygotowanie się na ryzyko prawne.

Informacje o środkach zaradczych stosowanych przez naszą kancelarię

Kancelaria Prawna Monolith specjalizuje się w IT, a w szczególności w połączeniu Internetu i prawa, oferując wysoką ekspertyzę w obu tych dziedzinach. Obsługujemy szeroki zakres klientów, od spółek notowanych na Tokijskiej Giełdzie Papierów Wartościowych po przedsiębiorstwa na wczesnym etapie rozwoju, zajmując się tworzeniem i przeglądem umów. Szczegółowe informacje na temat tworzenia i przeglądu umów znajdą Państwo w poniższym artykule.

Zakres usług Kancelarii Prawnej Monolith: Tworzenie i przegląd umów[ja]