e-Sporlarda Oyuncu Transfer Kısıtlamaları ve Hukuki Sorunlar

Danışmanlık Örnekleri ve Temel Hukuki Görüşler

Bir e-spor takımı yöneticisinden gelen danışmanlık talebi, takımda yer alan oyuncuların diğer takımlara transfer edilmesini önlemek amacıyla sözleşmede yer alan transfer kısıtlamalarının hukuki açıdan incelenmesini içermektedir.
Bu konu, oyuncuların yetiştirilme maliyetlerinin korunması açısından belirli bir makuliyet taşırken, Japonya Anayasası’nda (1947) yer alan hakların korunması ve rekabet hukuku düzenlemeleri ile olan ilişkisi nedeniyle dikkatli bir değerlendirme gerektirmektedir.

Transfer Kısıtlamalarını Çevreleyen Hukuki Çevre

Spor iş dünyasının gelişmesiyle birlikte, sporcuların transferleriyle ilgili hukuki sorunlar her zamankinden daha fazla önem kazanmaktadır.
Özellikle e-spor alanında, pazarın hızlı genişlemesi ve küreselleşmesiyle birlikte, sporcuların transferleriyle ilgili hukuki düzenlemelerin nasıl olması gerektiği yeni bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır.

Transfer kısıtlamalarına ilişkin temel hukuki konulardan biri, Japonya Anayasası’nda (1947) güvence altına alınan meslek seçme özgürlüğü ile uyumluluğudur.
Japonya Anayasası’nın (1947) 22. maddesinin 1. fıkrası, tüm vatandaşlara meslek seçme özgürlüğü tanımaktadır ve bu hak, sporcu olarak faaliyet gösteren bireyleri de kapsamaktadır.
Bu nedenle, aşırı katı transfer kısıtlamaları, bu anayasal hakkı ihlal eden bir durum olarak değerlendirilebilir ve geçerliliği reddedilebilir.

Sözleşme Hukuku Üzerine Düşünceler

Rekabet Yasağı Yükümlülüğü Açısından İnceleme

Transfer kısıtlaması sorunu, hukuki açıdan rekabet yasağı yükümlülüğü sorunu olarak ele alınabilir.
Bu konuda, emsal karar (Foseco Limited Japan Davası, Nara Bölge Mahkemesi Kararı, Showa 45 (1970) 23 Ekim, Hanji 624, s. 78) rekabet yasağı yükümlülüğünün geçerliliği hakkında aşağıdaki unsurların bütüncül bir şekilde değerlendirilerek karar verilmesi gerektiğini belirtmektedir.

Birinci olarak, kısıtlama getirilmesinin amacının meşruiyeti incelenir.
eSpor takımlarının oyuncu yetiştirmeye yaptığı yatırımların korunması açısından bu durumun belli bir meşruiyeti olduğu düşünülebilir.
Ancak, bu amacın ötesinde, sadece rekabeti sınırlama niyetiyle getirilen kısıtlamalar meşruiyetten yoksun olarak değerlendirilecektir.

İkinci olarak, kısıtlamaya tabi olan oyuncunun konumu ve rolü dikkate alınır.
Üst düzey oyunculara getirilen belli kısıtlamalar ile gelişim aşamasındaki oyunculara getirilen kısıtlamaların makuliyet değerlendirmesi farklılık gösterebilir.

Üçüncü olarak, rekabet yasağının kapsamının uygunluğu sorgulanır.
Süre, coğrafi kapsam, rekabetin şekli gibi unsurların, amaçla ilişkili olarak aşırı geniş olup olmadığı incelenir.

Dördüncü olarak, kısıtlamaya karşılık sağlanan tazminat önlemlerinin varlığı ve yeterliliği dikkate alınır.
Uygun ücret veya gelişim fırsatlarının sağlanması gibi, oyuncuya sunulan somut faydaların içeriği önemlidir.

Bu unsurlar dikkate alındığında, makul sınırları aşan durumlar, kamu düzeni ve genel ahlaka aykırılık (Japon Medeni Kanunu Madde 90) olarak geçersiz sayılmaktadır.

Sözleşmenin Feshi İhtimali

Sözleşme türüne bağlı olarak, oyuncu tarafından sözleşmenin feshi ihtimali de değişiklik gösterebilir.
İstihdam sözleşmesi olarak yapılandırıldığında, Japon Medeni Kanunu Madde 627, 1. fıkra uyarınca, süresiz bir sözleşme ise, oyuncunun fesih bildiriminden itibaren 2 hafta geçmesiyle sözleşme sona erdirilebilir.

Ayrıca, belirli süreli bir sözleşme olsa bile, Japon İş Kanunu’na göre “işçi” olarak kabul edilmesi durumunda, aynı kanunun 14. maddesi, 1. fıkrası uyarınca 3 yılı aşan süreli sözleşmeler yasaklanmıştır ve ayrıca aynı kanunun 137. maddesi uyarınca sözleşme süresinin başlangıcından itibaren 1 yıl geçtikten sonra her zaman istifa etme hakkı tanınmıştır.

Sözleşme istihdam sözleşmesi niteliğinde olmasa bile, emsal kararlara göre aşağıdaki durumlarda sözleşmenin feshi kabul edilebilir.

Tokyo Bölge Mahkemesi Kararı, Heisei 13 (2001) 18 Temmuz, Hanji 1788, s. 64’te, zorunlu sebeplerin varlığı durumunda fesih kabul edilmiştir.
Ayrıca, Tokyo Bölge Mahkemesi Kararı, Heisei 12 (2000) 13 Haziran, Hanta 1092, s. 199’da, hazırlık sözleşmesi veya benzeri isimsiz sözleşme olarak, Japon Medeni Kanunu Madde 651, 1. fıkrasının kıyasen uygulanmasıyla sözleşmenin feshi kabul edilmiştir.
Dahası, Tokyo Yüksek Mahkemesi Kararı, Heisei 29 (2017) 25 Ocak, Hanji 2355, s. 13’te, taraflar arasındaki güven ilişkisinin bozulması durumunda fesih kabul edilmiştir.

Rekabet Hukuku Açısından Detaylı Analiz

Küresel Hukuki Düzenlemelerin Eğilimleri

eSpor’un özelliklerinden biri, faaliyetlerinin küresel ölçekte yayılmasıdır.
Bu nedenle, her ülkenin rekabet hukuku ile olan ilişkisi de önemli bir değerlendirme unsuru haline gelmektedir.

Avrupa’da, Bosman Kararı (Union Royale Belge des Societes de Football Association v. Jean-Marc Bosman (Case C-415/93) (1995)) önemli bir emsal teşkil etmektedir.
Bu kararda, AB içinde oyuncu transferlerinin serbestliği, AB hukuku çerçevesinde işçilerin serbest dolaşımı açısından korunması gerektiği açıkça belirtilmiştir.

Ayrıca, Aralık 2017’de Uluslararası Paten Federasyonu’na karşı Avrupa Komisyonu’nun kararı, spor kuruluşları tarafından oyuncuların faaliyetlerinin kısıtlanmasına karşı rekabet hukukunun uygulanabilirliğini net bir şekilde ortaya koymuştur.
Bu karar, eSpor alanında oyuncuların faaliyet kısıtlamaları konusunda da önemli bir ipucu sunmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde ise, Macky v. National Football League kararı (543 F.2d 606 (8th Cir.1976)) başta olmak üzere, profesyonel sporlarda oyuncu transfer kısıtlamalarına ilişkin antitröst hukuku kararları birikmiştir.
Bu emsal kararlar, transfer kısıtlamalarının rekabet hukuku çerçevesinde kabul edilebilirliği konusunda önemli bir rehber sunmaktadır.

Japonya’da Rekabet Hukuku Açısından Değerlendirme

Japonya’da da, 15 Şubat 2018 tarihinde yayımlanan Japonya Adil Ticaret Komisyonu’nun “İnsan Kaynakları ve Rekabet Politikası Üzerine İnceleme Raporu”nda, sporculara yönelik transfer kısıtlamalarının Japonya Tekelcilik Karşıtı Yasası açısından sorun teşkil edebileceği belirtilmiştir.

Aynı raporda, transfer kısıtlamalarının uygunluğunu değerlendirmek için aşağıdaki unsurlar belirtilmiştir.

Birincisi, kısıtlamanın içeriği ve süresinin amaca göre aşırı olmaması gerekmektedir.
Özellikle, fiilen gelecekteki transfer veya iş değişikliğini imkansız hale getiren kısıtlamalar, büyük bir dezavantaj olarak değerlendirilmektedir.

İkincisi, oyunculara sunulan tazminat önlemlerinin varlığı ve seviyesi dikkate alınmaktadır.
Kısıtlamaya karşılık yeterli tazminatın sağlanıp sağlanmadığı önemli bir değerlendirme unsuru olmaktadır.

Üçüncüsü, kısıtlama getirilirken oyuncularla yeterli müzakerenin yapılıp yapılmadığı gibi prosedürel yönler de değerlendirme konusu olmaktadır.

Dördüncüsü, diğer oyuncularla karşılaştırıldığında ayrımcı bir muamele olup olmadığı da dikkate alınmaktadır.

Pratikte Uygulama Rehberi

Yukarıdaki hukuki analize dayanarak, e-spor takımlarının oyuncularla yaptıkları sözleşmelerde transfer kısıtlamaları getirmeleri durumunda, aşağıdaki hususlara dikkat etmeleri gerekmektedir.

Öncelikle, transfer kısıtlamasının amacını netleştirmek ve bu amacın gerçekleştirilmesi için gerekli olan en az kısıtlamayla sınırlı kalmak önemlidir.
Özellikle, kısıtlama süresi ve coğrafi kapsamı makul bir sınırda tutarak, oyuncunun kariyer gelişimine aşırı bir engel oluşturmamasına özen göstermek gerekmektedir.

Sonrasında, transfer kısıtlamasına karşı uygun tazminat önlemleri almak gereklidir.
Bu, maddi tazminatın yanı sıra, oyuncunun teknik becerilerini geliştirmesi veya kariyerini şekillendirmesi için fırsatlar sunmayı da içermektedir.

Ayrıca, transfer kısıtlamalarına ilişkin sözleşme maddelerinin belirlenmesinde, oyuncuyla yeterli düzeyde müzakere yaparak, içeriği hakkında karşılıklı anlayış oluşturmak önemlidir.
Tek taraflı kısıtlamaların dayatılması, ileride çıkabilecek anlaşmazlık risklerini artıran bir faktör olabilir.

Bunun yanı sıra, sözleşme içeriğini düzenli olarak gözden geçirerek, oyuncuyla olan güven ilişkisini sürdürmek ve güçlendirmek de önemlidir.
Özellikle, e-spor sektörünün hızlı gelişimiyle birlikte ortaya çıkan çevresel değişikliklere uyum sağlamak için sözleşme içeriğini esnek bir şekilde ayarlama yaklaşımı gereklidir.

Genel Değerlendirme

e-spor oyuncularının transfer kısıtlamaları, Japonya Anayasası’nda (1947) yer alan hakların korunması, Japonya Sözleşme Hukuku ve Japonya Rekabet Hukuku gibi çok yönlü hukuki açılardan incelenmelidir.
Özellikle, küresel ölçekte yayılan e-sporların özellikleri göz önünde bulundurulduğunda, uluslararası hukuki düzenlemelerin eğilimlerine de dikkat edilmesi gerekmektedir.

Transfer kısıtlamalarının belirlenmesinde, takımın meşru menfaatlerinin korunması ile oyuncuların haklarının güvence altına alınması arasında uygun bir denge sağlanması önemlidir.
Aşırı kısıtlamalar, sadece hukuki riskler taşımakla kalmaz, aynı zamanda oyuncuların motivasyonunun düşmesine ve takımın rekabet gücünün azalmasına da yol açabilir.

Gelecekte e-spor endüstrisinin gelişmesiyle birlikte, transfer kısıtlamalarına ilişkin hukuki sorunların önemi daha da artacaktır.
Her takımda, hukuki risklerin uygun şekilde yönetilmesi ve oyuncularla iyi ilişkiler kurulması hedeflenmelidir.