Ticari Marka Hakkı İhlali Nedir? Yasadışılık Değerlendirmesi Çerçevesini Açıklıyoruz

Kendi ürünleriniz veya ticari malzemeleriniz hakkında, bir marka hakkı elde ederseniz, sözde “taklitleri” önleyebilirsiniz.

Ancak, marka hakkı, örneğin “Disney” deme hakkınızı kısıtlamaz. Marka hakkı tarafından yasaklanan şey, sadece ve sadece “marka kullanımıdır”. Disney örneğini ele alırsak, eğer bir üçüncü taraf “Disney Adası” adında bir tesis kurarsa, gerçekte Disney ile hiçbir ilgisi olmayan bir şey olsa bile, bir Disney resmi tesis gibi görünebilir. Marka hakkı, bu tür bir kullanımı (aşağıda belirtildiği gibi “marka kullanımı” olarak adlandırılır.) yasaklama hakkıdır.

İnternet üzerinde, örneğin bir e-ticaret sitesi veya kurumsal site üzerinde “marka” kullanımını, marka hakkı sahibi ne kadar yasaklayabilir? Geçmiş örnekleri referans alarak açıklama yapacağız.

Ticari Marka Hakkı Tarafından Yasaklanan Ticari Marka Kullanımı Nedir?

Belirli ürünler vb. için sınırlamalar olsa da, ticari marka sahiplerine kayıtlı ticari markalarını tek başına kullanma hakkı verilmiştir. Ve eğer üçüncü bir taraf, izin almadan, aynı veya benzer bir ticari markayı belirli ürünler vb. için kullanırsa, genellikle ticari marka hakkı ihlali oluşur.

Ancak, 2014 yılında (Heisei 26) yapılan Japon Ticari Marka Kanunu’nda (Japanese Trademark Law) değişikliklerle, aşağıdaki gibi Madde 26, Fıkra 1, Alt Madde 6 eklenmiş ve ‘ticari marka kullanımı’ olmayan durumların ticari marka hakkı ihlali oluşturmayacağı açıklığa kavuşturulmuştur.

Madde 26 Ticari marka hakkının etkisi, aşağıda belirtilen ticari markaları (diğer ticari markaların bir parçası olanları da içerir.) kapsamaz.
⑥ Yukarıdaki maddeler dışında, tüketicinin birden fazla işle ilgili ürün veya hizmet olduğunu anlayabileceği şekilde kullanılmayan ticari markalar

(Japon Ticari Marka Kanunu Madde 26, Fıkra 1, Alt Madde 6)

Peki, bu ‘ticari marka kullanımı’ tam olarak neyi ifade eder?

Daha önce belirtildiği gibi, ticari markalar, kendi ürünlerinizi veya hizmetlerinizi diğerlerinden ayırt etmek (ürün/hizmet ayrımı) ve ürünlerin vb. kaynağını belirtmek (kaynak gösterme) için kullanılır.

Ve bu ürün/hizmet ayrımı ve kaynak gösterme özelliklerine sahip kullanım, ‘ticari marka kullanımı’ olarak kabul edilir.

Örneğin, bir üründe ‘ABC’ yazısını gören bir tüketici, bu ürünün hangi şirkete ait olduğunu hatırlayabiliyorsa, bu durum ürün/hizmet ayrımı ve kaynak gösterme özelliklerine sahip olduğu anlamına gelir ve ürüne ‘ABC’ yazısını eklemek, ticari marka kullanımı olarak kabul edilir.

Tersine, ürün/hizmet ayrımı ve kaynak gösterme özelliklerini yerine getirmeyen kullanım örnekleri, ‘ticari marka kullanımı’ olarak kabul edilmez ve kayıtlı ticari markanın etkisi bu durumlarda geçerli olmayabilir.

Ticari marka hakkının ihlal edildiği durumlarda uygulanacak cezalar hakkında ayrıntıları aşağıda belirtmiş bulunmaktayız.

https://monolith.law/corporate/penalty-for-trademark-infringement[ja]

Marka Hakları İhlali Davaları Örnekleri

Kitap ve Makale Başlıkları Ticari Marka İhlali Olabilir mi? (Sabah Muz Olayı)

Standart karakterlerle yazılmış “Sabah Muz” ifadesi için “Dergi, Kitap, Özel Sayı” gibi belirli ürünler için ticari marka hakkı bulunan davacı, “Sabah Muz Diyeti Başarısının 40 Püf Noktası” başlıklı bir kitap satan davalıya karşı ticari marka ihlali davası açmıştır. Mahkeme, davalının “Sabah Muz” ifadesini sadece bir başlık olarak kullandığını ve bu ifadenin ürünün tanımlanması veya kaynağının belirtilmesi amacıyla kullanılmadığına karar vererek, ticari marka ihlali iddiasını reddetti.

Davalının kitabının kapağı veya ön yüzünde gösterilen davalı markası, sadece kitabın içeriğini belirten bir başlık parçası olarak gösterilmiştir ve bu, ürünün kendisini veya kaynağını belirleme işlevi taşıyan bir durumda kullanıldığı kabul edilemez. Bu nedenle, bu durum, söz konusu ticari marka hakkını ihlal eder nitelikte değildir.

(Tokyo District Court, 12 Kasım 2009 (Heisei 21))

Bu şekilde, kitap başlıkları söz konusu olduğunda, bu başlığın kendi tescilli markanızla aynı karakter dizisini içeriyor olsa bile, bu başlığın kitabın içeriğini temsil ettiği ve kitabın bir ürün olarak kaynağını belirtmediği sürece, “bu kullanım, bir marka olarak kullanım değildir” şeklinde karar verilebilir.

Ancak, dergi veya gazete gibi periyodik yayınlar, aynı başlık altında tekrarlanan ve devam eden bir seri olarak üretilen ve satılan başlıklar gibi durumlar söz konusu olduğunda, bu durumların ticari marka ihlaline karşılık gelebileceği düşünülebilir.

Ünlü bir ürünün üzerine binen ürünler marka hakkını ihlal eder mi? (Beretta Davası)

İtalyan ünlü silah üreticisi “Beretta”, model silah üreticisi “Western Arms” ile lisans anlaşması yapmışken, “Beretta”nın modelini üreten ve satan diğer bir model silah üreticisi olan davalıya karşı, Japon Haksız Rekabet Önleme Yasası’nın 2. maddesinin 1. fıkrasının 1. bendi (genel olarak bilinen işaretlerin yanıltıcı karıştırılması) ihlal edildiğini iddia ederek, durdurma ve tazminat talep etti.

Bu davada, belirlenen gerçekler ışığında, davalının ürünleri, ülkemizde, piyasada dolaşıma girmeyen ve genel olarak sahip olunması yasak olan gerçek bir silah olan M92F’yi hedef alarak, dış görünüşünü sadık bir şekilde yeniden üreten model silahlardır ve gerçek silahın sahip olduğu öldürme yeteneği gibi temel bir işlevi bulunmamaktadır. Bunlar, gerçek silahlarla ayrı bir pazarda, tamamen gerçek silahlardan ayrı taklit ürünler olarak işlem görmekte ve bu ürünlerin alıcıları ve talep edenleri, orijinal silahın şekli ve üzerine yerleştirilen işaretlerle aynı şekil ve işaretlere sahip birçok model silah arasından, bu model silahın üreticisini gösteren işaretler vb. ile her bir ürünü tanımlayıp, model silahın performansı ve kalitesini değerlendirdikten sonra, bunları seçip satın alıyorlar. Dolayısıyla, davacının gerçek silahında, davacının ürün şekli, davacının Beretta ürünü olduğunu gösteren bir işaret olarak kullanılıyor ve ayrıca, davalının her bir ürününün davacının ürün şekliyle aynı ürün şekline sahip olduğu varsayılsa bile, davalının ürün şekli, kaynak gösterme işlevi, diğer ürünlerden ayırt etme işlevi olan bir durumda kullanılmıyor diyebiliriz.

(Tokyo District Court, 29 Haziran 2000 (Heisei 12))

Mahkeme, üretilen ve satılan model silahların gerçek ürünün şeklini sadık bir şekilde yeniden ürettiğini, ancak modelin ürün şeklinin, kaynak gösterme işlevi, diğer ürünlerden ayırt etme işlevi olan bir durumda kullanılmadığına karar verdi.

Bu örnekte, Beretta’nın model silah üretmediği ve satmadığı, şirketin gerçek silahı ve diğer şirketlerin model silahları arasında öldürme yeteneği gibi temel bir işlevde belirgin bir fark olduğu ve genel talep edenlerin ürünlerin aynılığı konusunda yanılgıya düşme olasılığının olmadığı belirtildi. Dolayısıyla, Beretta’nın kendisinin model silah üretimi ve satışını yaptığı ve tasarımını, ticari markasını vb. Western Arms’a kullanma izni verdiği bir durum olsaydı, Western Arms’ın ürünlerine de ürün tanımlama işlevi tanınmış olabilir ve başkalarının taklit ürünleri marka hakkını ihlal eder olarak kabul edilebilirdi.

Reklam Sloganları Telif Hakkı İhlali Olabilir mi? (Always Coca-Cola Davası)

Coca-Cola şirketi, “Always Coca-Cola” sloganını kutularına yazarak kola satışını artırmak amacıyla bir kampanya düzenlemiştir. Bu durum, “Always” kelimesini eski 29 sınıf içerisinde, kola ve benzeri içecekler için tescil ettirmiş olan davacının, telif hakkı ihlali olduğunu iddia ederek “Always” kelimesinin kullanımının yasaklanması ve tazminat talep ettiği bir davadır.

“Always” kelimesi, “her zaman, daima” anlamına gelir ve tüketicinin her zaman Coca-Cola içmek isteyeceği bir hissi uyandırır, bu da ürünün satın alma gücünü artırır. Bu ifade, bir satış kampanyasının parçası olan bir sloganın bir parçası olarak algılanır ve bu nedenle bir ürünü belirleme veya kaynağını gösterme işlevini yerine getirme şeklinde kullanılmadığından, bir ticari marka olarak kullanıldığı söylenemez. Dolayısıyla, telif hakkı ihlali oluşturmaz.”

(Tokyo District Court, 22 Temmuz 1998 (Heisei 10))

Mahkeme, kutunun üzerindeki “Coca-Cola” logosunun sol üst köşesinde küçük bir şekilde yazılan “Always” kelimesinin, bir satış kampanyasının bir parçası olan bir slogan olarak algılandığını ve bir ürünün kaynağını gösterme işlevini yerine getirme şeklinde kullanılmadığını, dolayısıyla ticari marka kullanımı oluşturmadığını belirtmiştir.

Not: Reklam sloganları da ticari marka olarak tescil edilebilir.

Geçmişte, reklam sloganları ve benzeri reklam ifadeleri genellikle belirli bir ürün veya hizmetle sınırlı olmayıp, genel ürün ve hizmetler için de kullanılan ifadeler olduğundan, bu reklam ifadeleri ile hangi ürün veya hizmetin kimin tarafından sunulduğunu tüketicinin ayırt etmesi zor olduğundan, ticari marka tescili genellikle reddedilmiştir.

Ancak, 2016’da (Heisei 28) yapılan inceleme kriterlerindeki değişiklikle, “Başvuru ticari markası, sadece ürün veya hizmetin reklamı veya şirket felsefesi, yönetim politikası vb. olarak değil, aynı zamanda bir neologizm olarak da algılanabiliyorsa, bu maddeye uymaz” şeklinde bir ticari marka inceleme kriteri belirtilmiştir.

Dolayısıyla, “ürün veya hizmetin reklamı” veya “şirket felsefesi, yönetim politikası” olarak algılanan bir ifade değil, bir neologizm kullanma, kendi marka adınızı eklemek vb. gibi, ürün veya hizmeti ayırt edebilecek bir işaret varsa, bir slogan olsa bile ticari marka tescili yapabilirsiniz.

Bu durumu göz önünde bulundurduğumuzda, tescilli bir ticari markanın kullanıldığı bir sloganın, doğrudan tanımlama gücünün reddedilmesi ve telif hakkı ihlali oluşturmadığı sonucuna varmak mümkün değildir. Ticari markanın kullanım şekli, ürün veya hizmetin ayırt edilmesi ve kaynağının belirlenmesi işlevini yerine getiriyorsa, bir sloganın kullanımı bile ticari marka kullanımı olabilir.

Bu tür hukuki düşünceler, internet üzerindeki ticari marka kullanımı, örneğin liste reklamlarındaki ticari marka kullanımı vb. için de geçerlidir.

https://monolith.law/reputation/listing-ads[ja]

Özet

Özellikle, çok sayıda ürün ve hizmet bilgisinin bulunduğu internet pazarında, kendi tescilli markanıza benzer bir marka kullanan ürünlerin satıldığını görmek veya satılan ürünler hakkında başka bir şirketten marka hakkı ihlali bildirimi almak gibi durumlar nadir değildir. Bu tür durumlarda, genellikle hemen silme gibi önlemler almanız gerektiğini düşünürsünüz.

Ancak, şimdiye kadar belirttiğimiz gibi, tescilli bir markayı kullanıyor olmanız, her durumda marka hakkı ihlali olacağı anlamına gelmez. Kullanım şeklinin marka kullanımına uygun olup olmadığı, marka hakkı ihlali olup olmayacağı konusunda somut bir karar vermek için, bireysel durumlara dayalı çok yönlü bir bakış açısından değerlendirme gereklidir. Bu nedenle, fikri mülkiyet hakları uzmanına danışmanızı öneririz.

https://monolith.law/corporate/penalty-for-trademark-infringement[ja]