İntranet Üzerine Yeniden Yayımlanması Uygun mu? Yargı Kararları Işığında Japon ~ Gazete Makalelerinin Telif Haklarına Dair Açıklama

Gazete makalelerini yeniden yayımlamanın hukuki sorunları nelerdir? Şirketinizle ilgili bir gazete makalesini, çalışanlara bilgi sağlamak amacıyla şirket içi özel bir intranete yerleştirmek, duruma göre telif hakkı ihlali teşkil edebilir. Gerçekten de, gazete makalelerini yeniden yayımlamanın ‘telif hakkı ihlali’ olduğu gerekçesiyle, gazete şirketlerinin tazminat talebinde bulunduğu örnekler vardır.

Sorun yaratan örneklerde, Chūnichi Shimbun (Japanese 中日新聞) ve Nihon Keizai Shimbun (Japanese 日本経済新聞) olmak üzere iki şirket davacı olarak yer aldı. Her iki dava da, gazete makalelerinin dijital görüntülerini oluşturarak şirketin intranetinde yükleyip çalışanların erişimine sunan Tokyo’daki bir demiryolu şirketiyle ilgiliydi.

Burada, bu iki gazete makalesinin telif haklarına ilişkin davalarda verilen kararları açıklayacağız.

Gazete Haberlerine Telif Hakkı Tanınabilir mi?

‘Eser’ kavramının neyi ifade ettiğini örneklendiren Japon Telif Hakkı Kanunu’nun (Japanese Copyright Law) 10. maddesinin 1. fıkrasında, 1. sıra ‘romanlar, senaryolar, tezler, konferanslar ve diğer dil eserleri’ni, 8. sıra ise ‘fotoğraf eserleri’ni tanımlamaktadır. Gazete ve haber ajanslarının gazetelerde ve elektronik medyada yayınladığı haberler ve fotoğrafların bu tanıma uygun olduğu düşünülebilir.

Öte yandan, 10. maddenin 2. fıkrasında ‘sadece gerçeklerin aktarımı olan çeşitli raporlar ve güncel haberlerin, birinci fıkranın 1. sırasında belirtilen eserlere dahil olmadığı’ belirtilmiştir. Gazete haberlerinin ‘gerçekleri sadık bir şekilde aktarma’ yönüne odaklanıldığında, ‘gazete haberlerinin telif hakkına sahip olmadığı’ yorumu da mümkün olabilir.

Burada, ‘sadece gerçeklerin aktarımı olan’ ifadesine dikkat etmek önemlidir. ‘Kimin, ne zaman, nerede, hangi ölüm nedeniyle öldüğü. Kaç yaşındaydı’ gibi sadece bilgi veren ölüm ilanlarından farklı olarak, gazetecinin ifade tarzında farklılık gösteren haberlerin eser olarak kabul edilebileceği düşünülmektedir.

Ayrıca, Telif Hakkı Kanunu, belirli ‘istisnai’ durumlarda telif hakkı ve benzeri hakları sınırlayarak, hak sahiplerinden izin almadan kullanımı mümkün kılan hükümler içermektedir (30. maddeden 47. maddenin 8’ine kadar). 30. maddenin ‘kişisel kullanım için çoğaltma’ hükmü, nispeten geniş bir şekilde tanınmıştır. Örneğin, sevdiğiniz bir televizyon programını ailenizle birlikte izlemek için kaydetmek bu hükme dahildir. Peki, şirketlerin veya kuruluşların intranetinde gazete haberlerini kullanmaları durumunda ne olur? Sınırlı bir şirket içinde sadece çalışanların görmesi için olduğundan bu da kişisel kullanım sayılır, şeklinde bir argüman da mümkündür.

İlgili makale: Patent, Marka, Telif Hakkı Gibi Fikri Mülkiyet Haklarının İhlali Riskleri ve Alınabilecek Önlemler[ja]

Gazete Makaleleri ve Telif Hakkı Kararları①: Davacı Chūnichi Shimbun Şirketi Olan Dava

Chūnichi Shimbun Şirketi, bir demiryolu şirketine karşı, kendi telif hakkına sahip gazete makalelerini tarayarak görüntü verisi oluşturduğu, bu verileri şirket içi intranet için kayıt ortamında sakladığı ve çalışanların bu intranete bağlanarak verileri görüntüleyebilmesini sağladığı gerekçesiyle, telif hakkının çoğaltma ve halka iletim haklarını ihlal ettiği iddiasıyla, Japon Medeni Kanunu’nun (Japanese Civil Code) 709. maddesi veya aynı kanunun 715. maddesine dayanarak tazminat talebinde bulunmuştur.

Demiryolu şirketinde 2005 yılı Ağustos ayında 533 çalışan ve yönetici bulunurken, 2019 yılında bu sayı 728 çalışan ve yöneticiye ulaşmıştır. 2005 yılında, dört istasyon yönetim ofisine birer hesap ayarlanmış ve görev yönetim ofislerine yedi hesap ayarlanarak, 2015 yılına kadar toplamda 39 adet, 2019 yılına kadar ise 57 adet bilgisayarın intranete erişebilir şekilde kurulduğu belirtilmiştir.

Referans: Nikkei Asian Review | Başkent Yeni Şehir Demiryolu’na Tazminat Emri: Chūnichi Shimbun Makalelerinin İzinsiz Kullanımı[ja]

Chūnichi Shimbun’un Savunması

Chūnichi Shimbun, Mart 2018 (Heisei 30) tarihine kadar demiryolu şirketinin intranetinde yayımlanan makalelerin hangileri olduğunun belirsiz olduğunu ifade etmektedir. Ancak, yayımlanan gazete makaleleri genellikle muhabirler tarafından gerçeklerin seçimi, durum analizi ve değerlendirme gibi unsurlar eklenerek yaratıcı bir şekilde düşünce ve duyguların ifade edildiği için, eser olarak kabul edilmeleri gerektiğini savunmaktadır. Ayrıca, bu makalelerin, Chūnichi Shimbun tarafından iş görevi eseri olarak telif hakkına sahip olunduğunu iddia etmektedirler.

İlgili makale: İş Görevi Eseri Nedir? 4 Temel Şart ve Tüzel Kişilerin Telif Hakkı Kazanma Yöntemleri[ja]

Demiryolu Şirketinin Savunması

Davalı konumundaki demiryolu şirketi ise, davacının 2005 yılı 1 Eylül’den 2018 yılı 31 Mart’a kadar olan süreçte ihlal edilen makaleleri tek tek belirlemediğini ve ihlal eyleminin ispat yükümlülüğünü hiçbir şekilde yerine getirmediğini belirtti. Bunun üzerine, 2018 yılında yayımlanan makalelerden bazıları hariç, diğer tüm makalelerin eser niteliği taşıdığı konusunda itiraz etti.

Demiryolu şirketi, ihlal edilen makalelerin belirlenmemiş olması noktasında, “Davacı, hangi bölümde yaratıcılık olduğunu açıkça belirtmedikçe, eser olduğu yönündeki iddia yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılamaz” şeklinde savunma yaptı. Ayrıca, bir gazete makalesinin eser olup olmadığı konusunda, “Davacı, gazetelere sunulan gerçekleri (bilgileri) gazete makalesi olarak sunuyor, ancak her bir gazeteye sunulan gerçeklerin (bilgilerin) aynen alındığı gazete makalelerinin eser sayılmadığı açıktır. Sunulan gerçeklere (bilgilere) davacı tarafından bir takım işlemler uygulansa bile, bu işlemler makalenin hemen eser haline gelmesini sağlamaz. Güncel olayları ele alan haftalık veya aylık dergiler, gerçeklerin analizini yapmakta ve değerlendirmeler eklemekte, bu nedenle eser niteliği taşıyan makalelerin sayısı fazladır. Ancak gazete makaleleri bu durumdan farklıdır” diyerek iddiasını sürdürdü.

Mahkemenin Kararı

Mahkeme öncelikle, demiryolu şirketinin telif hakkı niteliğini sorguladığı 2018 (Heisei 30) yılında yayınlanan bazı makaleler için,

2018 yılında yayınlanan makaleler, kazalarla ilgili haberler, yeni ekipman veya sistemlerin tanıtımı, ürün satışları, politikaların tanıtımı, etkinlikler veya projelerin tanıtımı, iş planları, istasyon isimleri, tren yaklaşma melodileri, üniforma değişiklikleri gibi olaylarla ilgili haberlerdir. Bunlardan, kazalarla ilgili haberler, okuyuculara açık ve anlaşılır bir şekilde bilgi sunmak için sıralama gibi konularda düzenlemeler yapılarak ve ifade üzerinde yaratıcı çabalar gösterilerek yazılmıştır. Diğer haberler ise, ilgili konunun doğrudan gerçekleriyle birlikte, konuyla ilgili önemli sayıda bilgiyi uygun bir sıra ve biçimde makaleye dahil ederek, ilgililerin röportajlarını veya ifadelerini uygun bir şekilde seçerek veya özetleyerek ifade üzerinde yaratıcı çabalar gösterilmiştir. Bu nedenle, 2018 yılında yayınlanan makalelerin her biri yaratıcı ifadeler içermekte ve telif hakkı eseri olarak kabul edilmektedir.

Tokyo Bölge Mahkemesi, 2022 (Reiwa 4) Ekim 6 tarihli karar

ve davacı çalışanın iş görevi sırasında bu makaleleri oluşturduğu kabul edilmiş ve söz konusu makalelerin telif hakkı eseri olduğu onaylanmıştır. Ayrıca, bu makalelerin kesilip taranarak görüntü verilerinin oluşturulup intranete yüklenmesi, davacının çoğaltma ve halka iletim haklarını ihlal ettiği kabul edilmiştir.

Öte yandan, davalı demiryolu şirketi, makalelerin kullanımının kar amacı gütmeyen ve kamu yararına olduğunu ve davacı gazete şirketinin bireysel düzenlemelerine göre ücretsiz olması gerektiğini savunmuştu, ancak mahkeme, davalının bir şirket olarak işletmesinin kar amacı gütmeyen bir yapıda olamayacağını ve makalelerin kullanımının sonuçta davalının gelir artışına katkıda bulunacağını belirterek, davalının iddialarını geçersiz bulmuştur.

Son olarak, 2018 yılından önce, davacının telif hakkına sahip olduğu 458 makalenin yayınlandığının kabul edilmesinin uygun olduğuna ve zararın 1.374.000 yen olarak belirlenmesine karar verilmiştir. 2018 yılında yayınlanan makaleler için ise 139 makale kabul edilmiş ve zarar 399.000 yen olarak belirlenmiştir. Toplamda 1.773.000 yen zarar ve buna ek olarak avukatlık ücreti olarak kabul edilen 150.000 yen ile birlikte toplam 1.923.000 yen ödeme yapılması, demiryolu şirketine emredilmiştir.

Gazete Makaleleri ve Telif Hakkı İçtihatları②: Japon Ekonomi Gazetesi’nin Davacı Olduğu Dava

Japon Ekonomi Gazetesi (Nikkei), 2005 Ağustos ile 2019 Nisan (Heisei 17 – Reiwa 1) arasında demiryolu şirketinin intranetinde toplam 829 makalenin yayımlanmasının, her bir makaleye ilişkin telif hakkı (çoğaltma hakkı ve kamuya iletim hakkı) ihlali olduğunu iddia ederek, demiryolu şirketine karşı haksız fiil temelinde tazminat talebinde bulundu (Medeni Kanun 709. madde; tazminat miktarı için Telif Hakkı Kanunu 114. madde 3. fıkra).

Referans: Japon Ekonomi Gazetesi｜Tsukuba Express’e tazminat emri – Şirket makalelerini izinsiz kullandı[ja]

Japon Ekonomi Gazetesi’nin İddiaları

Japon Ekonomi Gazetesi, “Her bir makale, seçilen materyalin içeriği, miktarı, yapısı gibi özelliklerle, makalenin konusu hakkında yazarın takdirini, olumlu veya olumsuz görüşlerini, eleştirilerini, kınamalarını, bilgi değerini ve diğer düşüncelerini, duygularını ifade eder ve basit ölüm ilanları, personel değişiklikleri, nişan ve madalya haberleri gibi sadece gerçekleri aktaran haberlerden farklı olarak, telif hakkı iddia edilebilecek kadar içerik barındırır” diyerek,

“Bu nedenle, söz konusu makalelerin her biri telif hakkı niteliğinde eserlerdir” şeklinde iddia etmiştir.

Demiryolu Şirketinin İddiaları

Buna karşılık, demiryolu şirketi, “Gazete makalelerinin, sadece gerçekleri aktaran haberler ve raporlar telif hakkı niteliğinde eserler değildir” diyerek, haber ve rapor makalelerinin bile edebi ve akademik alana girse ve yaratıcı bir şekilde düşünce veya duyguları ifade etse telif hakkı eseri olabileceğini, ancak yaratıcılığın, sanat eserleri olarak edebiyat, resim, müzik gibi alanlarda özgün bir şekilde ifade edilmesi veya ifade edilen eser anlamına geldiğini, düşünce ifadesi ise düşünceleri, duygu ifadesi ise sanatsal ilhamı yaratıcı bir şekilde ifade eden eserlerin telif hakkı eseri olduğunu savunmuştur.

Ayrıca, “Genel gazete haber makaleleri, özünde gerçekleri aktaran ve doğruluk misyonunu taşıyan, yaratıcılığın olmaması gereken şeylerdir. Bu nedenle, genel gazete haber makaleleri, a priori yaratıcılık içermez ve telif hakkı eseri olarak kabul edilemez. Muhabirin makaleyi yazma sürecindeki zihinsel çalışması ne kadar yüksek olursa olsun, bu durum yaratıcılıkla doğrudan ilişkili değildir” demiştir.

“Yaratıcı bir şekilde düşünce veya duyguları ifade eden eserler” telif hakkı eseri olmasına rağmen, gazete makalelerinin “doğruluk misyonunu taşıması ve yaratıcılığın olmaması gerektiği” için telif hakkı eseri olmadığını savunmuştur.

Mahkemenin Kararı

Mahkeme, bu iddialara karşılık, her bir makalenin, “Muhabirin, araştırma sonuçlarına dayanarak, makale içeriğini anlaşılır bir şekilde özetleyen başlık eklediği, ilgili makalenin temasıyla ilgili doğrudan gerçekleri açıkça anlattığı ve ayrıca, dahil edilmesi gereken ilgili konuların seçimi, makalenin gelişimi, yazım tarzı gibi konularda da muhabirin ifade üzerindeki yaratıcılığını gösterdiği” sonucuna varmış ve bu nedenle, her bir makalenin “düşünce veya duyguları yaratıcı bir şekilde ifade eden ve edebiyat, akademi, sanat veya müzik alanına ait olan” yani telif hakkı eseri (Telif Hakkı Kanunu 2. madde 1. fıkra 1. numara) olduğunu kabul etmiş ve “sadece gerçekleri aktaran haberler ve güncel olay raporları” (Telif Hakkı Kanunu 10. madde 2. fıkra) kapsamında olmadığına karar vermiştir.

Mahkeme,

Telif hakkı eseri olarak kabul edilebilmesi için gerekli yaratıcılık düzeyinin, yüksek sanatsal veya özgün nitelikler gerektirmediğini, yaratıcının herhangi bir kişiliğinin ortaya konulması yeterli olduğunu belirtmiştir. Bu anlamdaki yaratıcılık, içerikteki kurgusallığı zorunlu bir unsur veya önkoşul olarak kabul etmez, bu nedenle gazete makalelerinin doğası gereği doğruluk talep edilmesi, yaratıcılıkla hiçbir çelişki teşkil etmez ve ikisi uyum içinde olabilir.

Tokyo Bölge Mahkemesi, 2022 yılının 30 Kasım kararı

ve telif hakkı (çoğaltma hakkı ve kamuya iletim hakkı) ihlali nedeniyle, yayımlanan toplam 829 makale ile ilgili 4 milyon 145 bin yen tazminat ve buna bağlı avukatlık ücreti olarak 450 bin yen, toplamda 4 milyon 595 bin yen ödeme yapılmasına demiryolu şirketine hükmetmiştir.

Özet: Telif Hakkı Konusunda Uzmanlara Danışın

Her ne kadar birinci derece mahkeme kararları olsa da, gazete makalelerinin birer eser olduğu ve şirket içi intranet üzerinden kullanılmasının telif hakkı (çoğaltma hakkı ve kamuya iletim hakkı) ihlali teşkil ettiği tespit edilmiştir.

Ayrıca, şirket içi kullanım olsa bile, bu durumun özel kullanım olarak kabul edilmeyebileceği ihtimali yüksektir. Örneğin, şirket içi intranet gibi platformlara aktarım yapılırken bile, gazete yayıncısı olan telif hakkı sahibinden izin almak gerekmektedir. Telif hakkı sahibinin haklarını ihlal etmeyecek şekilde eser kullanımına dikkat etmek zorunludur.

Gazeteler gibi şirket içinde sıkça kopyalanarak kullanılan konut haritalarının eser niteliği hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki makaleye göz atabilirsiniz. Lütfen inceleyiniz.

İlgili Makale: Konut Haritaları Telif Hakkı İçerir mi? Reiwa 4 (2022) Yılı Zenrin Davasını İnceleme[ja]

Hukuk Büromuz Tarafından Sunulan Önlemler

Monolith Hukuk Bürosu, IT ve özellikle internet ile hukukun her iki alanında da zengin deneyime sahip bir hukuk firmasıdır. Son yıllarda, telif hakları başta olmak üzere fikri mülkiyet hakları büyük ilgi görmektedir. Büromuz, fikri mülkiyetle ilgili çözümler sunmaktadır. Ayrıntılar aşağıdaki makalede yer almaktadır.

Monolith Hukuk Bürosu’nun Uzmanlık Alanları: Çeşitli şirketlerin IT ve fikri mülkiyet hukuku[ja]