Yapay Zeka ile "Ses" Üretmek Telif Hakkı İhlali mi Olur? (#1 Geliştirme & Öğrenme Aşaması)

Yapay zeka gelişiminin bir sonucu olarak, gerçek şarkıcıların veya seslendirme sanatçılarının “seslerini” kolaylıkla öğrenip üretmek mümkün hale geldi. İş dünyasında da, uygulama geliştirme, oyun yaratma veya anime üretimi gibi alanlarda, yapay zekaya “ses” öğretmek ve yeni “sesler” üretmek artık mümkün.
Gerçek şarkıcıların veya seslendirme sanatçılarının “seslerini” yapay zekaya öğretmek ve yeni “sesler” üretmek, telif hakkı ihlali gibi yasa dışı faaliyetlere yol açabilir.
Aslında, bu tür sorunlar hakkında şu an için net bir yorum bulunmamaktadır. Öncelikle, “sesin” hukuki hakları nelerdir ve hangi durumlarda telif hakkı yasası kapsamında sorun teşkil eder?
Bu yazıda, belirli kullanım örneklerini göz önünde bulundurarak, bu sorunu iki bölüm halinde ele alacağız. Bu bölümde, yapay zekanın geliştirilmesi ve öğrenme aşamasında ortaya çıkabilecek hak ihlallerini açıklayacağız. Üretim ve kullanım aşamasındaki hukuki sorunlar bu makalede (#2 Üretim ve Kullanım Aşaması)[ja] ele alınmıştır. Lütfen orayı da ziyaret edin.
Japonya’da İnsanın “Sesi”ni Çevreleyen Üç Hukuki Hak
İnsanın “sesi” hangi hukuki haklara sahiptir? Bu sorunu ele alırken, “ses”e dair iki farklı açıdan bakmak gereklidir:
- Sesin ne söylediği,
- Sesin hangi ses tonuyla söylediği.
Yani, birincisi sesin “içeriği” ile ilgili bir mesele, ikincisi ise sesin “tonu” ile ilgili bir meseledir.
Örneğin, farklı ses sanatçılarının aynı “günaydın” repliğini söylediğini düşünün. İlk durumda içerik aynı olmasına rağmen, ikinci durumda ses tonları farklı olacaktır.
Bu bakış açıları altında, mevcut Japon hukuku çerçevesinde insanın “sesi” ile ilgili ortaya çıkabilecek hukuki haklar aşağıdaki üç tanedir:
① Telif Hakkı | Sesin “içeriği” ile ilgili ortaya çıkabilir |
② İlgili Haklar (Sadece icracıların hakları) | Sesin “içeriği” ve “tonu” ile ilgili ortaya çıkabilir |
③ Tanıtım Hakkı | Sesin “tonu” ile ilgili ortaya çıkabilir |
Japonya’da Telif Hakları Hakkında
Telif hakkı, sesin “içeriği” bir eser kapsamına giriyorsa ortaya çıkar.
Örneğin, ünlü bir romanı sesli olarak okuduğunuzda, bu sesin telif hakkı doğabilir. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta, bu tür bir durumda telif hakkı sahibinin, söz konusu romanın yazarı olduğu ve “sesin sahibi=seslendiren” kişi olmadığıdır. Yani, yapay zeka kullanarak ünlü bir romanın içeriğini seslendiren bir sentez ses oluşturduğunuzda, bu eylem romanın yazarının telif haklarını ihlal edebilir.
Buna karşılık, sesin içeriği sıradan bir kişinin günlük konuşmaları gibi ise, bu sesin telif hakkı doğmaz. Bunun nedeni, sıradan günlük konuşmaların başlı başına bir eser sayılmaması ve telif hakkı kanununun koruma kapsamında olmamasıdır.
Japonya’da Çalışma İlişkileri ve İlgili Yasalar
Japonya’da çalışma ilişkileri ve ilgili yasalar, işveren ve işçi arasındaki ilişkileri düzenleyen çeşitli yasal çerçevelerden oluşur. Bu yasalar, işçilerin haklarını korumak ve işverenlerin sorumluluklarını belirlemek için tasarlanmıştır.
Özellikle, Japon İş Kanunu (Japanese Labor Standards Act), işçilerin çalışma saatleri, ücret, izin ve diğer çalışma koşullarını düzenler. Bu kanun, işçilerin güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamında çalışmalarını sağlamak için minimum standartlar belirler.
İşverenler, Japon İş Kanunu’na (Japanese Labor Standards Act) uygun olarak, işçilere adil ve eşit muamele yapmakla yükümlüdür. Ayrıca, işçilerin işten çıkarılması veya iş yerindeki diğer önemli değişiklikler söz konusu olduğunda, işverenlerin Japon İş Kanunu’na (Japanese Labor Standards Act) uygun olarak hareket etmeleri gerekmektedir.
İşçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde, Japon İş Mahkemeleri (Japanese Labor Tribunals) önemli bir rol oynar. Bu mahkemeler, işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıkları hızlı ve etkili bir şekilde çözmek için özel olarak kurulmuştur.
İşçilerin haklarını korumak ve işverenlerin yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamak amacıyla, Japonya’da çeşitli işçi sendikaları ve işveren birlikleri bulunmaktadır. Bu kuruluşlar, çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve çalışma yaşamının düzenlenmesi konusunda önemli bir rol oynamaktadır.
Özetle, Japonya’da çalışma ilişkileri ve ilgili yasalar, işçi ve işveren arasındaki dengeli ve adil bir çalışma ortamının sağlanmasına yönelik olarak düzenlenmiştir. İşçilerin haklarının korunması ve işverenlerin sorumluluklarının belirlenmesi, bu yasal çerçevenin temelini oluşturmaktadır.
Japonya’da Kamuoyu Hakları Hakkında
Kamuoyu hakları, bir kişinin adı, portresi ve benzeri özelliklerinin müşteri çekme gücünü tekel olarak kullanma hakkı olarak tanımlanır ve bu hak, yargı kararlarıyla (Saikōsai H24.2.2) tanınmıştır.
▶︎Saikōsai H24.2.2 (2012) (Pink Lady Olayı) ■Kararın İçeriği ①Bir kişinin adı veya portresi gibi özelliklerin bağımsız olarak değerlendirilebilecek bir ürün olarak kullanılması, ②Bu tür özelliklerin ürünlerin farklılaştırılması amacıyla kullanılması, ③Ad, portre gibi özelliklerin yalnızca müşteri çekme gücünü kullanma amacıyla ürün reklamlarında kullanılması durumunda, kamuoyu haklarının ihlali olarak haksız fiil teşkil eder ■Yargıtay Yorumu (Saikōsai Karar Yorumları – Medeni Hukuk Bölümü, 2012 (Üst) 18. sayfa) Bu kararda bahsedilen “portre vb.” terimi, kişinin tanımlanabilir kişisel bilgilerini ifade eder ve örneğin, imza, ses, takma ad, sahne adı gibi özellikleri içerir |
Pink Lady Olayı’na göre, sesin de kamuoyu hakları kapsamında korunabileceği bir alan bulunmaktadır. Eğer ilgili ses, gerçek bir seslendirme sanatçısı, aktör veya şarkıcı gibi müşteri çekme gücüne sahip bir kişiye ait olarak tanımlanabilirse, “içeriğine” bakılmaksızın, kamuoyu hakları doğar. Ayrıca, Pink Lady Olayı’nda belirtilen üç ihlal türünden herhangi biriyle ilgili ses kullanılırsa, bu durum kamuoyu haklarının ihlali olarak kabul edilir.
Geliştirme ve Öğrenme Aşamasında Üç Kullanım Modeli
“Yapay zeka ile ses üretmek” demek, bu süreci aşağıdaki iki kısma ayırmak gerektiği anlamına gelir:
- Geliştirme ve öğrenme aşaması
- Üretim ve kullanım aşaması
Birinci aşama, AI geliştiricileri tarafından, ikinci aşama ise AI kullanıcıları tarafından gerçekleştirilen süreçlerdir.
Bu süreçleri şematize ettiğimizde aşağıdaki gibi olur:

Geliştirme ve öğrenme aşamasında, insan sesinin orijinal verileri, AI gelişimi için öğrenme verisi olarak toplanır, biriktirilir ve öğrenme veri setleri oluşturulur. Daha sonra, bu öğrenme veri setleri AI’ye girilir ve makine öğrenimi gerçekleştirilerek eğitilmiş bir model oluşturulur. Öte yandan, üretim ve kullanım aşamasında, orijinal veriler makine öğrenimini tamamlamış üretim AI’ye girilir ve AI tarafından üretilen ürünler üretilir ve kullanılır.
Geliştirme ve öğrenme aşamasındaki kullanım modelleri olarak aşağıdaki üç modeli düşünebiliriz:
- Model 1: İnsan ses verilerini AI gelişimi için öğrenme verisi olarak toplama, biriktirme, işleme ve kullanma eylemi
- Model 2: AI gelişiminde kullanılan öğrenme veri setlerinin satışı veya yayımlanması eylemi
- Model 3: Üretilen AI’nin kendisinin satışı veya yayımlanması eylemi
Aşağıda, her bir kullanım modelinde hangi tür hak ihlallerinin oluşabileceğini kısaca açıklayacağız.
Desen 1: İnsan Ses Verilerini Toplama, Biriktirme, İşleme ve AI Geliştirme İçin Öğrenme Verisi Olarak Kullanma

Öncelikle, AI’yi eğitmek için insan ses verilerini toplama, biriktirme ve işleme aşamalarında ve bu verileri öğrenme sürecinde kullanırken ortaya çıkabilecek hak ihlallerini açıklayacağız.
Telif Hakkı İle İlişkisi
Desen 1’deki kullanım eylemleri, somut olarak ifade edildiğinde, AI’nin kendisini geliştirmek için yapılan eylemleri kapsar. AI geliştirme süreci, Japon Telif Hakkı Kanunu’nun (kanun adı sonrası kısaltma) 30. maddenin 4. fıkrasının 2. bendinde belirtilen “bilgi analizi” kapsamına girdiğinden, bunun için gerekli olan telif hakkı eserlerinin kullanımı genel olarak telif hakkı ihlali olarak kabul edilmez (30. madde 4).
Yine de, burada önemli bir istisna bulunmaktadır. Eğer öğrenme veri setini oluştururken, orijinal verinin sahip olduğu ifade üzerindeki temel özellikleri taşıyan AI ürünlerini üretme amacı (ifade çıktı amacı) varsa, bu durumda 30. madde 4 uygulanmaz ve eylem yasa dışı hale gelir.
Yani, belirli bir ses sanatçısının karakteristik sesini yeniden üretmek veya ona saygı duruşunda bulunmak gibi bir durumda, başka bir ses sanatçısının ses verilerini kullanıldığında, ifade çıktı amacı olduğu düşünülürse, bu kullanım telif hakkı ihlali olasılığını taşır.
Telif Hakkı Yan Hakları İle İlişkisi
Telif hakkı yan hakları ile ilişkide de, 102. madde uyarınca telif hakkı hükümleri olan 30. madde 4’ün benzer uygulaması yapılmaktadır, bu nedenle AI üretimi için performanslar gerçekleştirilse bile genellikle telif hakkı yan hakları ihlali olarak kabul edilmez.
Tanıtım Hakkı İle İlişkisi
Tanıtım hakkı ile ilişki, özellikle müşteri çekme gücüne sahip belirli ünlü kişilerin “seslerini” üretmeyi amaçlayan AI geliştirme süreci düşünüldüğünde sorun oluşturabilir.
Tanıtım hakkı ihlali oluşturup oluşturmadığı konusunda, yukarıda belirtilen Pink Lady davasının ihlal türleri üçlüsü referans alınabilir.
Öncelikle, belirli bir ünlü kişinin “sesini” üretmeyi amaçlayan AI geliştirme eylemi kendisi, yukarıda belirtilen Pink Lady davasının ihlal türleri üçlüsüne uymaz. Ancak, bu eylem “sadece isim, portre vb. müşteri çekme gücünün kullanımını amaçlıyorsa”, tanıtım hakkı ihlali olarak haksız fiil oluşturabilir.
Müşteri çekme gücünün kullanılabilmesi için, AI geliştirme aşamasında, özellikle öğrenme veri seti oluşturulurken, üçüncü şahısların ilgili ünlü kişinin sesi olduğunu algılamaları gerekmektedir. Müşteri olarak üçüncü şahıslar algılamadıkça, müşteri çekme gücü ortaya çıkmaz. Ancak, genellikle AI geliştirme aşamasında müşteri olarak üçüncü şahısların dahil olma ihtimali yoktur.
Bu nedenle, söz konusu kullanım eylemi tanıtım hakkı ihlali olma ihtimali çok düşüktür.
Desen 2: AI Geliştirme için Kullanılan Eğitim Veri Setlerinin Satışı ve Yayınlanması
Burada, AI eğitim veri setlerinin satışı ve yayınlanması aşamasında ortaya çıkabilecek hak ihlallerini açıklıyoruz.
Telif Hakkı ile İlişkisi
Eğitim veri setlerinin içinde, orijinal verilerin aynı formatta veya biraz işlenmiş şekilde saklandığı durumlarda, eğitim veri setlerinin satışı ve yayınlanması, ilgili telif hakkı sahibi eser veya türev eserlerin (Madde 28) devir hakkı ihlali (Madde 26’nın 2) veya halka iletim hakkı ihlali (Madde 23) oluşturur. Bu nedenle, telif hakkı sahibinin onayı olmadan yapıldığında telif hakkı ihlali oluşur.
Yine de, yukarıda belirtildiği gibi Madde 30’un 4’ü, ‘bilgi analizi amacıyla kullanılacak durumlar’ için, ‘gerekli görülen sınırlar içinde, hangi yöntemle olursa olsun, kullanımına izin verilir’ şeklinde hüküm koymaktadır. Bu nedenle, üretilen AI’ı geliştirmek için devir veya yayın yapılırken, gerekli görülen sınırlar içinde olduğu sürece, telif hakkı ihlali oluşturmaz.
Telif Hakkı Yan Hakları ile İlişkisi
Yukarıda belirtildiği gibi, Madde 102 uyarınca telif hakkı hükümleri olan Madde 30’un 4’ü uygulanmaktadır, bu nedenle AI geliştirmek için eğitim veri setlerinin yayınlanması ve satışı yapılırken, prensip olarak telif hakkı yan hakları ihlali oluşturmaz.
Tanıtım Hakkı ile İlişkisi
Eğitim veri setlerinin içinde, belirli ünlü kişilerin seslerinin olduğu gibi çalınabilir formatta saklandığı durumlar bulunmaktadır. Ancak, eğitim veri setleri genellikle yalnızca AI geliştirmek için kullanılır ve Pink Lady olayının Yargıtay kararında belirtildiği gibi ‘isim, portre gibi öğelerin bağımsız olarak değerlendirilebilecek ürünler olarak kullanılması’ durumu söz konusu değildir.
Bu nedenle, söz konusu kullanımın tanıtım hakkı ihlali oluşturma ihtimali oldukça düşüktür.
Desen 3: Yapay Zeka Oluşturma Aracının Satışı ve Yayınlanması

Bu bölümde, eğitilmiş modelin kendisinin satışı ve yayınlanması aşamasında ortaya çıkabilecek hak ihlallerini açıklıyoruz.
Telif Hakkı ile İlişkisi
Yapay zeka oluşturma aracı, eğitim için kullanılan veri setlerinden farklı olarak, eğitilmiş modelin içinde orijinal verilerin (telif hakkı eserlerinin) yaratıcılık unsurlarının kaldığı düşünülemez. Bu nedenle, yapay zeka oluşturma aracı yani eğitilmiş model, orijinal verilerin türev eserleri olarak kabul edilemez ve bu nedenle bunların yayınlanması veya satışı telif hakkı ihlali oluşturmaz.
Telif Hakkı Yan Hakları ile İlişkisi
Yukarıda belirtildiği gibi, eğitilmiş modelin içinde orijinal verilerin yaratıcılık unsurlarının kaldığı düşünülemez, bu yüzden yapay zeka oluşturma aracının satışı veya yayınlanması telif hakkı yan haklarını ihlal etmez.
Tanınırlık Hakkı ile İlişkisi
Bir ünlünün sesini serbestçe ve yüksek doğrulukla üretebilen bir yapay zeka olsa bile, Pink Lady davasının Yargıtay kararında belirtilen ihlal türlerinin üçüne de uymadığı açıktır. Ancak, bu tür bir yapay zeka, genellikle belirli bir ünlünün sesini serbestçe ve yüksek doğrulukla üretebilme yeteneğini bir değer olarak sunarak müşterileri çeker ve müşteriler de genellikle yapay zekayı, belirli bir ünlünün sesini serbestçe ve yüksek doğrulukla üretebilme yeteneği nedeniyle satın alır. Bu nedenle, bu tür bir yapay zekanın satışı, ihlal türlerinin üçüne benzer eylemler olarak tanınırlık hakkı ihlali olasılığının yüksek olduğu söylenebilir.
Özet: Yapay Zeka ile Oluşturulan Sesler ve Telif Hakkı İlişkisi Hakkında Uzman Görüşü Alın
Bu yazıda, insan sesinin hukuki hakları ve bu hakların kullanımı sırasında karşılaşılabilecek sorunlar üzerine somut örneklerle açıklamalar yaptık.
İnsan sesinin hukuki haklarına ilişkin olarak, ‘içerik’ ve ‘ses’ olarak ayrı düşünülmesi gerektiğini, telif hakkı, telif hakkına komşu haklar ve tanıtım hakkının önemli olduğunu anlamak kritik öneme sahiptir. Bu yazıda, birinci bölüm olarak, geliştirme ve öğrenme aşamalarına odaklanarak açıklamalar yaptık, ancak ikinci bölümde, sesin yapay zeka ile oluşturulması ve kullanım aşamaları hakkında bilgi vereceğiz.
İlgili makale: Yapay Zeka ile Ses Oluşturmak Japonya’da Telif Hakkı İhlali Midir? (#2 Oluşturma ve Kullanım Aşaması)[ja]
Monolit Hukuk Bürosu Tarafından Sunulan Çözümler
Monolit Hukuk Bürosu, IT ve özellikle internet ile hukukun her iki alanında da zengin deneyime sahip bir hukuk firmasıdır. Son yıllarda, yapay zeka (AI) ve telif hakları gibi konular etrafında dönen fikri mülkiyet hakları giderek daha fazla ilgi çekmektedir ve yasal denetim ihtiyacı artmaktadır. Firmamız, fikri mülkiyetle ilgili çözümler sunmaktadır. Aşağıdaki makalede detayları bulabilirsiniz.
Monolit Hukuk Bürosu’nun Uzmanlık Alanları: Çeşitli Şirketlerin IT ve Fikri Mülkiyet Hukuku İşlemleri[ja]
Category: IT