Müzik Okulu vs. JASRAC'ın Telif Hakkı Kullanım Ücreti Davası Nedir? İlk Duruşmadan Yüksek Mahkeme Kararına Kadar Açıklama

Müzik okulu işletmecileri olan davacılar (249 üyeli “Müzik Eğitimini Koruma Derneği”), JASRAC’a (Japon Müzik Telif Hakları Derneği) karşı, davacıların işlettiği müzik okullarındaki derslerde müzik performansları için telif hakkı kullanım ücreti talep etmenin haksız olduğunu belirterek, JASRAC’ın talep hakkının olmadığını doğrulamak için dava açtılar.

Bu makalede, birinci derece mahkemeden Yüksek Mahkemeye kadar, müzik okulları ile JASRAC arasındaki telif hakkı kullanım ücreti davasında hangi konuların sorun olarak görüldüğü ve tartışıldığı hakkında bilgi verilecektir.

Müzik Okulu vs. JASRAC Davası’nın Seyri

Davanın başlamasına neden olan olay, JASRAC’ın yönettiği telif hakkı eserlerin performansları için, müzik okulları ve şan dersleri gibi yerlerden kullanım ücreti toplamaya 2018 yılında (Heisei 30) 1 Ocak’tan itibaren başlaması ve 2017 yılında (Heisei 29) 7 Haziran’da Kültür Ajansı Başkanı’na “Müzik Okullarında Performanslar” için kullanım ücreti düzenlemesini bildirmesiydi.

Buna karşılık, müzik okulu işletmecileri ve diğerleri davacı oldular ve JASRAC’a karşı telif hakkı kullanım ücreti ödeme yükümlülüğünün olmadığını doğrulamak için dava açtılar.

Bu tartışmanın tartışma noktaları aşağıdaki 6 maddeydi:

• Tartışma Noktası 1: Davacıların doğrulama çıkarlarının olup olmadığı
• Tartışma Noktası 2: Müzik okulundaki performansların “kamu”ya yönelik olup olmadığı
• Tartışma Noktası 3: Müzik okulundaki performansların “dinletme amacı” olup olmadığı
• Tartışma Noktası 4: Müzik okulundaki 2 ölçülük performansların performans hakkını kapsayıp kapsamadığı
• Tartışma Noktası 5: Performans hakkının tükenip tükenmediği
• Tartışma Noktası 6: Kaydedilmiş materyalin oynatılması ile ilgili gerçek hukuki yasa dışılığın engellenmesi
• Tartışma Noktası 7: Hakların kötüye kullanılması

Birinci Derece Mahkeme Kararı: Davacı (Müzik Okulu İşletmecisi) Talebinin Reddi

Tokyo Bölge Mahkemesi, birinci derece mahkeme olarak, aşağıdaki nedenlerle davacının talebini reddetti (28 Şubat 2020 tarihli karar).

İlk tartışma konusu (davacılar hakkında teyit edilmiş faydanın varlığı), bu dava davacısı olan ‘bireysel dersler’ adlı davacının teyit edilmiş bir faydasının olup olmadığıdır ve mahkeme bunu kabul etti.

İkinci ve üçüncü tartışma konuları, müzik okulundaki performansın telif hakkını içerip içermediği sorunudur.

22. maddesi ‘Japon Telif Hakkı Yasası’na göre, ‘yazar, eserini, halka doğrudan göstermek veya dinletmek amacıyla (…) performans hakkını sahiptir’ ve bu performans hakkının ihlali telif hakkı ihlali olur. Burada ‘halk’, genellikle ‘belirsiz veya çok sayıda kişi’ olarak kabul edilir.

İkinci tartışma konusu (müzik okulundaki performansın ‘halka’ yönelik olup olmadığı) hakkında, öncelikle, ‘müzik okulu işletmecileri’, kendilerinin ‘Japon Telif Hakkı Yasası’nın 22. maddesinde belirtilen performans hakkının hedefi olan ‘halka doğrudan göstermek veya dinletmek amacıyla’ performansı gerçekleştiren kişilere dahil olmadığını, bu nedenle JASRAC’ın yönettiği müzik eserlerinin kullanımına ilişkin talep hakkının ‘müzik okulu işletmecileri’ne karşı geçerli olmadığını savundu.

Performansın öznesi ‘müzik okulu işletmecisi’ değil ‘öğretmen’ veya ‘öğrenci’ kendisi ise, bu tartışma konusunu tartışmaya gerek kalmadan ‘müzik okulu işletmecisi’ tarafından yapılan telif hakkı ihlali reddedilir. Ancak, mahkeme, Club Cat’s Eye davası kararında (Yargıtay, 15 Mart 1988 tarihli karar) belirtildiği gibi ‘Karaoke Hukuku’ olarak adlandırılan yaklaşımı benimsedi ve bunu reddetti.

Bu, ‘Club Cat’s Eye’ adlı bir snack barın işletmecisinin, karaoke cihazını dükkanına kurarak müşterilere ve hosteslere şarkı söyletmesi üzerine, JASRAC’ın performans hakkı ihlalini gerekçe göstererek tazminat talep ettiği bir durumdur.

Yargıtay, bir snack barın işletmecisinin karaoke cihazını dükkanına kurarak müşterilere şarkı söylemeyi teklif ettiği, müşterinin seçtiği şarkının karaoke bandını oynatarak diğer müşterilerin önünde şarkı söylemesini sağladığı ve bununla dükkanın atmosferini oluşturduğu ve müşteri çektiği ve kar elde etmeyi amaçladığı durumlarda, işletmecinin, müşterinin şarkı söyleme eyleminin öznesi olarak performans hakkı ihlali nedeniyle haksız fiil sorumluluğu taşıdığına karar verdi.

Tokyo Bölge Mahkemesi, bu ‘Karaoke Hukuku’na dayanarak, performansın öznesinin öğretmen veya öğrenci değil ‘müzik okulu işletmecisi’ olduğuna ve ‘müzik okulu işletmecisi’ açısından öğrencinin sayısına bakılmaksızın ‘belirsiz’ bir kişi olduğuna ve ‘halk’ olduğuna karar verdi.

Üçüncü tartışma konusu (müzik okulundaki performansın ‘dinletmek amacıyla’ gerçekleştirilen bir şey olup olmadığı) hakkında, müzik okulundaki dersler, öğretmen veya oynatılan kaynak tarafından gerçekleştirilen performansla öğrencilere ödev parçasını dinletmek ve bunu dinleyen öğrencinin ödev parçasını çalmasını sağlamak ve öğretmenin bunu dinlemesini sağlamak için tekrarlanır, bu nedenle, öğretmen veya oynatılan kaynak tarafından gerçekleştirilen performansın halk olan öğrencilere dinletmek amacıyla gerçekleştirildiği açıktır, dedi mahkeme.

Dördüncü tartışma konusu (müzik okulundaki iki ölçülük performansın performans hakkını içerip içermediği) hakkında, müzik okulundaki performansın amacı performans tekniklerini vb. öğrenmektir ve performans tekniklerini vb. öğrenmek, müzik eserine dahil edilen düşünce veya duyguların ifadesini yeniden üretmeden olamaz, bu nedenle, müzik okulunda sadece telif hakkı olmayan kısımların tekrar tekrar ders verildiğini düşünmek mümkün değildir ve derslerde iki ölçülük birim olarak performans gerçekleştirilse bile, bu, baştan sona belirli iki ölçüyü tekrar tekrar çalmak değil, iki ölçüyü keserek belirli bir dereceye kadar birleşik bir ifade çalmak olacaktır, dedi mahkeme.

Beşinci tartışma konusu (performans hakkının tükenmesi) hakkında, tükenme, tükenmiş ve yok olmuş olmak anlamına gelir ve genellikle fikri mülkiyet hakları ile ilgili bir sorundur. Yasal olarak üretilen veya yapılan ürünler, orijinal eserler, kopyalar vb. bir kez dolaşıma girdiğinde, artık sonraki devirlerde patent hakkı veya devir hakkı geçerli olmayacaktır, bu tükenme teorisidir. Ders kitabında yayınlanan müzik notaları veya eksi bir ses kaynaklarının (öğrencinin çaldığı enstrümanın parçasını çıkaran bir orkestranın kaydedildiği kayıt) oluşturulmasında telif hakkı sahibinin elde ettiği karşılık, çoğaltma hakkının kullanılmasına karşılık gelir ve müzik okulundaki derslerdeki kullanımına karşılık gelen karşılık, performans hakkının kullanılmasına karşılık gelir ve bu, tamamen farklı kullanım yöntemlerine sahip ayrı ayrı hakların kullanılmasına karşılık gelir ve haklar olarak farklıdır, bu nedenle performans hakkının tükenmesi söz konusu olamaz, dedi mahkeme.

Altıncı tartışma konusu (kaydedilmiş materyalin oynatılmasına ilişkin gerçek hukuki yasadışılığın engellenmesi) hakkında, müzik okulundaki müzik eserlerinin kaydedilmiş materyalinin oynatılması, performans hakkı ihlalinin gerçek hukuki yasadışılığını engellemez, dedi mahkeme.

Yedinci tartışma konusu (hakların kötüye kullanılması) hakkında, JASRAC’ın müzik okulundaki performanslar için telif hakkı kullanım ücreti talep etmesi, hakların kötüye kullanılması anlamına gelmez, dedi mahkeme.

Böylece, tüm tartışma konularında, davacı olan müzik okulu işletmecisinin talebi reddedildi ve davacı, bunu kabul etmeyerek, temyize başvurdu.

İkinci Derece Kararı: Birinci Derece Kararının Kısmen Gözden Geçirilmesi

Fikri Mülkiyet Yüksek Mahkemesi, işletmelerin tamamen kaybettiği birinci derece kararını kısmen gözden geçirerek, “Öğrencinin performansı için kullanım ücreti talep edilemez” kararını vermiştir (18 Mart 2021 tarihli karar).

Fikri Mülkiyet Yüksek Mahkemesi, müzik okulunda performansın öznesi, öğretmenin performansı için müzik okulu işletmecisi olduğunu ve belirsiz kişiler olarak “kamuya” karşılık gelen öğrencilere “dinletme amacıyla” gerçekleştirildiğini belirtti. Ancak, öğrencinin performansı, müzik ve performans teknikleri gibi öğretim almak için öğretmen sözleşmesine dayanarak, öğretmeni dinlemek için gerçekleştirildi ve öğrencinin performansının öznesi öğrenci olduğunu belirtti. Bunun üzerine,

“Müzik okulunda öğrencinin performansının öznesi ilgili öğrenci olduğundan, diğer noktaları değerlendirmeye gerek kalmadan, öğrencinin performansı nedeniyle, davalılar, davalıya karşı, performans hakkı ihlali nedeniyle tazminat borcu veya haksız kazanç iadesi borcu taşımamaktadır (Öğrencinin performansı, belirli bir müzik okulu işletmecisinin öğretmenine dinletme amacıyla öğrenim ücretini ödeyerek gerçekleştirilen bir şey olduğundan, ‘kamuya doğrudan (orta kısım atlanmıştır) dinletme amacıyla’ gerçekleştirilen bir şey olarak kabul edilemez ve öğrencinin performans hakkı ihlali oluşabilecek bir durum da yoktur.).”

Fikri Mülkiyet Yüksek Mahkemesi 18 Mart 2021 tarihli karar

Belirtti. “Öğretmenin performansının özü” ve “öğrencinin performansının özü” üzerinde ayrı ayrı durarak, her birini analiz etti.

Fikri Mülkiyet Yüksek Mahkemesi, öğrencinin performansının öznesi öğrenci olduğunu ve öğretmeni dinlemek amacıyla performans sergilemenin “kamuya” “dinletme amacıyla” yapılan bir şey olmadığını belirtti. Bunun üzerine, öğrencinin performansı, öğretmenin yönlendirmesini almak için özellikle öğretmene yönelik olduğu ve diğer öğrencilere yönelik olmadığı için, performans sergileyen öğretmenin diğer öğrencilere “dinletme amacıyla” performans sergilemediğini belirtti. Ancak, talep dışı kalan kapsamı, öğretmen ve 10’dan az öğrenci ile yapılan derslere sınırlı tuttu ve kaydedilmiş şarkıların oynatılmaması gibi koşullar da ekledi.

Ayrıca, birinci derece mahkemede, öğrencinin performansının müzik okulu işletmecisinin performansı ile aynı şekilde görülebileceği gerekçesi olarak Club Cats Eye olayına atıfta bulunulmuştu, ancak ikinci derece kararında, Roku Roku II olayı (Japon Yüksek Mahkemesi 20 Ocak 2011 tarihli karar) referans alınmıştır.

Roku Roku II olayı, hard disk kaydedici “Roku Roku II”nin iki cihazından biri (ana cihaz Roku Roku) Japonya’da kurulmuş ve diğer cihaz (ikincil cihaz Roku Roku) kullanıcılara kiralanmış veya devredilmiş ve Japonya’da yayınlanan televizyon programlarının kullanıcılar tarafından izlenmesini mümkün kılan bir hizmetin yasadışı olup olmadığı, çoğaltma hakkının ihlal edilip edilmediği konusu tartışılmıştır.

Roku Roku II olayı hakkında, Tokyo Bölge Mahkemesi yasadışı olduğuna karar vermiş, Fikri Mülkiyet Yüksek Mahkemesi ise yasadışı olmadığına dair tersine bir karar vermiştir. Ancak, Yüksek Mahkeme, Fikri Mülkiyet Yüksek Mahkemesi’nin kararını bozmuş ve olayı Fikri Mülkiyet Yüksek Mahkemesi’ne geri göndermiştir.

Bu durumda, ana cihaz Roku Roku’da bir çoğaltma yapıldığı konusunda bir anlaşmazlık yoktu, ancak çoğaltmanın öznesinin hizmet sağlayıcı mı yoksa kullanıcı mı olduğu tartışma konusu olmuştur.

Yüksek Mahkeme, hizmet sağlayıcının, sadece çoğaltmayı kolaylaştırmak için bir ortam vb. oluşturmanın ötesinde, yönetim ve kontrolü altında, bir yayını alıp çoğaltma cihazına yayın programı vb. ile ilgili bilgileri girdiği, bir çoğaltma cihazı kullanılarak yayın programı vb. çoğaltmanın gerçekleştirilmesinde kilit bir rol oynadığını ve hizmet sağlayıcının bu tür eylemleri olmadan, hizmetin kullanıcısının kayıt talimatı vermesine rağmen, bir yayın programı vb. çoğaltmanın mümkün olmayacağını, bu nedenle hizmet sağlayıcının çoğaltmanın öznesi olduğunu belirtti.

Müzik okulunda öğrencinin performansı, bir yayın programı vb. çoğaltmanın gerçekleştirilmesinde kilit bir rol oynayan Roku Roku hizmet sağlayıcısı ile aynı şekilde görüldü.

Yüksek Mahkeme Kararı: İkinci Derece Mahkemeyi Destekliyor

24 Ekim 2022’de (Reiwa 4), Yüksek Mahkeme, müzik okulu öğretmeninin performansı için ödeme yapma yükümlülüğü olduğunu belirtirken, öğrencinin performansı için ödeme yükümlülüğü olmadığına karar verdi.

Müzik okulunda öğrencinin performansı, öğretmenin performans teknikleri gibi öğretimini alıp bunları öğrenmek ve geliştirmek amacıyla yapılır. Görev parçasını çalmak, sadece bu amaca yönelik bir araçtır. Ve öğrencinin performansı, öğretmenin eylemi olmadan sadece öğrencinin eylemiyle gerçekleşir. Bu amaçla ilişkili olarak, öğrencinin performansı önemli bir anlam taşır. Öğretmenin eşlik etmesi veya çeşitli kayıtların oynatılması durumunda bile, bunlar sadece öğrencinin performansını destekler.

24 Ekim Reiwa 4 (2022), Birinci Küçük Mahkeme Kararı

Öğrenciden alınan ders ücreti de, performans teknikleri gibi öğretim için bir ödeme olup, görev parçasını çalmak için bir ödeme değildir, dedi.

Bu durumları göz önünde bulundurarak, “Ders sırasında öğrencinin performansıyla ilgili olarak, davalılar (müzik okulu) bu yönetim telif hakkının kullanıcıları olamaz” şeklinde bir karar verdi.

Yani, sadece öğrenci performans sergiler ve öğretmen performans sergilemezse, ödeme yapılması gerekmez.

Elbette, müzik okulunda öğretim sırasında öğretmenin hiç performans sergilememesi pratikte mümkün olmayabilir, ancak genellikle öğretim sırasında öğrencinin performans süresi öğretmeninkinden daha uzundur. Ödeme miktarını etkileyebilir.

Referans: Müzik Eğitimini Koruma Derneği | Yüksek Mahkeme Kararı Verildi (Bildiri Metni & Karar Metni)[ja]

Özet: Telif Hakları Hakkında Danışmak İçin Avukata Başvurun

Müzik Okulu vs. JASRAC (Japon Müzik Hakları Koruma Derneği) davası hakkındaki Yüksek Mahkeme kararı kesinleşmiş ve öğrencilerin performansları için kullanım ücreti ödeme yükümlülüğünün olmadığı belirlenmiştir. Bundan sonra, JASRAC ve müzik okulu işletmecileri arasında, kullanım ücretlerinin indirilmesi dahil olmak üzere müzakerelerin ilerlemesi olasıdır.

Ek olarak, JASRAC kültür merkezlerindeki müzik kurslarındaki performanslar için de kullanım ücreti talep etmektedir. Ancak, kültür merkezlerindeki müzik kursları için de Yüksek Mahkeme’nin aynı yorumu yapılabilirse, performansın öznesi kültür merkezi işletmecisi olmayacağı anlamına gelir ve kullanım ücretleri gözden geçirilebilir.

Büromuz Tarafından Alınan Önlemler

Monolith Hukuk Bürosu, özellikle IT ve hukuk alanlarında yüksek uzmanlığa sahip bir hukuk firmasıdır. Son yıllarda, telif haklarına ilişkin fikri mülkiyet hakları giderek daha fazla dikkat çekmekte ve hukuki kontrolün gerekliliği artmaktadır. Büromuz, fikri mülkiyet haklarına ilişkin çözümler sunmaktadır. Ayrıntılar aşağıdaki makalede belirtilmiştir.

Monolith Hukuk Bürosu’nun hizmet verdiği alanlar: Çeşitli şirketlerin IT ve Fikri Mülkiyet Hukuku[ja]