Czy całkowite nieprzyznawanie odprawy przy zwolnieniu dyscyplinarnym jest dozwolone? Komentarz do wyroku Sądu Najwyższego z roku Reiwa 5 (2023)

Czy możliwe jest nie wypłacenie pracownikowi jakiejkolwiek odprawy, jeśli dopuścił się on poważnego naruszenia zaufania wobec firmy i został w związku z tym zwolniony dyscyplinarnie?

10 marca (2023 roku) Sąd Najwyższy Japonii wydał ważny wyrok dotyczący niewypłacania odprawy w przypadku zwolnienia dyscyplinarnego. Ten wyrok może mieć znaczący wpływ na przedsiębiorstwa.

W niniejszym artykule przyjrzymy się treści wyroku Sądu Najwyższego z roku 2023 oraz szczegółowo omówimy związek między zwolnieniem dyscyplinarnym a odprawą.

Natura świadczeń emerytalnych

Gdy pracownik dopuści się czynu przestępczego, firma może być zmuszona do jego zwolnienia dyscyplinarnego. W takich przypadkach, możliwe jest również nieprzyznawanie świadczeń emerytalnych. Jednakże, nasuwa się pytanie, czy w ogóle dopuszczalne jest nieprzyznawanie świadczeń emerytalnych. Świadczenia emerytalne mają nie tylko charakter rekompensaty za lata pracy, ale również są formą wynagrodzenia wypłacanego po zakończeniu zatrudnienia oraz gwarancją utrzymania po przejściu na emeryturę, co sugeruje, że ich nieprzyznawanie może być niedopuszczalne.

Problem pojawił się w przypadku pracownika sektora publicznego. Pewien powiat, wobec nauczyciela z publicznego liceum, będącego pracownikiem samorządowym, który spowodował wypadek drogowy będąc pod wpływem alkoholu, zdecydował się na zwolnienie dyscyplinarne tego pracownika i nieprzyznawanie mu żadnych świadczeń emerytalnych. W tej sprawie, pracownik sektora publicznego wystąpił jako powód, domagając się unieważnienia decyzji o nieprzyznawaniu świadczeń emerytalnych. Sprawa miała miejsce w roku Reiwa 5 (2023), a ponieważ była to pierwsza taka decyzja Najwyższego Sądu dotycząca ograniczeń w świadczeniach emerytalnych pracowników sektora publicznego, przyciągnęła dużą uwagę.

Podsumowując, Najwyższy Sąd orzekł, że decyzja o nieprzyznawaniu świadczeń emerytalnych leży w gestii samorządów lokalnych i w tym przypadku, została uznana za zgodną z prawem, jako że mieściła się w zakresie ich dyskrecji.

Chociaż ta sprawa dotyczyła pracownika sektora publicznego, nie można automatycznie założyć, że będzie miała wpływ na przedsiębiorstwa prywatne, do których stosuje się prawo pracy. Niemniej jednak, nawet w relacji między samorządem a pracownikiem sektora publicznego, istnieją pewne podobieństwa do relacji pracodawca-pracownik w sektorze prywatnym. Czy ten wyrok będzie miał wpływ na decyzje przedsiębiorstw prywatnych dotyczące nieprzyznawania świadczeń emerytalnych pracownikom?

Przypadki dyscyplinarnego zwolnienia urzędników za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu

Powód był nauczycielem w publicznym liceum w prefekturze Miyagi. Został zatrudniony przez prefekturę Miyagi jako nauczyciel szkoły publicznej w kwietniu 1987 roku (Showa 62) i od tego czasu pracował jako nauczyciel. Poza dyscyplinarnym zwolnieniem z pracy, nie miał historii dyscyplinarnych, a jego sytuacja zawodowa nie budziła żadnych szczególnych problemów.

28 kwietnia 2017 roku (Heisei 29), aby uczestniczyć w przyjęciu powitalnym kolegi z pracy w liceum, w którym pracował, pojechał samochodem z liceum i zaparkował na parkingu w pobliżu miejsca przyjęcia. Po czterogodzinnym udziale w przyjęciu i spożyciu alkoholu, postanowił wrócić do domu, który znajdował się ponad 20 km dalej. Po przejechaniu 100 metrów samochodem, spowodował wypadek z powodu nieostrożności, powodując szkody materialne.

Prefektura Miyagi, 17 maja 2017 roku (Heisei 29), na podstawie faktu prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu i spowodowania wypadku z szkodą materialną, podjęła decyzję o dyscyplinarnym zwolnieniu z pracy oraz o niewypłacaniu całości odprawy emerytalnej (17 246 467 jenów) (decyzja o ograniczeniu wypłaty).

Decyzja Sądu Najwyższego: Ograniczenie wypłaty całej odprawy jest nadużyciem dyskrecji

Powód wnosił pozew przeciwko prefekturze Miyagi, domagając się unieważnienia decyzji o dyscyplinarnym zwolnieniu z pracy oraz decyzji o całkowitym ograniczeniu wypłaty świadczeń.

Sąd Apelacyjny w Sendai, będący sądem pierwszej instancji, uznał dyscyplinarne zwolnienie z pracy za zgodne z prawem. Jednakże, biorąc pod uwagę fakt, że „przez około 30 lat pracował uczciwie, szkody spowodowane przez wypadek były materialne i zostały już naprawione, a także wyrażono skruchę”, stwierdził, że decyzja o całkowitym ograniczeniu wypłaty świadczeń przekracza zakres dyskrecji Komisji Edukacji Prefektury Miyagi i jest nielegalna, przyznając powodowi prawo do otrzymania 30% odprawy.

W odpowiedzi prefektura Miyagi wniosła apelację, a Sąd Najwyższy rozpatrywał legalność decyzji o ograniczeniu wypłaty świadczeń.

Decyzja Sądu Najwyższego: Nie ma mowy o nadużyciu dyskrecji, decyzja jest zgodna z prawem

Sąd Najwyższy orzekł, że w przypadku omawianej decyzji o ograniczeniu wypłaty świadczeń, nie można mówić o znacznym braku rozsądku zgodnie z ogólnie przyjętymi normami społecznymi, ani o przekroczeniu zakresu dyskrecji, czy jej nadużyciu. Stwierdzono, że decyzja podjęta przez prefekturę Miyagi o całkowitym nieprzyznaniu świadczeń nie wykracza poza granice ich dyskrecji. Uzasadnienie tej decyzji przedstawiono następująco:

Po pierwsze, decyzja dotycząca ograniczenia wypłaty odprawy emerytalnej opiera się na dyskrecji organu zarządzającego odprawami emerytalnymi, który zazwyczaj dobrze zna rzeczywistość pracy i obowiązków pracowników. Sądy powinny uznać taką decyzję za nielegalną tylko w przypadkach, gdy uznają, że decyzja ta znacząco odbiega od ogólnie przyjętych norm społecznych w zakresie rozsądku, przekracza zakres dyskrecji lub jest jej nadużyciem.

Następnie, wskazując na złośliwość wypadku spowodowanego przez powoda, wpływ na zaufanie do publicznych szkół oraz na realizację ich zadań, stwierdzono, że nawet biorąc pod uwagę brak wcześniejszych kar nałożonych na powoda przez 30 lat i wyrażone przez niego skruchę, decyzja prefektury nie odbiega znacząco od ogólnie przyjętych norm społecznych w zakresie rozsądku, ani nie przekracza zakresu dyskrecji, czy też nie jest jej nadużyciem.

Podsumowanie: W sprawie legalności niewypłacania odprawy należy skonsultować się z adwokatem

To przykład dotyczący urzędników państwowych, a wpływ tego wyroku na prywatne przedsiębiorstwa można uznać za niewielki. Wyrok ten podkreśla, że decyzja o niewypłaceniu odprawy emerytalnej przez władze prefektury leży w ich dyskrecji, przeprowadza przegląd oparty na szerokim zakresie tej dyskrecji i dochodzi do wniosku, że decyzja o niewypłaceniu całej odprawy jest legalna.

Z drugiej strony, kluczowe znaczenie dyskrecji władz prefektury w decyzji o niewypłaceniu odprawy, jak podkreślono w tym wyroku, może nie być odpowiednie dla prywatnych przedsiębiorstw. W przypadku prywatnych przedsiębiorstw, klauzule dotyczące zmniejszenia lub niewypłacenia odprawy w przypadku zwolnienia dyscyplinarnego są oceniane z perspektywy, czy istnieją poważne przyczyny, które mogłyby usprawiedliwić takie działanie, biorąc pod uwagę, że odprawa ma charakter wynagrodzenia wypłacanego z opóźnieniem oraz charakter nagrody za długoletnią służbę. Jeśli przyczyny nie są wystarczająco poważne, działania takie mogą zostać uznane za naruszenie porządku publicznego i być nieważne.

Jednakże, ocena, czy niewypłacenie odprawy jest legalne, nie jest łatwa. W przypadku rozważania niewypłacenia odprawy pracownikowi, który został poddany dyscyplinarnej karze, warto rozważyć konsultację z adwokatem.

Informacje o środkach zaradczych stosowanych przez naszą kancelarię

Kancelaria Prawna Monolith specjalizuje się w dziedzinie IT, a w szczególności w aspektach prawnych związanych z Internetem. W ostatnich latach, wraz z różnorodnością sposobów pracy, prawo pracy przyciąga coraz większą uwagę. Nasza kancelaria oferuje rozwiązania dotyczące zarządzania ryzykiem reputacyjnym związanym z “cyfrowym tatuażem”. Szczegóły znajdują się w poniższym artykule.

Obszary praktyki Kancelarii Prawnej Monolith: Prawo korporacyjne dla IT i startupów[ja]