Czym jest 'Japońskie Prawo Autorskie w Zakresie Wykonywania Obowiązków Służbowych'? Wyjaśniamy 4 wymagania i sposób, w jaki osoba prawna może uzyskać prawa autorskie

Według prawa autorskiego, zasada jest taka, że twórcą jest osoba, która faktycznie stworzyła dzieło. A to właśnie twórca posiada prawa autorskie do swojego dzieła.

Jednakże, na przykład, jeśli prawa autorskie do artykułu napisanego przez dziennikarza przypadałyby zgodnie z zasadą na autora artykułu, firma nie mogłaby publikować artykułu online ani go modyfikować bez zgody dziennikarza. Aby uniknąć takich niekorzystnych sytuacji, prawo autorskie wprowadza system tzw. “twórczości służbowej” (japońskie: 職務著作), który modyfikuje tę zasadę.

W tym artykule omówimy treść systemu twórczości służbowej, warunki jego uznania oraz sposoby postępowania, gdy warunki twórczości służbowej nie są spełnione.

Co to jest prawo autorskie?

“Prawo autorskie” to prawo do wyłącznego korzystania z utworów, takich jak powieści, obrazy, filmy czy programy, które stworzyłeś. Prawo autorskie powstaje w momencie stworzenia utworu, nie wymaga żadnych formalności, takich jak wnioski o patent.

Utwory i autorzy

Definicja “utworu” jest określona w artykule 2 ustęp 1 punkt 1 Japońskiej Ustawy o Prawie Autorskim (Japanese Copyright Law) w następujący sposób:

Artykuł 2 ustęp 1 punkt 1: Oznacza to coś, co wyraża myśli lub uczucia w sposób twórczy i należy do dziedziny literatury, nauki, sztuki lub muzyki.

Do utworów zaliczają się następujące elementy:

• Artykuły, powieści, scenariusze, poezja, haiku, wykłady
• Muzyka i teksty piosenek
• Choreografia tańca japońskiego, baletu, tańca i pantomimu
• Malarstwo, grafika, rzeźba, komiks, kaligrafia, scenografia
• Budynki o wartości artystycznej
• Mapy i naukowe rysunki, diagramy, modele
• Filmy dla teatrów, seriale telewizyjne, filmy dystrybuowane online
• Zdjęcia, grafika
• Programy komputerowe

“Twórcą” jest zasadniczo osoba, która rzeczywiście stworzyła utwór. A prawo autorskie przypada twórcy utworu. Dlatego osoba, która napisała powieść lub namalowała obraz, staje się twórcą i właścicielem praw autorskich.

Jednakże, jeśli za każdym razem, gdy firma chce skorzystać z utworu stworzonego przez pracownika w ramach jego obowiązków, musi uzyskać zgodę pracownika, to byłoby to czasochłonne i skomplikowane, co utrudniałoby płynne prowadzenie działalności. Ponadto, istnieje ryzyko, że po odejściu pracownika, prawa autorskie mogą zostać przeniesione na konkurencyjną firmę.

Dlatego, aby rozwiązać te problemy, Japońska Ustawa o Prawie Autorskim (Japanese Copyright Law) wprowadza system, który uznaje firmę, a nie pracownika, który rzeczywiście stworzył utwór, za twórcę, pod pewnymi warunkami. Nazywa się to “twórczość służbowa”. A firma, jako twórca, posiada wszystkie prawa autorskie (i prawa moralne twórcy) do utworu.

Wymagania dotyczące prac służbowych

Artykuł 15 ustęp 1 Japońskiej Ustawy o Prawie Autorskim (Copyright Law) określa prace służbowe w następujący sposób:

Artykuł 15 ustęp 1: W przypadku dzieł stworzonych przez osobę pracującą dla korporacji lub innego pracodawcy (zwanych dalej “korporacją itp.”) na podstawie inicjatywy tej korporacji itp., autorstwo tych dzieł (z wyjątkiem dzieł programistycznych), które korporacja itp. publikuje pod swoim nazwiskiem, należy do korporacji itp., chyba że umowa, regulamin pracy lub inne przepisy stanowią inaczej w momencie ich stworzenia.

Podsumowując, praca służbowa jest uznawana, gdy spełnione są następujące warunki:

1. Tworzenie dzieła jest oparte na inicjatywie korporacji itp.
2. Osoba pracująca dla korporacji itp. tworzy je w ramach swoich obowiązków służbowych
3. Dzieło jest publikowane pod nazwiskiem korporacji itp.
4. Nie ma specjalnych przepisów w umowie, regulaminie pracy itp.

Poniżej wyjaśniamy szczegółowo każdy z tych warunków.

https://monolith.law/corporate/work-for-hire-copyright-disputes[ja]

1. Co oznacza “inicjatywa korporacji itp.”?

Przede wszystkim, dzieło musi być stworzone “na podstawie inicjatywy korporacji itp.”

“Inicjatywa korporacji itp.” oznacza, że decyzja o stworzeniu dzieła zależy bezpośrednio lub pośrednio od pracodawcy. Typowym przykładem jest sytuacja, gdy pracodawca planuje i nadzoruje tworzenie dzieła, zlecając pracownikom jego wykonanie.

Jednakże, nawet jeśli nie ma konkretnej instrukcji lub zgody pracodawcy, jeśli z natury działu lub rodzaju działalności pracownik jest oczekiwany do stworzenia takiego dzieła, ten warunek jest uznawany za spełniony.

Decyzje o “inicjatywie” są różne w przypadkach sądowych. Dlatego w ważnych przypadkach konieczne jest przygotowanie i zachowanie dowodów potwierdzających “inicjatywę” korporacji itp.

2. Co oznacza “osoba pracująca dla korporacji itp. tworzy je w ramach swoich obowiązków służbowych”?

Następnie, “osoba pracująca dla korporacji itp.” musi stworzyć dzieło “w ramach swoich obowiązków służbowych”.

Typowym przykładem “osoby pracującej dla korporacji itp.” jest pracownik, który zawarł umowę o pracę z pracodawcą.

Jednakże, nawet jeśli nie ma umowy o pracę, jeśli można ocenić, że pracodawca i pracownik są faktycznie w relacji pracy, ten warunek jest również uznawany. Na przykład, wolny strzelec piszący artykuły dla magazynu pod kierownictwem wydawnictwa i pracujący na tych samych warunkach co inni pracownicy, może być uznany za “osobę pracującą dla korporacji itp.”

Z drugiej strony, jeśli osoba zewnętrzna, która nie jest w relacji pracy, została jedynie zlecona do stworzenia dzieła, nie jest uznawana za “osobę pracującą dla korporacji itp.”. Dlatego, gdy zlecasz stworzenie dzieła osobie trzeciej na podstawie umowy o dzieło itp., musisz jasno określić w umowie, że prawa autorskie do dzieła zostaną przeniesione.

“Tworzenie w ramach obowiązków służbowych” oznacza tworzenie dzieła jako część obowiązków pracownika, niezależnie od godzin pracy.

Dlatego, jeśli pracownik tworzy dzieło niezwiązane z jego obowiązkami służbowymi w swoim wolnym czasie, lub tworzy prywatne dzieło niezwiązane z jego obowiązkami służbowymi nawet podczas godzin pracy, firma nie staje się autorem takiego dzieła.

3. Co oznacza “dzieło jest publikowane pod nazwiskiem korporacji itp.”?

Ponadto, stworzone dzieło musi być “publikowane pod nazwiskiem korporacji itp.”

“Pod nazwiskiem korporacji itp.” oznacza, że nie wystarczy tylko wymienić nazwę korporacji na dziele, ale musi być ona wyświetlana jako nazwisko autora dzieła.

Co więcej, “dzieła do publikacji” nie ograniczają się do tych, które faktycznie zostały opublikowane pod nazwiskiem korporacji itp., ale obejmują również dzieła, które mają być opublikowane, oraz dzieła, które nie są publikowane, ale jeśli miałyby być publikowane, byłoby to oczywiście pod nazwiskiem korporacji itp.

W przypadku dzieł programistycznych, nie wymaga się, aby były “opublikowane pod nazwiskiem korporacji itp.” (Artykuł 15 ustęp 2). Jest to związane z faktem, że wiele dzieł programistycznych nie jest przeznaczonych do publikacji.

https://monolith.law/corporate/copyright-infringement-relatedtothe-program[ja]

4. Co oznacza “brak specjalnych przzepisów w umowie, regulaminie pracy itp.”?

Nawet jeśli spełnione są powyższe warunki, jeśli w umowie, regulaminie pracy itp. w momencie tworzenia dzieła specjalnie określono, że pracownik jest autorem, nie powstaje praca służbowa. W takim przypadku, pracownik staje się autorem.

Należy zwrócić uwagę, że ta specjalna umowa musi istnieć w momencie tworzenia dzieła. Jest to związane z faktem, że zmiana statusu autora po stworzeniu dzieła prowadzi do zamieszania w relacjach prawnych.

Jak firma może uzyskać prawa autorskie bez spełniania wymagań dla utworów służbowych

Jeśli nie spełnione są wymagania dla utworów służbowych, zasada mówi, że pracownik staje się autorem. W związku z tym, firma nie może stać się autorem.

Jednakże, firma może przejąć prawa autorskie, które posiada pracownik będący autorem. Przedstawiamy dwa sposoby, w jaki sposób firma może uzyskać prawa autorskie od pracownika.

Ustalenie w regulaminie pracy

“Regulamin pracy” to zasady ustalone przez firmę dla pracowników dotyczące pracy.

Możliwym rozwiązaniem jest z góry ustalenie w regulaminie pracy, że firma przejmuje prawa autorskie od pracowników. Konkretnie, można rozważyć ustanowienie następujących postanowień:

• Prawa do utworów stworzonych przez pracowników w ramach ich obowiązków (włączając w to prawa określone w artykułach 27 i 28 Japońskiej Ustawy o Prawie Autorskim) należą do firmy.

Ustanawiając takie postanowienia, firma może uzyskać prawa autorskie od pracowników, do których stosuje się regulamin pracy.

Tworzenie indywidualnej umowy

Możliwe jest zawarcie indywidualnej umowy o przeniesienie praw autorskich między pracownikiem posiadającym prawa autorskie a firmą. Regulamin pracy nie ma zastosowania do osób, które nie są w relacji zatrudnienia, dlatego konieczne jest skorzystanie z tej metody.

W przypadku tej metody, konieczne jest zawarcie umowy z każdym pracownikiem indywidualnie. W tym czasie, można ustalić indywidualne warunki dla każdego pracownika. Dlatego, nawet jeśli istnieje relacja zatrudnienia, jeśli chcesz ustalić indywidualne warunki, lepiej jest zawrzeć umowę o przeniesienie praw autorskich.

Uważaj na prawa moralne autora!

“Prawa autorskie” mogą być przeniesione, ale “prawa moralne autora”, które są wyłącznie przyznawane autorowi, nie mogą być przeniesione.

Jeśli pracownik nadal posiada prawa moralne autora, może to ograniczyć możliwość swobodnej modyfikacji utworu. Dlatego, oprócz uzyskania praw autorskich, warto uzgodnić z pracownikami, że nie będą oni wykonywać swoich praw moralnych autora wobec firmy.

Podsumowanie: W razie problemów z prawem autorskim do utworów służbowych skonsultuj się z adwokatem

Wyjaśniliśmy system, w którym osoby prawne, które nie są twórcami dzieła, stają się wyjątkowo autorami w ramach tzw. praw autorskich do utworów służbowych.

Firmy muszą sprawdzić, czy utwory stworzone przez ich pracowników spełniają wymagania praw autorskich do utworów służbowych.

Nawet jeśli osoba prawna uważa, że spełnia wymagania praw autorskich do utworów służbowych, pracownik, który odchodzi na emeryturę, może nie podzielać tego poglądu, co często prowadzi do problemów w przyszłości. Prawidłowe zrozumienie wymagań praw autorskich do utworów służbowych i tego, czy rzeczywiście spełniają one te wymagania, może zapobiec takim problemom.

Jeśli trudno jest ocenić, czy prace służbowe spełniają wymagania praw autorskich, zalecamy skonsultowanie się z adwokatem.