Doğru 'İşbirliği Anlaşması' Yaparken Zarar Görmemek İçin Dikkat Edilmesi Gereken 6 Nokta

Son yıllarda, az sayıda finansal ve insan kaynaklarına sahip girişim şirketlerinin birkaç yıl içinde hızla büyüdüğünü görmekteyiz. Bu başarıların çoğu, VC (Venture Capital – Risk Sermayesi) gibi kaynaklardan finansman sağlama, birleşme ve satın almalar (M&A) ve işbirliklerini etkin bir şekilde kullanarak kısa sürede rekabet gücünü artırma başarısıdır.

Bu nedenle, bu sefer, çeşitli yönetim teknikleri arasında, kendi yönetim haklarınızı korurken kısa sürede iş gücünüzü artırma potansiyeli olan “işbirliği” hakkında, avantajları ve dezavantajları ile sözleşme kontrol noktalarını açıklıyoruz.

İşbirliği Anlaşması Nedir?

İşbirliği anlaşması, sermaye hareketini içermeyen bir anlaşma türüdür ve şirketlerin karşılıklı olarak finansal, teknolojik kaynaklar, satış kaynakları ve insan kaynaklarını sağlayarak rekabet gücünü artırır.

Temel işbirliği anlaşmaları teknoloji, üretim ve satışla ilgili anlaşmalardır, ancak her bir sözleşme, işbirliği içeriğine bağlı olarak farklılık gösterir.

Teknolojiye İlişkin İşbirliği

Bu, başka bir şirketin teknoloji kaynaklarını kendi işinizde kullanma anlaşmasıdır. Tipik örnekler arasında başka bir şirketin fikri mülkiyeti ve bilgi birikimini kullanma “lisans anlaşması” ve teknolojik kaynakları paylaşarak yeni teknolojiler ve hizmetler geliştirmek için “ortak araştırma ve geliştirme anlaşması” bulunmaktadır.

Lisans Anlaşması

Lisans anlaşması, telif hakkı, pratik yeni maddeler, patent hakları vb. fikri mülkiyet hakları ve bilgi birikiminin kullanımını onaylayan bir anlaşmadır ve iki türü vardır: tekel ve tekel dışı.

Sözleşme üzerindeki önemli maddeler arasında, fikri mülkiyetin kullanımını onaylayan ürün (alan, öğe), kapsam (ülke / bölge), satış kanalı, süre, lisans ücreti vb. bulunmaktadır.

Lisans anlaşmasının noktaları aşağıdaki makalede ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

https://monolith.law/corporate/license-contract-point[ja]

Ortak Araştırma ve Geliştirme Anlaşması

Ortak araştırma ve geliştirme anlaşması, ortak çalışmayı sorunsuz bir şekilde yürütmek için gerekli olan karşılıklı roller, yükümlülükler, sonuçların ele alınması vb. hükümleri belirleyen bir sözleşmedir. Önemli maddeler arasında rol dağılımı, maliyet paylaşımı, gizlilik yükümlülüğü, ortak geliştirme sonucunda ortaya çıkan fikri mülkiyetin ele alınması vb. bulunmaktadır.

Üretimle İlgili İşbirliği

Bu, başka bir şirketin üretim hattını kullanarak, tesis yatırımı yapmadan üretim kapasitesini artırmayı hedefleyen bir anlaşmadır. Diğer şirket için, düşük kapasiteye sahip bir üretim hattını kullanarak gelir elde edilebilir, bu nedenle koşullar uygunsa, her iki taraf için de avantajlı bir anlaşmadır.

Üretim işbirliği, sermayesi az olan girişimler için gereken bir anlaşma türüdür ve tipik örnekler arasında kendi ürünlerinin üretimini veya üretim sürecinin bir kısmını ihaleye çıkaran “üretim ihale anlaşması” ve satış yapan şirketin marka ürünlerini üretmeyi kabul eden “OEM anlaşması” bulunmaktadır.

Üretim İhale Anlaşması

Üretim ihale anlaşması, ürün özellikleri, kalite kontrol, teslimat ve kabul, ücret vb. üretim ihalesi için gerekli maddeleri belirleyen bir anlaşmadır. Teslimat gecikmesi, eksik ürünler, risk taşıma ve kusur garantisi sorumluluğu, tazminat vb. de önemli maddeler arasındadır.

OEM Anlaşması

OEM anlaşmasında, ① yüklenici, ihale sahibinin talimatlarına göre ürünü üretir ve ② yüklenici, ihale sahibinin logosunu, ticari markasını, çizimlerini, ürün özelliklerini vb. mevcut ürünlere ekler. Sözleşme yapısı, temel kısmı üretim ihale anlaşması ile aynıdır, ancak ihale sahibinden sağlanan logo, ticari marka, çizim, ürün özellikleri vb. yönetimine ilişkin maddeler önemli maddelere eklenir.

Satışla İlgili İşbirliği

Bu, başka bir şirketin satış kanalları vb. satış kaynaklarını kullanarak, satışların veya pazar payının genişlemesini veya yurtdışı pazarlara girişi hedefleyen bir işbirliği anlaşmasıdır. Teknoloji geliştirme odaklı girişimler için, satış ve pazarlamaya kaynak ayıramayanlar için önemli bir anlaşma türüdür.

Tipik örnekler arasında, satış yapan şirketin ürün üreticisinden ürün alıp kendi adına yeniden satış yaptığı “satış mağazası anlaşması”, ürün üreticisinin acentesi olarak ürünleri yeniden satan “acentelik anlaşması”, franchise’lara satış hakkı veren “franchise anlaşması” vb. bulunmaktadır.

Satış Mağazası Anlaşması

Satış mağazası anlaşması, satış yapan bir şirketin (satış mağazası) ürünleri alıp yeniden satış yapmak için gerekli kuralları belirleyen bir anlaşmadır. Tekel ve tekel dışı ayrımı, satış bölgesi, satış kanalı, teslimat ve kabul, ürün garantisi, ticari marka kullanımı, fikri mülkiyet hakları, üretim sorumluluğu vb. önemli maddeler arasındadır.

Acentelik Anlaşması

Acentelik anlaşmasında, acente, ürün üreticisi ve müşteri arasındaki satışı aracılık eder veya satış mağazası gibi acente doğrudan müşteriye satış yapar. Sözleşme yapısı farklı olduğu için dikkatli olunmalıdır.

Acentelik anlaşması hakkındaki noktalar aşağıdaki makalede ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

https://monolith.law/corporate/agency-contract-lawyer[ja]

Franchise Anlaşması

Franchise anlaşması, franchise merkezinin franchise’lara satış hakkı ve işletme için gerekli hakları ve işletme bilgi birikimini paket olarak sağladığı ve franchise’lardan tazminat ve royalty alındığı bir anlaşmadır.

Franchise’lar için birçok avantaj olmasına rağmen, çeşitli yükümlülükler ve yükler de içerir, bu nedenle sözleşme içeriğinin dikkatlice incelenmesi gereklidir.

Franchise anlaşmasının kontrol noktaları hakkında aşağıdaki makalede ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

https://monolith.law/corporate/franchise-contract-point[ja]

Sermaye Ortaklığı ile Farkı

Sermaye ortaklığı, ①karşı şirkete yatırım yapma, ②karşı şirketten yatırım alma, ③karşılıklı olarak birbirine yatırım yapma olmak üzere üç modeli vardır. Ancak, iş dünyasındaki kuru iş birliği ile karşılaştırıldığında, ilişki daha sağlam hale gelir ve yönetim ve finansal açıdan sinerji etkisi beklenebilir.

Karşı şirkete yatırım yapma (veya yatırım alma) modeli, büyük şirketlerin küçük ve orta ölçekli şirketlerin teknolojisi veya hizmetlerini kendi işlerinde kullanmaları durumunda sıkça görülür. Ancak, küçük ve orta ölçekli şirketler için, hem fon sağlama hem de satışların hesaplanabilmesi mümkün olmasına rağmen, serbest iş geliştirme yapma olasılığı azalabilir. Bu nedenle, yatırım oranı da dahil olmak üzere dikkatli bir değerlendirme gereklidir.

Bunun yanı sıra, yatırımı içeren iş birliği olan ‘sermaye iş birliği’ ve ortaklaşa yatırım yaparak bağımsız bir organizasyon oluşturan ‘ortak girişim’ gibi stratejik iş birlikleri de vardır.

İşbirliği Avantajları

İş geliştirmek için gereken süreyi kısaltabilir ve maliyetleri kontrol altına alabilirsiniz

Diğer şirketlerin zaten sahip olduğu teknoloji, bilgi birikimi, satış gücü, satış kanalları gibi işletme kaynaklarını kullanabilirsiniz. Bu sayede, kendi başınıza ilerlemeye kıyasla daha düşük maliyetle ve kısa sürede yeni bir iş yapısı oluşturabilirsiniz.

Şirketin bağımsızlığını koruyabilirsiniz

Ortaklık sermayesi modelinde, diğer şirketlerden yatırım alırken, detaylı işletme bilgilerinizin diğer şirketler tarafından anlaşılması gerekebilir ve yatırım oranına bağlı olarak işletme sürecine müdahale edilebilir.

Bu noktada, işbirliği, diğer şirketlerden etkilenmeden bağımsız işletme kararları alabilmeniz açısından büyük bir avantajdır.

Etkisi olmazsa kolayca sonlandırılabilir

İşbirliği, hisse senedi alışverişi gibi işlemleri gerektirmez ve sözleşme ile diğer şirketlerle işbirliği ilişkisi kurar. Bu nedenle, başlangıçta beklenen etki elde edilemezse, işbirliğini profesyonel bir şekilde sonlandırabilirsiniz.

Özellikle yeni iş modellerinin sürekli olarak ortaya çıktığı IT ilgili alanlarda, iş ortamının değişimine uyum sağlamak ve işbirliği değişiklikleri veya geri çekilmeleri düşünmek bu noktada önemli bir avantajdır.

İş Birliğinin Dezavantajları

Teknoloji ve Bilgi Sızma Riski Yüksek

İş birliği, “Leaning Race” (Öğrenme Yarışı) olarak adlandırılır, çünkü kendi teknolojiniz, bilginiz ve diğer bilgilerinizin iş ortağınız tarafından öğrenilme riski vardır. Ancak, bu durumun tersi de bir avantaj olabilir, bu yüzden genel bir değerlendirme yapılması gerekmektedir.

İş Birliği İlişkisinin Sonlandırılma Riski

Sözleşme yoluyla ilişki kurulan iş birliğinde, yönetim politikası veya stratejisinin değişmesi, iş ortağının teknolojisi ve bilgisinin öğrenilmesi, iş birliğinin etkisinin elde edilememesi gibi nedenlerle sonlandırılma riski her zaman vardır. Ancak, bu durumun tersi de bir avantaj olabilir.

İşbirliği Sözleşmesinin Kontrol Noktaları

İşbirliği çeşitli şekillerde olabilir ve bu nedenle sözleşme biçimleri de çeşitlidir. Burada, her türlü işbirliği için ortak olan önemli kontrol noktalarını, standart bir “İşbirliği Sözleşmesi” modeli üzerinden açıklıyoruz.

1. İşbirliğinin Amacı

Madde ◯ (Amaç)
Taraflar A ve B, karşılıklı gelişim için, her birinin sahip olduğu işletme kaynaklarını kullanarak, yeni bir ◯◯ geliştirmek ve işletmek için işbirliği yaparlar (bundan sonra “bu amaç” olarak anılacaktır).

Amaç maddesinin noktası, işbirliği içinde her iki tarafın da hedeflediği ortak amacı belirginleştirmektir.

Her bir tarafın üstlenmesi gereken rolleri tanımlamalı ve iş alanı, hedeflenen ürün, teknoloji, hizmet, işletme vb. konularında herhangi bir belirsizlik oluşmaması için maddeleri oluşturmalısınız.

2. İşin Kapsamı ve Dağılımı

Madde ◯ (İş Dağılımı)
İşbirliği yapılacak işin kapsamı, gerekli çeşitli işleri geliştirmek ve işletmek için ◯◯ olup, A ve B tarafından paylaşılır.
2 A’nın sorumlu olduğu işler, ◯◯◯◯◯◯
3 B’nin sorumlu olduğu işler, ◯◯◯◯◯◯

Birden fazla şirketin işbirliği yaparak iş yürüttüğü durumlarda, işin kapsamı ve rol dağılımı hakkında mümkün olduğunca belirgin olmak önemlidir.

3. Maliyet Yükümlülüğünün Belirlenmesi

Madde ◯ (Maliyet Yükümlülüğü)
Taraflar A ve B, bu sözleşmenin Madde ◯’sında belirtilen kendi sorumluluklarındaki işleri yerine getirirken maliyeti karşılarlar ve karşı tarafa talepte bulunmazlar. Ancak, başlangıçta tahmin edilen maliyetin büyük ölçüde aşıldığı belirlenirse, hemen diğer tarafa bildirilir ve aşan kısmın nasıl ele alınacağına dair A ve B dürüst bir şekilde görüş alışverişinde bulunurlar.

İşin yerine getirilmesi sırasında ortaya çıkan maliyetlerin yükümlülüğü ve tahmin edilen miktarı büyük ölçüde aşan durumların işlenmesi hakkında da düzenlemeler yapılırsa, gereksiz sorunlar önlenebilir.

Örnek maddede her iki tarafın da yükümlülüklerini karşıladığı belirtilmiştir, ancak bir tarafın büyük bir kar elde etmesi durumunda, ilgili şirketin yükümlülük oranını artırmak da bir seçenektir.

İşletme yönetimini de içeren işbirliği durumunda, “gelir dağıtım yöntemi” hakkında da ayrıca düzenlemeler yapılmalıdır.

4. Gizlilik Maddesi

Gizlilik maddesinde özellikle önemli olan, gizli bilgilerin kapsamı, gizlilik yükümlülüğünün kapsamı, üçüncü taraflara açıklamanın yasaklanması ve gizlilik süresi olmak üzere 4 madde bulunmaktadır.

Ayrıca, gizlilik maddesi hakkında aşağıdaki makalede daha ayrıntılı bilgi verilmiştir.

https://monolith.law/corporate/checkpoints-nondisclosure-agreement[ja]

5. Çıktıların Fikri Mülkiyet Haklarının Sahipliği

Madde ◯ (Fikri Mülkiyet Hakları)
1. Bu sözleşme uyarınca iş sürecinde ortaya çıkan icatlar ve diğer fikri mülkiyet hakları veya bilgi ve beceriler (bundan sonra “icatlar vb.” olarak anılacaktır) ile ilgili patent hakları ve diğer fikri mülkiyet hakları ve bilgi ve beceriler hakkındaki haklar (bundan sonra “patent hakları vb.” olarak anılacaktır), ilgili icatları vb. yapan kişinin ait olduğu tarafın mülkiyetine geçer. Ancak, ilgili fikri mülkiyetin diğer tarafın gizli bilgilerini içerdiği durumlarda, A ve B’nin ortak mülkiyetine geçer.
2. A ve B’ye ait kişilerin ortaklaşa yaptığı icatlar vb. sonucunda ortaya çıkan patent hakları vb., A ve B’nin ortak mülkiyetine geçer.
3. A ve B, ortak mülkiyet konusu olan patent hakları vb. hakkında, diğer tarafın onayı ve diğer tarafa ödeme yapmadan kendi başlarına uygulama hakkına sahip olabilirler.
4. A ve B, ortak mülkiyet konusu olan patent hakları vb. hakkında, üçüncü bir tarafa normal uygulama hakkı vermek istediklerinde, önceden diğer taraf ile izin verme veya vermeme ve izin verme durumunda koşulları vb. görüş alışverişinde bulunurlar.

Fikri mülkiyet haklarının sahipliği hakkında, işin ana şirketine devredilmesi de düşünülebilir, ancak bu gelecekteki işlere de etki edeceği için yönetim departmanı ile de görüş alışverişinde bulunarak karar vermek önemlidir.

Ayrıca, fikri mülkiyet haklarına “telif hakkı” dahil olduğunda, yazarın kişilik hakları, çeviri hakları, uyarlama hakları vb. gibi telif hakkına özgü haklar bulunur, bu nedenle maddeleri ayırarak düzenlemek gereklidir.

⒍ Hak ve Yükümlülüklerin Devir Yasağı Maddesi

Madde ◯ (Hak ve Yükümlülüklerin Devir Yasağı)
Taraflardan biri olan A ve B, karşı tarafın yazılı onayı olmadan, bu sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerini üçüncü bir tarafa devredemez, teminat olarak kullanamaz veya devralmasına izin veremez.

Gizlilik yükümlülüğü maddesi ve bu madde bulunsa bile, karşı tarafın bir rakip şirket tarafından satın alınma olasılığı vardır. Bu duruma karşı bir önlem olarak, kontrol hakkı değiştiğinde, bu sözleşmeyi feshedebileceğinizi belirten ayrı bir hüküm belirleyebilirsiniz.

Özet

İş birliği için gerekli temel bilgiler, avantajlar ve dezavantajlar ile iş birliği sözleşmesinin kontrol noktaları hakkında açıklamalar yaptık.

İş birliği, girişim şirketleri için bir iş fırsatıdır, ancak sözleşme içeriğine bağlı olarak büyük riskler de taşıyabilir.

Çeşitli biçimleri olan iş birliğini başarılı kılmak için, uzman hukuk bilgisi ve deneyimli bir hukuk bürosuna danışmanlık ve tavsiye almanızı öneririz.

Monolith Hukuk Bürosu Tarafından Sözleşme Hazırlama ve İnceleme Hizmetlerimiz

Monolith Hukuk Bürosu olarak, IT, İnternet ve İş Dünyası konularında uzman bir hukuk bürosu olarak, işbirliği sözleşmeleri dahil olmak üzere çeşitli sözleşmelerin hazırlanması ve incelenmesi gibi hizmetleri, danışmanlık yaptığımız şirketler ve müşteri şirketlerimize sunmaktayız. İlgilenenler, lütfen aşağıdaki detayları inceleyiniz.

https://monolith.law/contractcreation[ja]