Fikirlere telif hakkı tanınabilir mi? İfade ve Fikirlerin Sınır Çizgisi

Telif hakkı, eserleri korumak için olan hakları ifade eder ve Japon Telif Hakkı Yasası’nda (Japon ~),

“Düşünce veya duyguların yaratıcı bir şekilde ifade edildiği ve edebiyat, akademik, sanat veya müzik alanına ait olan şeyler” olarak tanımlanmıştır.

Telif Hakkı Yasası Madde 2, Fıkra 1 (Japon ~)

Yani, bir fikir veya teori gibi düşünceler veya duygular, ne kadar özgün veya yenilikçi olursa olsun, bir eser olarak kabul edilmez.

Ancak, fikir ve ifade arasındaki ayrım karmaşıktır ve sık sık tartışma konusu olmuştur. Burada, dil eserlerinde fikir ve telif hakkının nasıl değerlendirildiğini açıklıyoruz.

Ayrıca, fotoğraf ve sanat eserlerinde fikir ve telif hakkının nasıl değerlendirildiği hakkında daha ayrıntılı bilgi aşağıdaki makalede bulunabilir.

https://monolith.law/corporate/idea-copyright-admit-case-law[ja]

Fikir-İfade İkilemi

Bu tartışma noktası hakkında uluslararası ve temel bir yaklaşım olarak “Fikir-İfade İkilemi” bulunmaktadır.

Telif hakkı hukukunda, bir fikir ve onun somut ifadesi arasında ayrım yaparak sadece somut ifadeyi koruma altına almak ve sadece fikirlerin ortak olması durumunda telif hakkı ihlali olmayacağı düşüncesi bulunmaktadır.

Bu düşüncenin amacı, fikirlerin de koruma altına alınması durumunda özgür ifade etkinliklerinin engelleneceği noktasında bulunmaktadır. Bir fikiri ilk ifade eden kişiye, bu fikiri bir hak olarak tekelleştirmesi izin verilirse, ardından gelen kişiler aynı fikiri kullanarak ifade etme özgürlüğünü kaybeder ve yeni yaratımların ortaya çıkması zorlaşır. Bu durum, “yazarlara adil bir karşılık vererek yeni eserlerin yaratılmasını teşvik etmek ve dolayısıyla kültürel gelişmeyi teşvik etmek” amacıyla oluşturulan telif hakkı hukukunun asıl amacına aykırıdır.

Mahkemede Fikir ve İfade Arasındaki Sınır

Eğer fikir ve ifade arasındaki sınırı net bir şekilde çizebilirsek, korunan alanın sınırları açıkça görülür. Ancak, neyin bir fikir olduğu ve hangi noktadan itibaren somut bir ifade olduğu belirsizdir ve net bir sınır çizmek zordur. Geçmişteki dava örneklerinde bile, genel bir standart belirlendiği söylenemez.

Telif hakkı ihlali olup olmadığı tartışma konusu olan dava örneklerini inceleyerek, fikir ve ifade arasındaki sınırı düşünmeye devam edeceğiz.

Matematik Bilimleri Makale Olayı

Tıp, matematik ve fizik alanlarını kapsayan disiplinlerarası bir araştırma olan beyin dalgaları araştırması üzerine ortak bir çalışma grubu düzenleyen üyelerden biri, uluslararası tanınmış bir yabancı akademik dergide tek başına veya bu çalışma grubunun üyelerinden bazılarıyla birlikte yayınladığı matematik bilimleri makalesinin, bu çalışma grubunun tüm üyelerinin ortak eseri olan konferans sunumları ve benzeri telif haklarını ihlal edip etmediği konusu tartışılmıştır.

Bu olayda mahkeme, telif hakkı ihlalini kabul etmemiştir.

Matematikle ilgili bir eserde sunulan önermenin çözüm süreci, söz konusu eserin fikri (fikir) olduğundan, önermenin çözüm sürecinin ifade biçiminde yaratıcılık kabul edilirse, burada Japon Telif Hakkı Yasası’na göre hak iddia edilebilir. Ancak, önermenin çözüm süreci ve bunu açıklamak için kullanılan denklemler, Japon Telif Hakkı Yasası’na göre bir eser sayılmaz.

Osaka Yüksek Mahkemesi, 25 Şubat 1994 (Heisei 6) Kararı

Kararda,

Bilim hakkındaki yayınların amacı, içerdikleri pratik bilgileri genel olarak aktarmak ve diğer bilim insanlarına daha fazla geliştirme fırsatı sunmaktır. Eğer bu gelişme telif hakkı ihlali olarak kabul edilirse, amaç gerçekleştirilemez. Matematik gibi bilime ait bir disiplin için de, eserde ifade edilen, denklemlerin geliştirilmesini içeren önermenin çözüm süreci gibi şeyler üzerine daha fazla geliştirme yapamaz hale geliriz.

ifadesine yer verilmiştir.

Bu, matematik bilimleri makalesinde olduğu gibi, önermenin çözüm süreci ve denklemlerin Japon Telif Hakkı Yasası’na göre bir eser sayılmadığını belirten bir yargı kararıdır.

https://monolith.law/corporate/copyright-infringement-relatedtothe-program[ja]

Esashi Oiwake Olayı: İlk Duruşma ve Temyiz

Diğer yandan, Esashi Oiwake olayında, yüksek mahkeme ve yargıtay kararları tersine döndü. Bu olayda, Esashi Oiwake hakkında bir kurgusal olmayan eserin yazarı, “Esashi Oiwake’nin Köklerini Arayış” adlı televizyon programının kendi kitabını uyarladığını iddia ederek, programı üreten ve yayınlayan NHK ve diğerlerine karşı tazminat talep etti.

Sorun, Esashi Oiwake Ulusal Kongresi’nin yılın zirvesi olduğunu belirten kitabın prolog bölümünün açıklamasıydı. Ancak, Esashi kasabasında, Ağustos ayında düzenlenen Ubashin Shrine’nin yaz festivalinin tüm kasabanın en hareketli etkinliği olarak kabul edilmesi genel bir düşünceydi ve Esashi Oiwake Ulusal Kongresi her yıl düzenlenen önemli bir etkinlik olsa da, tüm kasabanın hareketli olduğu anlamına gelmiyordu.

Ancak, bu televizyon programında,

“Eylül ayında, Esashi, yılda bir kez, eski canlılığını geri kazanır. Halk müziği, Esashi Oiwake Ulusal Kongresi düzenlenir. Kongrenin üç günü boyunca, kasaba hızla canlanır.”

diye bir anlatım, kitapta belirtilen,

“Esashi, sadece Eylül ayının iki günü boyunca, aniden bir yılın zirvesini kutlar gibi görünür. Tüm Japonya’dan Oiwake övünmelerini bir araya getirerek, Esashi Oiwake Ulusal Kongresi düzenlenir.”

ifadesini izinsiz uyarladığı gerekçesiyle, davacı uyarlama hakkının ihlal edildiğini iddia etti.

İlk duruşma olan Tokyo Bölge Mahkemesi (30 Eylül 1996 kararı) ve temyiz mahkemesi olan Tokyo Yüksek Mahkemesi (30 Mart 1999 kararı), kitabın prolog bölümü ve programın anlatım bölümü arasındaki benzerliği kabul ederek,

“Yani, şu anda Esashi kasabasının en hareketli olduğu zaman, Ağustos ayındaki Ubashin Shrine’nin yaz festivalidir ve bu, Esashi kasabasında genel bir düşünce tarzıdır. Bu, Esashi Oiwake Ulusal Kongresi’nin zamanı olduğunu söylemek, Esashi kasaba halkının genel düşünce tarzından farklıdır ve Esashi Oiwake’ye özel bir tutkusu olan yazarın özgün bir algısıdır. Bu anlatım, prologun ana hatlarını aynı sırayla açıklar ve ifade içeriği sadece ortak değil, aynı zamanda yılın en hareketli etkinliği hakkındaki ifade genel algıdan farklı olmasına rağmen prologla ortaktır ve ayrıca, dış ifade biçiminde de neredeyse benzer ifadeler vardır. Bu nedenle, bu anlatımı doğrudan algılayabildiğimiz kitabın prologundaki temel ifade özelliklerini içerir. Dolayısıyla, bu anlatım, prologun bir uyarlamasıdır ve bu nedenle programın üretimi ve yayını, davalının bu eser hakkındaki uyarlama hakkını, yayın hakkını ve isim gösterme hakkını ihlal eder.”

dedi.

Esashi Oiwake Olayı: Temyiz Duruşması

Buna karşılık, NHK ve diğerleri temyize başvurdu. Bu temyiz duruşmasında, hâlâ telif hakkı (uyarlama hakkı) ihlali standardı olarak kabul edilen bir karar verildi.

Yüksek Mahkeme, “eserlerin uyarlanması” hakkında,

Mevcut bir esere dayanarak ve aynı zamanda onun ifade üzerindeki temel özelliklerinin aynılığını korurken, somut ifadeye düzeltmeler, artışlar, değişiklikler vb. ekleyerek, yeni bir düşünce veya duyguyu yaratıcı bir şekilde ifade eder ve bu, onunla temas eden kişinin mevcut eserin ifade üzerindeki temel özelliklerini doğrudan algılamasını sağlayan başka bir eser yaratır.

dedikten sonra,

Düşünce, duygu veya fikir, gerçek veya olay gibi ifade olmayan kısımlar veya yaratıcı olmayan ifade kısımlarında mevcut dil eserleriyle aynı olan bir eser yaratma eylemi, mevcut bir eserin uyarlanması olarak kabul edilmez.

Yüksek Mahkeme, 28 Haziran 2001 (Heisei 13) Kararı

dedi. İlk olarak, Yüksek Mahkeme,

Bu davanın anlatımının, bu davanın prologu ile aynı olan kısımlar arasında, Esashi kasabasının bir zamanlar hamsi balıkçılığı ile zenginleştiği ve bu canlılığın “Edo’da bile olmadığı” söylenen zengin bir kasaba olduğu, şimdi hamsinin gittiği ve izinin kalmadığı, genel bilgiye ait ve Esashi kasabasının tanıtımı olarak yaygın bir gerçek olduğu, ifade olmayan kısımlarda aynılık kabul edilebilir.

dedi ve sonra,

Esashi kasabasının şu anda en canlı olduğu zamanın Esashi Oiwake Ulusal Şampiyonası olduğunu belirtmek, Esashi kasaba halkının genel düşüncesinden farklı bir şey olup yazarın özgün bir fikri olsa bile, bu algı bu telif hakkı yasası tarafından korunması gereken bir ifade olarak kabul edilemez ve bu algıyı ifade etmek telif hakkı yasası tarafından yasaklanacak bir durum değildir. Bu davanın anlatımında, televizyon programı tarafı, yazarın algısının aynısını belirterek, Esashi kasabasında Eylül ayında Esashi Oiwake Ulusal Şampiyonası düzenlenir ve kasaba bir kez daha canlanır ve kasaba bir anda canlanır şeklinde ifade etti. Bu, bu davanın prologu ile ifade olmayan kısımlarda aynılık kabul edilmiş olmasına rağmen, somut ifade açısından her iki taraf da farklıdır.

Dolayısıyla, bu davanın anlatımı, bu davanın eserine dayanarak yaratılmıştır, ancak bu davanın prologu ile aynı olan kısımlar, ifade olmayan kısımlar veya yaratıcı olmayan ifade kısımlarıdır ve bu davanın anlatımından bu davanın prologunun ifade üzerindeki temel özelliklerini doğrudan algılamak mümkün değildir, bu nedenle bu davanın prologunu uyarlamış sayılamaz.

diyerek, yazarın talebini reddetti.

Uyarlama hakkı ihlalinin somut değerlendirme yöntemini belirleyen ve bir fikrin telif hakkı yasası tarafından korunmayacağını belirten bir emsal olmuştur.

Özet

Bir fikrin ifadesi gibi unsurlar benzer olsa bile, esas özellikleri doğrudan algılayamıyorsanız, bu durum telif hakkı ihlali olarak kabul edilmez.

Ancak, bu sınırın belirlenmesi oldukça zordur, bu yüzden deneyimli bir avukata danışmanızı öneririz.

https://monolith.law/corporate/copyright-various-texts[ja]