Aandelenruil en aandelenoverdracht volgens de Japanse vennootschapswet: Een uitleg van de procedures voor het creëren van een volledige moeder-dochtermaatschappijrelatie

In de zoektocht naar groeistrategieën worden fusies en overnames (M&A) en interne herstructureringen belangrijke opties voor bedrijven. Vooral wanneer een bedrijf een andere onderneming tot een 100% volledige dochteronderneming maakt, kan dit de besluitvorming versnellen en de synergie-effecten binnen de groep maximaliseren. In Japan kan het noodzakelijk zijn om een volledige moeder-dochterrelatie op te bouwen. De Japanse vennootschapswetgeving biedt twee belangrijke methoden om zo’n relatie te creëren: “aandelenruil” en “aandelenoverdracht.” Aandelenruil wordt vaak gebruikt wanneer een bestaande onderneming een andere onderneming volledig wil overnemen en wordt veelvuldig toegepast in de context van M&A. Aan de andere kant is aandelenoverdracht een typische methode die wordt gebruikt bij het oprichten van een nieuwe holdingmaatschappij, waaronder één of meerdere operationele bedrijven als volledige dochterondernemingen worden geplaatst. Een belangrijk kenmerk van deze systemen is dat ze zonder individuele instemming van alle aandeelhouders van de betrokken bedrijven, maar door middel van een bijzondere resolutie tijdens de aandeelhoudersvergadering, een 100% controle kunnen realiseren, inclusief voor de minderheidsaandeelhouders die tegen zijn. Vanwege dit krachtige effect zijn de procedures strikt vastgelegd in de Japanse vennootschapswetgeving, en het is essentieel dat bestuurders en juridische medewerkers deze details nauwkeurig begrijpen. In dit artikel worden de definities van aandelenruil en aandelenoverdracht onder de Japanse vennootschapswetgeving, de verschillen tussen beide systemen, en de specifieke procedurele stappen gedetailleerd uitgelegd op basis van juridische gronden.

Overzicht van Aandelenruil en Aandelenoverdracht in Japan

Aandelenruil en aandelenoverdracht zijn beide vormen van organisatieherstructurering die een volledige moeder-dochtermaatschappijrelatie creëren. Het fundamentele verschil tussen beide ligt in de vraag of de onderneming die de volledige moedermaatschappij wordt een “bestaande onderneming” is of een “nieuw opgerichte onderneming.” Dit essentiële verschil bepaalt het doel en het procedurele kader van elk systeem.

Wat is Aandelenruil?

Aandelenruil wordt gedefinieerd in artikel 2, lid 31 van de Japanse vennootschapswet als “het laten verwerven van alle uitgegeven aandelen van een naamloze vennootschap door een andere naamloze vennootschap of een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid.” In deze procedure is de onderneming die de aandelen verwerft en de volledige moedermaatschappij wordt, een reeds bestaande onderneming. De aandeelhouders van de onderneming die een volledige dochtermaatschappij wordt, dragen al hun aandelen over aan de volledige moedermaatschappij en ontvangen in ruil daarvoor aandelen van de moedermaatschappij of geld. Na de aandelenruil blijft de rechtspersoonlijkheid van de onderneming die een volledige dochtermaatschappij is geworden bestaan, waardoor het mogelijk is om vergunningen, arbeidscontracten met werknemers en contractuele relaties met zakenpartners te behouden en een soepele en geleidelijke bedrijfsintegratie te bevorderen. Vanwege deze eigenschap wordt aandelenruil voornamelijk gebruikt als een middel voor fusies en overnames (M&A) om een onderneming als volledige dochtermaatschappij onder de paraplu te brengen.

Wat is Aandelenoverdracht?

Aandelenoverdracht wordt gedefinieerd in artikel 2, lid 32 van de Japanse vennootschapswet als “het laten verwerven van alle uitgegeven aandelen van een of meer naamloze vennootschappen door een nieuw op te richten naamloze vennootschap.” Het belangrijkste kenmerk van deze procedure is dat de onderneming die de volledige moedermaatschappij wordt, “nieuw wordt opgericht” door het proces van aandelenoverdracht. Een of meerdere bestaande ondernemingen laten al hun aandelen verwerven door deze nieuwe onderneming en worden zelf volledige dochtermaatschappijen. Als resultaat neemt de nieuw opgerichte onderneming de rol op zich van een houdstermaatschappij (holding company) die de bedrijfsstrategie van de dochtermaatschappijen onder haar paraplu coördineert. Aandelenoverdracht wordt gebruikt wanneer een enkele onderneming overgaat naar een houdstermaatschappijstructuur (enkelvoudige aandelenoverdracht) of wanneer meerdere ondernemingen op gelijke voet een gezamenlijke moedermaatschappij oprichten voor bedrijfsintegratie (gezamenlijke aandelenoverdracht).

Dit verschil in de aard van de moedermaatschappij wordt ook weerspiegeld in de naam van de documenten die de basis vormen voor de procedure. Aandelenruil is een overeenkomst tussen twee of meer bestaande rechtspersonen en wordt daarom vastgelegd in een “aandelenruilovereenkomst.” Aan de andere kant is aandelenoverdracht een zelfvoorzienende handeling waarbij bestaande ondernemingen hun eigen herstructurering en de oprichting van een nog niet bestaande nieuwe onderneming tegelijkertijd uitvoeren, en wordt daarom vastgelegd in een “aandelenoverdrachtsplan.”

Vergelijking van Beide Systemen

Het begrijpen van de juridische kaders en praktische toepassingsgebieden van aandelenruil en aandelenoverdracht is van cruciaal belang bij het kiezen van de juiste methode voor organisatieherstructurering in Japan. Het meest fundamentele verschil tussen beide is of het volledige moederbedrijf een bestaande of een nieuw opgerichte onderneming is, en dit verschil leidt tot enkele belangrijke afwijkingen.

Allereerst verschillen de documenten die als basis voor de procedure dienen. Zoals eerder vermeld, wordt aandelenruil uitgevoerd op basis van een “aandelenruilovereenkomst” waarin de overeenkomst tussen de partijen is vastgelegd, terwijl aandelenoverdracht wordt uitgevoerd op basis van een “aandelenoverdrachtsplan” dat als blauwdruk voor de oprichting van de nieuwe onderneming dient.

Vervolgens verschilt het moment waarop de herstructurering van kracht wordt. De werking van een aandelenruil treedt in op de “datum van inwerkingtreding” die door de partijen in de aandelenruilovereenkomst is vastgesteld. Daarentegen treedt de werking van een aandelenoverdracht in op de dag dat de oprichtingsregistratie van het nieuw opgerichte volledige moederbedrijf is voltooid. Hierdoor is het bij aandelenoverdracht niet mogelijk om de datum van inwerkingtreding vooraf contractueel vast te leggen als een specifieke datum.

Vanwege deze verschillen zijn de belangrijkste gebruiksdoelen van beide systemen ook duidelijk gescheiden. Aandelenruil wordt doorgaans gebruikt voor M&A waarbij een bestaand bedrijf een ander bedrijf overneemt, of om een dochteronderneming volledig onder controle te brengen binnen een reeds bestaande bedrijvengroep. Aan de andere kant is aandelenoverdracht een geschikte methode voor het oprichten van een holding die verantwoordelijk is voor de algehele bedrijfsstrategie van de groep, of wanneer meerdere bedrijven op gelijke voet een bedrijfsfusie aangaan.

De belangrijkste verschillen worden in de onderstaande tabel samengevat.

Procedure voor Aandelenruil

De procedure voor aandelenruil verloopt via meerdere fasen zoals vastgelegd in de Japanse vennootschapswet (Japanse Corporate Law). Strikte eisen worden opgelegd om de belangen van aandeelhouders, schuldeisers en andere belanghebbenden te beschermen.

Het Sluiten van een Aandelenruilovereenkomst in Japan

Het proces van een aandelenruil begint met het sluiten van een “aandelenruilovereenkomst” tussen het bedrijf dat de volledige moedermaatschappij wordt en het bedrijf dat de volledige dochtermaatschappij wordt. Voor het sluiten van deze overeenkomst is doorgaans goedkeuring van de raden van bestuur van beide bedrijven vereist. Artikel 768, lid 1 van de Japanse vennootschapswet (Japanse Corporate Law) bepaalt de zaken die in een aandelenruilovereenkomst moeten worden opgenomen (wettelijk voorgeschreven vermeldingen), en een overeenkomst die deze vermeldingen niet bevat, is ongeldig. De belangrijkste wettelijk voorgeschreven vermeldingen zijn als volgt:

• De handelsnaam en het adres van zowel de volledige moedermaatschappij als de volledige dochtermaatschappij
• Details over de vergoeding die aan de aandeelhouders van de volledige dochtermaatschappij wordt verstrekt (bijvoorbeeld het aantal aandelen van de moedermaatschappij en de berekeningsmethode daarvan, contanten, obligaties, nieuwe aandelenopties, enzovoort)
• Details over de toewijzing van de vergoeding
• De voorwaarden waaronder, indien de volledige dochtermaatschappij nieuwe aandelenopties heeft uitgegeven, deze worden omgezet in nieuwe aandelenopties van de moedermaatschappij
• De datum waarop de aandelenruil van kracht wordt (datum van inwerkingtreding)

Voorafgaande openbaarmaking en goedkeuring door de aandeelhoudersvergadering

Na het sluiten van een aandelenruilovereenkomst moeten beide bedrijven informatie verstrekken die nodig is voor aandeelhouders en schuldeisers om de inhoud van de aandelenruil te beoordelen. Volgens artikel 782 (volledig dochteronderneming) en artikel 794 (volledig moederbedrijf) van de Japanse vennootschapswet moeten de wettelijk vereiste “voorafgaande openbaarmakingsdocumenten” vanaf een bepaalde datum, zoals twee weken voor de aandeelhoudersvergadering, ter inzage worden gelegd op het hoofdkantoor. De specifieke inhoud die in deze voorafgaande openbaarmakingsdocumenten moet worden opgenomen, wordt gedetailleerd beschreven in de uitvoeringsvoorschriften van de Japanse vennootschapswet (bijvoorbeeld artikel 184) en omvat zaken zoals de inhoud van de aandelenruilovereenkomst en de redelijkheid van de vergoeding.

Daarnaast moet de aandelenruil vóór de dag voorafgaand aan de ingangsdatum worden goedgekeurd door middel van een “bijzondere resolutie” in de aandeelhoudersvergaderingen van zowel het volledig moederbedrijf als de volledig dochteronderneming. Een bijzondere resolutie vereist in principe dat aandeelhouders die meer dan de helft van de stemrechten kunnen uitoefenen aanwezig zijn, en dat ten minste tweederde van de aanwezige aandeelhouders instemt, wat een verzwaarde besluitvormingsvereiste is (artikel 309, lid 2, nummer 12 van de Japanse vennootschapswet).

Recht van Verzet van Aandeelhouders op Aandeleninkoop in Japan

Hoewel een aandelenruil in Japan bij meerderheid van stemmen wordt besloten, erkent de Japanse vennootschapswet het “recht van verzet op aandeleninkoop” om de belangen van tegenstemmende aandeelhouders te beschermen. Dit recht stelt aandeelhouders die tegen de aandelenruil zijn in staat om hun aandelen tegen een “eerlijke prijs” aan het bedrijf te verkopen (Japanse vennootschapswet, artikel 785). Om dit recht uit te oefenen, moet de aandeelhouder voorafgaand aan de aandeelhoudersvergadering het bedrijf op de hoogte stellen van zijn verzet tegen de aandelenruil en daadwerkelijk tegenstemmen tijdens de vergadering. Vervolgens moet de aandeelhouder formeel een verzoek tot inkoop van de aandelen indienen tussen 20 dagen voor en de dag voor de ingangsdatum.

Een cruciaal aspect hierbij is de interpretatie van de “eerlijke prijs.” Deze prijs is niet specifiek gedefinieerd in de wet en als partijen er niet in slagen om tot een overeenkomst te komen, zal de rechtbank uiteindelijk de prijs vaststellen. Japanse jurisprudentie biedt belangrijke richtlijnen voor de berekening van deze “eerlijke prijs.” In het bijzonder oordeelde de Tokyo District Court op 14 maart 2008 (de voormalige Kanebo-zaak) dat de “eerlijke prijs” de prijs is die de aandelen zouden hebben gehad als de reorganisatie niet was goedgekeurd, ook wel bekend als de “nakariseba-prijs.” Deze benadering beschermt minderheidsaandeelhouders door te voorkomen dat de aandelenkoers onterecht wordt beïnvloed door de aankondiging van de aandelenruil. Bovendien werd in dezelfde uitspraak bepaald dat, aangezien minderheidsaandeelhouders gedwongen worden het bedrijf te verlaten door de beslissing van de meerderheid, er geen korting mag worden toegepast vanwege niet-liquiditeit (de moeilijkheid om op de markt te verkopen) of niet-controle (het zijn van een minderheid). Deze juridische uitspraak heeft een grote invloed op de praktijk, met name op hoe bedrijven de eerlijkheid van de vergoeding moeten waarborgen bij het uitvoeren van een aandelenruil.

Indien de onderhandelingen over de prijs niet binnen 30 dagen na de ingangsdatum tot een overeenkomst leiden, kunnen de aandeelhouder of het bedrijf binnen de daaropvolgende 30 dagen een verzoek tot prijsbepaling indienen bij de rechtbank.

Bezwaarprocedure voor Schuldeisers onder de Japanse Wet

Bij een aandelenruil blijft de rechtspersoonlijkheid van de volledige dochteronderneming bestaan en worden de activa en passiva ongewijzigd overgenomen. Daarom heeft dit in principe geen directe invloed op de positie van de schuldeisers. In tegenstelling tot bijvoorbeeld fusies, is de bescherming van schuldeisers (bezwaarprocedure voor schuldeisers) niet altijd vereist. Deze procedure is alleen nodig in specifieke gevallen waarin er een uitzonderlijk risico bestaat dat de belangen van de schuldeisers worden geschaad.

Volgens artikel 789 en artikel 799 van de Japanse vennootschapswet zijn de belangrijkste gevallen waarin de bezwaarprocedure voor schuldeisers nodig is als volgt:

• Voor schuldeisers van de volledige dochteronderneming: wanneer de volledige moedermaatschappij de schulden overneemt die verband houden met obligaties met warrants uitgegeven door de volledige dochteronderneming in het kader van de aandelenruil.
• Voor schuldeisers van de volledige moedermaatschappij: wanneer als vergoeding aan de aandeelhouders van de volledige dochteronderneming andere activa dan aandelen van de volledige moedermaatschappij (bijvoorbeeld contant geld) worden verstrekt. Dit komt doordat activa van de moedermaatschappij naar buiten de onderneming stromen.

Indien de procedure nodig is, moet het bedrijf een aankondiging in de officiële staatscourant plaatsen en bekende schuldeisers individueel op de hoogte stellen, waarbij zij een periode van ten minste één maand moeten bieden om bezwaar te maken. Indien een schuldeiser bezwaar maakt, moet het bedrijf in principe de schuld aan die schuldeiser voldoen, passende zekerheid bieden, of een aanzienlijk vermogen in een trust bij een trustmaatschappij onderbrengen.

Inwerkingtreding en Naverklaringen

Op de in de aandelenruilovereenkomst vastgestelde inwerkingtredingsdatum treedt de juridische werking van de aandelenruil in, waarbij het volledige moederbedrijf alle aandelen van de volledige dochteronderneming verwerft en de aandeelhouders van de volledige dochteronderneming de vergoeding ontvangen. Na de inwerkingtreding moeten beide bedrijven onverwijld een “naverklaringsdocument” opstellen waarin de resultaten van de aandelenruil worden vermeld. Dit document moet gedurende zes maanden vanaf de inwerkingtredingsdatum in hun respectieve hoofdkantoren beschikbaar zijn (artikel 791 van de Japanse vennootschapswet). De inhoud van het naverklaringsdocument is vastgelegd in artikel 190 van de uitvoeringsregels van de Japanse vennootschapswet en omvat onder andere de voortgang van de aandeleninkoopprocedure.

Procedure voor Aandelenoverdracht

De procedure voor aandelenoverdracht lijkt in veel opzichten op een aandelenruil, maar door de oprichting van een volledig nieuw moederbedrijf zijn er enkele belangrijke verschillen.

Opstellen van het Aandelenoverdrachtsplan

Het proces van aandelenoverdracht begint met het opstellen van een “aandelenoverdrachtsplan” door het bedrijf dat een volledige dochteronderneming zal worden. Volgens artikel 773 van de Japanse vennootschapswet moet dit plan wettelijke elementen bevatten. Naast de elementen van een aandelenruilovereenkomst, is informatie over het nieuw op te richten volledige moederbedrijf essentieel in het aandelenoverdrachtsplan. De belangrijkste wettelijke elementen zijn als volgt:

• Het doel, de handelsnaam, de hoofdvestigingsplaats en het totale aantal uit te geven aandelen van het nieuw op te richten volledige moederbedrijf
• Andere bepalingen zoals vastgelegd in de statuten van het nieuw op te richten volledige moederbedrijf
• De namen van de oprichtingsdirecteuren van het nieuw op te richten volledige moederbedrijf
• Het aantal aandelen van het nieuw op te richten moederbedrijf dat aan de aandeelhouders van de volledige dochteronderneming wordt uitgegeven en de berekeningsmethode daarvan
• De hoogte van het aandelenkapitaal en de reserves van het nieuw op te richten volledige moederbedrijf

Gerelateerde Procedures en Inwerkingtreding

Na het opstellen van het aandelenoverdrachtsplan worden een reeks procedures uitgevoerd, zoals voorafgaande openbaarmaking (artikel 803 van de Japanse vennootschapswet), goedkeuring door een bijzondere resolutie van de aandeelhoudersvergadering, het recht van tegenstemmende aandeelhouders om hun aandelen te verkopen (artikel 806 van de Japanse vennootschapswet), en indien nodig, de procedure voor bezwaren van schuldeisers (artikel 810 van de Japanse vennootschapswet). Deze procedures zijn vrijwel gelijk aan die bij een aandelenruil.

Echter, het moment van inwerkingtreding verschilt aanzienlijk. De aandelenoverdracht treedt in werking op de dag dat de “oprichtingsregistratie” van het volledig nieuwe moederbedrijf, zoals bepaald in het aandelenoverdrachtsplan, bij het juridische bureau wordt ingediend en voltooid. Pas door deze registratie ontstaat het volledige moederbedrijf als rechtspersoon en verwerft het tegelijkertijd alle aandelen van de volledige dochteronderneming.

Na inwerkingtreding zijn het nieuw opgerichte volledige moederbedrijf en de volledige dochteronderneming verplicht om gezamenlijk documenten voor naverantwoording op te stellen en deze gedurende zes maanden vanaf de datum van inwerkingtreding in hun respectieve hoofdkantoren te bewaren (artikel 811 van de Japanse vennootschapswet, artikel 210 van de uitvoeringsvoorschriften van de vennootschapswet).

Eenvoudige en Vereenvoudigde Procedures onder de Japanse Wet

De Japanse vennootschapswetgeving staat vereenvoudigde procedures toe waarbij de goedkeuringsresolutie van de aandeelhoudersvergadering kan worden overgeslagen, wanneer de impact op de aandeelhouders gering is of er al een sterke controleverhouding bestaat. Dit is een rationeel systeemontwerp dat een balans probeert te vinden tussen de bescherming van de rechten van aandeelhouders en de behoefte aan dynamisch bedrijfsbeheer. Het begrijpen van deze procedures is praktisch belangrijk voor het snel en efficiënt uitvoeren van organisatorische herstructureringen.

Eenvoudige Aandelenruil

De “eenvoudige aandelenruil” is een systeem waarbij de goedkeuring van de aandeelhoudersvergadering aan de kant van de volledige moedermaatschappij kan worden overgeslagen, wanneer de impact van de aandelenruil op de financiële situatie van de volledige moedermaatschappij klein is (Japanse Vennootschapswet, artikel 796, lid 2). De toepassingsvereisten voor deze procedure zijn dat de totale waarde van de vergoeding die aan de aandeelhouders van de volledige dochteronderneming wordt verstrekt (zoals aandelen of geld van de moedermaatschappij), niet meer dan een vijfde (20%) van het nettovermogen van de volledige moedermaatschappij bedraagt. Echter, zelfs als aan deze vereisten wordt voldaan, is goedkeuring van de aandeelhoudersvergadering vereist volgens de standaardprocedure, indien een aandeelhouder die meer dan een zesde van de totale stemrechten van de volledige moedermaatschappij bezit, binnen twee weken na de kennisgeving of aankondiging van het bedrijf bezwaar maakt tegen de aandelenruil.

Vereenvoudigde Aandelenruil

De “vereenvoudigde aandelenruil” is een systeem waarbij de goedkeuring van de aandeelhoudersvergadering aan de kant van het gecontroleerde bedrijf kan worden overgeslagen, wanneer er al een sterke controleverhouding tussen de betrokken bedrijven bestaat. Deze procedure is van toepassing wanneer de volledige moedermaatschappij meer dan 90% van de stemrechten van de volledige dochteronderneming bezit, wat een “speciale controleverhouding” wordt genoemd (Japanse Vennootschapswet, artikel 784, lid 1, artikel 796, lid 1). In deze situatie is het resultaat van de stemming duidelijk, zelfs als er een aandeelhoudersvergadering van de dochteronderneming wordt gehouden, waardoor goedkeuring niet nodig is om de procedurele last te verminderen. Echter, in enkele uitzonderlijke gevallen, zoals wanneer de vergoeding overdraagbaar beperkte aandelen betreft en de volledige dochteronderneming geen beursgenoteerd bedrijf is, kan de vereenvoudigde procedure niet worden gebruikt.

Samenvatting

Aandelenruil en aandelenoverdracht zijn krachtige en flexibele juridische instrumenten die worden geboden door de Japanse vennootschapswet (Japanse Corporate Law) om een 100% volledige moeder-dochtermaatschappijrelatie op te bouwen. Aandelenruil is geschikt voor fusies en overnames (M&A) waarbij een bestaande onderneming als moedermaatschappij fungeert, terwijl aandelenoverdracht geschikt is voor het oprichten van een nieuwe moedermaatschappij, het opzetten van een holdingstructuur of een gelijkwaardige bedrijfsintegratie. Beide methoden kunnen minderheidsaandeelhouders binden door middel van een bijzondere resolutie van de aandeelhoudersvergadering. Tegelijkertijd zijn er strikte bepalingen om belanghebbenden te beschermen, zoals het recht van bezwaar van aandeelhouders en de procedure voor crediteurenverzet onder specifieke omstandigheden. Deze procedures zijn complex en vereisen strikte naleving van wettelijke termijnen en openbaarmakingsverplichtingen, waardoor gedetailleerde planning en juridische expertise essentieel zijn voor de uitvoering.

Monolith Advocatenkantoor beschikt over uitgebreide ervaring en expertise in het vertegenwoordigen van talrijke binnenlandse en internationale cliënten met betrekking tot aandelenruil, aandelenoverdracht en andere complexe herstructureringen onder de Japanse vennootschapswet. Ons kantoor heeft meerdere tweetalige advocaten, waaronder Engelssprekende advocaten met buitenlandse kwalificaties, die in staat zijn om internationale cliënten soepel en consistent te ondersteunen, van strategische planning tot het opstellen van contracten, begeleiding van aandeelhoudersvergaderingen en naleving van diverse juridische procedures. Als u behoefte heeft aan gespecialiseerde ondersteuning bij de onderwerpen die in dit artikel zijn besproken, aarzel dan niet om contact met ons op te nemen.