Hisse Devri Noktasında Nelere Dikkat Edilmeli? Sözleşmeye Dahil Edilecek Maddeleri Ayrıntılı Bir Şekilde Açıklıyoruz

Girişim şirketlerinin M&A işlemlerinde sıklıkla kullanılan bir düzenleme olarak hisse devri bulunmaktadır. Hisse devrinin neden sıklıkla kullanıldığına gelirsek, M&A düzenlemeleri arasında işlemlerin nispeten basit olması sebebiyledir.

Dolayısıyla, hisse devrini yakın zamanda gerçekleştirmeyi düşünen işletmelere yönelik olarak, hisse devir sözleşmesi oluştururken dikkat edilmesi gereken noktaları açıklıyoruz.

Hisse Devir Sözleşmesi Nedir?

Hisse devir sözleşmesinin ne olduğunu ve nasıl bir mekanizma olduğunu açıklamadan önce, temel konuları ele alacağız.

Hisse Devri Nedir?

M&A’da hisse devri, satıcı şirketin hissedarlarının, sahip oldukları hisseleri alıcı şirkete devretmesiyle gerçekleşen bir şirket satış yöntemidir. Girişim şirketlerinde, satıcı şirketin hissedarları genellikle kuruculardır.

Hisse devri gerçekleştiğinde, satıcı şirketin hissedarları, şirketin kontrol hakkını (yönetim hakkını) kaybederler, ancak hisse devri karşılığında bir bedel alırlar.

Öte yandan, alıcı şirket, hisse devri ile satıcı şirketin kontrol hakkını (yönetim hakkını) devralır ve genellikle bu durum doğrudan bir iştirak haline gelir.

Hisse devrinin avantajları ve işlem süreci hakkında aşağıdaki makalede daha ayrıntılı bir açıklama bulabilirsiniz.

https://monolith.law/corporate/share-transfer-ma[ja]

Hisse Devrinin Dikkat Edilmesi Gereken Noktaları

Hisse devri, birçok avantajı olan bir yöntem olmasına rağmen, dikkat edilmesi gereken noktalar da vardır. Bu nedenle, hisse devri gerçekleştirirken dikkat edilmesi gereken noktaları aşağıda açıklıyoruz.

Satıcı Şirketin Yöneticilerinin Durumu

Hisse devrinden sonra, satıcı şirketin kurucu CEO’su veya yöneticilerinin şirkette kalıp kalmayacağı, hisse devir sözleşmesinin içeriğine bağlıdır.

Ancak, hisse devretmek, yeni hissedar olan alıcı şirketin yönetim kurulu üyelerini seçme veya görevden alma yetkisine sahip olacağı anlamına gelir.

Bu nedenle, alıcı şirket tarafından gerekli görülmezse görevden alınma olasılığı olduğunu unutmamak önemlidir.

Satıcı Şirketin Tüm Hisselerinin Takip Edilebilirliği

Gerçek M&A durumlarında, hisse devri kullanılamaz ve işlem devri gibi yöntemler seçilmek zorunda kalınabilir.

Hisse devrinin kullanılamadığı tipik bir durum, satıcı şirketin hisselerinin tümünün yerinin belirlenememesi durumudur.

Bu tür bir durum, başlangıçta halka arzı (IPO) düşünen bir girişim şirketi için pek olası değildir. Ancak, kuruluşundan yıllar sonra veya kuruluş sırasında yöneticinin aile veya arkadaşlarına hisse verdiği durumlarda, kimin hisse sahibi olduğu belirsiz olabilir.

Satıcı şirketin hisselerinin kimin tarafından ve ne kadarının sahip olduğu belirlenemiyorsa, hisse devri gerçekleştirmek zor olabilir.

Ayrıca, tüm hissedarların kim olduğunu belirleyebilmiş olsanız bile, şirket dışındaki bir kişi hisse sahibi ise, bu hissedardan da hisse devri onayı almanız gerekecektir. Bu durum, bir VC’den (Venture Capital – Risk Sermayesi) yatırım alan durumlar için de geçerlidir. Eğer tüm hissedarlardan hisse devri onayı alınamazsa, hisse devri gerçekleştirmek zor olacaktır.

Hisse Devir Sözleşmesinin Kontrol Noktaları

Hisse devir sözleşmesi imzalanırken kontrol edilmesi gereken ana maddeler hakkında, sözleşme şablonuna göre bir açıklama yapalım. Aşağıdaki madde örneklerinde, ‘A’ satıcı hissedar, ‘B’ ise alıcı şirket olacaktır. Ayrıca, hedef şirket ‘X Anonim Şirketi’ olarak belirtilmiştir.

Hisse Devri Anlaşması Hükümleri

Madde ○ (Hisse Devri)
A, B’ye karşı, ○ yıl ○ ay ○ gününde, X Anonim Şirketi’nin çıkarılmış adi hisse senetlerini devreder ve B bunları kabul eder.

Hisse devir sözleşmesinin merkezini, hisse devri anlaşması oluşturur.

Hisse devrinin hedefi olan şirketi (madde örneğinde “X Anonim Şirketi”) belirtir ve hisse türü ve hisse sayısı gibi konuları belirler. Ayrıca, birden fazla satıcı hissedarın bulunduğu durumlarda, tüm hissedarlar hisse devir sözleşmesinin tarafları olur.

Devir Bedeli İle İlgili Madde

Madde ○ (Devir Bedeli)
B tarafından A’ya ödenecek hisse bedeli, ○○ bin TL olarak belirlenmiştir.

Hisse devir anlaşması ile birlikte, hisse devir sözleşmesinin merkezini oluşturan madde, devir bedeli ile ilgilidir. Burada, hisse devir işlemi sonucunda satıcı hissedarın alıcı şirketten elde edeceği bedel miktarını belirtiriz.

Not: Hisse devir sözleşmesinde, hisse başına miktarı belirtmek de mümkündür. Ancak bu durumda da, ödenecek toplam miktarın kesin olarak belirlenebilmesi için bu bilgiyi maddeye eklemek önemlidir.

Kapanış Hükümleri

Madde ○ (Ödeme İşlemleri)
1. A, B’ye karşı, devir tarihinde Madde ○’da belirtilen devir bedelini ödemek ve karşılığında bu hisse senetlerini devretmek ve bu hisse senetlerini B’nin adına geçirmek için ad değişikliği talebinde bulunur.
2. B, A’nın ayrıca belirttiği banka hesabına devir bedelini yatırarak, bir önceki maddenin devir bedelini öder.

Hisse senedi devir sözleşmesi imzalandıktan sonra belirli bir süre geçtikten sonra, gerçek hisse senedi devir işlemleri genellikle gerçekleştirilir. Bu hisse senedi devir sözleşmesine dayalı uygulama işlemlerine “kapanış” denir.

Kapanışta, alıcı şirket, hisse senedi devir sözleşmesinde belirlenen devir bedelini satıcı şirketin hissedarlarına öder. Ayrıca, bu ödeme ile birlikte, alıcı hisse senetlerinin devrini kabul eder.

Hisse senedi devrinde, satıcı şirketin hisse senedi ihraç eden bir şirket olup olmadığına bağlı olarak gereken işlemler farklılık gösterir.

Hisse Senedi İhraç Eden Şirketler

Hisse senedi ihraç eden bir şirkette, üçüncü taraflara karşı koyma gereksinimi hisse senedi teslimi olup, satıcı şirketin karşı koyma gereksinimi hissedarlar listesinin değiştirilmesidir.

Karşı koyma gereksinimi, hisse senedi devrini satıcı şirket veya üçüncü taraflara iddia etmek için hukuki olarak gereken gereksinimdir ve gayrimenkul işlemlerindeki tescil ile benzer bir rol oynar.

Kapanış hükümlerinde, hissedarlar listesinin değiştirilmesi ve hisse senedi teslimi belirlenmelidir. Ancak, hisse senedi ihraç eden bir şirket olsa bile, hissedarlardan talep gelmedikçe gerçekte hisse senedi ihraç etmek gerekmez.

Bu nedenle, hisse senedi ihraç eden şirketler aşağıdaki iki kategoride olabilir:

• Zaten hisse senedi ihraç etmiş olan hisse senedi ihraç eden şirketler
• Hala hisse senedi ihraç etmemiş olan hisse senedi ihraç eden şirketler

Hisse senedi ihraç eden bir şirket olduğunda, hisse senedi ihraç edilmeden önceki hisse senedi devri, satıcı şirket için etkili olmaz. Ve hala gerçekte hisse senedi ihraç etmemiş olan hisse senedi ihraç eden şirketler, hisse senedi devrinden önce hisse senedi ihraç etmek zorundadır.

Hisse Senedi İhraç Etmeyen Şirketler

Şu anda, eski bir şirket olmadıkça, son zamanlardaki şirketlerin çoğu hisse senedi ihraç etmeyen şirketlerdir. Çünkü, 2006 yılında (Heisei 18) yürürlüğe giren Japon Şirketler Kanunu’nda, anonim şirketlerin hisse senedi ihraç etmemesi esas olarak belirlenmiştir.

Hisse senedi ihraç etmeyen bir şirket olduğunda, hisse senedi devrinin üçüncü taraflar ve satıcı şirket karşısındaki karşı koyma gereksinimi hissedarlar listesinin değiştirilmesidir. Bu nedenle, yukarıdaki madde örneğinde olduğu gibi, kapanışta hissedarlar listesinin değiştirilmesi talebinde bulunulması yeterlidir.

Beyan ve Garanti İle İlgili Maddeler

Madde ○ (Beyan ve Garanti)
1. Taraflardan A, bu sözleşmenin imzalandığı tarih ve bu devir tarihinde, aşağıda belirtilen her bir hususun doğru ve kesin olduğunu beyan eder ve garanti eder.
(1) (Devamı aşağıda)
2. Taraflardan A veya B, bir önceki fıkrada beyan ve garanti edilen hususlara aykırı bir durumun ortaya çıkması ve bu durumun karşı tarafa zarar vermesi durumunda, karşı tarafa zararı tazmin edecektir.

Beyan ve garanti, sözleşme içinde belirtilen hususların sözleşme tarafları tarafından doğru olduğunu beyan etmek ve garanti etmektir.

İngilizce’de “Representation and Warranty” olarak ifade edilen bu kavram, aslen İngiliz ve Amerikan hukukundan gelmektedir.

Japonya’da da finansal işlemler ve M&A gibi önemli işletme işlemlerinde kullanılmaktadır.

Hisse devri durumunda, hisse devri sözleşmesinin imzalanmasından önce, genellikle alıcı şirketin satıcı şirketi mali, hukuki, personel ve diğer yönlerden kapsamlı bir şekilde incelediği ‘Due Diligence’ (DD) adı verilen bir süreç gerçekleştirilir.

Ancak, zaman ve maliyet kısıtlamaları nedeniyle, satıcı şirketin tümünün Due Diligence ile incelenmesi mümkün değildir.

Öte yandan, alıcı olarak, hisse devrinden sonra defter dışı borçların varlığının ortaya çıkması büyük bir zarar oluşturur.

Bu nedenle, Due Diligence’i tamamlamak için, beyan ve garanti maddesinde satıcıdan belirli bir konuyu (defter dışı borçların olmadığı gibi) beyan etmesi ve bunu garanti etmesi istenir.

Ve hisse devrinden sonra beyan ve garanti edilen hususların aksine bir durumun ortaya çıktığı durumlarda, bu durumun karşı tarafa verdiği zararı tazmin (telafi) etme hükmünü de ekleriz.

Not: Örnek maddede belirtmediğimiz bir durum, alıcının satıcıdan belirli bir konuyu beyan etmesi ve garanti etmesi durumudur. Beyan ve garanti maddesi hakkında ayrıntılı bir açıklama aşağıdaki makalede bulunabilir.

https://monolith.law/corporate/representations-and-warranties-of-investment-contract[ja]

Beyan ve garanti maddesinde belirlenen hususlar arasında şunlar bulunabilir:

Ancak, alıcı şirketin özellikle endişe duyduğu bir nokta varsa, temelde her türlü konuyu beyan ve garanti maddesi olarak belirlemek mümkündür.

• Hisse devri için yasal ve tüzük gerekliliklerine ve diğer iç düzenlemelere uygun prosedürlerin gerçekleştirilmiş olması
• Hisse devri için hükümet onayı veya üçüncü taraf onayı gerektirmemesi
• Satıcı şirketin toplam hisse sayısının normal hisse ○ olduğu ve bunların içinde yayınlanan toplam hisse sayısının ○ olduğu
• Tüm yayınlanan hisselerin yasal ve geçerli bir şekilde yayınlanmış ve tamamen ödenmiş olması
• Hisse devri sözleşmesinin tarihinde, satıcının hissedarlarının satıcı şirket hakkında önemli bilgileri ve alıcının talep ettiği bilgileri, satıcının bilgisine ve sahip olduğu bilgilere dayanarak tamamen açıklamış olması

Devir Onayı İle İlgili Maddeler

Madde ○ (Devir Onayı vb.)
A Tarafı, devir tarihine kadar, X Şirketi’nin yönetim kurulu onayını ve diğer hisse devri için gerekli kurumsal kararları alır ve ayrıca X Şirketi’ne bu kararları aldırır.

Bir şirketin halka arz (IPO) öncesindeki hisselerinin çoğu, devir kısıtlamalı hisselerdir.

Devir kısıtlamalı hisseler, şirketin düzenlemesinde, şirketin çıkardığı hisselerin üçüncü bir tarafa devredilmesi için şirketin onayını gerektirdiği belirtilen hisselerdir.

Devir kısıtlamalı hisseleri devretmek durumunda, satıcı olan şirket içinde gerekli kurumsal kararları almak gereklidir. Gerekli kurumsal kararlar aşağıdaki gibidir. Ancak, düzenlemelerde farklı bir hüküm varsa, düzenleme önceliklidir.

• Yönetim Kurulu Olan Şirketler – Yönetim Kurulu Onayı
• Yönetim Kurulu Olmayan Şirketler – Genel Kurul Onayı

Devir kısıtlamalı hisseler söz konusu olduğunda, gerekli kurumsal kararlar alınmazsa, şirketten hisse devrini kabul ettiğinizi iddia edemezsiniz. Bu nedenle, kapanışa kadar kurumsal kararların tamamlanması gereklidir.

Özet

Hisse devri içeren M&A işlemlerini gerçekleştirirken, Japon Şirketler Kanunu’nun bilgisi gereklidir.

Ayrıca, hisse devri hem satıcı hem de alıcı için şirketin veya işletmenin kaderini belirleyen çok önemli bir işlemdir.

Bu nedenle, sorun yaşanmaması için, hisse devri sözleşmesi yapılırken genellikle avukatlar veya vergi danışmanları gibi dış uzmanlara danışılır ve destek istenir.

Hisse devri ile sınırlı olmamakla birlikte, M&A işlemlerini gerçekleştirirken, bu durumla ilgili olarak ortaya çıkan vergiler hakkında önceden bir vergi danışmanına danışmanız gerekmektedir.

Japon Şirketler Kanunu gibi uzmanlaşmış hukuki bilgi gerektirdiğinden, hukuki konularla ilgili olarak, şirket hukuku konusunda uzmanlaşmış bir avukata danışmanız iyi olacaktır.