Японы Худалдааны Хуульд Өгсөн Тооцоо: Түүний Онцгой Эрх Зүйн Үр Нөлөө ба Ажлын Явцад Анхаарах Зүйлс

Компаниудын хоорондын үргэлжлэх харилцаа, түүнчлэн хил дамнасан бизнесийн хувьд, үр дүнтэй ба аюулгүй төлбөрийн систем бүтээх нь чухал байдаг. Японы худалдааны хууль эрх зүйн системд энэхүү шаардлагад хариу өгөх онцгой зохицуулалтууд байдаг. Тэдгээрийн нэг нь Японы худалдааны хуулийн (Japanese Commercial Code) 2-р хэсэг, 3-р бүлэгт заасан ‘харилцан тооцоо’ (set-off) юм. Энэхүү зохицуулалт нь талуудын хоорондын давтагдашгүй өр төлбөрийг тогтмол байдлаар харилцан тооцоолон, эцсийн зөрүүг л зөвхөн төлөхийг зорилго болгодог. Энэ нь банкны одоогийн дансны гүйлгээтэй төстэй мэт санагдаж магадгүй ч, эрх зүйн үндэслэл ба үр дүн нь үндсэндээ ялгаатай бөгөөд энэ ялгааг ойлгохгүйгээр гүйлгээ хийх нь таамаглашгүй эрх зүйн эрсдэлд хүргэх аюултай. Харилцан тооцооны гэрээ нь зөвхөн нягтлан бодох бүртгэлийн тав тухыг хангах хэрэгсэл биш юм. Энэ нь гүйлгээнээс үүсэх тус бүрдийн өр төлбөрийн онцлогийг өөрчлөх, талуудын хоорондын хууль эрх зүйн харилцаанд хүчтэй нөлөө үзүүлэх эрх зүйн зохицуулалт юм. Энэхүү нийтлэлд бид харилцан тооцооны гэрээний байгуулагдсан шаардлагаас эхлэн, түүний хамгийн онцлог эрх зүйн үр дүн болох ‘хуваагдашгүй зарчим’ ба ‘үлдэгдлийг зөвшөөрөх нөлөө’ мөн гэрээний төгсгөлд хүрэх шалтгаануудыг хууль тогтоомж болон шүүхийн шийдвэрүүдийн тулгууртайгаар дэлгэрэнгүй тайлбарласан болно. Мөн олон бизнес эрхлэгчид хутгалддаг банкны одоогийн дансны гүйлгээ ба харилцан тооцооны ялгааг тодорхой тайлбарлаж, үйл ажиллагаанд зөв ойлголтыг дэмжихийг зорьж байна.

Японы худалдааны хуулийн дор харилцан тооцооны гэрээний байгуулагдах шаардлагууд

Харилцан тооцооны гэрээ нь эрх зүйн хувьд хүчинтэй байгуулагдахын тулд Японы худалдааны хуульд заасан хэд хэдэн шаардлагыг хангах шаардлагатай байдаг. Эдгээр шаардлагууд нь энэхүү системийн онцлог эрх зүйн хүчин чадлыг үндэслэх суурь болдог.

Эхлээд, талуудын хооронд “харилцан тооцоо хийхээр тохиролцсон” гэрээ байх шаардлагатай. Японы худалдааны хуулийн 529-р зүйлд харилцан тооцоо нь “тодорхой хугацаанд хийгдсэн гүйлгээнээс үүссэн өр төлбөрийн нийт дүнг тооцоолж, үлдсэн дүнг төлөхөөр тохиролцсоноор хүчин төгөлдөр болдог” гэж заасан байдаг. Энэ нь тус бүрд нь төлбөр тооцоо хийхийн оронд тодорхой хугацааны гүйлгээг нэгтгэн тооцоо хийх тусгай төлбөрийн аргыг сонгох хоёр талын тодорхой санал нийлэлтийг шаарддаг.

Хоёрдугаарт, талуудын эрх зүйн чадавхийн талаарх шаардлага байдаг. Харилцан тооцоо нь “худалдаачдын хооронд эсвэл худалдаач бус хүнтэй” байгуулагдах шаардлагатай. Өөрөөр хэлбэл, талуудын дор хаяж нэг нь Японы худалдааны хуулийн дагуу “худалдаач” байх ёстой бөгөөд худалдаач бус хүмүүс хоорондоо энэхүү системийг ашиглах боломжгүй.

Гуравдугаарт, мөн хамгийн чухал шаардлага бол талуудын хооронд “тогтмол гүйлгээ хийх” харилцаа, өөрөөр хэлбэл, үргэлжлэх гүйлгээний харилцаа байх шаардлагатай. Энэ “тогтмол гүйлгээ” гэдэг бодит харилцаа нь харилцан тооцооны системийн логик суурь болдог. Учир нь, доор дурдсан шиг, тус бүрд нь төлбөр тооцоо хийхийн оронд тодорхой хугацааны гүйлгээг нэгтгэн тооцоо хийх тусгай төлбөрийн аргыг сонгох хоёр талын тодорхой санал нийлэлтийг шаарддаг. Гэвч талуудын хооронд тогтвортой ба үргэлжлэх гүйлгээний харилцаа байгаа учраас хууль нь дотоодын тооцооны тогтвортой байдлыг, үр ашигтай байдлыг гадны гуравдагч этгээдийн эрхээс дээгүүр тавихыг зөвшөөрдөг. Энэ үргэлжлэх харилцааны бодит суурь нь харилцан тооцооны эрх зүйн хүрээлэлд тулгуурлаж байдаг.

Сүүлд, тооцооны хугацааг (дансны хаалт хугацааг) тогтоох нь ерөнхийдөө түгээмэл юм. Талууд энэ хугацааг чөлөөтэй тохиролцож тогтоож болно, гэхдээ Японы худалдааны хуулийн 531-р зүйлд зааснаар, хэрвээ хугацааг тодорхойлоогүй бол тухайн хугацаа нь 6 сар байх болно.

Японы хуульд үндэслэсэн харилцан тооцооны эрх зүйн үр дагавар (1): Хуваагдашгүй зарчим ба түүний гадаад эрхийн хүч

Харилцан тооцооны гэрээ байгуулагдсанаар, түүний хамгийн хүчирхэг бөгөөд онцлог эрх зүйн үр дагавар болох “хуваагдашгүй зарчим” үүсдэг. Энэ нь харилцан тооцооны “сөрөг үр дагавар” гэж нэрлэгддэг бөгөөд гэрээний талууд болон гуравдагч этгээдүүдийн эрхийн төлөөлөлд чухал нөлөө үзүүлдэг.

Хуваагдашгүй зарчмын гол нь, энгийн арилжаагаас үүсэн харилцан тооцоонд оруулагдсан тус бүртээ тусгайлан байдаг өр төлбөр болон өр төлөх үүргүүд нь тусдаа бие даасан байдлыг алдаж, нэгдсэн хуваагдашгүй нэгж болон холбогддогт оршино. Эдгээр өр төлбөр болон өр төлөх үүргүүд нь дахин тус бүртээ тусгайлан байдаг эрх үүргүүд биш, харин нэгдсэн хуваагдашгүй бүтэц рүү нэгтгэгддэг. Иймд, гэрээний талууд нь тооцооны хугацаанд тодорхой өр төлбөрийг сонгон авч, түүнийг гүйцэтгүүлэхийг шаардах, өөр хүнд шилжүүлэх, барьцаанд тавих зэрэг боломжгүй болдог.

Энэхүү зарчим нь гуравдагч этгээдүүдтэй холбоотой харилцаанд онцгой утга учиртай байдаг. Японы шүүхийн шийдвэрүүд нь энэхүү хуваагдашгүй зарчим нь гэрээний талуудаас бусад гуравдагч этгээдүүдэд ч хүчин төгөлдөр байдгийг тодорхой баталгаажуулдаг. Түүхэнд үлдсэн шийдвэрүүдийн нэг нь 1936 оны 3-р сарын 11-ний өдрийн Дайшинин (одоогийн Японы Дээд Шүүхтэй тэнцүү) шийдвэр юм. Энэ шийдвэр нь харилцан тооцоонд оруулагдсан тус бүртээ тусгайлан байдаг өр төлбөрийг гуравдагч этгээдүүд залгих боломжгүй гэж үзсэн. Шүүх нь эдгээр өр төлбөрүүд нь гэрээний талуудын хоорондын зөвхөн шилжүүлэхийг хориглох тусгай гэрээгээр хязгаарлагдаж байгаа биш, харин харилцан тооцоонд оруулагдсанаар “үндсэндээ шилжүүлэх боломжгүй” болсон гэж үзсэн. Энэхүү эрх зүйн бүтэц нь маш чухал байдаг. Учир нь, энэ нь гуравдагч этгээдүүд өр төлбөрийг залгихыг оролдох үед харилцан тооцооны гэрээний оршин байгааг мэдсэн эсэхээс үл хамааран залгих үйлдэл нь хүчингүй болохыг заадаг. Энэ нь харилцан тооцооны гэрээ нь гэрээний талуудын хоорондын арилжааг гаднаас ирэх саад бэрхшээлээс хамгаалах хүчирхэг эрх зүйн хамгаалалт болон ажилладагийг харуулдаг.

Гэсэн хэдий ч, энэ хатуу зарчимд зарим дутагдалтай талууд байдаг. Японы худалдааны хуулийн 530-р зүйлд, харилцан тооцоонд оруулагдсан банкны бичиг баримт болон бусад худалдааны баримт бичгээс үүссэн өр төлбөр болон өр төлөх үүргүүдийг тухайн баримт бичгийн өр төлөгч төлбөр хийхгүй бол тухайн тал нь тэдгээрийг харилцан тооцооноос гадуурхаж болохоор заасан байдаг. Энэ нь нэг тал нь гуравдагч этгээдийн төлбөр хийхгүй байх эрсдэлийг өөртөө авч, өөрийн өр төлбөр нь харилцан тооцооны үр дүнд бүрэн төлөгдөж байгаа зөрчилдөөнтэй нөхцөл байдлыг зайлсхийх зорилготой юм.

Японы хууль дүрэмд үндэслэсэн харилцан тооцооны эрх зүйн үр дүн (2): Дансны хаалт ба үлдэгдлийг баталгаажуулах хүч

Тооцооны хугацаа дуусахад, харилцан тооцоо нь “эерэг үр дүнтэй” гэж нэрлэгддэг шатанд ордог. Энэ шатны гол нь дансны хаалт ба дараа нь үлдэгдлийг баталгаажуулах явдал юм. Энэ үлдэгдлийг баталгаажуулах үйлдэл нь зүгээр л нягтлан бодох бүртгэлийн баталгаажуулалт биш, харин талуудын хоорондын хууль эрх зүйн харилцааг тогтоох чухал эрх зүйн үр дүнтэй байдаг.

Тооцооны хугацааны сүүлийн өдөр, талууд нь тэр хүртэл үүссэн бүх төлбөрийн өр төлбөрийн зүйлсийг тэмдэглэсэн тооцооны тайланг бий болгож, дансны хаалтыг хийдэг. Дараа нь, харилцагч нь энэ тооцооны тайлангийн агуулгыг шалгаж, баталгаажуулдаг. Энэ “баталгаажуулалт” нь хууль эрх зүйн хувьд маш чухал шилжилтийн цэг болдог.

Японы худалдааны хууль судлал болон шүүхийн шийдвэрүүд нь энэ үлдэгдлийн баталгаажуулалтад “өөрчлөлтийн үр дүнтэй” гэж үздэг . Өөрчлөлт гэдэг нь анхны өрийг устгаж, түүний оронд шинэ өр үүсгэх гэрээ юм. Харилцан тооцооны хүрээнд, үлдэгдэл баталгаажуулагдсан мөчид, тооцооны хугацаанд байсан тус бүрдээ өрийн эрх зүйн хувьд бүгд устдаг. Тэгээд тэдний оронд, баталгаажуулсан цэвэр үлдэгдлийг агуулга болгон шинэ нэгдсэн шинэ өрийн эрх (үлдэгдлийн өрийн эрх) үүсдэг .

Энэ өөрчлөлтийн үр дүнтэй холбоотой нь Японы худалдааны хуулийн 532-р зүйлийн заасан эсэргүүцлийг гаргах хязгаарлалт юм. Энэ зүйлийн дагуу, талууд тооцооны тайланг баталгаажуулсны дараа, тэр тайланд багтсан тус бүрдээ эсэргүүцлийг илэрхийлэх боломжгүй . Жишээ нь, тодорхой гүйлгээнд барааны чанарын талаар сэтгэл хангалуун бус байсан ч, тэр гүйлгээнээс үүссэн төлбөрийн өрийг агуулсан тооцооны тайланг нэг удаа баталгаажуулсан бол, дараа нь тэр чанарын асуудлыг шалтгаан болгон үлдэгдлийн өрийн төлбөрийг татгалзах нь зарчим ёсоор зөвшөөрөгдөхгүй.

Энэ систем нь талуудад үлдэгдлийг баталгаажуулахаас өмнө бүх гүйлгээний агуулгыг нарийвчлан шалгаж, байгаа бүх зөрчлийг шийдвэрлэхийг хүчтэй уриалдаг. Үлдэгдлийг баталгаажуулах нь, өнгөрсөн хугацаанд бүслэгдсэн харилцааг цэвэрлэж, түүнийг нэгдсэн тодорхой өртэй болгон шилжүүлэх, хууль эрх зүйн эцсийн хугацаа болгон ажилладаг.

Мэдээж, энэ хатуу дүрмийн хувьд ч гэсэн гарц байдаг. Японы худалдааны хуулийн 532-р зүйлийн тусгай заалт нь, тооцооны тайланд “алдаа эсвэл орхигдол байвал” баталгаажуулсны дараа ч эсэргүүцлийг илэрхийлэх боломжтой гэж заасан . Энэ нь тооцооны алдаа эсвэл орхигдсон зүйлсийг засах боломжийг хангаж өгдөг бөгөөд энэ нь анхны гүйлгээний агуулгад холбоотой бодит маргааныг дахин эхлүүлэхийг зөвшөөрдөггүй.

Японы харилцан тооцооны гэрээний төгсгөлд хүргэх шалтгаанууд

Харилцан тооцооны гэрээ нь үндсэндээ талуудын хоорондын үргэлжлэх итгэлцлийг үндэслэдэг. Иймд Японы худалдааны хууль нь энэ итгэлцлийг алдагдуулсан эсвэл гэрээг үргэлжлүүлэх нь хүндрэлтэй болсон тохиолдолд гэрээг төгсгөх тодорхой арга хэмжээг заасан байдаг. Гэрээг төгсгөх шалтгаанууд нь гол төлөв талуудын санаачилгаар цуцлах болон хуулийн заалтад үндэслэн автоматаар төгсөх гэсэн хоёр ангилалд хуваагддаг.

Нэгдүгээрт, талуудын санаачилгаар цуцлах явдал юм. Японы худалдааны хуулийн 534-р зүйлд “Талууд харилцан тооцоог хүссэн үедээ цуцлах боломжтой” гэж заасан байдаг. Энэ нь олон үргэлжлэх гэрээнүүд цуцлахад тодорхой шалтгаан болон мэдэгдэх хугацааг шаарддагтай харьцуулахад, нэг талын санаачилгаар шалтгаангүйгээр, хүссэн үедээ гэрээг төгсгөх эрхийг олгодог хүчтэй эрх юм. Энэ заалтын ард талд харилцан тооцоо нь талуудын хоорондын өндөр түвшинд итгэлцэлд суурилсан гэрээ болох ойлголт байдаг. Хэрэв нэг тал нөгөө талын зээлийн байдлыг эсвэл худалдааны хандлагыг эргэлзээтэй гэж мэдэрвэл, хууль нь түүнийг харилцан тооцооны харилцаанаас хурдан салж чадах боломжийг олгодог. Энэ цуцлах эрх нь худалдааны харилцаа муудсан тохиолдолд эрсдэлийг удирдах чухал арга хэмжээ болдог. Гэрээ цуцлагдсанаар, тухайн цаг мөчид тооцоо хаагдаж, батлагдсан үлдэгдлийг төлүүлэхийг шаардах боломжтой болно.

Хоёрдугаарт, хуулийн заалтаар төгсөх шалтгаан юм. Гэрээний талуудын санаачилгаас үл хамааран, хуульд заасан тодорхой үйл явдлууд гарсан тохиолдолд харилцан тооцооны гэрээ автоматаар төгсдөг. Энэхүү шалтгааны хамгийн чухал жишээ нь талуудын нэгийн тухайн банкротын процесс эхлэх явдал юм. Японы банкротын хуулийн 59-р зүйлийн 1-р хэсэг нь харилцан тооцоо нь талуудын нэгийн тухайн банкротын процесс эхлэхэд төгсдөг гэж тодорхой заасан байдаг. Энэ мөн нэг талын төлбөрийн чадварын талаар хүнд сэжиг үүссэн тохиолдолд, цэвэрлэгээний харилцааг эртний үед баталгаажуулах, бүх зээлдэгчдийн хооронд шударга хуваарилалтыг хангах зорилгоор тавигдсан заалт юм.

Японы Худалдааны Хуулийн Дагуух Гүйлгээний Бүртгэл (Ерөнхий Гүйлгээний Бүртгэл) Ба Түүнтэй Холбоотой Ойлголтын Ялгаа

Японы худалдааны хуульд заасан харилцан тооцоо нь нэр төрөл болон үйл ажиллагаанаасаа банктай хооронд нээгдсэн “түрээсийн данс” эсвэл “түрээсийн хадгаламж”тай андуурч болзошгүй юм. Гэвч эдгээр хоёр нь эрх зүйн онцлогт нь үндсэндээ ялгаатай байдаг. Энэ ялгааг ойлгох нь бизнесийн эрсдэлийг удирдахад маш чухал юм.

Японы худалдааны хуулийн 529-р зүйлээс эхлэн заасан харилцан тооцоо нь “уламжлалт харилцан тооцоо” загвар дээр суурилсан . Энэ загвараар, урьдчилан тогтоосон тооцооны хугацаа дуусах хүртэл, тус бүрдээ тусгаарлагдсан өр төлбөрүүд нь тусгаарлагдмал бус болон төлбөрийг хойшлуулдаг. Дараа нь, хугацаа дууссаны дараа л бүх өр төлбөрүүд нэгтгэгдэж, үлдэгдэл тодорхой болдог. Энэ хугацаанд, дээр дурдсан тусгаарлагдашгүй зарчим ажиллаж, тус бүрдээ тусгаарлагдсан өр төлбөрүүд гуравдагч этгээдээр барьцаалагдаж чадахгүй.

Харин банкны түрээсийн дансны гүйлгээ нь “алхам бүрт харилцан тооцоо” загвараар тайлбарлагддаг . Энэ загвараар, хадгаламжийг оруулах эсвэл чекийг гаргах зэрэг тус бүрдээ тусгаарлагдсан гүйлгээ бүр үүсэх бүрт, тухайн үед, нэгдсэн үлдэгдэл өр төлбөр өөрчлөгддөг . Энд “тооцооны хугацаа” эсвэл “хугацаа дууссаны дараах сүүлийн төлбөр” гэх мэт ойлголтууд байдаггүй. Тус бүрдээ тусгаарлагдсан гүйлгээ бүр шууд үлдэгдэлд нөлөөлж, үргэлж өөрчлөгдөж байдаг нэгдсэн үлдэгдэл өр төлбөр л байдаг. Иймд, энд тусгаарлагдашгүй зарчим хамаарахгүй бөгөөд хадгаламж эзэмшигчийн өр төлбөр эзэмшигч нь тухайн цагийн үлдэгдэл хадгаламжийг барьцаалж чадна.

Мөн, эдгээр хоёрдох зохицуулалтын үндэслэл ч ялгаатай байдаг. Худалдааны хуульд заасан харилцан тооцоо нь, нэр нь хэлэхэд л Японы худалдааны хуулийн заалтар шууд зохицуулагддаг. Харин банкны түрээсийн дансны гүйлгээ нь, ихэвчлэн банк болон үйлчлүүлэгчийн хооронд байгуулагдсан “Банкны Түрээсийн Дансны Гэрээ” гэх мэт гэрээ (захирамж)гаар зохицуулагддаг .

Эдгээр ялгааг дараах хүснэгтэд товчлон харуулсан байна.

Иймд, худалдааны хуульд заасан харилцан тооцоо ба банкны түрээсийн данс нь төстэй боловч өөр өөр систем юм. Тусгаарлагдашгүй зарчмын хэрэглээний бай ба байгууллагын өр төлбөрийг хамгаалахыг хүсч буй гуравдагч этгээдүүдэд тодорхой ялгаа болдог.

Хураангуй

Японы худалдааны хуульд өгөгдлийн харилцан тооцооны систем нь үргэлжлэх худалдааны гүйлгээнд төлбөрийг үр ашигтай болгож, талуудын хоорондын итгэлийг баталгаажуулах зорилготой нарийн боловсруулсан эрх зүйн бүтэц юм. Гэхдээ энэ системийн үр ашиг нь тус системийн онцлог эрх зүйн үйлчлэлд гүнзгий ойлголттой байхад суурилдаг. Тухайлбал, ганц гэрээний өр төлбөрийн тусгаарлагдмал байдлыг алдагдуулж, гуравдагч этгээдээс хураамж авахыг хориглох ‘хуваагдашгүй зарчим’ болон өмнөх гүйлгээний тэмцлийг арилгаж, шинэ үлдэгдэл өр төлбөрийг бий болгодог ‘үлдэгдэл баталгаажуулалтын шинэчлэлт үйлчлэл’ нь харилцан тооцооны гэрээний үндсэн хүчирхэг үйлчлэл юм. Эдгээр үйлчлэлүүд нь гэрээний талуудад тогтвортой худалдааны орчныг санал болгодог ч, агуулгыг нарийвчлан ойлгож, удирдахгүй бол төлөвлөсөнгүй эрхийн алдагдал эсвэл маргааны шалтгаан болж мэднэ. Иймд харилцан тооцооны гэрээ байгуулж, ажиллуулахад нягтлан бодох бусад боловсруулалттай хамт эрх зүйн хувьд болгоомжтой шалгах шаардлагатай байдаг.

Монолис хууль зүйн фирм нь Япон улсад олон тооны үйлчлүүлэгчдэд энэхүү өгүүлбэрт тайлбарласан харилцан тооцооны системийг оролцуулан Японы худалдааны хууль, компанийн хуульд холбогдох олон туршлагатай байдаг. Манай фирмд гадаадын хуульчийн зэрэгтэй англи хэлний яриагчид олон байдаг бөгөөд олон улсын бизнесийн хүрээнд үүсэх төвөгтэй эрх зүйн асуудлуудад нарийвчлан бас стратегийн зөвлөгөө өгөх боломжтой. Харилцан тооцооны гэрээний нэвтрүүлэлт, гэрээний бичиг баримтын тойм, эсвэл холбогдох маргааны шийдвэрлэлт зэрэг тусгайлан дэмжлэг хэрэгтэй бол та бидэнтэй зөвлөгөө авахыг хүсвэл бидэнтэй холбогдоорой.