Японы компанийн хуулийн хүрээнд хувьцаа гаргахыг хориглох тухай

Японы компанийн удирдлагад санхүүжилт нь бизнесийн өсөлт болон тогтвортой байдлыг хангахад зайлшгүй шаардлагатай үйл ажиллагаа юм. Үүний нэгэн төлөөлөл болсон арга нь шинэ хувьцаа гаргаж, хөрөнгө оруулагчдыг татах замаар санхүүжилт босгох явдал юм. Энэ аргаар компаниуд томоохон хэмжээний хөрөнгийг харьцангуй хурдан хугацаанд олж авч, тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө оруулалт, судалгаа хөгжүүлэлт, эсвэл санхүүгийн байдлыг сайжруулах зэрэгт зарцуулах боломжтой. Гэвч, энэ төрлийн хувьцаа гаргалт нь одоогийн хувьцаа эзэмшигчдийн ашиг сонирхолд ихээхэн нөлөөлж болзошгүй. Жишээлбэл, их хэмжээний шинэ хувьцаа гаргаснаар одоогийн хувьцаа эзэмшигчдийн хувьцааны үнэ цэнэ болон хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын санал өгөх эрхийн хувь хэмжээ буурах, өөрөөр хэлбэл “шингэрэлт” үүсэх боломжтой. Ялангуяа, тодорхой гуравдагч этгээдэд хэт ашигтай үнээр хувьцаа гаргах, эсвэл одоогийн удирдлага өөрсдийн хяналтыг хадгалахын тулд хувьцаа гаргах тохиолдолд, одоогийн хувьцаа эзэмшигчдийн ашиг сонирхол шударга бусаар хохирох болно.

Ийм нөхцөл байдлаас хувьцаа эзэмшигчдийг хамгаалахын тулд, Японы компанийн хууль нь хувьцаа эзэмшигчдэд санхүүжилтийн үйл ажиллагааг зогсоох эрхийг олгодог. Энэ зогсоох эрх нь хууль бус эсвэл шударга бус санхүүжилтийн үйл ажиллагааг урьдчилан зогсоох хүчирхэг хууль эрх зүйн арга хэрэгсэл юм. Зогсоох эрхийг хэрэгжүүлэх үндсэн тохиолдлууд нь үйл ажиллагаа нь хууль, компанийн дүрэмд зөрчилдөх, эсвэл “хэт шударга бус арга” ашиглах үед үүсдэг. Ялангуяа сүүлийнх нь “хэт шударга бус арга” гэдэг нь компанийн удирдлагын зорилго юу байсныг асууж, олон тооны шүүхийн жишээнүүдэд идэвхтэй хэлэлцэгдэж ирсэн. Энэ нийтлэлд, Японы компанийн хууль дахь санхүүжилтийн үйл ажиллагааг зогсоох эрхэд анхаарч, түүний шаардлагууд болох хууль, дүрэм зөрчих, мөн “хэт шударга бус арга” гэдэг нь яг ямар тохиолдлуудыг хэлж байгааг Японы шүүхийн жишээнүүдийг ашиглан дэлгэрэнгүй тайлбарлах болно.

Японы Компанийн Хуулийн дагуу Хувьцаа Нэмэлтээр Гаргах болон Түүнийг Зогсоох Эрхийн Тойм

Японы компанийн хуулийн дагуу, хувьцаат компани нь шинэ хувьцаа эзэмшигчдийг элсүүлж, тэднээс мөнгө төлүүлэх зэрэг үйл явцыг “хувьцаа нэмэлтээр гаргах” гэж нэрлэдэг. Энэ нь компани өөрийн бизнесийн үйл ажиллагаанд шаардлагатай санхүүжилтийг татах чухал арга юм.

Гэвч, энэ үйл явц буруу хийгдвэл, одоо байгаа хувьцаа эзэмшигчид хохирол амсах магадлалтай. Жишээлбэл, одоо байгаа хувьцаа эзэмшигчдийн хувьцааны эзлэх хувь болон саналын эрхийн хувь хэмжээ шударга бус буурах боломжтой. Иймээс, Японы компанийн хууль нь хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалахын тулд тодорхой нөхцөлд хувьцаа нэмэлтээр гаргахыг зогсоох эрхийг хувьцаа эзэмшигчдэд олгодог.

Японы компанийн хуулийн 210-р зүйл нь хувьцаа эзэмшигчид хувьцаа нэмэлтээр гаргахыг зогсоохыг шаардах хоёр үндсэн тохиолдлыг тодорхойлдог. Нэгдүгээрт, энэ гаргалт нь “хууль эсвэл дүрэмд зөрчилдөх тохиолдолд” юм. Хоёрдугаарт, энэ гаргалт нь “маш шударга бус аргаар хийгдэх тохиолдолд” юм.

Эдгээрийн аль нэгэнд хамаарах бөгөөд хувьцаа эзэмшигчид хохирол амсах магадлалтай үед, хувьцаа эзэмшигчид компаниас энэ гаргалтыг зогсоохыг шаардах боломжтой. Энэ зогсоох эрх нь гаргалтын хүчин төгөлдөр болохоос өмнө хэрэгжүүлэх шаардлагатай урьдчилан авсан арга хэмжээ юм.

Зогсоох үндэслэл 1: Хууль эсвэл дүрэмд зөрчилдөх

Японы компанийн тухай хуулийн дагуу хувьцаа эзэмшигчид шинэ хувьцаа гаргахыг зогсоохыг шаардах анхны үндэслэл нь тухайн гаргах үйл явц нь хууль эсвэл компанийн дүрэмд зөрчилдөх тохиолдолд үүсдэг. Энэ нь үйл явцын объектив алдааг асуудал болгодог.

Хууль зөрчсөн нийтлэг жишээ нь Японы компанийн тухай хуульд заасан процедурын шаардлагыг хангаагүй тохиолдол юм. Жишээлбэл, олон нийтэд нээлттэй компаниудын хувьд, шинэ хувьцаа гаргах шийдвэрийг ерөнхийдөө захирлуудын зөвлөлийн шийдвэрээр гаргадаг (Японы компанийн тухай хуулийн 201-р зүйл 1-р хэсэг, 199-р зүйл 1-р хэсэг). Гэвч, хувьцаа эзэмшигчдэд ашигтай үнээр (ашигтай гаргалт) гаргах тохиолдолд, хувьцаа эзэмшигчдийн ашиг сонирхлыг хамгаалах үүднээс хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тусгай шийдвэр шаардлагатай болдог (Японы компанийн тухай хуулийн 199-р зүйл 2-р хэсэг, 309-р зүйл 2-р хэсэг 5-р заалт). Иймд, ашигтай гаргалт байсаар байтал, хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тусгай шийдвэрийг дамжихгүйгээр зөвхөн захирлуудын зөвлөлийн шийдвэрээр гаргахыг оролдох тохиолдол нь хууль зөрчсөнд тооцогдоно.

Мөн хууль нь хувьцаа эзэмшигчдэд шинэ хувьцаа гаргахтай холбоотой мэдээллийг зохих ёсоор ил тод болгохыг шаарддаг. Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэр шаардлагатай тохиолдолд, хурлын зарлалд шинэ хувьцаа гаргах асуудлын тоймыг оруулаагүй эсвэл захирлуудын зөвлөлийн шийдвэрээр гаргах тохиолдолд, хувьцаа эзэмшигчдэд мэдэгдэл эсвэл зарлал өгөөгүй бол (Японы компанийн тухай хуулийн 201-р зүйл 3-р хэсэг, 4-р хэсэг), энэ нь мөн хууль зөрчсөнд тооцогдож, зогсоох үндэслэл болж болно.

Дүрэм зөрчсөн жишээ нь компани дүрэмдээ заасан гаргаж болох хувьцааны нийт тоог хэтрүүлэн шинэ хувьцаа гаргахыг оролдох тохиолдол юм. Гаргаж болох хувьцааны нийт тоо нь компанийн дүрэмд заавал бичигдэх ёстой зүйл бөгөөд (Японы компанийн тухай хуулийн 27-р зүйл), компани гаргаж болох хувьцааны дээд хязгаарыг тогтоодог. Энэ хязгаарыг хэтрүүлсэн гаргалт нь тодорхой дүрэм зөрчсөнд тооцогдож, зогсоох үндэслэл болно.

Эдгээр хууль болон дүрэм зөрчсөн үндэслэлээр зогсоох нь зөрчлийн баримт объектив байдлаар тодорхой байх нь их тул, хувьцаа эзэмшигчдэд харьцангуй хялбархан нотлох боломжтой зогсоох үндэслэл гэж хэлж болно.

Зогсоох үндэслэл 2: Хэтэрхий шударга бус арга

Хувьцаа эзэмшигчид зогсоох хүсэлт гаргах хоёр дахь үндэслэл нь, шинэ хувьцаа гаргах үйл явц нь “хэтэрхий шударга бус арга”-аар хийгдэж байгаа тохиолдолд юм. Хууль, дүрэм журамд албан ёсны зөрчил байхгүй байсан ч, гаргах үйл явцын бодит зорилго болон арга нь хувьцаа эзэмшигчдийн ашиг сонирхлыг хэтэрхий хохироож байгаа бол зогсоох боломжтой. Энэ “хэтэрхий шударга бус арга”-д хамаарах эсэхийг тодорхойлохдоо, гаргах зорилго нь зөв эсэх нь чухал шалгуур болдог. Японы шүүхийн практикт, энэ шийдвэрийг гаргахдаа “гол зорилго дүрэм” гэж нэрлэгддэг үзэл баримтлал тогтсон байдаг.

“Гол зорилго дүрэм” гэдэг нь, шинэ хувьцаа гаргах нь компанийн санхүүжилт эсвэл бизнесийн хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх зэрэг компанийн удирдлагын үндэслэлтэй хэрэгцээнд (зөв зорилго) үндэслэсэн эсэх, эсвэл тодорхой хувьцаа эзэмшигчдийн хувьцааны эзэмшлийн харьцааг бууруулж, одоогийн удирдлагын хяналтыг хадгалах, бэхжүүлэх (буруу зорилго) гол зорилгоор хийж байгаа эсэхийг тодорхойлох хүрээ юм.

Хэрэв гаргах гол зорилго нь одоогийн удирдлагын хяналтыг хадгалах буруу зорилго гэж тогтоогдвол, энэ нь “хэтэрхий шударга бус арга”-аар гаргасан гэж үзэж, зогсоох хүсэлт хүлээн зөвшөөрөгдөх магадлал өндөр болно. Энэ дүрэм хэрэгжсэн алдартай шүүхийн жишээнүүд байдаг.

Жишээлбэл, Чүжицүя-Инагия хэрэг (Токио дүүргийн шүүх 1989 оны 7-р сарын 25-ны шийдвэр) нь, их дэлгүүрийн Чүжицүя компани Инагия компанид дайсагнасан худалдан авалт хийх үед, Инагия компанийн удирдлага Чүжицүя компанийн хувьцааны эзэмшлийн харьцааг бууруулах зорилгоор гуравдагч этгээдэд хувьцаа гаргах төлөвлөгөө боловсруулсан хэрэг юм. Шүүх энэ хувьцаа гаргах төлөвлөгөөг Инагия компанийн санхүүжилтийн хэрэгцээг хүлээн зөвшөөрсөн боловч, гаргах хугацаа, хэмжээ, арга зэргийг бүхэлд нь авч үзээд, гол зорилго нь Чүжицүя компанийн хувьцааны эзэмшлийн харьцааг бууруулж, удирдлагын хяналтыг хадгалах байсан гэж дүгнэсэн. Үүнийг “хэтэрхий шударга бус гаргалт” гэж үзэж, Чүжицүя компанийн зогсоох хүсэлтийг хүлээн зөвшөөрсөн.

Мөн сүүлийн үеийн жишээ бол, Ниппон радио хэрэг юм. Энэ хэрэгт, Лайвдоор компани Ниппон радиогийн удирдлагын эрхийг авах зорилгоор хувьцааны нээлттэй худалдан авалт хийж байх үед, Ниппон радиогийн удирдлага Фүжи телевизийг хүлээн авагч болгон олон тооны шинэ хувьцааны эрх гаргахаар шийдвэрлэсэн. Үүний эсрэг Лайвдоор компани гаргалтыг зогсоох хүсэлт гаргасан. Шүүх (Токио дээд шүүх 2005 оны 3-р сарын 16-ны шийдвэр) энэ гаргалт хэрэгжвэл Лайвдоор компанийн хувьцааны эзэмшлийн харьцаа хэтэрхий шингэрнэ гэж онцолж, гаргалтын гол зорилго нь хувьцаа эзэмшигчдийн нийт ашиг сонирхлыг хангах биш, Лайвдоор компанийн хяналтыг тогтоохыг саатуулах, одоогийн удирдлагын хяналтыг хадгалах гэж тогтоосон. Үүний үр дүнд, энэ гаргалт “хэтэрхий шударга бус арга”-д хамаарах гэж үзэж, зогсоохыг зөвшөөрсөн.

Эдгээр шүүхийн жишээнүүдээс харахад, “хэтэрхий шударга бус арга” эсэхийг тодорхойлох нь, зөвхөн санхүүжилтийн хэрэгцээ байгаа эсэхээс гадна, гаргах цаг хугацаа, хэмжээ, хүлээн авагчийн сонголт, шингэрэлтийн зэрэг зэрэг олон нөхцөлийг бүхэлд нь авч үзэж, түүний ард байгаа “гол зорилго”-ыг бодитойгоор судлах, маш нарийн тодорхой шийдвэр болдог.

Япон дахь Хориглох Үндэслэлийн Харьцуулалт

Өмнө нь тайлбарласан хоёр төрлийн хориглох үндэслэл болох “хууль эсвэл дүрэмд зөрчилдөх” болон “маш шударга бус арга” нь өөр өөр шинж чанартай байдаг. Японы хувьцаа эзэмшигчид хориглох нэхэмжлэл гаргахдаа эдгээрийн ялгааг ойлгох нь чухал юм.

Эхлээд, “хууль эсвэл дүрэмд зөрчилдөх” нь компанийн үйлдэл нь хууль болон дүрэм гэх мэт тодорхой дүрэмд зөрчилдөж байгаа эсэхийг обьектив өнцгөөс үнэлдэг. Жишээлбэл, хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэр шаардлагатай байхад түүнийг дамжуулж аваагүй гэх мэт баримтуудыг хурлын тэмдэглэл зэрэг нотлох баримтаар харьцангуй тодорхой нотлох боломжтой. Иймээс, зөрчилдөх баримт байгаа тохиолдолд хориглохыг хүлээн зөвшөөрөх хандлага их байдаг.

Нөгөө талаас, “маш шударга бус арга” нь гаргалтын “гол зорилго” юу болохыг, компанийн удирдлагын субъектив санааг үнэлдэг. Хэлбэрийн хувьд хууль ёсны үйл явцыг дагаж мөрдсөн ч, бодит зорилго нь шударга бус байвал асуудал үүснэ. Энэ “зорилго”-г нотлох нь обьектив баримтыг нотлохоос илүү хэцүү байж болно. Хувьцаа эзэмшигчид гаргалтын түүх, компанийн санхүүгийн байдал, удирдлагын эрх мэдлийн маргаан байгаа эсэх зэрэг шууд бус баримтуудыг цуглуулж, удирдлагын шударга бус зорилгыг шүүхэд итгүүлэх шаардлагатай.

Доорх хүснэгт нь эдгээр хоёр төрлийн хориглох үндэслэлийн гол ялгааг нэгтгэсэн болно.

Энэ мэтчилэн, эдгээр нь өөр өөр хандлагатай хориглох үндэслэлүүд боловч, бодит маргаанд хувьцаа эзэмшигчид аль алиныг нь зэрэгцүүлэн гаргах нь цөөнгүй байдаг.

Дүгнэлт

Энэ нийтлэлд, Японы компанийн хуулийн дагуу хувьцаа гаргахыг хориглох тухай, түүний хоёр үндсэн шалтгаан болох “хууль, дүрэм зөрчих” болон “маш шударга бус арга” дээр төвлөрөн тайлбарлалаа. Хувьцаа гаргах нь компанид чухал санхүүжилтийн арга хэрэгсэл боловч, энэ нь үргэлж шударга үйл явц болон зорилгын дор явагдах ёстой. Ялангуяа, удирдлагын хяналтыг хадгалах зэрэг шударга бус зорилгоор хувьцаа гаргаж, одоо байгаа хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг шударга бусаар хохироох тохиолдолд, Японы компанийн хууль нь хувьцаа эзэмшигчдэд хориг тавих эрхийг олгодог. Шүүх нь “гол зорилгын дүрэм” гэх мэт хүрээг ашиглан, хувьцаа гаргахын ард байгаа бодит зорилгыг нарийн шалгах хандлагатай байдаг. Компанийн удирдлагын эрхийг тойрсон маргаан зэрэг нарийн төвөгтэй нөхцөл байдалд хувьцаа гаргахыг төлөвлөсөн тохиолдолд, түүний хориглох боломжтой эсэхийг хууль зүйн үүднээс нарийн шинжлэх нь маш чухал юм.

Монолис хуулийн фирм нь корпорацийн засаглал болон M&A-тэй холбоотой хууль зүйн асуудлуудыг мэргэшсэн салбаруудын нэг болгон авч үздэг бөгөөд энэ нийтлэлд дурдсан хувьцаа гаргахыг хориглох асуудлаар дотоод, гадаадын олон үйлчлүүлэгчдэд өргөн хүрээний зөвлөгөө болон төлөөлөх үйлчилгээг үзүүлж ирсэн. Манай фирмд Японы хуульчийн эрх бүхий мэргэжилтнүүдээс гадна, гадаадын хуульчийн эрх бүхий англи хэлтэй мэргэжилтнүүд ч ажилладаг тул олон улсын хэлцэл болон маргааны үед ч, саадгүй харилцаа холбоо болон гүнзгий хууль зүйн мэдлэгт тулгуурласан дэмжлэг үзүүлэх боломжтой. Хувьцаа гаргахтай холбоотой хууль зүйн асуудлаар асуудалтай тулгарсан тохиолдолд, бидэнтэй нэг удаа зөвлөлдөхийг урьж байна.