IT Sistemlerinde Telif Hakları Sorununun Genel Görünümü Nedir?

IT sistemlerinin geliştirilmesiyle ilgili hukuki sorunların çoğu, projenin “alev alması” ile ilgilidir. Bu durumda, “Proje Yönetimi Yükümlülüğü” veya “Kullanıcı İşbirliği Yükümlülüğü” olsun, projenin sorunsuz ilerlemesi için tarafların ne yapması gerektiği genellikle ana tartışma konusu olur.

Ancak, unutulmaması gereken bir diğer önemli konu da telif hakları da dahil olmak üzere fikri mülkiyetle ilgili sorunlardır. Bu makalede, IT sistemlerinin geliştirilmesi projelerindeki her aşama ve IT sisteminin her bileşeni için ilgili telif hakkı sorunlarını açıklıyoruz ve bu alandaki genel bakışı düzenliyoruz.

IT Sistemleri ve Telif Hakları Arasındaki İlişki

Telif Hakkı Yasası Nedir?

Öncelikle, Telif Hakkı Yasası’nın hangi amaçla oluşturulmuş bir hukuk dalı olduğunu anlamak için, Telif Hakkı Yasası’nın ilk maddesindeki amaç hükmü (bu yasanın hangi amaçla çıkarıldığını ideolojik olarak açıklayan hüküm) referans alınabilir.

Madde 1: Bu yasa, eserler ve performanslar, kayıtlar, yayınlar ve kablolu yayınlarla ilgili olarak yazarın hakları ve bunlara komşu hakları belirler, bu kültürel ürünlerin adil kullanımına dikkat ederken, yazarların haklarının korunması ve kültürel gelişmeye katkıda bulunma amacını taşır.

Yani, bir eseri yaratan yazarlara belirli haklar tanırken, bireysel hakları korur ve aynı zamanda toplum genelinde bireysel yaratıcı faaliyetleri teşvik eder ve “kültürel gelişmeyi” hedefler. Başka bir deyişle, yazarların bireysel haklarının korunması ve toplum genelinde eserlerin kullanımının teşvik edilmesi arasında uygun bir denge sağlamayı amaçlar.

Ayrıca, telif hakkının tanınabileceği konular arasında, örnek olarak aşağıdakiler belirtilmiştir. Önemli olan nokta, 9. maddede “program eserleri”nin açıkça belirtilmiş olmasıdır. IT sistemlerinin geliştirilmesinde de, telif hakkı doğal olarak tanınır ve bu nedenle telif hakkı ile ilgili sorunlar doğal olarak ortaya çıkar.

Madde 10/1

Bu yasada belirtilen eserler genellikle aşağıdakileri içerir: 1. Romanlar, senaryolar, tezler, konuşmalar ve diğer dil eserleri
2. Müzik eserleri
3. Dans veya pantomim eserleri
4. Resimler, gravürler, heykeller ve diğer sanat eserleri
5. Mimarlık eserleri
6. Haritalar veya bilimsel nitelik taşıyan çizimler, tablolar, modeller ve diğer grafik eserler
7. Film eserleri
8. Fotoğraf eserleri
9. Program eserleri

Eserlere Hakların Uygulanması Ne Anlama Geliyor?

Ayrıca, Telif Hakkı Yasası’nın amacını ve etkisini anladıktan sonra, önemli olan “telif hakkının tanınmasının ne anlama geldiği”dir. Telif hakkına sahip olan bir kişi, çoğaltma (aynı yasa 21. madde), internet üzerinden yayın yoluyla halka açık iletim (aynı yasa 23. madde 1. fıkra), devir (aynı yasa 27. madde) gibi haklara sahip olur.

Tersine, telif hakkına sahip olmayan bir kişi bu eylemleri gerçekleştirirse, durdurma talebi (aynı yasa 112. madde) veya sivil hukukta haksız eylem sorumluluğu (Medeni Kanun 709. madde) talep etme hakkına sahip olur. Bu, “telif hakkı ihlali” sorunudur.

Not: Telif hakkı, diğer normal mülkiyet hakları veya borçlar gibi, devir veya transferin doğal olarak beklenen bir hak olduğu bir hak olarak kabul edilir.

1. Telif hakkında, hakların var olup olmadığı ve devirin gerçekleşip gerçekleşmediği hukuki sorunlar vardır
2. Telif hakkında, hak sahibine karşı hak ihlalinin gerçekleşip gerçekleşmediği hukuki sorunlar vardır

Bu iki noktayı burada anlamamız önemlidir.

IT Sistemlerinin Eser Olarak Yapısı

Öte yandan, Telif Hakkı Yasası ile ilişkili olarak, IT sistemlerinin ve geliştirme süreçlerinin düzenlenmesi de bu alandaki düzenlemeler için yararlıdır. Bir yönüyle, IT sistemleri, programlama dilleri başta olmak üzere, bilgisayar dillerinin toplamıdır.

Diğer bir bakış açısıyla, bileşenlerine göre ayrıldığında, “ekran” konusu, “veritabanı” konusu ve sunucu tarafında çalışarak genel yapının yönetimini sağlayan “program” konusu olmak üzere üç katmana ayrılabilir. IT sistemlerinin telif hakkı sorunları, bu üç katman üzerinde gelişir.

IT Sistemleri Etrafındaki Telif Haklarına İlişkin Hukuki Konular

Yukarıdaki içerikleri göz önünde bulundurarak, IT sistemleri ile ilgili telif hakkı sorunlarının genel görünümünü düzenleyeceğiz.

IT Sisteminin Tümüne Yayılan Konular

Hakların Varlığına İlişkin Tartışmalar

Birincisi, hakların “varlığı” ile ilgili tartışmalardır. Yani, telif hakkının varlığı veya devrinin gerçekleşip gerçekleşmediği türünden sorunlardır. Bu konuda, aşağıdaki makalede detaylı bir açıklama yapılmıştır.

https://monolith.law/corporate/copyright-for-the-program-source-code[ja]

Bu makalede, telif hakkını ilk kez kimin elde ettiği (hukuki olarak “ilk elden elde etme” denir) sorunundan, devrinin başarılı olup olmadığını nasıl belirlememiz gerektiğini açıklıyoruz.

Ne’nin Telif Hakkı İhlali Olduğuna Dair Tartışmalar

Ayrıca, telif hakkının var olduğunu (veya olmadığını) varsayarak, neyin yapılabilir olduğu (veya neyin yasak olduğu) konusunda tartışmalar da vardır. Örneğin, “çok benzer” iki eser arasında, sadece “referans alındı” mı yoksa “kopyalandı” mı olduğuna dair tartışmalar vardır. Bu konuda, aşağıdaki makalede detaylı bir açıklama yapılmıştır.

https://monolith.law/corporate/copyright-infringement-relatedtothe-program[ja]

Bu makalede, programın kaynak kodunu örnek alarak, mahkemelerin telif hakkı ihlalini nasıl değerlendireceğini açıklıyoruz.

Yukarıdaki genel telif hakkı sorunları, “ekran”, “program” ve “veritabanı” olmak üzere üç katmana ayrılır. Bu katmanlardan “program” konusunu yukarıdaki makaleye bırakarak, “ekran” ve “veritabanı” konularında, telif hakkı kanunu açısından hangi özelliklerin olduğunu düzenleyerek, bu alanın genel anlayışını mümkün kılabiliriz.

Ekran ve UI’ya Karşı Telif Hakkı Koruması

Ekran düzeni ve UI için de telif hakkı tanınır. Ancak, IT sisteminin görünümüne ilişkin olarak, telif hakkı ihlalinin kabul edildiği durumlar çok fazla değildir. Belirli bir işlevsellik ve kullanım hissi sağlamak için gerekli olan görünüm ve düzeni düzenlemeye çalışırsanız, doğal olarak benzerlikler ortaya çıkar.

“Başkasının yaratıcı çalışmasını çaldı” demek için gereken engel çok yüksektir ve “sıradan ifadeler bireysel olarak benimsendi” şeklinde bir durum çoğunlukla ortaya çıkar. Aksi takdirde, mahkemelerin telif hakkı ihlalini kabul etmesi pek olası değildir.

Veritabanına Karşı Telif Hakkı Koruması

Ayrıca, veritabanının tablo yapısı gibi konulara da telif hakkı tanınır. Ancak bu konuda da, telif hakkı ihlalinin kabulü oldukça çekingen bir şekilde yapılır. Veritabanının yapısı, basitçe söylemek gerekirse, “bilgiyi düzenlemek için bir çerçeve”den başka bir şey değildir. Bu tür basit bir “çerçeve”nin “yaratıcı bir çalışma” olarak kabul edilebilmesi için, detaylı bir sistem gereklidir. Basitçe söylemek gerekirse, belirli bir ölçekte ve ayrıntılı bir şekilde tasarlanmış bir veritabanına karşı olmadıkça, “sıradan bir ifade olduğu için herkes tarafından benimsendi” şeklinde bir durum oluşur ve “bir tarafın diğerini kopyaladığı” durumu oluşmaz.

Öte yandan, bu konuyla ilgili dikkat edilmesi gereken bir nokta, veritabanına depolanan “veri”nin kendisine telif hakkının tanınmamasıdır. Veri, insanların yaratıcı çalışmaları gibi bir şey değil, soyut bir “bilgi”den daha fazlası değildir. Bu nedenle, ne kadar nadir ve değerli bir veri olursa olsun, koruması telif hakkı ile sağlanamaz.

Eğer veriyi çalarak karşı tarafa zarar vermişseniz, bu bir telif hakkı ihlali sorunu değil, sivil hukukta bir haksız fiil sorunu oluşturur.

Özet

Yukarıdakiler, IT sistemlerinin genel görünümü göz önünde bulundurularak telif hakkı sorunlarının genel bir bakışını oluşturmaktadır. Telif hakkının var olup olmadığı veya ihlal edilip edilmediği, bunun “sanatsal bir değeri olup olmadığı” veya “bir sonuç olarak ne kadar yüksek bir tamamlanma seviyesine sahip olduğu” gibi sorunlarla ilgisiz bir şekilde belirlenir. Bu nedenle, hatalar veya özellikler üzerindeki hatalar da dahil olmak üzere benzerliklerin telif hakkı ihlali olup olmadığını belirleyebileceğini anlamak önemlidir.

Yaratıcılar ve teknisyenlerden farklı bir ölçekte, “yaratıcı olmanın ne anlama geldiğini” tartışmanın zorluğu, telif hakkı sorunlarının hukuki alan olarak özelliği gibi görünmektedir.