Aandelenhouderswaarde in de Japanse vennootschapswet: Wettelijke regulering van dividenduitkeringen en inkoop van eigen aandelen

Het teruggeven van de winst die een kabushiki kaisha (Japanse naamloze vennootschap) uit haar bedrijfsactiviteiten behaalt aan haar eigenaars, de aandeelhouders, is een van de fundamentele activiteiten van bedrijfsbeheer. Deze winstuitkering aan aandeelhouders staat algemeen bekend als “dividend,” maar de Japanse vennootschapswet (Japanse Corporate Law) stelt een strikt juridisch kader vast voor de verdeling van eigendommen aan aandeelhouders. Het doel van dit kader is om een balans te vinden tussen het waarborgen van de belangen van aandeelhouders en het beschermen van de schuldeisers van het bedrijf, wat een andere belangrijke vereiste is.

De Japanse vennootschapswet (Japanse Corporate Law) verdeelt de belangrijkste methoden voor uitkering aan aandeelhouders in twee categorieën. De eerste is de “uitkering van overtollige winst,” wat overeenkomt met de algemeen begrepen betaling van dividenden. De tweede is de “verworvenheid van eigen aandelen tegen vergoeding,” waarbij het bedrijf zijn eigen aandelen van aandeelhouders terugkoopt, ook wel bekend als aandeleninkoop. Hoewel deze twee methoden formeel verschillen, delen ze dezelfde economische realiteit van het overdragen van bedrijfseigendommen aan aandeelhouders. Daarom plaatst de Japanse vennootschapswet beide onder een uniform regelgevend kader.

De kern van deze regelgeving is het concept van de “uitkeerbare som.” Dit stelt een limiet aan het totale bedrag van de eigendommen dat een bedrijf aan aandeelhouders kan uitkeren en fungeert als een “golfbreker” om te voorkomen dat de eigendommen van het bedrijf overmatig worden uitgeput. Uitkeringen die in strijd zijn met deze regelgeving worden beschouwd als “onwettige dividenden,” en de bestuurders die bij de uitkering betrokken zijn, evenals de aandeelhouders die de uitkering ontvangen, dragen een aanzienlijke juridische verantwoordelijkheid.

In dit artikel zullen we eerst de specifieke procedures uitleggen voor de “uitkering van overtollige winst” en de “verworvenheid van eigen aandelen tegen vergoeding” zoals bepaald door de Japanse vennootschapswet. Vervolgens verduidelijken we het doel en de basisgedachte van de regelgeving omtrent de “uitkeerbare som” die deze uitkeringshandelingen beheerst. Ten slotte analyseren we in detail de juridische verantwoordelijkheden die ontstaan bij schending van deze regelgeving, met inbegrip van recente jurisprudentie.

Belangrijkste Methoden voor Distributie aan Aandeelhouders

De Japanse vennootschapswet (Japanse Corporate Law) bepaalt duidelijk de procedures voor het teruggeven van winst aan aandeelhouders. Hoewel de wet in principe de nadruk legt op de besluitvorming van alle aandeelhouders, zijn er ook uitzonderingsbepalingen voor bedrijven die aan specifieke vereisten voldoen, om zo meer flexibele managementbeslissingen mogelijk te maken.

Uitkering van Overschot

De uitkering van overschot is de meest fundamentele manier waarop een bedrijf de geaccumuleerde winst onder de aandeelhouders verdeelt. Artikel 453 van de Japanse vennootschapswet bepaalt dat een naamloze vennootschap haar aandeelhouders (met uitzondering van de vennootschap zelf die eigen aandelen bezit) een uitkering van overschot kan doen.  

De principiële procedure voor het uitvoeren van deze uitkering is een besluit op de algemene aandeelhoudersvergadering. Volgens artikel 454, lid 1, van de Japanse vennootschapswet moet een bedrijf, wanneer het een uitkering van overschot wil doen, bij elke gelegenheid de volgende zaken vaststellen door middel van een besluit van de aandeelhoudersvergadering.  

1. Het type uitkeringsvermogen (geld of andere activa) en het totale boekwaarde daarvan. Echter, het is niet toegestaan om eigen aandelen van de vennootschap uit te keren.  
2. De toewijzing van het uitkeringsvermogen aan de aandeelhouders. Dit betekent doorgaans dat de verdeling evenredig is aan het aantal aandelen dat elke aandeelhouder bezit.  
3. De datum waarop de uitkering van het overschot van kracht wordt.  

Dit besluit van de aandeelhoudersvergadering kan doorgaans worden aangenomen met een “gewone resolutie” die door een meerderheid van stemmen wordt goedgekeurd.  

Echter, de wet vereist niet altijd een besluit van de aandeelhoudersvergadering. Om een snellere uitkering mogelijk te maken, kan onder bepaalde voorwaarden de beslissingsbevoegdheid aan de raad van bestuur worden gedelegeerd. Bijvoorbeeld, een bedrijf met een raad van bestuur (raad van bestuur opgerichte vennootschap) kan, indien in de statuten bepaald, eenmaal per boekjaar een uitkering doen door middel van een besluit van de raad van bestuur. Dit wordt algemeen “interimdividend” genoemd.  

Bovendien, voor bedrijven met een strikter governance-systeem, zoals die met een accountant, is het mogelijk om op basis van artikel 459 van de Japanse vennootschapswet, door een bepaling in de statuten, de beslissing over de uitkering van overschot in principe aan de raad van bestuur te delegeren. Deze bepaling wordt veelvuldig gebruikt door met name beursgenoteerde bedrijven om hun dividendbeleid flexibel aan te passen aan veranderingen in de bedrijfsomgeving.  

Het is ook mogelijk om een uitkering te doen in andere activa dan geld (natuurlijke uitkering). Echter, wanneer een natuurlijke uitkering wordt gedaan zonder de aandeelhouders het recht te geven om in plaats daarvan geld te ontvangen (geldverdelingsrecht), wordt dit als een aanzienlijke impact op de aandeelhouders beschouwd, en is een “bijzondere resolutie” met strengere goedkeuringsvereisten op de aandeelhoudersvergadering noodzakelijk.  

Verwerving van Eigen Aandelen Tegen Betaling

De verwerving van eigen aandelen tegen betaling, oftewel de inkoop van eigen aandelen, is ook een belangrijke methode om kapitaal aan aandeelhouders terug te geven. Wanneer een bedrijf aandelen van zichzelf koopt door aandeelhouders te betalen, vloeit er geld van het bedrijf naar de aandeelhouders, wat economisch gezien vergelijkbaar is met de uitkering van overtollige winst.  

Deze procedure doorloopt in principe een tweestaps goedkeuringsproces. Allereerst wordt, op basis van artikel 156 van de Japanse vennootschapswet, een “kader” voor de verwerving van eigen aandelen vastgesteld door een gewone resolutie van de algemene aandeelhoudersvergadering. In deze resolutie moeten de volgende zaken worden bepaald.  

1. Het type en het totale aantal aandelen dat kan worden verworven.
2. De inhoud en het totale bedrag van het geld of andere zaken die in ruil voor de aandelen worden verstrekt.
3. De periode waarin de aandelen kunnen worden verworven (deze mag niet langer zijn dan één jaar).  

Deze aandeelhoudersvergaderingsresolutie is een controlemechanisme door aandeelhouders om onbeperkte verwerving van eigen aandelen door het management van het bedrijf te voorkomen en om onverwachte gevolgen voor andere aandeelhouders te vermijden. Binnen dit goedgekeurde kader bepaalt de raad van bestuur van een bedrijf met een raad van bestuur de specifieke voorwaarden, zoals de timing en prijs van de individuele verwervingen. Hierdoor wordt gegarandeerd dat alle aandeelhouders een eerlijke kans krijgen om hun aandelen te verkopen.  

Net als bij de uitkering van overtollige winst, bestaan er ook uitzonderingsbepalingen voor de verwerving van eigen aandelen die efficiëntere procedures mogelijk maken. Met name wanneer beursgenoteerde bedrijven hun eigen aandelen via de markt verwerven, stelt artikel 165, lid 2 van de Japanse vennootschapswet dat, indien dit in de statuten is vastgelegd, de verwerving van eigen aandelen kan worden besloten door enkel een besluit van de raad van bestuur. Deze bepaling maakt het mogelijk om zonder tussenkomst van de aandeelhoudersvergadering snel in te spelen op marktomstandigheden, en wordt door veel Japanse beursgenoteerde bedrijven toegepast.  

Regulering van Financiële Bronnen voor Distributie aan Aandeelhouders onder de Japanse Wet

Nadat de procedures voor het distribueren van eigendommen aan aandeelhouders zijn vastgesteld, rijst de volgende vraag: “Tot welk bedrag kan er worden gedistribueerd?” De Japanse vennootschapswetgeving stelt in dit opzicht een strikte regulering van financiële bronnen vast, bekend als het “distributieplafond”.

Het Doel van de Regeling van het Verdeelbare Bedrag onder de Japanse Wet

Het belangrijkste doel van de regeling van het verdeelbare bedrag is de bescherming van de schuldeisers van een bedrijf. In het systeem van de kabushiki kaisha (naamloze vennootschap) in Japan, dragen aandeelhouders slechts een “beperkte aansprakelijkheid” tot het bedrag van hun investering. Daarom vormen alleen de activa van het bedrijf de uiteindelijke bron voor de aflossing van de schulden van het bedrijf. Als een bedrijf zonder enige beperking activa aan aandeelhouders zou kunnen verdelen, bestaat het risico dat de activa van het bedrijf uitgeput raken en schuldeisers niet kunnen worden terugbetaald.  

Om dergelijke situaties te voorkomen, bepaalt artikel 461 van de Japanse vennootschapswet duidelijk dat de totale boekwaarde van handelingen zoals de uitkering van winstreserves of de aankoop van eigen aandelen tegen vergoeding aan aandeelhouders, de “verdeelbare bedrag” op de ingangsdatum van die handeling niet mag overschrijden. Deze regeling is een fundamentele regel die de instandhouding van de activa van het bedrijf verplicht stelt en de belangen van schuldeisers beschermt.  

Principe van het Verdeelbare Bedrag onder de Japanse Wet

Het verdeelbare bedrag komt conceptueel overeen met het deel van het eigen vermogen van een bedrijf dat overblijft na aftrek van het “kapitaal” en de “reserves” die wettelijk moeten worden behouden als basis voor het voortbestaan van het bedrijf. Kapitaal en reserves vormen de kern van de activa van een bedrijf en dienen als zekerheid voor schuldeisers, waardoor hun verdeling in principe niet is toegestaan.  

Belangrijk is dat dit verdeelbare bedrag geen statisch cijfer is dat eenmaal per jaar bij de jaarafsluiting wordt vastgesteld. De Japanse wetgeving hanteert het verdeelbare bedrag op de “datum waarop de verdeling van kracht wordt” als maatstaf. Dit betekent dat het bedrag dynamisch moet worden berekend bij elke verdeling, gebaseerd op de balans van het meest recente boekjaar en rekening houdend met belangrijke transacties zoals de verkoop van eigen aandelen of kapitaalvermindering. De complexiteit van deze berekening kan, zoals later besproken, een oorzaak zijn van regelovertredingen bij grote Japanse bedrijven.  

Bovendien stelt artikel 458 van de Japanse vennootschapswet een absolute ondergrens, los van de berekening van het verdeelbare bedrag. Geen enkele uitkering van overtollige winst mag plaatsvinden als daardoor het eigen vermogen van het bedrijf onder de 3 miljoen yen zou dalen. Dit is een vereiste om de minimale financiële basis van het bedrijf te waarborgen.  

Vergelijking van Dividenduitkeringen en Aankoop van Eigen Aandelen onder Japans Recht

Zoals we tot nu toe hebben gezien, zijn zowel dividenduitkeringen als de aankoop van eigen aandelen handelingen die kapitaal teruggeven aan aandeelhouders en vallen ze onder dezelfde regulering van beschikbare middelen volgens het Japanse recht. Er zijn echter verschillen in de procedures en de impact op het bedrijf en de aandeelhouders. Dividenduitkeringen worden uniform uitgevoerd aan alle aandeelhouders in verhouding tot het aantal gehouden aandelen. Daarentegen is de aankoop van eigen aandelen een individuele transactie met de aandeelhouder die zijn aandelen verkoopt, wat kan leiden tot een vermindering van het aantal uitstaande aandelen en mogelijk invloed kan hebben op de aandelenkoers via winst per aandeel (EPS).

Juridische Aansprakelijkheid bij Schending van Regels in Japan

Wanneer er een uitkering aan aandeelhouders plaatsvindt die het verdeelbare bedrag overschrijdt, wordt dit beschouwd als een “illegale dividenduitkering” en legt de Japanse vennootschapswet strenge juridische aansprakelijkheden op aan de betrokkenen. Dit aansprakelijkheidssysteem heeft een tweefasenstructuur: eerst wordt het vermogen van de onderneming snel hersteld, en vervolgens worden de uiteindelijke verliezen eerlijk verdeeld onder de betrokken partijen.

Artikel 462 van de Japanse vennootschapswet bepaalt dat, in het geval van een illegale dividenduitkering, de volgende personen hoofdelijk aansprakelijk zijn om een bedrag gelijk aan het volledige uitgekeerde vermogen (niet alleen het overschreden deel) aan de onderneming te betalen:

1. Aandeelhouders die de illegale uitkering hebben ontvangen
2. Uitvoerende functionarissen (zoals bestuurders) die verantwoordelijk waren voor de uitkering
3. Bestuurders die het voorstel voor de uitkering aan de aandeelhoudersvergadering of de raad van bestuur hebben voorgelegd

Deze “hoofdelijke aansprakelijkheid” betekent dat de onderneming van elk van de bovengenoemde personen de volledige betaling kan eisen. Dankzij deze krachtige bepaling kan de onderneming snel het uitgekeerde vermogen terugvorderen.

Er zijn echter gradaties in de verantwoordelijkheid van de betrokken partijen. Uitvoerende functionarissen zoals bestuurders kunnen aan deze betalingsverplichting ontsnappen als zij kunnen aantonen dat zij geen nalatigheid hebben gepleegd bij de uitvoering van hun taken. Aan de andere kant wordt bij de betalingsverplichting van aandeelhouders aan de onderneming in eerste instantie niet gekeken of zij wisten dat de uitkering illegaal was (goede of kwade trouw).

De tweede fase van de aansprakelijkheid betreft de regresrelatie tussen de betrokken partijen. Bijvoorbeeld, als een nalatige bestuurder het volledige bedrag aan de onderneming heeft betaald, kan deze bestuurder regres nemen op de “kwade trouw” aandeelhouder die wist dat het een illegale uitkering was en het bedrag dat deze aandeelhouder heeft ontvangen terugvorderen. Echter, artikel 463 van de Japanse vennootschapswet bepaalt dat er geen regres kan worden genomen op “goede trouw” aandeelhouders die niet wisten dat de uitkering illegaal was, waardoor deze aandeelhouders worden beschermd.

De verantwoordelijkheid van de bestuurder wordt niet kwijtgescholden, zelfs niet als alle aandeelhouders instemmen, voor het deel dat het verdeelbare bedrag overschrijdt. Dit toont duidelijk aan dat de regelgeving over het verdeelbare bedrag een dwingend recht is dat niet alleen de belangen van aandeelhouders, maar ook de bescherming van schuldeisers beoogt. Het Japanse Hooggerechtshof heeft ook al lang geoordeeld dat de verwerving van eigen aandelen in strijd met de regelgeving over het verdeelbare bedrag ongeldig is (Hooggerechtshof 5 september 1968 uitspraak).

Het belang van deze regelgeving is ook duidelijk uit recente gevallen. In 2022 werd ontdekt dat Nidec Corporation, een groot productiebedrijf, een fout had gemaakt bij de berekening van het verdeelbare bedrag en illegale tussentijdse dividenden en eigen aandelen had verworven. Dit geval toont aan dat de berekening van het verdeelbare bedrag uiterst complex is en dat zelfs grote bedrijven en hun accountantskantoren het risico lopen om fouten te maken. In het verleden was er ook het Olympus-schandaal, waarbij illegale dividenduitkeringen op basis van opgeblazen winsten door grootschalige boekhoudfraude een probleem vormden, en de voormalige leiding werd veroordeeld tot enorme schadevergoedingen in een aandeelhoudersderivatenzaak (Tokyo District Court 27 april 2017 uitspraak, enz.). Bovendien neigen rechtbanken ertoe om niet alleen formeel, maar ook inhoudelijk te oordelen, en er zijn gevallen waarin buitensporige beloningen aan een directeur die de enige aandeelhouder is, werden beschouwd als een illegale dividenduitkering die in wezen de regelgeving over het verdeelbare bedrag omzeilt (Tokyo District Court 14 juli 2022 uitspraak).

Samenvatting

In dit artikel hebben we de winstuitkering aan aandeelhouders onder de Japanse vennootschapswetgeving besproken, met de nadruk op de belangrijkste methoden: “dividend van overtollige winst” en “verworvenheid van eigen aandelen tegen vergoeding”. Daarnaast hebben we de kernregelgeving van de “uitkeerbare som” toegelicht. Deze systemen zijn zorgvuldig ontworpen om een balans te vinden tussen de belangrijke missie van bedrijven om winst uit te keren aan aandeelhouders en de maatschappelijke eis om de financiële basis van het bedrijf te behouden en schuldeisers te beschermen. De procedures respecteren in principe de wil van de aandeelhouders, terwijl ze onder bepaalde voorwaarden een flexibele besluitvorming door de raad van bestuur toestaan. Bij schending van de financiële regelgeving worden zowel de bestuurders als de aandeelhouders geconfronteerd met strenge juridische aansprakelijkheden. Zoals recente gevallen bij bekende bedrijven aantonen, is naleving van deze regelgeving een uiterst belangrijke kwestie in het bedrijfsbeheer.

Monolith Advocatenkantoor heeft uitgebreide ervaring in het adviseren van talrijke binnen- en buitenlandse cliënten over juridische zaken met betrekking tot de Japanse vennootschapswetgeving. Wij bieden deskundige inzichten bij het opstellen van methoden voor winstuitkering aan aandeelhouders, advies over naleving van de uitkeerbare som, en het opzetten en risicobeheer van diverse transacties gerelateerd aan de vennootschapswetgeving. Ons kantoor beschikt over meerdere juridische experts met buitenlandse advocatenkwalificaties en moedertaal Engels, waardoor wij een uitgebreide ondersteuningsstructuur bieden om internationale cliënten te helpen de complexe Japanse regelgeving nauwkeurig te begrijpen en adequaat te reageren. Neem gerust contact met ons op voor advies over de in dit artikel besproken onderwerpen.