Dijital Maaş Ödemeleri Nedir? Uygulama Örnekleri ve Prosedürleri Hakkında Açıklama

Hükümetin Reiwa 7 (2025) yılına kadar nakitsiz ödeme oranını %40 olarak belirleme hedefi doğrultusunda, Reiwa 5 (2023) yılında nakitsiz ödeme oranı %39,3 (126,7 trilyon yen) ile tarihin en yüksek seviyesine ulaştı. Nakitsiz ödeme talebinin artışını göz önünde bulunduran Japon Sağlık, İş ve Refah Bakanlığı, Reiwa 5 (2023) Nisan ayında ‘Maaşların Dijital Ödenmesi (Dijital Maaş)’ uygulamasına izin verdi.

Peki, gerçekte maaşların dijital ödenmesi nasıl kullanılabilir? Bu makalede, maaşların dijital ödenmesinin (Dijital Maaş) genel bir özetini, avantaj ve dezavantajlarını ve uygulama sürecini açıklayacağız.

Dijital Ödeme (Dijital Maaş) Nedir?

Dijital ödeme (dijital maaş), çalışanların onayı halinde, geleneksel nakit ödeme veya banka hesabına transfer yerine, elektronik yöntemler (akıllı telefon ödeme uygulamaları, ön ödemeli kartlar, dijital para birimleri gibi) kullanarak, fon transferi hizmeti veren şirketlerin hesaplarına para transferi yaparak maaş alımını gerçekleştiren bir sistemdir.

Fon transferi hizmeti veren şirketler, bankalar dışında para transferi hizmeti sunan kayıtlı işletmelerdir. Ağustos 2024 (Reiwa 6) itibarıyla 82 şirket kayıtlıdır. SoftBank grubuna ait ‘PayPay’ veya LINE’ın ‘LINE Pay’ gibi akıllı telefon uygulamaları üzerinden ödeme işlevi de sunan hizmetler bilinmektedir ve kullanıcılar, bu fon transferi hizmeti veren şirketlerin akıllı telefon uygulamalarını banka hesaplarıyla bağlayarak, yükledikleri parayı transfer ve alışveriş için kullanabilirler.

Fon transferi işi yapabilmek için, ‘Japon Fon Ödeme Hizmetleri Yasası’na dayanarak, önceden Başbakanın kaydını almak zorundadırlar. Kayıtsız fon transferi işi (döviz işlemleri) yapılması durumunda, Bankacılık Yasası’nın 4. maddesinin 1. fıkrasına aykırı olarak lisanssız işletme olarak Bankacılık Yasası’nın cezai yaptırımlarına tabi olunur.

Referans: Japon Fon Ödeme Hizmetleri Derneği ‘Fon Transferi İşletmeleri Genel Bakış'[ja]

Kayıtlı fon transferi hizmeti veren şirketler arasında, maaşın dijital ödemesi için kullanılabilecek olanlar yalnızca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı tarafından belirlenen şirketlerin hesaplarıdır (yazı yazılırken, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı tarafından belirlenen tek fon transferi hizmeti veren şirket PayPay Corporation’dır).

Dijital maaş ödemesi, seçeneklerden biridir. İşverenler, dijital ödemeyi istemeyen çalışanlara bunu zorla uygulayamazlar. Ayrıca, çalışanlar maaşlarının sadece bir kısmını belirlenen fon transferi hizmeti veren şirket hesaplarından almayı tercih edebilirler.

Referans: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı｜Fon Transferi Hizmeti Veren Şirket Hesaplarına Maaş Ödemesi (Dijital Maaş Ödemesi) Hakkında[ja]

Dijital Ücret Ödemelerinin Kabul Edilmesinin Arkasındaki Sebepler

Son yıllarda dijitalleşmenin ilerlemesiyle birlikte ücret ödemelerindeki değişiklikler, ücretlerin dijital olarak ödenmesine olanak tanıyan bir zemin hazırlamıştır.

Ücretlerin nakit olarak ödenmesi esastır (Japon İş Kanunu Madde 24). Ancak, çalışanın onayı alındığında, istisna olarak 1: banka hesaplarına ve 2: menkul kıymet konsolide hesaplarına ücret ödemeleri yapılmasına izin verilmektedir (Japon İş Kanunu Uygulama Yönetmeliği Madde 7’nin 2).

Madde 24: Ücretler, nakit olarak ve doğrudan çalışana, tamamının ödenmesi gerekmektedir. Ancak, yasalar veya iş sözleşmeleri tarafından aksi belirlenmişse veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenen güvenilir ödeme yöntemleriyle, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenen ücretler için, nakit dışında ödeme yapılabilir. Ayrıca, yasalar tarafından aksi belirlenmişse veya ilgili iş yerinde çalışanların çoğunluğunu oluşturan bir sendika varsa, bu sendika veya sendika yoksa çalışanların çoğunluğunu temsil eden kişilerle yazılı bir anlaşma varsa, ücretlerin bir kısmı kesinti yapılarak ödenebilir.

Japon İş Kanunu

Madde 7’nin 2: İşveren, çalışanın onayını aldığında, aşağıdaki yöntemlerle ücret ödemesi yapabilir. Ancak, üçüncü yöntemle ödeme yapılacaksa, ilgili çalışanın birinci veya ikinci yöntemle ücret ödemesini seçebilmesi sağlanmalı ve ilgili çalışana, üçüncü yöntemin a’dan h’ye kadar olan gereklilikleri hakkında bilgi verildikten sonra onayı alınmalıdır.
1. İlgili çalışanın belirlediği banka veya diğer finans kuruluşlarına yapılan mevduat veya tasarruf hesaplarına transfer
2. İlgili çalışanın belirlediği finansal ürün ticaret şirketlerine (Japon Finansal Ürün Ticaret Kanunu (1948 yılı kanun no. 25) Madde 2’nin 9. fıkrasında belirtilen finansal ürün ticaret şirketleri (sadece birinci tür finansal ürün ticaret işi yapanlar ve Japon Finansal Ürün Ticaret Kanunu Madde 29-4-2’nin 9. fıkrasında belirtilen birinci tür küçük miktarlı elektronik toplama işi yapanlar hariç) anlamına gelir. Aşağıda bu madde içinde aynı anlamda kullanılır.) tarafından tutulan mevduat (aşağıdaki gereklilikleri karşılayanlarla sınırlıdır.)’a ödeme

Japon İş Kanunu Uygulama Yönetmeliği Madde 7’nin 2[ja]

Fakat, internet bankacılığı ve mobil bankacılığın yaygınlaşması, blok zinciri teknolojisinin gelişmesiyle birlikte, dijital para birimleri hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.

Bu nedenle, ücret ödemeleri için yeni bir seçenek olarak, dijital para birimlerini yöneten fon transferi işletmelerinin hesaplarına ücret ödemelerine izin verilmesi gerektiği ve Japon İş Kanunu Uygulama Yönetmeliğinde gerekli değişikliklerin yapılması gerektiği düşünülerek, ücret ödemelerinin dijitalleştirilmesi üzerine çalışmalar yapılmıştır.

Dijital Maaş Ödemelerine İlişkin Düzenlemeler

Maaşların dijital ödeme ile yapılmasına ilişkin düzenlemeler, büyük ölçüde “işveren tarafındaki düzenlemeler” ve “fon transfer hizmeti sağlayıcılarının düzenlemeleri” olmak üzere iki ana başlık altında incelenebilir.

İşveren Tarafındaki Düzenlemeler

Daha önce de belirtildiği üzere, işveren konumundaki şirketlerin maaşları dijital ödeme yapmak istediklerinde, çalışanların onayını alması gerekmektedir.

Bu durumda, işverenlerin çalışanlara aşağıdaki açıklamaları yapma zorunluluğu bulunmaktadır:

• Hesap bakiyesinin üst limitinin 1 milyon yen (yaklaşık 100 bin TL) veya altında olması, veya 1 milyon yen’i aşması durumunda bile hızlı bir şekilde 1 milyon yen veya altına indirilmesi için gerekli önlemlerin alınmış olması.
• İflas gibi durumlarda fon transfer hizmeti sağlayıcısının borçlarını yerine getirememe riskine karşı, çalışanlara karşı olan borçların hızlı bir şekilde garanti altına alınmış olması.
• Çalışanın kusuru olmaksızın, haksız döviz işlemleri veya diğer sebeplerle çalışana ait kayıpların oluşması durumunda, bu kayıpların tazmin edilmesi için bir sistem bulunması.
• Hesap bakiyesinin son değişiklik tarihinden itibaren en az 10 yıl geçerli olması.
• Nakit Otomatik Ödeme Makineleri (ATM) kullanılarak hesaba fon transferi yapılabilmesi ve en azından her ay bir kez ücret ödemeden para çekilebilmesi. Ayrıca, hesaba yapılan fon transferlerinin 1 yen biriminde gerçekleştirilebilmesi.
• Maaş ödemeleri ile ilgili işlemlerin ve finansal durumun düzenli olarak Japon Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na rapor edilebilmesi için gerekli sistemin bulunması.

Fon Transfer Hizmeti Sağlayıcılarının Düzenlemeleri

Öncelikle, fon transfer hizmeti sağlayıcıları için, Japon Finansal Hizmetler Ajansı tarafından “teminat yatırma” ve “sistem risk yönetimi” gibi gerekli düzenlemeler, Japon Fon Ödeme Kanunu ve diğer ilgili yasalara dayanarak yapılmıştır.

Fakat, maaş ödemelerini gerçekleştiren hizmet sağlayıcılar, özellikle işçi sorunlarını içerdiği için, Japon Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından daha ağır şartlar getirilmiş ve “maaşların güvenli bir şekilde ödenmesi” için işverenin yukarıda belirtilen açıklama yükümlülüklerini içeren özel şartlar, Japon İş Kanunu Uygulama Yönetmeliği’ne dayanarak belirlenmiştir.

Bunlara ek olarak,

• Maaş ödemeleri ile ilgili işlemleri uygun ve güvenilir bir şekilde gerçekleştirebilecek teknik kapasiteye ve yeterli toplumsal güvene sahip olunması.

gibi şartları sağlayan hizmet sağlayıcılar, Japon Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı tarafından belirlenen kriterlere uygun olarak seçilir ve bu kriterleri karşılayan işletmeler, fon transfer hizmeti sağlayıcılarından gelen başvurulara dayanarak belirlenir.

Dijital Maaş Ödemelerinin Avantajları

Dijital olarak maaş ödemesi yapmanın avantajları şunlardır:

İşçi Tarafının Avantajları

Öncelikle, işçiler maaşlarını banka hesabı kullanmadan doğrudan alabilirler.

Ayrıca alınan maaş, en az ayda bir kez, ATM gibi araçlar kullanılarak komisyon ödemeden kuruşu kuruşuna çekilebilir ve nakit olarak da alınabilir. Maaşın alındığı hesap bakiyesinin üst limiti 1 milyon yen (yaklaşık 100 bin TL) olarak belirlenmiştir ve bu miktarı aşan durumlarda, işçinin önceden kaydettirdiği banka hesabına para transferi yapılır.

İşçi isterse, maaşının bir kısmını para transferi şirketlerinin hesaplarına, geri kalanını ise banka hesabına almayı tercih edebilir. Örneğin, net maaşı 300 bin yen (yaklaşık 30 bin TL) olan bir işçi, 200 bin yenini (yaklaşık 20 bin TL) banka hesabına yatırmayı ve kalan 100 bin yenini (yaklaşık 10 bin TL) dijital maaş olarak almayı istediğinde, bu şekilde ödeme yapmak mümkündür.

İşveren Tarafının Avantajları

İşveren tarafı için, banka hesabı aracılığıyla işlem yapma zorunluluğu ortadan kalkar ve bu sayede işlem ücreti ödemekten kurtulur, bu da ekonomik bir avantaj sağlar.

İşverenler, maaşların dijital ödeme yöntemiyle ödenmesini sağlayarak, çalışma ortamının iyileştirilmesine yönelik çabalarını göstermiş olur. Sosyal güvenlik ve çalışanların ilgisinin yüksek olduğu konularda yeni sistemlere adapte olmak, çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve çalışan memnuniyetine proaktif bir yaklaşım sergilemek, şirketin imajını güçlendirir ve yetenek sıkıntısının çözülmesine katkıda bulunabilir.

Dijital Maaşların Dezavantajları

Maaşların dijital olarak ödenmesinin dezavantajları ise şunlar olabilir:

İşçi Tarafının Dezavantajları

Dijital maaş ödemesi, işçilerin seçebileceği bir yöntemdir; ancak elektronik para gibi konulara aşina olmayan kişiler için uygulamak zor olabilir. Özellikle yaşlılar arasında elektronik para kullanım oranının düşük olması nedeniyle, dijital maaş için yeni bir hesap açma gibi sorunlar ortaya çıkabilir.

Ayrıca, daha önce belirtildiği gibi, hesapların üst limiti 1 milyon yen (yaklaşık 100 bin TL) altında olacak şekilde ayarlanmalıdır. Bu nedenle, dijital maaş ile hesabın üst limiti olan 1 milyon yen’i aşarsanız, önceden belirlenen bir banka hesabına otomatik olarak para transferi gerçekleşir.

Ek olarak, sistem arızaları veya siber saldırılar nedeniyle maaş ödemelerinde gecikmeler veya başarısızlıklar yaşanabilir.

İşveren Tarafının Dezavantajları

Global şirketlerde, farklı ülke ve bölgelerdeki düzenlemelere ve yasalara uyum sağlamak gerektiğinden, özellikle dikkatli olunması gerekmektedir.

Ayrıca, çalışanların istihdam bilgileri ile bağlantılı olduğundan, maaş bilgilerinin hacklenmesi veya sızdırılması gibi riskler taşır, bu nedenle kullanılan dijital para birimine bakılmaksızın, güçlü güvenlik önlemleri alınması gerekmektedir.

Dijital maaşlara uyum sağlamak için, şirket içi sistemlerin kurulumu gibi başlangıçta yatırım yapılması gereken durumlar da vardır.

Dijital Maaş Uygulama Örnekleri

Ülkemizde 2024 Ağustos itibarıyla, SoftBank Group’un 10 şirketi maaşların dijital ödemesine uyum sağlayarak ‘PayPay Maaş Alma’ hizmetini kullanmaya başladıklarını duyurdu.

Referans: SoftBank Group’un 10 şirketi maaşların dijital ödemesine uyum sağlayarak ‘PayPay Maaş Alma’ hizmetini kullanmaya başladı[ja]

‘PayPay Maaş Alma’ hizmetine uyum sağlama kararı alan şirketler; SoftBank Group Corp., SoftBank Corp., LINE Yahoo K.K., PayPay Corporation, SB C&S Corp., SB At Work Corp., SB Technology Corp., SB Payment Service Corp., PayPay Card Corp. ve PayPay Securities Corp. olmak üzere 10 şirkettir.

Bu grup şirketlerinin çalışanları, PayPay Corporation tarafından dijital maaş ödemelerini alacaklar; ancak, şu anda Japonya’da lisanslı tek fon transfer şirketi PayPay Corporation olduğu için, bu uygulama ülkemizde bir ilk olarak dikkat çekmektedir.

Referans: PayPay Corporation “Dijital Maaş Ödemeleri için Çalışma, Sağlık ve Refah Bakanı tarafından belirlenme”

Referans: Sağlık, Çalışma ve Refah Bakanlığı “PayPay Corporation Hizmet Özeti”

Dijital Maaş Ödemesi Uygulama Süreci

Peki, gerçekte maaşların dijital ödemesini uygulamaya koyarken işveren tarafının hangi prosedürleri yerine getirmesi gerekiyor? Burada, sürecin akışı ve dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında bilgi veriyoruz.

Uygulama Sürecinin Akışı

Dijital maaş ödemesini uygulamaya koyacak işverenler için aşağıdaki altı adım gereklidir:

1. Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Eşitlik Bakanı tarafından belirlenen fon transfer hizmet sağlayıcısının teyidi
2. Seçilen fon transfer hizmet sağlayıcısının servislerinin değerlendirilmesi
3. İşçi ve işveren arasında anlaşmanın yapılması vb.
4. Çalışanlara açıklama yapılması
5. Çalışanların bireysel onaylarının alınması
6. Maaş ödeme işlemlerinin kontrolü ve uygulanması

Fon Transfer Hizmet Sağlayıcısının Seçimi İçin Dikkat Edilecek Noktalar

Aşağıdaki noktalara dikkat ederek fon transfer hizmet sağlayıcısını seçin:

• Hesap bakiyesi için belirlenen üst limit
• Günlük ödeme üst limiti
• Ücretlerin varlığı ve miktarı
• Fon transfer hizmet sağlayıcısı ile sözleşme yapma zorunluluğu

Birden fazla fon transfer hizmet sağlayıcısını seçmek de mümkündür.

Yazı yazıldığı sırada, belirlenen fon transfer hizmet sağlayıcısı sadece PayPay Corporation (PayPay株式会社) olarak belirlenmiştir.

Referans: Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Eşitlik Bakanlığı｜Dijital maaş ödemesi uygulaması için gerekli prosedürler[ja]

İşçi ve İşveren Arasında Anlaşmanın Yapılması

Dijital maaş ödemesi uygulamasına geçişte, eğer bir işçi sendikası varsa, bu sendika ile veya yoksa işçilerin çoğunluğunu temsil eden kişi ile işçi ve işveren arasında bir anlaşma yapılması gerekmektedir.

İşçi ve işveren arasında yapılacak anlaşmada aşağıdaki maddeler yer almalıdır:

• Hedeflenen çalışanların kapsamı
• Hedeflenen maaşların kapsamı ve miktarı
• Seçilen fon transfer hizmet sağlayıcılarının kapsamı
• Uygulamanın başlangıç tarihi

Ayrıca, Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Eşitlik Bakanlığı sitesi[ja]nde işçi ve işveren arasında yapılacak anlaşma için örnek bir format bulunmaktadır.

Çalışanlara Açıklama Yapılması ve Bireysel Onayların Alınması

İşveren, yukarıda bahsedilen konular hakkında çalışanlarına açıklama yapmakla yükümlüdür. Bu açıklama, belirlenen fon transfer hizmet sağlayıcısına devredilebilir.

Çalışanların bireysel onayları, yazılı belge ile birlikte elektronik kayıt yoluyla da alınabilir. Onay formunun örnekleri Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Eşitlik Bakanlığı sitesi[ja]nde yayınlanmıştır.

Özet: Dijital Maaşların Geleceği

Bugüne kadar açıkladığımız gibi, dijital maaşlar, çalışanlara maaş alma yöntemleri konusunda yeni seçenekler sunan bir sistemdir ve aynı zamanda şirketlerin refah ve çalışan faydalarını artırma yöntemi olarak da işlev görmektedir.

Dijital ödeme yöntemiyle maaş ödemeleri henüz yeni başlamış olsa da, nakitsiz ödemelere olan talep gelecekte daha da artacak. 2024 yılı Eylül (Reiwa 6) itibarıyla, Japon Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş tek fon transfer işletmesi PayPay Corporation’dır, ancak şu anda üç fon transfer işletmesi daha yetkilendirme başvurusunda bulunmuş ve inceleme aşamasındadır.

Bu işletmeler, Japon Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirildiği takdirde, PayPay dışındaki dijital para birimleriyle dijital maaş ödemeleri mümkün hale gelecektir. Bu nedenle, gelecekte diğer şirketler tarafından yapılan dijital maaş ödemelerinin artacağı öngörülmektedir.

Hukuk Büromuz Tarafından Sunulan Çözümler

Monolit Hukuk Bürosu, özellikle internet ve hukuk olmak üzere IT alanında yüksek uzmanlığa sahip bir hukuk firmasıdır. Firmamız, Tokyo Borsası’nda listelenen şirketlerden girişim şirketlerine kadar, IT ve girişim şirketlerine özgü karmaşık yönetim sorunlarına hukuki destek sağlamaktadır. Aşağıdaki makalede detayları bulabilirsiniz.

Monolit Hukuk Bürosu’nun Uzmanlık Alanları: IT ve Girişim Şirketlerinin Kurumsal Hukuk İşleri[ja]