Beperkingen van rechten in het Japanse auteursrecht: Vanuit het perspectief van het algemeen belang en de journalistiek

De Japanse Auteursrechtwet beschermt de rechten van auteurs die werken hebben gecreëerd en draagt bij aan de culturele ontwikkeling. Een van de belangrijkste kenmerken van deze wet is het principe van ‘formaliteitsloosheid’. Dit betekent dat auteursrechten automatisch ontstaan op het moment dat een werk wordt gecreëerd, zonder dat enige registratie of procedure vereist is. Dankzij deze krachtige bescherming kunnen auteurs de voordelen veiligstellen die voortvloeien uit hun creatieve activiteiten. Echter, vanuit het oogpunt van het algemeen belang en de eerlijke benutting van cultuur, zijn auteursrechten niet absoluut. De Japanse Auteursrechtwet specificeert gedetailleerd de ‘beperkingen op rechten’, die het gebruik van auteursrechtelijk beschermde werken zonder toestemming van de rechthebbende onder bepaalde omstandigheden toestaan. Deze bepalingen verschillen van de meer omvattende concepten zoals ‘fair use’ in de Verenigde Staten, doordat de toegestane situaties en doeleinden specifiek zijn gedefinieerd in afzonderlijke artikelen. Voor bedrijven die zich bezighouden met public relations, mediabeheer en juridische compliance, is het essentieel om deze bepalingen nauwkeurig te begrijpen om het risico op auteursrechtinbreuk te vermijden en legitieme zakelijke activiteiten uit te voeren. In dit artikel zullen we vanuit een professioneel perspectief de bepalingen die bijzonder relevant zijn voor zakelijke praktijken bespreken, zoals het herdrukken van redactionele artikelen over actuele kwesties, het gebruik van politieke toespraken, het rapporteren over actuele gebeurtenissen en de reproductie in gerechtelijke procedures, met concrete wetsartikelen en jurisprudentie als leidraad. 

Hergebruik van Opinieartikelen over Actuele Kwesties onder Japans Auteursrecht

Met het doel om maatschappelijke discussie te bevorderen, staat het Japanse auteursrecht onder bepaalde voorwaarden het hergebruik van opinieartikelen toe. Artikel 39, lid 1, van de Japanse Auteursrechtwet staat toe dat opinieartikelen over politieke, economische of sociale actuele kwesties, die gepubliceerd zijn in kranten of tijdschriften, worden overgenomen of uitgezonden door andere kranten of tijdschriften.

Voor de toepassing van deze bepaling moeten enkele strikte vereisten worden vervuld. Ten eerste moet het betreffende werk ‘gepubliceerd zijn in een krant of tijdschrift’. Ten tweede moet de inhoud een ‘opinieartikel over een politieke, economische of sociale actuele kwestie’ zijn. Hier is de definitie van ‘opinieartikel’ van belang. Dit verwijst niet naar louter verslaggeving van feiten of uitleg van actuele kwesties. Volgens juridische interpretatie verwijst ‘opinieartikel’ naar een uiteenzetting van standpunten of aanbevelingen door een nieuwsorganisatie, zoals een hoofdartikel in een krant of een voorwoord in een tijdschrift.

Daarnaast zijn er duidelijke uitzonderingen op deze bepaling. Opinieartikelen van academische aard zijn uitgesloten van deze uitzonderingsregel om de professionele inzichten en economische belangen van de auteurs te beschermen. Het meest belangrijk in de praktijk is wanneer het oorspronkelijke artikel een vermelding bevat zoals ‘hergebruik verboden’. Als deze vermelding aanwezig is, kan het artikel niet zonder toestemming worden overgenomen, zelfs als aan alle andere vereisten is voldaan. Juridisch gezien is een dergelijke verbodsvermelding alleen onvoldoende als deze bijvoorbeeld enkel aan het einde van een tijdschrift staat; het moet specifiek gekoppeld zijn aan het individuele opinieartikel.

De structuur van dit artikel weerspiegelt de wetgevende intentie om de verspreiding van bepaalde meningsuitingen die onderwerp van maatschappelijke discussie zouden moeten zijn, te prioriteren, tenzij de auteur actief zijn rechten claimt. Met andere woorden, het staat standaard toe dat deze meningen materiaal voor publieke discussie worden, terwijl het auteurs het recht voorbehoudt om het gebruik ervan te weigeren door middel van een eenvoudige procedure (een verbodsvermelding). Bovendien staat artikel 39, lid 2, van de Japanse Auteursrechtwet toe dat rechtmatig uitgezonden opinieartikelen openbaar worden gemaakt met behulp van ontvangstapparatuur (bijvoorbeeld het afspelen van een radio-uitzending in een winkel). Ook in gevallen waarin dit gebruik is toegestaan, bestaat de verplichting om de bron te vermelden.

Gebruik van Politieke Toespraken en Dergelijke

Om de vrije verspreiding van informatie te waarborgen, die de basis vormt van een democratische samenleving, bevat Artikel 40 van de Japanse Auteursrechtwet speciale bepalingen voor het gebruik van politieke toespraken en dergelijke. Deze bepalingen onderscheiden twee niveaus van toegestane gebruik, afhankelijk van het type toespraak, en weerspiegelen een duidelijk oordeel over de mate van publiek belang.

Ten eerste is het meest uitgebreide gebruik toegestaan voor politieke toespraken en verklaringen die in het openbaar zijn gedaan, evenals voor openbare verklaringen tijdens gerechtelijke procedures. Volgens Artikel 40, lid 1 van de Japanse Auteursrechtwet kunnen deze toespraken en dergelijke in principe ‘op elke manier’ vrij worden gebruikt. Dit is gebaseerd op het idee dat antwoorden in het parlement of pleidooien in de rechtbank publieke goederen zijn die vrij toegankelijk moeten zijn voor de leden van de samenleving om te overwegen. Er is echter één belangrijke beperking op dit uitgebreide gebruik: het is niet van toepassing wanneer ‘werken van dezelfde auteur worden samengesteld voor gebruik’. Deze beperking is bedoeld om te voorkomen dat iemand zonder toestemming een nieuwe creatie maakt, zoals een verzameling toespraken van een bepaalde politicus of advocaat, en deze commercieel gebruikt.

Ten tweede is er een meer beperkt gebruik toegestaan voor openbare toespraken en verklaringen die zijn gedaan door nationale instanties of lokale overheidsorganisaties (die niet onder de eerste categorie vallen). Artikel 40, lid 2 van de Japanse Auteursrechtwet staat het gebruik van deze toespraken en dergelijke toe in kranten, tijdschriften of uitzendingen, maar alleen ‘in gevallen die gerechtvaardigd worden geacht voor journalistieke doeleinden’. Deze bepaling is bijvoorbeeld bedoeld voor de uitleg van een woordvoerder tijdens een persconferentie van een ministerie. Het gebruik hier is, in tegenstelling tot de toespraken van politici, beperkt tot het specifieke doel van journalistiek.

Zo maakt Artikel 40 van de Japanse Auteursrechtwet een duidelijk onderscheid in de mate van vrijheid van gebruik, afhankelijk van de herkomst van de toespraak. Toespraken van politici die essentieel zijn voor de kern van de nationale politiek en verklaringen in de rechtbank die bedoeld zijn om gerechtigheid te realiseren, worden erkend met de hoogste mate van publiek belang en zijn niet beperkt in de manier waarop ze gebruikt kunnen worden. Aan de andere kant worden algemene toespraken bij overheidsinstanties beschouwd als informatie die via de filter van de journalistiek aan het publiek moet worden doorgegeven. Dit toont aan dat de wet een verfijnd onderscheid maakt tussen de verschillende rollen van publieke uitspraken in de samenleving.

Gebruik van actuele gebeurtenissen voor verslaggeving

Voor het nauwkeurig rapporteren van actuele gebeurtenissen kan het essentieel zijn om gerelateerde auteursrechtelijk beschermde werken te gebruiken. Bijvoorbeeld, het is moeilijk om de ernst van een kunstdiefstal te communiceren zonder enige afbeelding van het gestolen kunstwerk te gebruiken. Om in dergelijke situaties te voorzien, stelt Artikel 41 van de Japanse Auteursrechtwet dat “in het geval van het rapporteren van actuele gebeurtenissen, werken die de gebeurtenis vormen of die tijdens het verloop van de gebeurtenis worden gezien of gehoord, binnen een rechtvaardige omvang voor het doel van rapportage” gebruikt mogen worden.

De interpretatie van dit artikel, en in het bijzonder de reikwijdte van “rapportage” in het digitale tijdperk, is verduidelijkt door recente rechtszaken. Door naar twee contrasterende gevallen te kijken, wordt de toepassingsomvang duidelijker.

Het eerste geval betreft een situatie waarin het gebruik als legitieme “rapportage” werd erkend (Tokyo District Court, 30 maart 2023 (2023)). In deze zaak beweerde een fotograaf dat zijn foto zonder toestemming op een website was geplaatst. De website rapporteerde echter over een andere auteursrechtinbreukzaak waarin de betreffende foto zelf het onderwerp van geschil was. De rechtbank oordeelde dat deze rechtszaak een maatschappelijk significante “actuele gebeurtenis” was. Aangezien de betwiste foto een centraal element van de gebeurtenis vormde, was het plaatsen ervan noodzakelijk om de gebeurtenis nauwkeurig te rapporteren en werd het beschouwd als gebruik “binnen een rechtvaardige omvang voor het doel van rapportage”. Deze uitspraak suggereert dat Artikel 41 van toepassing kan zijn, zelfs als de gebruiker geen traditioneel nieuwsmedium is, zolang de inhoud objectief een maatschappelijke gebeurtenis overbrengt en dus de functie van “rapportage” vervult.

Het tweede geval betreft een situatie waarin het gebruik niet als “rapportage” werd beschouwd (Tokyo District Court, 28 februari 2023 (2023)). In deze zaak werd een stilstaand beeld van een video, geplaatst op een privé Instagram-account, zonder toestemming gepost als informatie over een tandartspraktijk op Google Maps. De plaatser beweerde dat het doel was om een medisch probleem te “rapporteren”, waarbij een tandarts de praktijk verliet tijdens de behandeling van een patiënt. De rechtbank verwierp deze claim echter. Als redenen gaf de rechtbank aan dat het geposte beeld op zichzelf niet duidelijk maakte wanneer en in welke context de gebeurtenis plaatsvond en dat het weinig nieuwswaarde had. Bovendien werd het posten op Google Maps niet beschouwd als een handeling van “rapportage” die bedoeld is om informatie aan de samenleving over te brengen.

Uit deze rechtszaken blijkt dat bij de toepassing van Artikel 41 van de Japanse Auteursrechtwet de nadruk ligt op de functie van de handeling (objectief rapporteren over een maatschappelijke gebeurtenis) en de wijze van gebruik (zoals de aard van het platform), meer dan op de status van de gebruiker (of het nu een nieuwsorganisatie of een individu is). Bovendien is het gebruik van een op basis van deze bepaling gemaakt reproductiewerk voor andere doeleinden dan rapportage (bijvoorbeeld het commercialiseren en verkopen van een foto die voor rapportage is gebruikt) verboden onder Artikel 49, Lid 1, Nummer 1 van de Japanse Auteursrechtwet.

Reproductie in Juridische Procedures onder Japans Recht

De Japanse Auteursrechtwet bevat speciale beperkingen om ervoor te zorgen dat de fundamentele functies van de staat, zoals de rechterlijke, wetgevende en uitvoerende macht, niet worden gehinderd. Deze bepalingen zijn een cruciaal mechanisme om een balans te vinden tussen het publieke belang van noodzakelijk gebruik en de belangen van auteursrechthouders.

In de eerste plaats staat artikel 41-2 van de Japanse Auteursrechtwet het kopiëren van auteursrechtelijk beschermde werken toe binnen de grenzen die noodzakelijk worden geacht voor gerechtelijke procedures, terwijl artikel 42-2 van dezelfde wet het kopiëren toestaat voor de beoordelingsprocedures van patenten en dergelijke. Dit is bedoeld voor situaties waarin auteursrechtelijk beschermde werken als bewijs worden ingediend tijdens een rechtszaak of wanneer eerdere technische documentatie wordt gekopieerd tijdens het beoordelen van patenten. Recente wetswijzigingen hebben, om de digitalisering van gerechtelijke en administratieve procedures te ondersteunen, niet alleen ‘kopiëren’ toegestaan, maar ook ‘openbare overdracht’, zoals het elektronisch verzenden en ontvangen van bestanden.

Vervolgens bepaalt artikel 42 van de Japanse Auteursrechtwet dat voor wetgevende en administratieve doeleinden werken gekopieerd mogen worden binnen de grenzen die noodzakelijk worden geacht voor intern gebruik. Een belangrijk aspect van deze bepaling is dat het gebruik beperkt is tot ‘intern materiaal’. Daarom is het niet toegestaan om kopieën die op basis van deze bepaling zijn gemaakt, breed te publiceren of te distribueren buiten het beoogde doel.

Deze bepalingen voor het gebruik in het publieke belang hebben allemaal een belangrijke gemeenschappelijke voorwaarde. Zelfs als het doel legitiem is, geldt de beperking niet als “het soort en het gebruik van het betreffende auteursrechtelijk beschermde werk, evenals het aantal en de manier van kopiëren, de belangen van de auteursrechthouder onrechtmatig schaden”. Dit fungeert als een soort veiligheidsklep in de toepassing van de beperkingsbepalingen. Bijvoorbeeld, als een overheidsinstantie een duur marktonderzoeksrapport dat te koop is, kopieert voor interne overweging in plaats van het volledig te kopiëren voor gebruik door de hele organisatie, kan dit worden gezien als ‘de belangen van de auteursrechthouder onrechtmatig schaden’ omdat het de verkoopkansen op de markt wegneemt. Deze clausule maakt duidelijk dat zelfs als het gebruik in het publieke belang is, de beperking van rechten niet is toegestaan als dit direct concurreert met de markt van de auteursrechthouder en diens economische belangen aanzienlijk schaadt. Hierdoor wordt een evenwicht bereikt tussen de soepele uitvoering van staatsfuncties en de legitieme economische belangen van auteursrechthouders.

Gebruik van vertalingen en bewerkingen onder diverse beperkingsbepalingen in Japan

Wanneer men werken gebruikt op basis van de rechtenbeperkende bepalingen die tot nu toe zijn besproken, in hoeverre is het dan toegestaan om deze werken te vertalen of samen te vatten? Artikel 47-6 van de Japanse Auteursrechtwet regelt dit secundair gebruik. Deze bepaling creëert geen nieuwe rechtenbeperkingen, maar verduidelijkt welke secundaire gebruiken mogelijk zijn wanneer andere rechtenbeperkende bepalingen van toepassing zijn.

De Japanse Auteursrechtwet onderscheidt secundair gebruik in ‘vertaling’ en ‘bewerking’ (inclusief arrangement, transformatie en bewerking), en bepaalt nauwkeurig de toegestane omvang afhankelijk van het doel van de oorspronkelijke rechtenbeperkende bepaling.

Bijvoorbeeld, in gevallen van persoonlijk gebruik (Artikel 30 van de Japanse Auteursrechtwet) of gebruik in schoolonderwijs (Artikel 35 van dezelfde wet), waarbij het gebruik beperkt blijft tot een specifiek bereik, is het niet alleen toegestaan om werken te vertalen, maar ook om ze te arrangeren, transformeren of bewerken.

Aan de andere kant, in de gevallen van gebruik met een hoge publieke waarde die in dit artikel zijn besproken, zoals het overnemen van commentaar op actuele kwesties (Artikel 39 van de Japanse Auteursrechtwet), gebruik van toespraken voor rapportagedoeleinden (Artikel 40, lid 2 van dezelfde wet), rapportage over actuele gebeurtenissen (Artikel 41 van dezelfde wet), en reproductie voor gerechtelijke en administratieve procedures (Artikel 41-2 en Artikel 42 van dezelfde wet), is het toegestane secundaire gebruik beperkt tot ‘vertaling’ alleen. In deze situaties is het van cruciaal belang om de inhoud van het werk nauwkeurig over te brengen, en daarom wordt ‘bewerking’, wat kan leiden tot wijzigingen in de uitdrukking van de gedachten of gevoelens van de auteur, in principe niet toegestaan. Dit is omdat het behouden van de identiteit van de uitdrukking van het oorspronkelijke werk en het waarborgen van nauwkeurigheid overeenkomt met de bedoeling van deze rechtenbeperkende bepalingen. Er zijn echter jurisprudenties die binnen de grenzen van het citaatrecht, het maken van een samenvatting die trouw blijft aan het doel, toestaan, maar dit is een gebied waar voorzichtigheid geboden is.

Om deze relaties te verduidelijken, worden ze hieronder in een tabel samengevat.

Zo beschermt de Japanse Auteursrechtwet de integriteit van de uitdrukking van werken als een belangrijke waarde, en wordt de interventie in het recht om werken te bewerken, het zogenaamde bewerkingsrecht, voorzichtiger behandeld dan interventie in het vertaalrecht. Deze systematische regels weerspiegelen een verfijnde balans tussen eerlijk gebruik en de bescherming van de morele rechten van auteurs.

Samenvatting

Zoals besproken in dit artikel, heeft de Japanse Auteursrechtwet (著作権法) geen alomvattende fair use-bepalingen, maar bevat het specifieke artikelen die de rechten van auteursrechthouders beperken voor bepaalde doeleinden zoals het algemeen belang en de vrijheid van pers. Het hergebruik van redactionele artikelen over actuele kwesties (Artikel 39) bevordert het publieke debat, en het gebruik van politieke toespraken (Artikel 40) waarborgt de transparantie van het democratische proces. Bovendien wordt bij de bepalingen over het rapporteren van actuele gebeurtenissen (Artikel 41) een moderne interpretatie toegepast die meer kijkt naar de functionaliteit van de ‘rapportage’ dan naar de status van de gebruiker, en in het gebruik tijdens gerechtelijke procedures (Artikel 41-2, Artikel 42) is een belangrijk evenwichtsmechanisme ingebouwd dat de belangen van de auteursrechthouder niet onrechtmatig schaadt. Verder zijn er voor secundair gebruik dat gepaard gaat met deze toepassingen (Artikel 43) gedetailleerde regels vastgesteld, zoals dat vertalingen alleen zijn toegestaan in overeenstemming met het doel van de oorspronkelijke bepaling. Met de vooruitgang in digitale technologie verandert de interpretatie van deze bepalingen voortdurend, en het is essentieel om de trends in recente rechtspraak nauwlettend te volgen. Om deze complexe bepalingen nauwkeurig te begrijpen en ze correct toe te passen in de zakelijke praktijk, is geavanceerde expertise vereist.

Monolith Law Office heeft een rijke ervaring in het leveren van juridische diensten aan een breed scala van binnenlandse en internationale cliënten met betrekking tot problemen onder de Japanse Auteursrechtwet. Ons kantoor heeft meerdere Engelssprekende advocaten met buitenlandse juridische kwalificaties in dienst, waardoor wij in staat zijn om nauwkeurige ondersteuning te bieden aan bedrijven die internationaal zakendoen om het complexe Japanse rechtssysteem te begrijpen en na te leven. Als u advies nodig heeft over de thema’s die in dit artikel zijn behandeld of juridische bijstand bij specifieke zaken, neem dan gerust contact op met ons kantoor.