AI Kullanım Sözleşmesinin Kılavuzu Nedir? Sorunları Önceden Önlemek İçin Maddeleri Ayrı Ayrı Açıklıyoruz

AI alanında göz kamaştırıcı hızda teknolojik yenilikler yaşanırken, mevcut durumda yasal düzenlemelerin bu hıza yetişemediği görülmektedir. AI işlerinin hızla genişlemesi beklenirken, yasal düzenlemelerin yetersiz olması nedeniyle sorunlar ortaya çıkabilir. Bu durumu göz önünde bulundurarak, Japon Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, AI işlerinde yer alan tarafların sözleşmelerine rehber olacak “AI ve Veri Kullanımına İlişkin Sözleşme Kılavuzu”nu sunmuştur.

Bu makalede, AI işlerinde sözleşme tarafı olarak bilmeniz gereken kılavuzun genel hatları ve AI geliştirmenin son aşamasında imzalanan kullanım sözleşmesinin noktaları hakkında açıklama yapacağız.

“AI ve Veri Kullanımına İlişkin Sözleşme Kılavuzu” Genel Bakış

“AI ve Veri Kullanımına İlişkin Sözleşme Kılavuzu”, Japonya Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’nın, yerel AI işletmeleri ve araştırma uygulamaları için sözleşme oluşturma rehberi olarak yayınladığı bir kılavuzdur. Ayrıca, bu kılavuza dayanarak, Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı ve Japon Patent Ofisi, AI geliştirme aşamalarına uygun model sözleşmeleri yayınlamıştır.

Kılavuzun Oluşturulma Nedeni

AI sistemlerindeki hızlı teknolojik yenilikler nedeniyle, pratik düzeyde acil yasal düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur. Ancak, AI geliştirme ve kullanma sözleşmelerinin oluşturulması, aşağıdaki gibi sorunları beraberinde getirmiştir:

• AI teknisyenleri ve hizmet kullanıcıları arasında algı ve anlama düzeyinde farklılıklar olması

• Sözleşme uygulamalarının birikiminin yetersiz olması

Bu nedenle, Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, Haziran 2018’de “AI ve Veri Kullanımına İlişkin Sözleşme Kılavuzu”nu oluşturmuş ve AI geliştirme sözleşmeleri için bir rehber sunmuştur. Ayrıca, tartışma toplantıları düzenleyerek, Aralık 2018’de “AI ve Veri Kullanımına İlişkin Sözleşme Kılavuzu 1.1 versiyonu [ja]“nu güncellenmiş bir versiyon olarak yayınlamıştır. Bu kılavuz sayesinde, AI tabanlı işletmelerde sözleşme oluşturma ve hukuki kontrolün yönü belirlenmiştir.

AI Teknolojisi Geliştirmenin Özellikleri

AI sistemlerinin geliştirilmesi, geleneksel yazılım geliştirmeden farklı olarak, aşağıdaki özelliklere sahiptir:

• Eğitimli modelin içeriği ve performansı sözleşme anında belirsizdir
• Eğitimli modelin içeriği ve performansı, eğitim için kullanılan veri setinin kalitesine bağlıdır
• Bilgi birikiminin önemi yüksektir
• Üretilen ürünlerin yeniden kullanılma talebi vardır

AI’ye öğretilen sonuçlarla, hangi sistemin oluşturulacağını bile satıcı tarafı bilemez ve performansı önceden garanti edemez. AI’nin öğrenme doğruluğu, kullanıcıdan (işletme) alınan verinin kalitesine bağlıdır.

Ayrıca, oluşturulan sistemi sağlamakla iş bitmiyor, ek öğrenme ile daha gelişmiş bir AI sistemi geliştirme ihtiyacı da vardır. Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’nın kılavuzunda da belirtildiği gibi, geleneksel “Waterfall” modeli gibi, gereksinimler belirlendikten sonra yapılan sözleşmeler, AI geliştirmeye uygulanamaz.

Bu nedenle, AI yazılım geliştirme, aşağıdaki gibi geliştirme aşamalarına ayrılan “keşif aşaması geliştirme” için uygundur ve aşamalı sözleşmeler yapılması önerilir.

1. Değerlendirme aşaması → Gizlilik Sözleşmesi (NDA)
2. PoC aşaması → Uygulama Doğrulama Sözleşmesi
3. Geliştirme aşaması → Yazılım Geliştirme Sözleşmesi
4. Ek öğrenme aşaması → Kullanım Sözleşmesi

AI yazılım geliştirme sözleşmesi hakkında, aşağıdaki makalede önemli noktaları açıklıyoruz.

İlgili Makale: AI yazılım geliştirme sözleşmesi taahhüt mü, vekalet mi? Sözleşmenin dikkat edilmesi gereken noktalarını açıklıyoruz [ja]

AI Kullanım Sözleşmesi Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

AI geliştirme sürecinin son aşamasında imzalanması gereken “Kullanım Sözleşmesi”nde, AI sisteminin özelliklerini göz önünde bulundurarak, kullanıcı ve satıcıların karşılıklı çıkarlarını maksimize edebilecek şekilde müzakereler yapmalı ve maddeler oluşturmalısınız.

Bunun için, aşağıdaki noktalara dikkat ederek müzakereleri ilerletelim.

İşletmelerden Sağlanan Verinin Kullanım Alanı

AI geliştirme işinde, kullanıcı (işletme) tarafı ve satıcı (startup) tarafı arasında, eğitim veri seti veya eğitilmiş modelin kullanım alanı hakkında görüş ayrılıkları olabilir.

Kullanıcı tarafı, kendisinin sağladığı verilerin veya bu verilerin sonuçlarının özel kullanımını isteyebilirken, satıcı tarafı bu verileri kullanarak AI sistemini geliştirmek isteyebilir. Verinin kullanım alanı ve işlem yöntemi, her iki tarafın çıkarlarını maksimize ederken kullanıcı tarafının katkısını da göz önünde bulunduran esnek bir içerik olmalıdır.

Servis Çıktı Doğruluk Garantisi

AI sistem geliştirmenin özellikleri arasında, önceki maddede belirtildiği gibi, eğitimle elde edilen çıktı doğruluğunun garanti edilmesi zordur. Yani, gerçekten denemeden ne tür bir şey yapabileceğinizi bilmezsiniz ve satıcı tarafının önceden istenen hizmeti sağlama garantisi zordur.

Sözleşme taraflarının her ikisi de AI sistem geliştirmenin özelliklerini iyi anladıktan sonra sözleşme imzalamalıdır.

Ayrıca, AI hizmetini kullanmanın sonucunda üçüncü bir tarafın haklarının ihlal edilmesi durumunda sorumluluk alanını belirlemek de gereklidir.

Her İki Tarafın da Kazanacağı Hizmetin Belirlenmesi

AI sisteminin kullanım koşullarını belirlerken, tarafların her ikisinin de iş modelini tam olarak anladıktan sonra bu içeriği gözden geçirmelisiniz.

Kullanıcı tarafı, AI hizmetinin kullanımıyla iş verimliliğini ve karı maksimize edebilir. Satıcı tarafı ise, kullanıcıdan alınan veri sağlama ile AI sisteminin doğruluğunu daha da artırabilir.

AI sisteminin doğruluğunu artırmak için, veri veya eğitilmiş modelin özel olmayan sağlanmasını almak arzu edilir ve bunun için kullanıcı tarafının yararına olacak maddelerin sözleşmeye dahil edilmesi de gereklidir. Hizmet kullanım ücretine en iyi muamele maddesinin uygulanması da bir seçenek olabilir. AI sistem kullanım sözleşmesi, her iki tarafın da kazanacağı şekilde maddeler oluşturmalıdır.

AI Kullanım Sözleşmesi Hazırlığında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, belirlediği yönergeler doğrultusunda, Patent Ofisi ile birlikte 2021 yılında (2021) ‘Model Sözleşme versiyon 1.0’ı oluşturmuş ve iki yıl sonra 2022 yılında (2022) ‘Model Sözleşme versiyon 2.0’ı yayınlamıştır.

Aşağıda, 2022 yılında (2022) yayınlanan ‘Kullanım Sözleşmesi (AI Bölümü)’ temel alınarak, taraflar arasında sorun olabilecek noktalar hakkında açıklamalar yapılacaktır.

Hizmet Sunumunun Tekel Olmaması (Madde 3)

İşletme şirketi olan kullanıcıların, tedarikçiye sağladığı giriş verilerinde, ticari sırlar ve know-how dahil olabilir. Kullanıcılar, bu verilerin sonucu olan eğitilmiş modeli tekel olarak kullanmak isteyebilirler.

Öte yandan, tedarikçi tarafında, elde edilen eğitilmiş modeli kullanarak ek eğitimler yapılması, daha gelişmiş bir eğitilmiş model geliştirme potansiyeli olabilir. Eğitilmiş model, kullanıcı tarafından sağlanan verilerle oluşturulduğu için, bu katkının önemi yüksektir. Kullanıcı tarafının tekel istemesinin de mantıklı bir nedeni olduğunu söyleyebiliriz.

Ancak, daha yüksek performanslı bir eğitilmiş model oluşturulabilirse, kullanıcı tarafında da iş genişleme potansiyeli artar, bu da bir avantajdır.

Bu nedenle, Japon Patent Ofisi’nin model sözleşmesinde, eğitilmiş modelin tekel olmayan sunumunu temel alarak, kullanıcının katkısına uygun olarak ayrıcalıklı tedbirler ve koşulların uygulanması mantıklıdır.

Madde 3 (Tekel Olmaması)

A, üçüncü taraflara, bu eğitilmiş model ve ek eğitilmiş modeli kullanarak hizmet sunabilir (bu eğitilmiş model ve ek eğitilmiş modelin kopyalarını ilgili üçüncü tarafa sunup sunmama durumu önemli değildir).

2 B, kendi adına ve üçüncü taraflar adına, bu sözleşmede belirtilen koşullar altında veri analizi hizmetlerini kullanabilir.

Alıntı: Japon Patent Ofisi 2021 Kullanım Sözleşmesi ver2.0 (AI Bölümü) [ja]

Ek Öğrenme Hizmetlerinin İçeriği (Madde 4)

Verilerin ve öğrenilmiş modellerin münhasır olmayan kullanımına ek olarak, ek öğrenme içeriği üzerinde de konuşulması gerekecektir. Kullanım sözleşmesi oluşturulurken aşağıdaki maddeler belirlenmelidir:

• Ek öğrenme için kullanılacak veri kapsamı
• Ek öğrenme için sağlanan veri setinin kullanımı
• Ek öğrenme sonucu oluşan öğrenilmiş modelin hak sahipliği ve kullanım koşulları

AI sistem geliştirme işi, sadece öğrenilmiş bir modeli teslim etmekle bitmez, aksine ek öğrenme sürecini devam ettirerek sistemin doğruluğunu artırmayı hedefler.

Kullanıcı verileri ile oluşturulan öğrenilmiş modele ek öğrenme uygulamak, AI sisteminin çıktı doğruluğunu artırır ve bu da sözleşme taraflarının her ikisinin de çıkarına olur.

Madde 4 (Ek Öğrenme Hizmetlerinin İçeriği)

A, B’ye aşağıdaki içeriğe sahip ek öğrenme hizmetleri sunar.

Not

1 Ek öğrenme hedefi olan öğrenilmiş model

Bu öğrenilmiş model ve ek öğrenme modeli

2 Ek öğrenme için kullanılacak veriler

Hedef veriler ve B dışındaki üçüncü tarafların A’ya sağladığı veriler

3 Hizmet kullanım süresi

Bu sözleşmenin geçerlilik süresi ile aynıdır.

…

7 Ek öğrenme modelinin telif hakkı

8 Ek öğrenme modelinin patent hakkı

9 Ek öğrenme modelinin kullanım koşulları

Ek öğrenme modelinin kullanım koşulları, bu sözleşmede belirlenen bu öğrenilmiş modelin kullanım koşulları ile aynıdır.

…

Japon Patent Ofisi 2021 Kullanım Sözleşmesi ver2.0 (AI bölümü) [ja]‘nden alıntıdır

Hizmet Kullanım Ücreti (Madde 8)

Kullanıcıların sağladığı veriler veya önceden eğitilmiş modeller, eğer tedarikçi tarafından AI geliştirme için kullanılacaksa, kullanıcı tarafının katkısını, sözleşme metninde bir şekilde yansıtmanız gerekmektedir. En faydalı yöntem, veri sağlayan kullanıcılara belirli bir süre için hizmet kullanım ücretinde indirim yapmak gibi en iyi muamele hükümleri koymaktır.

Ancak, hızla değişen AI sektörünün özelliklerinden dolayı, ilk kullanıcıların sağladığı verilerin, özelleştirilmiş modelin doğruluk oranını artırmadaki katkısı zamanla azalacaktır. İndirim oranını da buna göre azaltmanız gerekecektir.

Madde 8 (Hizmet Kullanım Ücreti)

B tarafından, A’ya, bu sözleşmede belirtilen hizmetlerin karşılığı olarak aşağıdaki hesaplama formülüne göre hesaplanan tutarı ödemektedir.

Not

[Hesaplama Formülü]

API istek sayısı başına bu işbirliği sistemi üzerinden birim fiyat ● Yen (KDV hariç, bundan böyle “API birim fiyatı” olarak anılacaktır.) × Kullanım sayısı

Orta kısım

5 Bu maddede belirtilen her türlü bedel için KDV, KDV hariçtir.

6 Bu maddenin her türlü bedeli için gecikme zararı yıllık %14.6 olarak belirlenmiştir.

Japon Patent Ofisi’nin 2021 Kullanım Sözleşmesi ver2.0 (AI bölümü) [ja]‘nden alıntıdır

Garanti Olmayışı ve Hasar Tazminatı Hükümleri (Madde 12, 17)

Öğrenilmiş modeli kullanan hizmetlerin, çıktı hizmetlerin doğruluğunu sağlayıcı tarafından önceden garanti etmesi zordur.

Tarafların bu durumu göz önünde bulundurarak, öğrenilmiş model tarafından sağlanan hizmetlerin, kullanıcının amacına uygun olup olmadığı veya güvenli bir şekilde kullanılıp kullanılamayacağı konusunda, sağlayıcı tarafın herhangi bir garanti vermediği konusunda anlaşmaları gerekmektedir.

Ayrıca, AI tarafından sağlanan hizmetler nedeniyle kullanıcılar veya üçüncü taraflar herhangi bir zarar gördüğünde, sağlayıcı tarafın tazminat sorumluluğunu sınırlamak veya hasar tazminat miktarına bir üst sınır koymak gibi konularda anlaşma yapılmalıdır.

Madde 12 (Garanti Olmayışı ve Feragat)

A Tarafı, B Tarafına, bu hizmetin belirli bir amaca uygunluğu, kullanılabilirliği, eksiksizliği, güvenliği ve yasal uyumluluğunu garanti etmez.

2 A Tarafı, B Tarafına, bu hizmetin kullanımının üçüncü tarafların patent hakları, faydalı model hakları, tasarım hakları, telif hakları vb. fikri mülkiyet haklarını ihlal etmeyeceğini garanti etmez.

Madde 17 (Hasar Tazminatı)

B Tarafı, bu hizmetin kullanımı sırasında, A Tarafının kusurundan kaynaklanan bir zarar gördüğünde, A Tarafından hasar tazminatı talep edebilir. Ancak, A Tarafının B Tarafına bu sözleşme ile ilgili olarak üstlenmesi gereken hasar tazminatı sorumluluğu, borç ihlali sorumluluğu, fikri mülkiyet haklarının ihlali, haksız kazanç, haksız fiil sorumluluğu, diğer yasal talep nedenleri ne olursa olsun, B Tarafına gerçekten meydana gelen doğrudan ve normal zararlarla sınırlıdır ve özel zararlar, A Tarafının öngörüsü veya öngörülebilirliği ne olursa olsun, A Tarafı sorumlu tutulmaz.

Japon Patent Ofisi 2021 Kullanım Sözleşmesi ver2.0 (AI Bölümü) [ja]‘nden alınmıştır

Özet: AI Kullanım Sözleşmesi Oluşturmak İçin İleri Düzey Uzmanlık Bilgisi Gerekir

AI sistem geliştirme, önceden doğruluk garantisi vermenin zor olması ve öğrenilmiş modelin yeniden kullanılma ihtiyacı gibi nedenlerle, geliştirme aşamasına göre sözleşme oluşturmanız gerekmektedir. Japonya Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, ‘Japon AI Veri Kullanımı Sözleşme Kılavuzu’nu oluşturmuş ve Japon Patent Ofisi ile birlikte geliştirme aşamalarına göre model sözleşmeleri yayınlamıştır.

Geliştirme sürecinin son aşamasında imzalanan kullanım sözleşmesinde, aşağıdaki maddeler üzerinde tartışmalar yapılmalı ve her iki tarafın da kazançlı çıkacağı şekilde hükümler düzenlenmelidir:

• Öğrenilmiş modelin kullanımını tekel olmayan bir şekilde yapmak
• Ek öğrenme kapsamını sınırlamamak
• Üretici tarafının çıktı doğruluğunu garanti etmemesi
• Yukarıdakileri göz önünde bulundurarak, kullanıcı tarafının da rahatlığını sağlamak

Bu şekilde, AI sistem geliştirme sözleşmeleri, normal sistem sözleşmelerinden birçok yönden farklıdır. Sözleşme oluştururken, sadece hukuki bilgiye değil, aynı zamanda AI teknolojisine de ileri düzeyde uzmanlık bilgisine sahip avukatlara danışmanızı öneririz.

Hukuk Büromuzun Sunduğu Çözümler

Monolith Hukuk Bürosu, özellikle IT ve hukuk alanlarında geniş deneyime sahip bir hukuk firmasıdır.

AI işletmeleri birçok hukuki riski beraberinde getirir ve AI ile ilgili hukuki sorunlarda uzmanlaşmış avukatların desteği hayati önem taşır. Büromuz, AI konusunda uzmanlaşmış avukatlar ve mühendislerden oluşan bir ekip ile, ChatGPT dahil olmak üzere AI işletmelerine, sözleşme hazırlama, iş modelinin yasallığının incelenmesi, fikri mülkiyet haklarının korunması, gizlilikle ilgili konular gibi karmaşık hukuki destek sağlar. Ayrıntılar aşağıdaki makalede belirtilmiştir.

Monolith Hukuk Bürosu’nun hizmet verdiği alanlar: AI (ChatGPT vb.) Hukuku [ja]