【Reiwa 6 (2024) Kasım Uygulaması】Freelance Koruma Yasası Nedir? Şirketlerin Alması Gereken Önlemler Hakkında Açıklama

Japon Sağlık, Çalışma ve Refah Bakanlığı’nın teşvik ettiği çalışma şekillerindeki reformlar sayesinde, son yıllarda çalışanların değer yargıları değişmiş ve her geçen yıl daha fazla insan serbest çalışan (freelancer) olarak iş hayatına atılmaktadır. Pandemi sürecinin ardından, özgür çalışma biçimlerine olan ilginin artmasının da bu duruma katkıda bulunduğunu söyleyebiliriz.

Serbest çalışanlarla iş yapmayı tercih eden şirketlerin sayısı artarken, serbest çalışanlara iş veren işletmeler için uyulması gereken kuralları düzenleyen ‘Japon Serbest Çalışan Koruma Yasası (Serbest Çalışan Yeni Yasası)’ Kasım 2024’te (2024) yürürlüğe girecektir. Bu yasanın hızla iş pratiklerine yansıtılması gerektiğinden, Serbest Çalışan Koruma Yasası’nın temel noktalarını anlamak isteyen birçok kişi olduğunu düşünüyoruz.

Bu nedenle, bu makalede Serbest Çalışan Koruma Yasası’nın içeriğini ve rehberlik ettiği ilkeleri tanıtacak ve şirketlerin uyması gereken hususları açıklayacağız.

Freelans Koruma Yasası (Yeni Freelans Yasası) Nedir?

Freelans Koruma Yasası (Yeni Freelans Yasası), özellikle freelanslara iş veren işletmelere yönelik, hizmet sözleşmeleri gibi anlaşmalarda uyulması gereken hususları belirleyen bir yasadır ve resmi adı ‘Belirli Yüklenicilere İlişkin İşlemlerin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’dur.

Bu bölümde, Yeni Freelans Yasası’nın genel hatlarına değineceğiz.

Freelans Koruma Yasası’nın Arka Planı ve Önemi

Freelans Koruma Yasası’nın oluşturulmasının arka planında, Japonya’daki çalışma biçimlerinin çeşitlenmesi yatmaktadır. Son yıllarda, şirketlerde çalışmak yerine freelans olarak çalışan kişi sayısı artmıştır. Ancak, freelanslar İş Kanunu’ndaki ‘işçi’ olarak kabul edilmediklerinden, iş ilişkisi yasalarının uygulanması söz konusu değildir. Yani, iş verenlerle olan ilişkilerinde, işçilere kıyasla daha zayıf bir konuma düşmektedirler. İş verenlerin baskısı altında kötü koşullarda iş kabul eden freelansların sayısı azımsanmayacak bir gerçektir.

Bu durumu göz önünde bulundurarak, bireylerin işletme olarak üstlendikleri işlere istikrarlı bir şekilde devam edebilmeleri için bir ortam sağlamak amacıyla, Freelans Koruma Yasası ile düzenlemeler getirilmiştir.

Freelans Koruma Yasası, Reiwa 5 (2023) yılının 28 Nisan’ında yasalaşmış ve Reiwa 6 (2024) yılının 1 Kasım’ında yürürlüğe girecektir.

Freelans Koruma Yasası ile Alt İşveren Yasası Arasındaki Farklar

Alt İşveren Yasası, iş veren şirketlerin alt işverenlerle olan işlemlerinde, ödeme veya ürün alışverişi gibi konularda alt işverenlere zarar verecek eylemleri yasaklayan bir yasadır.

Freelanslar ve yüklenici işletmeler arasındaki ilişki yapısal olarak benzer olduğundan, ilk bakışta benzer sözleşme ilişkilerini düzenledikleri düşünülebilir. Ancak, sermaye gereksinimi gibi bir fark bulunmaktadır.

• Alt İşveren Yasası → İş verenin sermayesi belirli bir miktarın üzerindeyse uygulanır
• Yeni Freelans Yasası → İş verenin sermaye gereksinimi ile ilgili bir sınırlama yoktur

Sermayesi az olan işletmeler freelanslarla iş yaparken, Alt İşveren Yasası uygulanamayabilir. Bu nedenle Freelans Koruma Yasası, Alt İşveren Yasası’ndaki gibi bir sermaye gereksinimi sınırlaması olmaksızın, freelanslara iş veren tüm yüklenici işletmeleri düzenleyerek, freelansların korunmasını amaçlayan bir yasadır.

Freelans İşlemleri İçin Rehber

Freelans işlemleri söz konusu olduğunda, Freelans Koruma Yasası’ndan önce var olan rehberler bulunmaktadır. Yeni düzenlemeleri iş pratiğine dahil ederken, bu rehberlerin gözden geçirilmesi şarttır.

Öncelikle, Freelans Rehberi’nin genel bir özetini sunalım.

Freelans Rehberi Hakkında

Freelans işlemleriyle ilgili olarak, Reiwa 3 (2021) yılında ilgili bakanlıklar, ‘Freelans olarak güvenle çalışabileceğiniz bir ortamın oluşturulması için rehber’ hazırlamıştır.

Esas içerik, işletmeler ile freelans arasındaki işlemler hakkında, Tekelcilik Karşıtı Yasası, Alt Yüklenici Yasası ve İş İlişkisi Yasalarının uygulanabilirliğini açıklığa kavuşturduktan sonra, sorun teşkil eden davranış türlerini belirlemektir.

Referans: Japon Adil Ticaret Komisyonu ‘Freelans olarak güvenle çalışabileceğiniz bir ortamın oluşturulması için rehber[ja]‘

Alt Yüklenici Yasası ve Tekelcilik Karşıtı Yasası ile İlişkisi

Freelanslar ve işletmeler arasında işlem yapılırken, genel olarak Tekelcilik Karşıtı Yasası uygulanır. Ayrıca, iş veren işletmenin sermayesi 10 milyon yen veya üzerindeyse, Alt Yüklenici Yasası da uygulanır.

Freelans Rehberi’nde, işlemlerde Alt Yüklenici Yasası ve Tekelcilik Karşıtı Yasası’nın uygulanabilirliği gösterilmiş ve aşağıdaki işletmeler için uyulması gereken hususların kontrolü zorunludur:

• Freelanslarla işlem yapan işletmeler
• Aracı işletmeler (Freelanslar ile iş veren işletmeleri eşleştiren işletmeler)

Freelans Rehberi, Alt Yüklenici Yasası ve Tekelcilik Karşıtı Yasası ile ilişkili olarak, aşağıdaki konularla ilgili temel yaklaşımları belirtir:

• Üstün konumun kötüye kullanılmasının düzenlenmesi
• İş verme sırasında işlem koşullarının açıklığa kavuşturulması

Bu yasal ihlallerin sorun teşkil edebilecek davranış türleri de açıkça belirtilmiştir.

İş İlişkisi Yasaları ile İlişkisi

Freelanslar, prensip olarak bir istihdam sözleşmesi imzalamadıkları için, İş İlişkisi Yasaları uygulanmaz.

Fakat, bireysel iş verenler veya aracılarla olan ilişkide, İş Kanunu’ndaki ‘işçi’ olarak kabul edilebilecek kriterlere göre, İş İlişkisi Yasalarının uygulanabilirliği kabul edilebilir.

Freelans Rehberi, İş İlişkisi Yasaları kapsamında ‘işçi’ olarak kabul edilip edilmeyeceğine dair kriterleri ve somut yaklaşımları sunar.

Freelance Koruma Yasası’nın Kapsadığı İşlemler ve Kişiler

Freelance Koruma Yasası’nın uygulama alanı hakkında, yasanın kapsadığı freelance çalışanların tanımı ve işlem türleri hakkında bilgi veriyoruz. Kendi işlemlerinizin bu yasa kapsamına girip girmediğini mutlaka kontrol edin.

Freelance Tanımı Hakkında

Freelance tanımı hukuki açıdan kesin ve birleşik bir tanıma sahip değildir. Örneğin, Japon Haksız Rekabet Önleme Komisyonu tarafından hazırlanan Freelance Rehberi’nde şu şekilde açıklanmaktadır:

“Freelance”, fiziksel bir mağazası olmayan, çalışanı bulunmayan, kendi deneyimlerini, bilgisini ve becerilerini kullanarak gelir elde eden serbest meslek sahipleri veya tek kişilik şirket başkanlarını ifade eder.

Japon Haksız Rekabet Önleme Komisyonu | Freelance Olarak Güvenle Çalışabilmek İçin Ortam Hazırlama Rehberi[ja]

Yani, çalışanı olmayan ve tek başına gelir elde etmek için hizmet satın alma sözleşmeleri veya taşeronluk sözleşmeleri yaparak işleri kabul eden kişiler olarak anlamak uygun olacaktır.

Freelance Koruma Yasası Kapsamındaki İşlemler

Freelance Koruma Yasası kapsamına giren işlemler, şirketler ve bağımsız çalışanlar arasındaki BtoB işlemleridir (işletmeler arası ticaret). Şirketler ile genel tüketiciler arasındaki BtoC işlemlerine uygulanmaz.

Özellikle, ana hedef alınan işlemler ‘hizmet sağlama sözleşmeleridir’. Hizmet sağlama sözleşmesi, bir şirketin kendi işlerinin bir kısmını veya tamamını dışarıdaki bir işletmeye devretmek için yaptığı sözleşmedir. Genellikle bu, dış kaynak kullanımı olarak da adlandırılır.

‘Hizmet sağlama’ tanımı, Freelance Koruma Yasası’nda aşağıdaki gibi belirlenmiştir.

(Madde 2, Fıkra 3)
Bu yasada ‘hizmet sağlama’, aşağıda belirtilen eylemleri ifade eder.
Birinci madde: Bir işletmenin, kendi işi için başka bir işletmeye ürün üretimi (işleme dahil) veya bilgi eserlerinin oluşturulmasını devretmesi.
İkinci madde: Bir işletmenin, kendi işi için başka bir işletmeye hizmet sunumunu devretmesi (başka bir işletmeye kendi adına hizmet sunumu yaptırılmasını da içerir).

Belirli Hizmet Sağlayıcılarla İlgili İşlemlerin Düzenlenmesi Hakkında Kanun｜e-Gov Yasaları Arama[ja]

Hizmet sağlama sözleşmesi, taşeronluk sözleşmesi ve vekalet sözleşmesi gibi çeşitli sözleşmelerin genel adıdır ve freelance işlemlerinin çoğunda kullanılan sözleşme türüdür.

Freelance Koruma Yasası’nın Kapsadığı Kişiler

Freelance Koruma Yasası, “belirli yüklenici işletmeler” tarafından alınan işlerle ilgili işlemlere uygulanır. Freelance Koruma Yasası’nda belirli yüklenici işletmelerin tanımı aşağıdaki gibi belirtilmiştir.

(Madde 2 Fıkra 1)
Bu yasada “belirli yüklenici işletme”, işi üstlenen tarafta olan ve aşağıdaki herhangi bir maddeye uyan işletmeleri ifade eder.
Bir　Bireysel olarak faaliyet gösteren ve çalışan kullanmayan kişiler
İki　Yöneticiler (yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler, icra memurları, işleri yürüten çalışanlar, denetçiler veya bu pozisyonlara denk gelen kişileri ifade eder. Altıncı fıkranın ikinci maddesinde aynıdır.) dışında başka bir yöneticiye sahip olmayan ve çalışan kullanmayan tüzel kişilikler

Belirli Yüklenici İşletmelere İlişkin İşlemlerin Düzenlenmesi Hakkında Kanun｜e-Gov Yasaları Arama[ja]

Yani, belirli yüklenici işletme olarak kabul edilip edilmeyeceği büyük ölçüde çalışan bulunup bulunmamasına bağlıdır. Freelance, temelde bu belirli yüklenici işletmeleri ifade ettiğini anlamak önemlidir.

Ayrıca, belirli yüklenici işletmelere iş veren işletmeler, iş veren işletmeler olarak adlandırılır. Freelance ile iş yapan şirket tarafı, buna dahildir.

Freelance Koruma Yasası’nın Temel İçeriği ve Şirketlerin Alması Gereken Önlemler

Freelance Koruma Yasası’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte, şirketlerin alması gereken yedi önemli önlemi açıklıyoruz. Yasal içeriğe uygun önlemler almak zorunlu olduğundan, bunları mutlaka gözden geçirin.

İşlem Koşullarının Açıkça Belirtilmesi

Bir serbest çalışana iş verildiğinde, işveren işlem koşullarını açıkça belirtmek zorundadır (Japon Serbest Çalışan Koruma Yasası’nın 3. maddesi 1. fıkrası). Koşulların açıkça belirtilmesi, yazılı olarak veya elektronik yöntemlerle (e-posta vb.) yapılabilir.

Açıkça belirtilmesi gereken hususlar şunlardır:

• Hizmetin içeriği
• Ücret miktarı
• Ödeme tarihi
• Japon Adil Ticaret Komisyonu kuralları tarafından belirlenen diğer hususlar

Elektronik yöntemlerle işlem koşulları açıkça belirtildiğinde bile, serbest çalışan yazılı bir belge talep ettiğinde, işveren derhal yazılı olarak işlem koşullarını tekrar açıkça belirtmek zorundadır (aynı madde 2. fıkrası).

Sözleşmenin türüne veya tarafların durumuna bakılmaksızın, bu düzenleme tüm işverenlere uygulanır.

Ödeme Tarihi

Bir işi freelance çalışanlara veren işletmeler, aldıkları hizmetin karşılığını teslim aldıkları günden itibaren 60 gün içinde ve mümkün olan en kısa sürede ödemek zorundadırlar (Japon Freelance Koruma Yasası’nın 4. maddesi 1. fıkrası).

Bu sürenin başlangıç noktasının, alınan hizmetin kontrol edilip edilmemesiyle ilgili olmadığına dikkat etmek önemlidir.

Ayrıca, işin başka birine alt yüklenici olarak verilmesi durumunda, asıl yüklenicinin ödeme tarihinden itibaren 30 gün içinde ve mümkün olan en kısa sürede ödeme yapılmalıdır (aynı madde 3. fıkrası).

Bu düzenleme ile alt yüklenicilere yapılan ödemelerdeki gecikmeler de önlenmiş olmaktadır.

Taşeron Yükümlülüklerine Uyum

Freelancer Koruma Yasası (Japanese Freelancer Koruma Yasası’nın 5. Maddesi 1. Fıkrası), uzun süreli iş tevdi edildiğinde, freelancer’ların zarar görmemesi için taşeronların uyum sağlaması gereken hususları belirlemiştir.

Belirlenen uyum sağlama zorunlulukları şunlardır:

• Freelancer’ın kusurundan kaynaklanmayan sebeplerle ödeme alımını reddetmek
• Freelancer’ın kusurundan kaynaklanmayan sebeplerle ücreti azaltmak
• Freelancer’ın kusurundan kaynaklanmayan sebeplerle geri gönderme yapmak
• Olağan piyasa koşullarına göre bariz şekilde düşük bir ücret belirlemek
• Haklı bir neden olmaksızın kendi belirlediği mal alımını veya hizmet kullanımını zorlamak

Ayrıca, iş süresinin uzunluğuna bakılmaksızın, işi tevdi edenler, aşağıdaki eylemlerle belirli taşeronların çıkarlarını haksız yere zarara uğratamaz (aynı madde 2. fıkra).

• Kendi yararına freelancer’dan para, hizmet veya diğer ekonomik faydalar sağlamasını talep etmek
• Freelancer’ın kusurundan kaynaklanmayan sebeplerle ödeme içeriğini değiştirmesini veya yeniden yapmasını talep etmek

Bununla birlikte, uygulamanın kapsamına girecek iş tevdi süresi, gelecekteki bir hükümet kararnamesi ile belirlenecektir.

İşe Alım Bilgilerinin Doğru Gösterimi

Freelancer işe alımı yaparken, reklamlarda veya diğer yayınlarda yanıltıcı veya yanlış anlaşılmalara yol açabilecek ifadeler kullanmamak zorunludur (Japon Freelancer Koruma Yasası Madde 12, Fıkra 1).

Ayrıca, bilgilerin doğru ve güncel tutulması gerekmektedir (aynı madde, Fıkra 2).

Bu düzenleme ile, Japon İş Güvenliği Yasası kapsamında işçi alımı yapılırken iş koşullarının açıkça belirtilmesi zorunluluğu gibi benzer korumalar sağlanmaktadır.

Hamilelik, Doğum, Çocuk Bakımı ve Yaşlı Bakımına Yönelik Düşüncelilik

Freelance Koruma Yasası (Japanese Freelance Protection Law), hamilelik, doğum, çocuk bakımı ve yaşlı bakımı konularında çalışanlara benzer korumalar sağlamaktadır.

Bir işveren, belirli bir süreden fazla işi bir freelance çalışana devrettiğinde, söz konusu freelance çalışanın talebi üzerine, hamilelik, doğum, çocuk bakımı ve yaşlı bakımı ile işlerini dengeleyebilmeleri için duruma uygun düşüncelilik göstermek zorundadır (Japanese Freelance Protection Law Madde 13, Fıkra 1). Uygulanacak dönem, ileride bir hükümet kararnamesi ile belirlenecektir.

Ayrıca, işverenin freelance çalışanın çocuk bakımı ve yaşlı bakımı gibi sorumlulukları ile işlerini dengeleyebilmesi için duruma uygun gerekli düşüncelilik gösterme çabası, hükümet kararnamesi ile belirlenen süreyi karşılamayan iş sözleşmeleri için de geçerlidir (aynı madde, Fıkra 2).

Tacize Karşı Sistem Yapılandırması

İş verenler, serbest çalışanların çalışma ortamının taciz nedeniyle zarar görmemesi için, danışma sistemi gibi gerekli önlemleri almak zorundadır (Japon Serbest Çalışanların Korunması Kanunu’nun (西暦2023年) 14. maddesinin 1. fıkrası).

Japon Serbest Çalışanların Korunması Kanunu’nda belirtilen spesifik taciz türleri şunlardır:

• Cinsel Taciz (Sekuhara)
• Hamilelik Tacizi (Matahara)
• Güç Tacizi (Pawahara)

Tacizle ilgili danışmanlık yapılmasının, sözleşmenin feshedilmesi veya serbest çalışan için diğer dezavantajlı muamelelerin yapılması gerekçesi olarak kullanılması yasaktır (aynı maddenin 2. fıkrası).

Fesih ve Benzeri Ön Bildirimler

Freelance Yeni Yasası’nda, iş sözleşmelerindeki fesih bildirimlerine benzer düzenlemeler getirilmiştir.

Sürekli iş ilişkisi kapsamında bir freelancer ile yapılan sözleşmenin feshedilmesi veya yenilenmemesi durumunda, ilkesel olarak en az 30 gün önceden bildirim yapılması gerekmektedir (Japon Freelancer Koruma Yasası’nın 16. maddesi 1. fıkrası).

Ayrıca, iş veren, freelancer tarafından sözleşmenin feshedilme nedeninin açıklanması talep edildiğinde, bu talebi gecikmeksizin yerine getirmek zorundadır (aynı madde 2. fıkra).

Freelance Koruma Yasası İhlali Durumunda Uygulanacak Cezalar

Freelance Koruma Yasası’nı ihlal edenler, freelancer’ın şikayeti üzerine, idari makamlar tarafından yerinde denetimler ve gerekli önlemlerin tavsiye edilmesi veya emredilmesi mümkün hale gelir.

Emirlere aykırı davranılması veya denetimlerin reddedilmesi gibi durumlarda, 500 bin Yen’e kadar para cezası uygulanabileceğinden, bu konuda dikkatli olunması gerekmektedir.

Özet: Freelance Koruma Yasası İçin Önlemler Hakkında Avukatınıza Danışın

Freelance Koruma Yasası, freelance çalışanların işlerine istikrarlı bir şekilde devam edebilmeleri için gerekli ortamı sağlamak amacıyla, iş verenlere yönelik düzenlemeler getiren bir yasadır. Öncelikle ele alınması gereken konuları ve diğer yasaların uygulanabilirliğini gösteren kılavuzları inceleyerek uygun bir sistem oluşturulması gerekmektedir.

Yine de, Freelance Koruma Yasası yürürlüğe girmiş olmasına rağmen, detaylı gereklilikler hakkında Japonya Adil Ticaret Komisyonu yönetmelikleri ve Japonya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yönetmeliklerinin belirlenmesi beklenmelidir.

Freelance çalışanlarla iş yapmakta olan işletmeler, gelecekte de duruma uygun tedbirler almak zorundadır. Yanlış bir karar vermek, cezai yaptırımlara yol açabilir ve şirketinize büyük zararlar verebilir. Bu nedenle, Freelance Koruma Yasası’na dayalı önlemler alırken, avukatınızın uzman tavsiyesini almanızı öneririz.

Hukuk Büromuzun Sunduğu Çözümler

Monolit Hukuk Bürosu, özellikle internet ve hukuk alanında yüksek uzmanlığa sahip bir hukuk firmasıdır. Son yıllarda, çalışma şekillerinin çeşitlenmesiyle birlikte, iş hukuku konusuna artan bir ilgi gözlemlenmektedir. Büromuz, iş hukuku ile ilgili çözümler sunmaktadır. Aşağıdaki makalede detayları bulabilirsiniz.

Monolit Hukuk Bürosu’nun Uzmanlık Alanları: IT ve Girişimcilik Şirketlerine Yönelik Kurumsal Hukuk Hizmetleri[ja]