Konut Haritaları Telif Eser midir? Reiwa 4 (2022) Yılı Zenrin Davasını Açıklıyoruz

Telif hakkı yasası tarafından korunan “eser” nedir? Romanlar, resimler, müzik eserleri gibi örnekler hemen akla gelir. Peki ya haritalar eser kapsamına girer mi? Telif hakkı yasasında eser olarak açıkça belirtilmiş olmasına rağmen, geçmişteki yargı kararlarına göre “kişisel ifade alanının sınırlı olması ve edebiyat, müzik, güzel sanatlar gibi eserlere kıyasla yaratıcılık kabul edilebilirliğinin daha az olduğu” belirtilmiş olup, bu durumun değerlendirilmesi zor bir yönü bulunmaktadır.

Bu tür sorunlarla ilgili olarak, 2022 (Reiwa 4) yılında Tokyo Bölge Mahkemesi tarafından, konut haritalarının “eser kapsamına girdiği” yönünde bir karar verilmiştir. Davacı, harita bilgilerinin araştırılması, üretimi ve satışını yapan Zenrin Co., Ltd. şirketidir. Zenrin, kendi yayınladığı konut haritalarının izinsiz kopyalanması ve dağıtımını tekrarlayan bir dağıtım şirketi ve onun temsilcisine karşı, telif hakkı ihlali durdurma ve diğer taleplerle dava açmıştır ve bu olay davanın başlangıcı olmuştur.

Burada, 2022 (Reiwa 4) yılındaki Zenrin Konut Haritası olayını detaylı bir şekilde açıklıyor olacağız.

Konut Haritaları Telif Eser midir?

Davacı Zenrin, Japon iç piyasasının en büyük konut haritası şirketidir. Bu şirket, Japonya’nın dört bir yanındaki harita bilgilerini araştırarak, ‘Zenrin Konut Haritası’ adı verilen kağıt medya haritalarını ve CD-ROM gibi ortamlarda saklanan ‘Dijital Konut Haritası Digitown’ gibi ürünleri oluşturup satmaktadır.

Davalı olan posta dağıtım şirketi, Nagano prefektörlüğünde merkezli olup, reklam materyallerini her eve dağıtmak gibi işlerle uğraşan bir limited şirkettir.

Zenrin Konut Haritası Olayının Özeti

Davalı, işlerini yürütmek için Zenrin’in konut haritalarını satın aldı. Dağıtım personelinin posta dağıtımını yapacağı bölgeler için, satın alınan konut haritalarını küçültmek gibi yöntemlerle kopyalayıp, birkaç parçayı kesip yapıştırdıktan sonra, apartman isimleri, posta kutusu sayıları, dağıtım adetleri, kavşak isimleri, yol durumları, dağıtım yasağı olan evler gibi posta dağıtım işi için gerekli bilgileri eklediği bir ana harita oluşturdu. Oluşturulan bu ana haritayı kopyalayarak dağıtım personeline verip, posta dağıtım işini yaptırdı.

Üstelik, davalılar, dağıtılabilir sayı, boş ve harabe evler, yeni yapılar, yeni yollar, ev girişleri ve posta kutusu konumları gibi bilgileri elde ettiklerinde, bu bilgileri posta dağıtımı için kullanılan ana haritaya sürekli olarak ekleyip, bu ana haritayı kopyalayarak dağıtım personeline verdiler.

Buna karşılık, Zenrin, kendi oluşturduğu ve sattığı konut haritalarının kopyalanıp, kesilip yapıştırılarak posta dağıtım işi için kullanılan haritaların oluşturulması, bu kopyaların dağıtılması veya kiralanması yoluyla kamuya sunulması, bu haritaların görüntü verilerinin yönetildiği web sitelerinde yayınlanması gibi eylemlerin, söz konusu konut haritalarıyla ilgili telif hakları (çoğaltma hakkı, devir hakkı, ödünç verme hakkı ve kamuya iletim hakkı gibi) ihlali olduğunu iddia etti. Zenrin, posta dağıtım şirketi ve temsilcisine, zararın bir kısmının ödenmesini ve Japon Telif Hukuku’nun 112. maddesinin 1. ve 2. fıkralarına dayanarak, çoğaltma, bu çoğaltılmış eserlerin kamuya dağıtılması veya ödünç verilmesi, otomatik kamuya iletim veya iletime hazır hale getirilmesinin engellenmesini ve çoğaltılan haritaların imha edilmesini talep etti.

İlgili makale: Telif Hakkı İhlali İçin ‘Zarar Tazminatı Oranları’ ve İki Örnek Kararın Açıklaması[ja]

Haritanın Telif Eser Olup Olmadığının Belirlenme Kriterleri

Telif Hukuku’nun 10. maddesinin 1. fıkrasında ‘Bu kanun kapsamında telif eser olarak sayılanlar genellikle şunlardır’ denilerek örnekler verilmiş ve 6. sıra olarak ‘Haritalar veya bilimsel nitelikteki çizimler, grafikler, modeller ve diğer şekiller’ ifadesiyle haritaların telif eser olduğu belirtilmiştir.

Öte yandan, Heisei 13 (2001) yılında verilen bir kararda belirtildiği üzere, ‘Haritalar, arazi kullanım durumları gibi unsurları belirli semboller kullanarak objektif bir şekilde ifade eden şeylerdir ve kişisel ifade alanı az olduğundan, edebiyat, müzik, görsel sanatlar gibi telif eserlerle kıyaslandığında yaratıcılık kabul edilebilirliği daha azdır’ (Tokyo Bölge Mahkemesi, Heisei 13 (2001) yılının 23 Ocak kararı) şeklinde bir genel görüş bulunmaktadır.

Yine de, aynı karar ‘Hangi bilgilerin seçilip gösterileceği ve bu gösterim yöntemi konusunda, harita üreticisinin kişiliği, bilgisi, deneyimi, yerinde yapılan araştırmanın derecesi gibi faktörler önemli bir rol oynayabilir ve bu nedenle yaratıcılık gösterebilir’ (aynı karar) diyerek belirtmiştir.

Sonuç olarak, haritanın telif eser olup olmadığına dair karar ‘Hangi bilgilerin seçilip gösterileceği ve bu gösterim yöntemi genel olarak değerlendirilerek verilmelidir’ şeklinde sonlandırılmıştır.

Konut Haritalarının Telif Hakları Açısından Yaratıcılık İçerip İçermediği

Bu dava kapsamında, konut haritalarının yaratıcılık barındırıp barındırmadığı ve dolayısıyla telif hakkı niteliği taşıyıp taşımadığı konusu tartışma konusu olmuştur.

Zenrin’in İddiaları

Davacı Zenrin, aşağıdaki nedenlerden ötürü, konut haritalarının yaratıcılık içerdiğini ve harita eserlerine tekabül ettiğini iddia etmiştir:

• Zenrin’in konut haritaları, birçok araştırmacının detaylı saha araştırmalarıyla elde ettiği doğru ve hassas bilgileri seçerek ve elerken, bu bilgileri harita bilgisi olarak nasıl doğru bir şekilde düzenleyip ifade edeceği ve kullanıcılar için nasıl daha anlaşılır ve göz alıcı bir düzenleme ve ifade oluşturacağı üzerine yoğunlaşarak, yenilikçi ve yaratıcı düzenlemeler yaparak birleşik bir şekilde düzenlenmiştir.
• Her haritada belirtilen bina şekil çerçeveleri (binaların kuşbakışı görünümünü temsil eden çerçeve çizgileri), saha araştırması yapan araştırmacılar tarafından, çevredeki binalarla olan konum ilişkisini göz önünde bulundurarak, göz kararı veya adım sayarak kabaca konum ve uzunluğu belirlerken, herkesin çizimi aynı şekilde olmayacak, araştırmacının tahminlerinin sonucu olarak kişisel özellikler kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.
• Bina şekil çerçevelerinin belirtilme yöntemleri, konut haritası üreten şirket sayısı kadar çeşitlilik göstermekte ve davacı Zenrin’in her haritası, çeşitli seçenekler (bina şekil çerçevelerinin çizgi kalınlığı ve uzunluğu, çerçeve içinde belirtilen sakin isimleri gibi fontlar vb.) arasından belirli bir ifade yöntemini benimsemiştir.
• Her harita oluşturulurken, Japon Ulusal Coğrafya Enstitüsü’nün Şehir Planlama Temel Haritasına başvurulabilir; ancak, her harita ile Şehir Planlama Temel Haritası arasında görünüm açısından tamamen farklı bir izlenim bulunmakta, coğrafi haritalara hava fotoğraflarından elde edilen bilgilerin eklenmiş olduğu Şehir Planlama Temel Haritası ile, saha araştırmasına gidilerek, davacı Zenrin’in konut haritası olarak gerekli gördüğü bilgileri seçerek ve elerken oluşturduğu Zenrin haritaları arasında tamamen farklı haritalar bulunmaktadır.

Dağıtım Şirketinin İddiaları

Davalı dağıtım şirketi, Zenrin’in konut haritalarının yaratıcılık içermediğini ve bu nedenle haritanın bir telif hakkı eseri olarak kabul edilemeyeceğini aşağıdaki gerekçelerle iddia etmiştir:

• Haritaların telif hakkı eseri olarak kabul edilmesi genellikle dar bir yorumla ele alınırken, konut haritaları diğer haritalarla karşılaştırıldığında, telif hakkı eseri olarak kabul edilme durumları daha da sınırlıdır.
• Davacı ve diğer konut haritası üreten şirketler de, mevcut haritaları temel alarak kendi haritalarını oluşturmuşlardır ve her bir haritada yaratıcılık sergileme imkanı kısıtlıdır.
• Geçmişte üretilen konut haritalarında da ev şeklinde çerçeveler bulunmakta ve bu tür bir ifade kullanımı yaygındır, dolayısıyla davacının haritaları için özgün sayılmaz.
• Davacının haritalarında yer alan ev şeklindeki çerçevelerin %84.7’si Şehir Planlaması Temel Haritası’ndan alınmıştır ve yeni eklenen ev şeklinde çerçeveler %1’den azdır.

Mahkemenin Kararı

Bu durumları göz önünde bulundurarak, Tokyo Bölge Mahkemesi Zenrin’in konut haritaları ile ilgili olarak şu özellikleri sıralamıştır:

• Davacı tarafından hazırlanan her bir harita, şehir planlama haritaları gibi temel haritaların dijitalleştirilmesi ve üzerine çeşitli bilgilerin eklenmesiyle tamamlanmış konut haritalarıdır.
• Davacı tarafından hazırlanan haritaların dört kenarında ölçek bulunmakta ve haritanın üst, sağ üst, sağ, sağ alt, alt, sol alt, sol ve sol üst kısımlarında yer alan harita numaraları belirtilerek, aranan haritanın kolayca bulunabilmesine olanak tanınmaktadır.
• Haritalarda, yol veya kaldırımlar ile arsa sınırları arasındaki sınırlar kesik çizgilerle, yol ve kaldırım sınırları ise kesik çizgilerle belirtilmiş, ayrıca nehirler, demiryolları, yol orta bölme şeritleri gibi öğeler de yer almaktadır.
• Harita üzerindeki arsalar, üzerinde bulunan binaların kuşbakışı görünümünü temsil eden ev şeklindeki çerçevelerle işaretlenmiş ve bu çerçevelerin içine sığacak şekilde, binaların sakinlerinin isimleri, dükkan isimleri, bina isimleri gibi bilgiler eklenmiştir.

Ayrıca, park alanları veya otoparklar gibi kullanılan arazilerde, park veya otopark isimleri gibi bilgiler de yer almaktadır.

Bu gibi özellikleri belirtmiştir.

Davacı tarafından hazırlanan haritalar, şehir planlama haritaları gibi temel haritalar üzerine, davacının daha önce oluşturduğu konut haritalarındaki bilgileri ekleyerek ve araştırmacıların sahada ziyaret ederek ev şeklindeki çerçevelerin şekilleri gibi bilgileri toplayıp ekleyerek tamamlanmıştır. Ayrıca, aranan haritayı kolayca bulabilmek için gerekli düzenlemeler yapılmış, tesislerin kolayca anlaşılabilmesi için illüstrasyonlar kullanılmış, yolların ve diğer öğelerin isimleri ile binaların sakinlerinin isimleri ve adresleri gibi bilgiler eklenmiş, binaların kuşbakışı görünümünü temsil eden ev şeklindeki çerçevelerle işaretlenmiştir. Uzun yıllar boyunca konut haritaları üreten ve satan davacı, konut haritalarında gerekli olduğunu düşündüğü bilgileri seçerek ve daha anlaşılır olacak şekilde göstermiştir. Bu nedenle, bu revizyonla yayınlanan davacı tarafından hazırlanan haritalar, yaratıcının düşüncelerini veya duygularını yaratıcı bir şekilde ifade ettiği (Japon Telif Hakkı Yasası Madde 2, Fıkra 1) ve harita eserleri olarak kabul edilmesi uygun olan (Japon Telif Hakkı Yasası Madde 10, Fıkra 1, Madde 6) eserlerdir.

Tokyo Bölge Mahkemesi Reiwa (2022) 4. yıl 27 Mayıs Kararı

Bu nedenle, Zenrin’in konut haritalarını telif hakkı içeren eserler olarak kabul eden mahkeme, orijinal haritaların kopyalanıp dağıtılması gibi eylemlerin kopyalama hakkını, franchiselara orijinal haritaların dağıtılmasının devir hakkını, görüntü verilerinin web sayfalarında yayınlanmasının ise halka açık iletim hakkını ihlal ettiğine karar vermiş ve bu eylemlerin yasaklanmasını ve yaklaşık 970.000 sayfalık kopyalama işlemi sonucu oluşan yaklaşık 210 milyon yenlik zararın bir kısmı olan 30 milyon yenin ödenmesini davalılardan talep etmiştir.

İlgili makale: Fikri mülkiyet hakları ihlali riskleri ve alınabilecek önlemler[ja]

Bu dava, temyiz aşamasında taraflar arasında anlaşma sağlanarak davanın sonuçlandığı belirtilmiştir.

Kaynak: Zenrin Co., Ltd. | Konut haritalarının telif hakkı ihlali davası hakkında[ja]

Kaynak: Zenrin Co., Ltd. | Konut haritaları telif hakkı ihlali davasının anlaşmayla sonuçlanması hakkında[ja]

Özet: İç ve Dış Mekânlarda Eser Kullanımında Dikkat Gereklidir

Genel olarak, haritalar coğrafi şekilleri, arazi kullanım durumlarını ve diğer fenomenleri belirli sembollerle objektif bir şekilde ifade etmek için tasarlanmıştır ve bu nedenle, edebiyat, müzik veya görsel sanat eserleriyle kıyaslandığında, yaratıcılık açısından daha az alan sunar ve telif hakkı koruması altında olan kapsam genellikle daha dar olur. Ancak, konut haritaları gibi, hangi bilgilerin seçileceği ve nasıl gösterileceği konusunda harita yaratıcısının kişisel tarzı, bilgisi ve deneyimi gibi faktörler yaratıcılığı yansıtıyorsa, haritanın bir eser olarak kabul edilme ihtimali artar.

Konut haritalarını şirket içinde kullanmak için kolaylıkla kopyalama yapmak, telif hakkı ihlali riski taşır. Benzer şekilde, gazete makaleleri gibi telif hakkı eser niteliği taşıyan örnek kararlar hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki makaleyi okumanızı öneririz.

İlgili makale: İntranet üzerinde gazete makalesi paylaşımı uygun mu? Gazete makalelerinin telif hakkı üzerine karar örnekleriyle açıklama[ja]

Hukuk Büromuzun Aldığı Önlemler Hakkında

Monolith Hukuk Bürosu, IT ve özellikle internet ile hukukun her iki alanında da zengin deneyime sahip bir hukuk firmasıdır. Son yıllarda, telif hakları başta olmak üzere fikri mülkiyet hakları büyük ilgi görmektedir. Büromuz, fikri mülkiyetle ilgili çözümler sunmaktadır. Ayrıntılar aşağıdaki makalede yer almaktadır.

Monolith Hukuk Bürosu’nun Uzmanlık Alanları: Çeşitli Şirketlerin IT ve Fikri Mülkiyet Hukuku İşleri[ja]